Kan Basıncının Ölçülmesi DolaşımDilimi-2 Prof. Dr. M. Taner Gören Kardiyoloji Anabilim Dalı Arteriyel Kan Basıncı Arteriyel kan basıncı: Sistemik arteriyel dolaşımdaki kanın damar duvarına yaptığı basınç Arteriyel Kan Basıncı Atım hacmi Kalp debisi Kalp hızı Arteriyel basınç Vasküler yapı Periferik direnç Vasküler fonksiyon Arteriyel Kan Basıncı Kalpten kapiller damarlara kadar, arteriyel dolaşım sisteminin aşamaları Arteriyel Kan Basıncı Kan basıncı ölçümü A. Direkt ölçüm - Kateter laboratuarı - Yoğun bakım üniteleri B. İndirekt ölçüm - Manuel: Sfigmomanometre - Dijital: Osilometrik yöntem Arteriyel Kan Basıncı Scipione Riva-Rocci(1863-1937); İtalyan dahiliye ve çocuk hastalıkları uzmanı İlk civalı tansiyon aleti: 1896 Arteriyel Kan Basıncı Nikolai Sergeyevich Korotkoff 1874-1920 Rus cerrah Korotkoff seslerinin tanımlanması, 1905 Arteriyel Kan Basıncı CİVALI SFİGMOMANOMETRE • Arteriyel kan basıncının en doğru ölçüm, civalı sfigmomanometre ile yapılır. • Bu cihazlar kalibrasyon gerektirmezler. Arteriyel Kan Basıncı ANEROİD SFİGMOMANOMETRE • Günlük hekimlik uygulamalarında en sık kullanılan kan basıncı ölçüm cihazlarıdır. • 6 ayda bir civalı sfigmonametre ile kalibre edilmeleri gerekir. Aneroid: Sıvısız Sphygmomanometer: Yunanca sphygmos nabız; + manos ince; + metron ölçme Arteriyel Kan Basıncı • Ölçüm için hastaya uygun manşet seçilmelidir. • Manşet içindeki lastik kesenin uzunluğu kol çevresinin en az % 80’ini saracak ölçüde; genişliği ise kol çevresinin en az % 40’ına eşit olmalıdır. • Sfigmomanometre manşet ve keseleri bu kurallara uygun olarak, normal erişkin, obez erişkin ve çocuk için uygun ölçülerde üretilmektedir. Arteriyel Kan Basıncı Manşet (cuff) Kese (bladder) Arteriyel Kan Basıncı Yaşa ve kol çevresine göre önerilen kese ölçüleri Kol Çevresi(cm) Kese Ölçüsü(cm) Zayıf erişkin 22-26 12x22 Erişkin 27-34 16x30 Şişman erişkin 35-44 16x36 Erişkin uyluk 45-52 16x42 Bebek 4x8 Çocuk 8x12 Büyük çocuk 9x18 Arteriyel Kan Basıncı Arteriyel Kan Basıncı Radyal arter tipi OSİLOMETRİK SFİGMOMANOMETRE Brakial arter tipi Brakial arterden ölçen cihazlar tercih edilmelidir. Arteriyel Kan Basıncı Kan basıncı ölçümü sırasında, brakial arterin sıkıştırılma derecesi: a. Brakial arter tamamen kapalı; ses duyulmaz; nabız da alınmaz. b. Brakial arter kısmen açık; bu esnada brakial arterde pulsatil bir kan akımı var; korotkoff sesler duyulur. c. Brakial arter tamamen açık; Korotkoff sesleri kaybolur; nabız normal olarak alınmaktadır. Arteriyel Kan Basıncı Korotkoff sesleri: 5 faz Faz 1: Giderek şiddetlenen net tıklama sesi duyulur Faz 2: Hışırtı sesi, üfürüme benzer ses Faz 3: Yeniden tıklama sesi duyulur Faz 4: Birden ses boğuklaşır Faz 5: Ses kaybolur. Arteriyel Kan Basıncı Kan basıncının ölçümü sırasında Korotkoff seslerinin duyulduğu aşamada brakial artere uygulanan bası derecesinin evreleri. Arteriyel Kan Basıncı Korotkoff seslerinin başlangıcından (faz 1) bitimine (faz 5) kadar olan süreçte brakial Artere geçen pulsatil kan akımı miktarı(basınç eğrisinde kırmızı boyalı bölüm): Kan akımı giderek artmakta ve faz 5’de tam akım gelmektedir. Arteriyel Kan Basıncı Korotkoff seslerine göre kan basıncı ölçümü: • Sistolik kan basıncı(SKB): Faz 1’de ilk 2 düzenli tıklama sesi duyulduğunda, ilk duyulan ses sistolik basınç olarak kaydedilir. • Diyastolik kan basıncı(DKB): Faz 5’de seslerin kaybolduğu an diyastolik basınç olarak kaydedilir. Çocuklarda sesin boğuklaştığı an, yani faz 4, diyastolik basınç olarak okunur. Arteriyel Kan Basıncı • Nabız basıncı= SKB-DKB - Örnek: Kan basıncı 120/80 mmHg - Nabız basıncı=120-80=40 mmHg • Nabız basıncını artıran durumlar: Aort yetersizliği, anemi, hipertiroidi, arteriyo-venöz fistül • Nabzı basıncının yüksek olduğu(>60 mmHg) durumlarda diyastolik basınç faz 4’de ölçülür. SKB: Sistolik kan basıncı DKB: Diyastolik kan basıncı Arteriyel Kan Basıncı Kan Basıncının Doğru Ölçümü: • Ortam sessiz ve normal sıcaklıkta olmalı • Kişi sandalyede oturmalı, sırtını yaslamalı ve ayakları yere basmalı • En az 30 dakika önce aşağıdaki durumlardan uzaklaşmış olmalı: Nikotin, kafein(çay, kahve, kolalı içecek), yemek, dolu mesane, defekasyon ihtiyacı, ağrı, egzersiz • En az 5 dakika dinlenmiş olmalı • Ölçüm sırasında konuşmamalı Arteriyel Kan Basıncı Kan Basıncının Doğru Ölçümü(devam): • Uygun manşet seçilmeli • Kolu sıkı saran giysi olmamalı • Manşet kola sarılmalı; ne çok sıkı olmalı(altına iki parmak sokulabilmeli), ne çok gevşek olmalı(bırakınca kendiliğinden kaymamalı) • Manşet içindeki kese brakial arteri ortalamalı • Manşetin alt kenarı antekübital çukurun 2-3 cm(ortalama 2.5 cm, 1 inç) yukarısında olmalı Arteriyel Kan Basıncı Arteriyel Kan Basıncı Arteriyel Kan Basıncı Kan Basıncının Doğru Ölçümü(devam): • Brakial arter palpe edilmeli • Manşet hızla şişirilmeli ve brakial arter nabzının kaybolduğu basınç değeri okunmalı; sonra manşetin havası hızla indirilmeli • Tekrar şişirmek için 15-30 sn beklenmeli • Stetoskop brakial arter üzerine yerleştirilmeli; fazla bastırılmamalı • Manşet, daha önce saptanmış olan, brakial arter nabzının kaybolduğu değerin 30 mmHg yukarısına kadar şişirilmeli Arteriyel Kan Basıncı Arteriyel Kan Basıncı Kan Basıncının Doğru Ölçümü(devam): • Manşet kalp hizasında tutulmalı ve kol alttan mutlaka desteklenmeli, kol havada durmamalı • Ölçüm için manşetin havası saniyede 2 mmHg hızla indirilmeli • İlk net tıklama sesi duyulduğunda(Korotkoff faz 1) okunan basınç değeri sistolik basınç olarak kaydedilir. • Seslerin kaybolduğu an (Korotkoff faz 5) okunan basınç değeri diyastolik basınç olarak kaydedilir. • Manşet havası indirildiği halde ses kaybolmuyor, sıfıra kadar iniyorsa, seslerin boğuklaştığı an(Korotkoff faz 4) diyastolik basınç olarak kaydedilir. Arteriyel Kan Basıncı Arteriyel Kan Basıncı Kan Basıncının Doğru Ölçümü(devam): • Ölçüm 1-2 dakika ara ile en az 2 kez tekrarlanmalı; ilk iki ölçüm arasındaki fark fazla ise son 2 ölçümde fark 5 mmHg’nın altına düşünceye kadar ölçüm tekrarlanmalı • Hasta ilk kez muayene ediliyorsa mutlaka her iki koldan kan basıncı ölçülmeli; sonraki ölçümler yüksek olan koldan yapılmalı Arteriyel Kan Basıncı Kan basıncının doğru ölçümü ile ilgili vurgular*: 1. Hasta konuşmamalı 2. Manşet, alt kenarı dirsek büklümünün 3 cm yukarısında olacak şekilde yerleştirilmeli 3. Manşet kalp hizasında olmalı 4. Kol alttan desteklenmeli 5. Hasta koltukta oturmalı ve sırtını arkaya yaslamalı 6. Bacaklarını çaprazlamamalı 7. Ayakları yere basmalı *Kanada Hipertansiyon Eğitim Programı