TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

REMLT, Semseddin
Man?ılmeti'bni'l-'imad). İbnü'l-İmad diye
bilinen Ahmed b. İmadüddin el-Akfehsl'nin Manz;Cımetü'bni'l- 'İma d fi'l-ma'tüvvat adlı eserinin şerhidir (Hüseyin b. Süleyman er-Reş!dl'nin buna yazdığı Bulı1gu'l-murad bi-Fetf:ıi'l-Ceuad adlı haşiye ve
Süleyman b. ömer el-Cemel'in takriratıyla
birlikte , Bulak 1286, 1298; Kahire 1299) .
Brockelmann bir yerde Şer]J.u Manz;Cıme­
ti'l-ma'füvvfıt adıyla bu eseri oğul Remll'ye (GAL Suppl., ll, 442), metni el-İşfırfıt
ila ma 'ufiye mine'n-necesat ismiyle andığı bir diğer yerde de Fet]]. u '1-Cevad adıy­
la baba Remll'ye (a.g.e ., ll , 110-111 , 440)
nisbet eder. Kitap Ezher (nr 4057/566,
41690/2542, 69705/3430), Hidlviyye, Darü'Ikütübi'I-Mısriyye ve Darü'I-kütübi'z-Zahiriyye kataloglarında Şehabeddin er-Remll
adına kayıtlıdır (Fihristü '1-Kütübl].aneti'l-fjidiuiyye, lll , 198-199, 249; Fuad Seyyid, ll,
162-163; Abdülgan1 ed-Dakr, s. 205-206).
İsmail Paşa bu eseri hem müellifin oğlu
Şemseddin er-Remll'ye hem de 973'te
( 1565-66) vefat ettiğini belirttiği Şehabed­
din Ahmed b. Ahmed b. Hasan er-Remll'ye izafe etmiştir (Hediyyetü'l-'ari{in, ,l, 145;
ll, 261; fzaf:ıu'l-meknun, ll, 161) . s. Fet]J.u'r-ra]J.mfın bi-şer]J.i Zübedi İbn Reslan (Hid!viyye Ktp., nr 1716, 6984, 16644;
Ezher Ktp., nr. 7878/917; Darü'l-kütübi'zZahiriyye, nr. 2277). İbn Reslan diye bilinen Ahmed b. Hüseyin er-Remll'nin Şaf­
vetü'z-Zübed (ez-Zübed) adlı Şafii fıkhı­
na dair manzum eserinin şerhidir. Darü'lkütübi'z-Zahiriyye'de müellifı belirtilmeyen
Şer]J.u Şafveti'z-Zübed'in de (nr. 2278;
bk. Abdülgan! ed-Dakr, s. 156) bu eser olması muhtemeldir. Abdülvehhab eş-Şa'­
ranl hocasının ez-Zübed'e büyük bir şerh
yazdığım belirtir. 6. ljdşiye 'ald Şer]J.i't­
Ta]J.rir. Zekeriyya el-Ensarl'nin Ta]J.riru
Tenki]J.i'l-lübôb adlı kendi eserine Tu]J.fetü't-tullab ismiyle yazdığı şerhin haşi­
yesidir (Ezher Ktp ., nr. 42323/2643). 7. Gayetü '1-me'mul ii şer]J.i Vara~ati'l-uşul.
İmamü'l-Haremeyn el-Cüveynl'nin fıkıh
usulüne dair eserinin şerhidir (Ezher Ktp.,
nr. 14/647, 602/15918; ayrıca bk. Brockelmann, GAL, I, 672). 8. Şer]J.u Şürılti'l-vu­
çlu' (Süleymaniye Ktp., Carullah Efendi,
nr. 1009; Ezher Ktp., nr. 41687/2539 ; Darü 'l-kütübi 'z-Za hiriyye, nr. 5896). 9. Şer­
]J.u'l-Acurrumiyye (Beyazıt Devlet Ktp.,
Bayezid, nr. 6258; ayrıca bk. Brockelmann,
GAL Suppl., II , 334) Eser Ta'li~ 'ale'lAcurrumiyye adıyla da geçer (Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye, nr. I 1254 ı 1o. Şürutü '1me'mum ve'l-imfım. Şürutü'l-imame
diye de anılan bu risale (Süleymaniye Ktp.,
Carullah Efendi, nr. 1009, vr. 25-31, Ezher
Ktp., nr. 41687/2539) müellifin oğlu Şern­
seddin er-Remll tarafından Gayetü'lmerfım ii şer]J.i Şüruti'l-me'mum ve'limam adıyla şerhedilmiştir (n ş r. Müsaid b.
Kasım ei-Falih, Riyad 1413/1993). Brockelmann Remll'ye başka eserler de nisbet
eder (GAL Suppl., II, 440).
BİBLİYOGRAFYA :
Abdülvehhab b. Ahmed eş-Şa'ranı. et-Tabai):aAbdü lkadir Ahmed Ata). Kahire
1410/1990, s . 66-67, 108, llO, lll, ll4, 118,
121, 131, 132, 133; Gazzl. el-Keuakibü's-sa'ire,
1, 199; ll, 119-120; lll, 79, 101, 1 ll, 195; a.mlf..
Lutfü 's-semer ve i):atfü'ş-şemer (nşr. Mahmud eş­
Şeyh). Dımaşk, ts. (Vezaretü's-sekafe ve'l-irşad).
1, 79-80, 82, 142; ll, 568, 569; İbnü'l-imad, Şe~;e­
rat, Vlll, 316, 359; Muhibbl.ljulaşatü'l-eşer, lll,
342-343; Kadirl, Neşrü'l-meşani, ı, 56-57; Fihristü'I-Kütübl]aneti'l-ljidiviyye, lll, 198-199, 220,
222, 227, 245, 246, 247, 249, 287, 288; Ali Paşa Mübarek. el-ljıtatü't-Tevfii):ıyye, Bulak 1305,
IV, 246-248; Serkls. f\1u'cem, 1, 950-951; ll, 1761,
1831; Brockelmann, GAL, ı , 672; ll, 418-419;
Suppl. , ll, 110-lll, ll2, ll3 , 334,416, 440,
442; Hediyyetü 'l-'arifin, ı, 145; ll, 261; lzaf:ıu'l­
meknun, ll, 161; Tebr1z1. Reyf:ıanetü'l-edeb, ll,
332; lll , 284; Abdülmüteal es-Sa1d1. el-f\1üceddidun fi'l-İslam, Kahire, ts . (Mektebetü'l-alem). s.
374-376; Muhammed Remzl, el-f)amusü'l-cografi li'l-biladi'l-f\1ışriyye, Kahire 1953-68, ll, 19;
Fuad Seyyid. Fihristü '1-mai:Jtutat, Kahire 1382/
1962, ll, 73 , 148-149, 151, 162-163; Abdülganl
ed-Dakr. Fihrisü mai:Jtutati Dari'l-kütübi'?-~ahi­
riyye: el-Fıi):hü'ş-Şa{i'i, Dımaşk 1383/1963 , s.
31-32, 154, 156 , 176-177, 205-206; Esma eiHımsl, Fihrisü mai:Jtutati Dari'l-kütübi'?-~ahi­
riyye: 'UlCımü'l-lugati'I-'Arabiyye: en-Na/:ıv, Dı­
maşk 1393/1973, s. 567-568; A'yanü'ş-Şfa, VII,
148; ZirikiL el-A'Iam (Fethullah). 1, 120; Abdullah Muhammed ei-Habeşl. Cami'u'ş-şüruf:ı ve'lf:ıavaşi, EbGzabl 1425/2004, lll , 895-896, 2131;
A. Zysow. "al-Ramli", E/ 2 (ing.) , VIII, 424-425.
tü'ş-şugra (nşr.
~
AHMET ÖZEL
REMLİ, Şemseddin
(.;o}I ~..>J I ~ )
Ebu Abdiilah Şemsüddin Muhammed
b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza
er-Remli el-MenOfi el-Ensari el-Mısri
(ö. 1004/1596)
L
Şafii
fakihi.
__j
Öğrencilerinden İbnü'l-KasCıha diye ta-
nınan ömer b. İbrahim el-Hamev1 ed-Dı­
maşki'ye yazdığı icazette belirttiği üzere
30 Cemaziyelewel 917 (25 Ağustos 1511)
tarihinde Kahire'de dünyaya geldi (Gazzl,
Lutfü's-semer, I, 78) Muhibbl, Kadirl ve
daha sonraki birçok müellif ise doğum yı­
lını 919 ( 1513) olarak kaydeder (fjulaşa­
tü ' l-eşer, lll, 347; Neşrü'l-meşani, I, 56).
Nisbet edildiği Remle, Filistin'deki büyük
şehir olmayıp Mısır'da MenCıfiye'ye bağlı
Minyetülattar'a
yakın
küçük bir köydür
(Abdülvehhab b. Ahmed eş-Şa'ran1. s. 66;
Muhibbl, lll, 348); RemletülmenQfıye (günümüzde Remletü Ben ha) diye bilinir. Rem11 el-Keblr olarak anılan babasından Arap
dili ve edebiyatı, fıkıh , fıkıh usulü, tefsir,
hadis ve tarih okudu. Babasının öğrencile­
rinden Abdülvehhab eş-Şa'ran1, onun baş­
ka hocalara pek ihtiyaç duymayacak derecede babasından iyi bir eğitim aldığını
belirtir. Hocaları arasında İbnü'n-Neccar elFütQhl, Burhaneddin İbn Ebu Şerif, Yahya b. İbrahim ed-Demiri, Ali et-Trablusl,
Sa'deddin Muhammed b. Muhammed ezZeheb1 gibi alimler anılır. Remll babasının
da hacası olan Zekeriyya el-Ensarl'den küçük yaşta icazet almıştır.
Babasının vefatından sonra Ezher Camii'nde onun öğretim halkasına oturan
Remll ayrıca Haşşabiyye , Şerlfıyye gibi medreselerde ders verdi. Hacca gittiği sıralar­
da Mekke'de ders okuttu. Kahire Şafii müftülüğüne tayin edildi. Öğrencileri arasında
Nasırüddin Muhammed b. Salim et-Tıb­
lavl, Şehabeddin İbn Kasım el-Abbadl. Muhammed AbdürraCıf el-Münavl, NCıreddin
el-Halebl, NCıreddin Ali b. Yahya ez-Zeyyadl, NCıreddin el-ÜchCır'i, Şehabeddin elKalyübl, Abdurrahman b. Ali el-Hıyarl. Şern­
seddin Muhammed b. Yusuf el-Meydanl.
. Şehabeddin el-Hafacl, İbnü'I-Kasuha gibi
alimler bulunmaktadır. Necmeddin el-Gazz1 de mükatebe yoluyla ondan icazet almıştır. Devrinin önde gelen alimleri arasın­
da yer alan Remll "Küçük Şafii'' diye anıl­
dı. Bazı alimierin onu X. (XVI.) asrın müceddidi olarak nitelendirdiklerini belirten
Muhibbl, önemli bir alim ve hocaların hocası olmakla birlikte methinde aşırılığa gidildiğine dikkat çeker. 13 Cemaziyelewel
1004 (14 Ocak 1596) tarihinde Kah ire' de vefat etti. Kabri babasının kabrini n yanında
Meydanülkutn'da Camiu'r-Remll'nin içindedir (Ali Paşa Mübarek. IV, 246) Babası­
nın talebesi olup kendisinden bir ay kadar
sonra vefat eden Hanefi fakihi NCıreddin
İbn Ganim el-Makdisl, Remll'nin ölümüne
tarih düşürmüştür (Tebriz!, III, 164-165)
ila
Eserleri. 1. Nihfıyetü'l-mu]J.tfıc
şer­
]J.i'l-Minhac. Nevevi'nin Şafii fıkhına dair
meşhur metni üzerine 963-973 ( 15561566) yılları arasında yazılmıştır. Müellif
gereksiz ayrıntılara yer vermediğini, Şafii
ve talebelerinin görüşleriyle müteahhirln
ulemasının esas aldığı görüşleri açıkladığı­
nı ve müftüler için temel kaynak olduğu­
nu belirttiği bu kitabında çok önem verdiği babasının görüş ve fetvalarından geniş ölçüde faydalanmıştır. Daha sonraki
Şafii kaynaklarında da hem baba hem oğul
Remll'nin görüşlerine sıkça atıfta bulunul-
565
REMLL Şemsedd i n
duğu
görülmektedir. Babasının talebesi
İbn Hacer ei-Heyteml'nin aynı eser için yazdığı Tu]J1etü'l-mu}Jtac adlı şerh önceleri
daha çok rağbet gördüyse de Nihdyetü '1muJ:ıtdc, bu kitabın yaygın olduğu Yemen
ve Hicaz'ın bazı bölgeleri dışında Şafii fık­
hının en makbul kaynaklarından biri olmuştur (Nfireddin eş-Şebramellisl ve Ahmed b. Abdürrezzak ei-Mağribl er-Reşldl'­
nin haşiyeleriyle , I-VIII, Bulak ı292; Kahire 1286, ı 3 04, ı357, ı389/ı969, ı404/ı984)
Remrı ve İbn Hacer'in bu iki şerhine yansı­
yan görüş ayrılıkları Ali b. Ahmed b . Said
Ba Sabrin tarafından İşmidü '1- 'ayneyn
ii ba'zı il].tilafi'ş-şeyl].ayn adıyla kitap
haline getirilmiştir (Kahire ı 303, Abdurrahman b. Muhammed Ba Alevi'nin Bug·
yetü'l-müsterşidin adlı eserinin kenarın­
da) . Remll'nin şerhine ayrıca Süleyman b.
ömer ei-Cemel, Hruid b. Hüseyin eş-Şeh­
rezüri el-Osman! ve Muhammed b. Muhammed el-Embabi (Ezher Ktp., nr. 2832)
haşiye yazmıştır.
Gaye tü 'I-beyan fi
şerJ:ıi Zübedi İbn Reslan. İbn Reslan diye tanınan Ahmed b . Hüseyin er-Remll'nin Şaffi fıkhına dair Şafvetü 'z-zübed (ezZübed) adlı manzum eserinin şerhidir (kenarında Ahmed b. Hicaz! el-Feşn!'nin aynı
z.
esereyazdığı Mevahibü'ş-şamed adlı şerh­
le birlikte , I-II, Bulak 1291; Kah i re 1305,
ı 379; nşr. Halid Abdülfettah Şi bl, Beyrut
I 991; nşr. Ahmed Abdüsselam Şahin, Beyrut 141411994) 3. Gayetü'l-meram fi şer­
J:ıi Şün1ti'l-me 'mum ve'l-imam. Babasının Şür(itü'l-me'mum ve'l-imam veya
Şür(itü'l-imame (Süleymaniye Ktp., Carullah Efendi, nr. ı009; Ezher Ktp ., nr. 41687/
2539) adıyla bilinen risalesinin şerhidir (nşr.
Müsaid b. Kasım el-Falih. Riyad 14ı 3/
1993). 4. Fetava'r-Remli. Babasının fetvalarını fıkıh sistematiğine göre bir araya
getirdiği eser önce kendisine (İbn Hacer
ei-Heyteml'nin el-Fetava'l-kübra'sının kenarında , Kah i re I 308, 1329), daha sonra
babasına (nşr. Muhammed Abdüsselam
Şahin, Beyrut 1424/2004) nisbet edilerek
yayımlanmıştır. Eser Ahmed b. Abdülfettah ei-Müclri ei-Melevi tarafından ihtisar
edilmiştir (Hid1viyye Ktp. , nr. 1523). 5. Şer­
J:ıu'l-IzaJ:ı. Nevevi'nin el-izaJ:ı fi menasiki'l-J:ıac (Abdülgan! ed-Dakr, s. 31-32) adlı
eserinin şerhidir. İsmail Paşa, el-Gurerü'lbehiyye fi şerJ:ıi'l-Menasiki'n-Neveviy­
ye adlı bir eseri ona nisbet etmekte (Hediyyetü'l-'arifin, II, 261). Ezher Kütüphanesi'nde de eser onun adına kayıtlı görünmektedir (nr. 7878/l 015). Ancak Darü'l-kütübi'I-Mısriyye katalogunda bu adı taşıyan
bir kitap Zekeriyya ei-Ensar1 (Fuad Seyyid,
II, I 51 ı. Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye'de ise
566
NCı reddin Ali b. Abdullah ei-Haseni (Abdülgan! ed-Dakr, s. 189) adına kaydedilmiş­
tir. 6. 'Umdetü'r-rabil]. fi ma'rifeti't-tarilfi'l-vazıJ:ı . Şehabeddin Ahmed b. Muhammed ez-Zahid'in Hediyyetü'n-naşıJ:ı
ve J:ıi~bü'l-felaJ:ıi'n-naciJ:ı adlı eserine yazılmış şerhtir (Darü'l-kütübi'l -Mısriyye, nr.
25326 B; Hid1viyye Ktp. , nr. 1697, 6977;
Ezher Ktp ., nr. 85ı2 / ıooo, 41899/2589).
Şemseddin Muhammed b. DavCıd el- İna­
n! bu şerh üzerine bir haşiye kaleme almıştır (Hid!viyye Ktp., nr. 1696). 7. el-Feva'idü'l-merzıyye. Abdullah b. Abdurrahman Ba Fazı ei-Hadrami'nin fıkha dair
el-M u~addime tü '1- Ij açlramiyye'sinin
muhtasarına yaptığı şerhtir (Cidde 1408/
1988) . 8. ŞerJ:ıu'l-Acurrumiyye. İbn Acurrüm'un nahve dair eseri üzerine yazılmış­
tır (Darü' l-kütübi'l-Mısriyye, nr. 438; Ezher
Ktp ., m 26282, 41036). Remli'nin kaynaklarda adı geçen bazı eserleri de şunlardır :
ŞerJ:ıu'l-Menasiki'd-Delciyye, ŞerJ:ıu'l­
Behce (Zeynüddin İbnü'l-Verdl'nin elBehcetü'l-Verdiyye adıyla el-Havi'ş-şa­
gir'e yaz dığı naz mın şerhidir), ŞerJ:ıu'z­
Zübed (babasının eseri üzerine yazılmış­
tır), ŞerJ:ıu'l-'Ulp1d fi'n-na]Jv, Ijaşiye
'ale'l-'Ubdb.
İsmail Paşa, Fet]Ju'l-Cevad bi-şerJ:ıi
Man~Cımeti'bni'l- 'İma d adlı eseri hem
Şemseddin er-Remll'ye hem 973'te ( 156566) vefat ettiğini belirttiği Şehabeddin Ahmed b. Ahmed b. Hasan er-Remll'ye nisbet
BİBLİYOGRAFYA :
Abdülvehhilb b. Ahmed eş-Şa'ran1, et'Tabaf!:atü'ş-şugra ( n ş r. Abdülkadir Ahmed Ata ), Kahire
1410/1990, s. 66, 67, 117-118; GazzJ, el-Keuakibü's-sa'ire, ı, 199; II, 119; lll, 94; a.mlf.. Lutfü'ssemer ue f!:atfü'ş-şemer (nşr. Mahmud eş- Şeyh),
Dırnaşk, ts . (Vezaretü's-sekafe ve'l-irşad), I, 15,
77-85, 174, 230, 265, 567,586, 690; Il, 81, 468;
HafacJ, Reyt:ıanetü'l-elibba, ll, 327-328; İbnü 'l­
imact, Şeiferat, Vlll , 316, 359; AyyaşJ, İf!:tifa'ü 'l­
eşer ba'de ?ehabi ehli'l-eşer (nşr. Nüfeyse ez-ZehebJ) , Rabat 1996, s. 121 , 124, 125, 127, 130,
136, 141 , 177, 182, 184, 185, 187, 199; MuhibbJ.
Jjulaşatü'l-eşer, III, 208, 342-348; KadirJ, Neşrü'l­
meşanf, ı, 56-57; ŞevkanJ, el-Bedrü't-ttıli', ll, 102103; Ali Paşa Mübarek, el-Jjıtatü't-Teufif!:ıyye, Bulak 1305, IV, 246-248; Fihristü'l-Kütübl]aneti'lJjidfuiyye, lll, 198-199, 220, 222, 227, 245, 246,
247, 249, 287, 288; Serkls, Mu'cem, l, 937, 952;
ll, 1359; Brockelmann, GAL, ll, 418-419; Suppl.,
ll, 110-111 , 112, 113, 416, 442; Hediyyetü 'l-'ari!in, ı, 145, 406; ll, 261; İzal;ıu'l-meknCın, ll, 121,
161; TebrJzJ. Rey!;ıanetü'l-edeb, lll, 164-165; Abdülmüteal es-SaJdJ, el-MüceddidCın fi'l-İslfim, Kahire, ts. (Mektebetü'l-adab), s. 374-376; Muhammed Remzı. el-J<:amusü'l-cografi li'l-biladi'l-Mış­
riyye, Kahire 1954-55, ll, 19; Fuad Seyyid, Fihrisü 'l-mal]tutat, Kahire 1382/1962, ll, 73, 148149, 151, 162-163; Abdülganled-Dakr, Fihrisü
mal]tutati Dari'l-kütübi'?-:?fihiriyye: el-Fıf!:hü 'ş­
Şafi'i, Dımaşk 1383/1963, s. 31-32, 161, 189,
296-302; HacvJ, el-Fikrü's-samf, ll, 352-353; Abdülvehhab İbrahim Ebu Süleyman, Kitabetü'l-bal;ı­
şi'l-'ilmf, Cidde 1403/1983, s. 366-367; ZiriklJ, elA'lam (Fethullah), VI, 7; Salihiyye, el-Mu'cemü'ş­
şamil, lll, 73-74; Abdullah Muhammed el-HabeşJ,
Cami'u'ş-şürCıl;ı ue'l-l;ıauiişf, EbGzabi 1425/2004,
ı, 29, 369, 543; lll, 1804, 1926, 2096; A. Zysow,
"al-Ramli", EJ2 (İng . ) , Vlll, 424-425.
~
etmiştir
(Hediyyetü'l-'arifin, I, 145; II, 261;
lzaf:ıu'l-meknün, II, 161). Ancak İbnü'I­
İmad diye bilinen Ahmed b. İmadüddin eiAkfehsl'nin Man~Cımetü'bni'l-'İmad fi'lma'füvvat adlı eserinin şerhi olan bu kitap Şemseddin er-Remli'nin babasına aittir. Bir yerde Şemseddin er-Remli'ye Şer­
}Ju Man~Cımeti'l-ma'füvvat adlı bir eser
nisbet eden Brockelmann da ( GAL Suppl.,
II, 442) başka bir yerde el-İşarat ila ma
'ufiye mine'n-necesat ismiyle de anılan
bu esere baba Remli'nin FetJ:ıu'l-Cevad
adıyla şerh yazdığım belirtir, ardından da
FetJ:ıu'l-mübin adlı bir diğer şerhi yine
Şemseddin er-Remli'ye nisbet eder (a.g.e.,
II, Il o-ı ı ı). Necmeddin ei-Gazzl, Remli'nin kendi el yazısıyla kaydettiği eserleri
arasında Şer]Ju Man~Cımeti'bni'l-'İmad
ii'I- 'ad ed adlı bir kitabını haber verir ki
(Lutfü 's-semer, II, 8ı), bu kitabın fıkıhla
alakah olmadığı anlaşılmaktadır. Brockelmann, baba Remll'nin Şehabeddin Ahmed
b. Muhammed ez-Zahid ei- Mısrl'nin SittCın
mes'ele fi'l-fı~h diye de anılan kitabı üzerine yazdığı ŞerJ:ıu Mu~addimeti'z-Za­
hid adlı eserini Şemseddin er-Remll'ye
nisbet etmiştir (GAL Suppl., II, ı ı2)
AHMETÖZEL
REMY-i CiMAR
(bk . CEMRE).
L
_j
REMZ
(bk. REMİZ) .
L
_j
REMZi, Muhammed Murad
(1855- ı 934)
L
Nakşibendi ş eyhi,
alim .
_j
1272 yılı Reblülahir ayı ortasında (25
1855) Kazan'ın Ufa vilayetine bağlı
Minzele kazasının Elmet köyünde doğdu
(İmam-ı Rabbanl. III, ı88) Minzelevi, Kazan! ve Mekk'i nisbeteriyle anılır. XVI. yüzyılda
Aral gölü, Amuderya ve Siriderya ile Özbek
ve Türkmen yörelerine hükmeden Bikçura
Han'ın soyundandır. Dedesi Adilşah, Elmet
ve çevresinin yöneticisiydi. İlk bilgileri babası Sahadır Şah (Batırşah) Abdullah'tan ve
öğretmen olan annesi Abistay Üstazbike'Aralık