cetveller, tarifler

CETVELLER, TARİFLER
Haz›rlayanlar:
Prof. Dr. Rasim Enar, Diyetisyen Özlem Persil Özkan, Dr. Ayça Üçgül
S Ö ZL Ü K
fie
ematize edil mifl Kalp:
fi
RA, LA; kalbin sol (A) ve sa¤ (RA) kulakc›klar›d›r ve bunlar kalbin kan depolad›¤› depolard›r.
RA (sa¤ kulakc›k), vucuttan dönen kullan›lm›fl (oksijeni azalm›fl) kan› depolar, LA ise
akci¤erlerden dönen temizlenmifl (oksijenlenmifl) kan› depolar.
LV ve RV ise, kalbin pompa fonksiyonu
gören boflluklard›r.
RV (sa¤ kar›nc›k) sa¤ kulakc›kta toplanm›fl
kirlenmifl kan› temizlenmesi için akci¤erlere
pompalar (P). LV (sol kar›nc›k), akci¤erlerde
temizlenmifl ve sol kulakc›kta toplanm›fl kan› aortan›n (A) içerisine pompalay›p atar ve
vucuda da¤›lmas›n› sa¤lar.
6.
BÖLÜM
Kulakc›klar ve kar›nc›klar aras›nda kapaklar vard›r (RA-RV (sa¤ kulakc›k ile sa¤
449
CETVELLER, TAR‹FLER
450
fiekil 6-1. Kalbin
boflluklar›:
Kar›nc›klar ve
kulakc›klar,
A: Aort damar›,
P: Akci¤er atar
damar›, AK: Aort
kapa¤›, M: Mitral,
T: Triküspit kapaklar›, VC: Vücuttaki
kirlenmifl kan›n sa¤
kulak盤a gelifli,
PT: Akci¤erlerde
temizlenmifl kan›n
akci¤er toplardamarlar› ile sol
kulak盤a dönüflü.
(P)
(PT)
A
Sinüs dü¤ümü
LA
RA
M
(VC)
T
LV
AK
RV
Kaynak: Cooper, J. M. Circulation 2005; 11-2302199
kar›nc›k) aras›nda “Triküspit” (T), LA- LV aras›nda (sol kulakc›k-sol kar›nc›k) “Mitral” kapaklar) (M). Kulakc›klar dolarken T ve M
kapaklar kapal› kal›rlar ancak kulakc›klar dolduktan sonra bunlar aç›l›r ve içlerindeki kan
kar›nc›klara dolar. Kar›nc›klar›n dolup fliflmesi
ile bunlar›n pompa görevi bafllar. Kalbin dolup-boflalan bir pompa gibi çal›flmas›n› sa¤layan onun yar›-otomatik elektriki sistemidir;
dolup-boflalan pompa fonksiyonu ile uyumlu, düzenli elektriksel uyar›lmas›d›r.
Bu uyar›lar›n ç›k›fl›n› ve düzenini sa¤layan
odak “sinüs” dü¤ümüdür. Bu dü¤ümün hastalanmas› kalp durmas›na kadar giden çeflitli aritmilere sebep olabilir.
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
l
Risk Faktör leri: Damarsertli¤inin geliflmesi
ve ilerlemesi ile kalp krizi ve felç olaylar›na sebep olan faktörler.
l
Risk: Tehlike.
l
Anji yop las ti: T›kal› damar›n, içine yerlefltirilen balonun fliflirilerek aç›lmas›.
l
Bypass: Ameliyatla, daralm›fl veya t›kal› damar›n yenilenmesi de¤ifltirilmesi (“Bypass
ameliyat› da denmektedir) kalbi besleyen
yeni damar yolu tak›lmas›.
l
Stent: Tel kafes, balonla aç›lan damar›n
aç›k kalmas›n› sa¤lamak için damar›n içinin tel kafes ile döflenmesi (stentleme).
l
Arter: Atardamar, vucudumuza oksijenli,
besleyici kan› götüren damarlar. Bütün
atardamarlar›n anas› sol kar›nc›ktan ç›kan
“Aort damar›d›r ve hepsi bundan ç›kmaktad›r (Bak›n›z, fiekil 6-1).
l
Ven: Toplardamar, vucudun kullan›p oksijeni azalm›fl (kirlenmifl de denmekte) kan›
akci¤erlerde tekrar temizlenmesi (oksijenlenmesi) için kalbimize geri getiren
damarlar
l
Koroner da mar : Kalp adalesini besleyen
atar damarlar.
l
Karo tis: fiah- damar›,boyun damar›.
l
LDL-kolesterol: Kötü kolesterol, atardamar duvar›n›n içinde birikip damarsertli¤ini meydana getirir.
451
CETVELLER, TAR‹FLER
452
l
HDL-ko les te rol: ‹yi kolesterol damarsertli¤ine karfl› koruyucu olup, damar duvar›
içinde birikmifl kötü kolesterolun buradan
uzaklaflt›r›lmas›n› sa¤lar.
HDL, LDL; kandaki kolesterolu ve di¤er ya¤lar› tafl›yan proteinler “Lipoprotein”; yüksek ve düflük yo¤unluklu olarak
esas olarak 2 tiptedir.
l
Doy muflfl--ya¤ : Hayvansal ya¤, tereya¤lar,
kaymak, kötü ya¤, kötü-kolesterolun kayna¤›.
l
Doy mam›fl ya¤ : Bitkisel ya¤lar.
l
Trans-ya¤: Margarinler.
l
Diyet: Beslenme flekli, modeli.
l
Fizik sel Ak ti vite: Egzersiz yapma ve hareketli olmak; yürümek, koflmak.
l
Trom bus : Kan p›ht›s›. Damar›n içerisinde
damarsertli¤i pla¤›n›n üzerinde oluflur ve
bu damar›n t›kanmas›na sebep olur.
l
Emboli: Bulundu¤u yerinden kopan veya
parçalan›p da¤›lan ve böylece kan dolafl›m›na kar›flan p›ht›s› parçac›klar›.
l
En do kar dit: Kalp boflluklar›n›n içerisini ve
kalp kapakc›klar›n›n üzerini örten koruyucu ince zar tabakas›n›n (endokard) iltihaplanmas›.
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
Aritmi: Kalbin düzenli atmas›n› sa¤layan
elektriki sistemin bozulmas› ile kalp vurular›n›n düzeninin bozulmas›.
Atriyal Fib rilas yon : Kulakc›klar›n düzenli
kas›lmas› yerine etkisiz titreflmesi, kar›nc›klar› iyi dolduramad›¤›ndan kalp pompas›n›n
verimi (her kalp vurusunda Aortaya at›lan
kan›n miktar›) azalm›flt›r, tansiyon düflebilir,
bafl dönmesi, göz kararmas› olabilir.
Ventrikül Fibri las yonu: Kalbin vucuda kan
atmas›n› sa¤layan Kar›nc›klar›n›n kas›lca¤›
yerde (özellikle sol) etkisiz olarak titreflmesi,
kalbin düzenli kas›lmas› olmad›¤›ndan kalbin
pompa fonksiyonu olmaz, kalp vucuda kan
pompalamaz, yani kalp durmufltur, kalp krizinde ilk saatlerde görülen ani kalp ölümünün en büyük sebebidir.
453
100 gramdan az
60 gram
4100 gram
150 gram
1 su barda¤›
1.5 su barda¤›
2.5 su barda¤›
3 su barda¤›
1.5 su barda¤›
2 su barda¤›
150 gram
200 gramdan az
1800 kcal
2200 kcal
25%-35% kcal
3 su barda¤›
14-18 Yafl
150 gram
200 gramdan az
200 gramdan az 200 gram
2 su barda¤›
2.5 su barda¤›
1.5 su barda¤›
1600 kcal
1800 kcal
25%-35% kcal
3 su barda¤›
150 gram
9-13 Yafl
* Kalori (kcal): hareketsiz yaflam flekline göre hesaplanm›flt›. Art›r›lm›fl bedensel aktivite orta derecedi aktiviteler için
ilave 0-200 kcal’ye (kilokalori) ihtiyaç, çok aktif durumlar için ise 200-400 ilave kcal ihtiyaç gösterir.
‡ Listedeki ya¤s›z-süt tavsiyesi 2 yafl›n alt›ndaki çocuklarda geçerli de¤ildir.
§ Porsiyon büyüklü¤ü: 1 yafl için1/4 bardak, 2-3 yafl için1/3 bardak, ve 4 yafl üzerindekilere 1/2 bardak. 1 haftadan
sonra her grup için de¤iflik sebzeler seçilmeklidir.
II Tah›llar›n yar›s› tam-taneli olmal›d›r (rafine olmam›fl, katk›s›z).
2 yafl›ndan önce az-ya¤l›/ya¤s›z sütün çocuklara bafllanmas› önerilmemektedir.
1 su barda¤›
3/4 su barda¤›
1200 kcal
1400 kcal
30%-40% kcal 30%-35% kcal 25%-35% kcal
2 su barda¤›
2 su barda¤›
2 su barda¤›
50 gramdan az 60 gram
100 gramdan az
150 gramdan az
1 su barda¤›
1 su barda¤›
1.5 su barda¤›
1000 kcal
900 kcal
4-8 Yafl
Kad›n
Erkek
Ya¤
Süt/süt ürünü ‡
Ya¤s›z et/fasulye
Kad›n
Erkek
Meyveler §
Kad›n
Erkek
Sebzeler§
Kad›n
Erkek
Tah›llarII
Kad›n
Erkek
2-3 Yafl
Kaloriler †
1 Yafl
Tablo 6-1. Meyveler, sebzeler ve süt/süt ürünlerinde yafl ve cinsiyete göre porsiyonda bulunmas› gereken
kalori (Kaynak: Circulation 2005; 112:2061-75).
454
CETVELLER, TAR‹FLER
BESLENME İLE İLGİLİ CETVEL VE TABLOLAR
Tablo 6-1. Meyveler, sebzeler ve süt/süt ürünlerinde yafl ve cinsiyete göre porsiyonda
bulunmas› gereken kalori.
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
455
Tablo 6-2. Besinler ve Ya¤ Oranlar›
Besin
Doymufl Ya¤
(gr)
Meyveler
0.0
Fasulye ve di¤er baklagiller
çok az
Tah›l, m›s›r, yulaf, pirinç, arpa, bu¤day çok az
Sebzeler (Ço¤unlukla)
0.0
Avokado (1 orta)
4.5
Zeytin (4 orta)
0.5
Ekmekler
Sade Simit
0.0
Kabartma Tozlu Bisküviler
1.0
Frans›z Ekme¤i
0.2
Hamburger
0.5
Hot Dog Ekme¤i
0.5
Beyaz Yumuflak Ekmek (Dilim)
0.4
Bu¤day Ekme¤i (Dilim)
0.3
S›¤›r Eti & Tavuk Eti (~ 100 gram )
Rozbif veya biftek, damarl›
6.8
Rozbif veya biftek, ya¤s›z
2.3
Hamburger, normal
4.8
Hamburger, extra ya¤s›z
3.1
Ci¤er (S›¤›r)
1.6
Tavuk, beyaz, derisi ile
1.4
Tavuk, beyaz, derisiz
1.3
Tavuk, siyah, derisi ile
1.8
Tavuk, siyah, derisiz
1.5
Hot Dog
4.9
Hot Dog, az ya¤l› hindi
2.7
Kuzu Rosto veya pirzola, ya¤l›
6.5
Kuzu Rosto veya pirzola, ya¤s›z
2.9
Salam (Dilimi)
2.1
6.1
Sosis (Halkas›)
• Bak›n›z, Bölüm 3.
Serbest -Ya¤ Kolestrol
Asitleri (gr)
(mg)
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.1
Eser
0.2
0.6
0.5
0.2
0.2
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.9
0.0
0.9
0.0
0.5
0.0
0.0
----0.5
0.1
0.0
0.0
-0.1
58.1
57.5
57.3
31.0
301.1
49.1
53.7
41.9
55.4
22.5
48.2
79.1
54.8
15.0
52.3
CETVELLER, TAR‹FLER
456
Tablo 6-2. Besinler ve Ya¤ Oranlar› (devam›)
Besin
Doymufl Ya¤
(gr)
Aperatif Besinler
M›s›r Cipsi, Normal (~ 30 gr)
M›s›r Cipsi, F›r›nda (~ 30 gr)
Patates Cipsi, Normal (~ 30 gr)
Patates Cipsi, Az Ya¤l› (~ 30 gr)
Patlam›fl m›s›r, Ya¤s›z
Patlam›fl m›s›r, Ya¤da Piflirilmifl
Tatl›lar
Tatl› Çörek, Sade
Tatl› Çörek, Jöleli
Danimarka Pastas›
Pasta, Kek, Çikolatal›, Sar›
Meyveli Pasta
Çikolatal› Kurabiye, 1 adet ev yap›m›
Brownie, 1 adet evyap›m›
Beyaz Kek, 1 parça
Kek, Elmal›, 1 parça
Jelatin, 1 fincan
Yumurta Krema, 1 fincan
Haz›r Puding, %2 sütlü
Haz›r puding, sütlü, 1 fincan
fiekerleme
fie
Paket Çikolata
Karamel, (~ 30 gr)
Çikolata (~ 30 gr), yar› flekerli cipsler
Jelibon
Sert fieker
Bonbon
Haz›r Besinler
Cheeseburger
Tavuk parça (~ 250 gr)
Serbest -Ya¤ Kolestrol
Asitleri (gr)
(mg)
1.3
0.8
3.1
1.2
0.2
1.4
--0.0
--2.1
0.0
0.9
0.0
0.0
0.0
0.0
1.8
3.5
3.5
3.1
0.5
1.3
1.8
0.0
2.6
0.0
6.6
2.9
4.9
2.3
3.8
-1.9
-1.6
-0.1
-0.0
----
17.4
3.6
27.3
35.2
2.2
5.1
17.5
0.0
0.0
0.0
245.3
17.0
31.2
8.1
1.9
5.1
0.0
0.0
0.6
0.0
--0.0
0.0
--
9.7
2.0
0.0
0.0
0.0
2.6
6.4
8.3
-0.1
50.0
91.8
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
457
Tablo 6-2. Besinler ve Ya¤ Oranlar› (devam›)
Besin
Doymufl Ya¤
(gr)
Tavuklu Sandviç, Ya¤s›z, Gö¤üs Eti 8.5
Pizza, Çeyrek 12 peynirli
7.0
Pizza, Çeyrek 12 pepperoni
7.0
Patates k›zartmas› (~ 150 gr)
4.3
K›zarm›fl bal›kl› sandviç
3.5
Hamburger, Duble
12.0
Yumurtal› Sucuklu Sandviç
15.0
Yumurta & Kuru Yumurta
Yumurta, 1 bütün
1.6
Yumurta, 1 sar›s›
1.6
Yumurta, 1 ak›
0.0
Kuru yumurta & tozu vb.
0.2
fl›¤›)
Paket Ya¤lar (1 yemek kafl›
Tereya¤›, Tuzlu
7.0
Kat› Margarin, soya ya¤›
2.4
Kat› Margarin (light) 40% hidrojene
soya ya¤›
0.9
Yumuflak Margarin
1.9
Yumuflak Diet Ya¤
1.8
Ya¤s›z Spreyler (1 sprey)
0.0
Salata Süslemeleri
Birçok Salata Süslemesi
0.8
Az Ya¤l› Süslemeler
0.0
Çok Ya¤l› Süslemeler
0.0
Mayonez, Normal
0.7
Ya¤s›z Mayonez
0.0
Serbest -Ya¤ Kolestrol
Asitleri (gr)
(mg)
---6.4
----
60.1
20.0
15.0
14.7
45.0
103.2
302.4
0.0
0.0
0.0
0.0
212.5
212.7
0.0
0.3
0.3
3.2
30.0
0.0
0.8
1.7
-0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
-0.0
0.0
0.0
0.0
5.8
0.0
0.0
3.8
0.0
CETVELLER, TAR‹FLER
458
Tablo 6-2. Besinler ve Ya¤ Oranlar› (devam›)
Besin
Doymufl Ya¤
(gr)
Süt Ürünleri
Homojenize süt, 1 fincan
%2 süt
%1 süt
Ya¤s›z Süt
Buttermilk
Kaymak, A¤›r, 1 yemek kafl›¤›
Kaymak, Yar› yar›ya, 1 yemek kafl›¤›
Kaymak, Hafif, 1 yemek kafl›¤›
Kaymak, Düflük Ya¤
Pasta Süslemeleri, sütsüz (~ 30 gr)
Yo¤urt, Kaymakl› 1 fincan
Yo¤urt, az ya¤l› 2% 1 fincan
Yo¤urt, ya¤s›z, 1 fincan
Peynirler
Çedar Peyniri
‹sviçre Peyniri
Mozarella, Sade
Mozerella, Az ya¤l›
Krem Peyniri
Ya¤s›z Krem Peyniri
Süzme Peynir, Kaymakl›, 1 fincan
Süzme Peynir, 2%, 1 fincan
Süzme Peynir, 1%, 1 fincan
Süzme Peynir, ya¤s›z, 1 fincan
Az Ya¤l› Çedar, (~ 30 gr)
Dondurma ve Dondurulmufl Tatl›lar
Dondurma, 1 fincan
Dondurma (Sütlü) (buzlu süt),
1 fincan
Yumuflak buzlu süt, 1 fincan
Serbest -Ya¤ Kolestrol
Asitleri (gr)
(mg)
5.1
2.9
1.6
0.3
1.3
3.4
1.1
1.8
0.0
6.1
5.2
2.5
0.2
0.2
0.1
0.1
0.0
------0.2
0.1
0.0
33.2
18.3
9.8
4.4
8.6
20.4
5.6
9.9
0.0
0.0
31.1
15.0
8.3
6.0
5.1
3.7
2.9
6.2
0.3
6.0
2.8
1.5
0.0
3.0
0.2
---0.3
-0.3
0.1
0.1
0.0
--
29.8
26.0
22.2
16.9
31.2
2.3
31.3
19.0
9.9
20.0
15.2
9.0
0.4
58.1
3.5
2.9
---
18.5
21.1
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
459
Tablo 6-2. Besinler ve Ya¤ Oranlar› (devam›)
Besin
Doymufl Ya¤
(gr)
Serbest -Ya¤ Kolestrol
Asitleri (gr)
(mg)
Milk Shake, 1 fincan
3.1
Az ya¤l› Yo¤urt, 1 fincan
1.7
Ya¤s›z Yo¤urt, 1 fincan
0.2
fller
Kabuklu Yemifll
Badem, Kuru, (~ 15 gr)
0.7
Badem, Ya¤da Kavrulmufl, (~ 15 gr) 0.8
Hindistan Cevizi, 1/4 fincan
6.0
F›st›k Ezmesi, sade, 1 yemek kafl›¤›
1.1
F›st›k Ezmesi, hidrojene ya¤l›,
1 yemek kafl›¤›
1.8
F›st›k Ezmesi, az ya¤l›,
1 yemek kafl›¤›
1.0
Yerf›st›¤›, Kuru, (~ 15 gr)
1.2
Yerf›st›¤›, Ya¤da kavrulmufl, (~ 15 gr) 1.0
Pekan Cevizi (~ 15 gr)
0.8
Ayçekirde¤i, (~ 15 gr)
0.7
Ceviz, (~ 15 gr)
0.6
fllama ya da bu¤ulama)
Bal›klar ( 100 gram , f›r›nda, hafll
Yay›n Bal›¤›
0.6
Morina
0.1
Yengeç
0.1
Dere Pisisi veya Dil Bal›¤›
0.3
Kalkan
3.8
Ringa Bal›¤›
1.9
Uskumru
3.9
Somon Bal›¤›, K›z›l
1.6
Somon Bal›¤›, Pembe
0.6
Somon Bal›¤›
1.4
Sardalya, Ya¤› Al›nm›fl
1.4
Alabal›k
1.5
1.1
Ton Bal›¤›, ya¤da
0.7
Ton Bal›¤›, suda
0.2
0.0
0.0
18.3
10.2
3.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
61.2
45.7
64.6
51.0
50.2
65.5
63.8
74.0
57.0
48.5
120.8
58.7
26.9
35.7
CETVELLER, TAR‹FLER
460
Tablo 6-2. Besinler ve Ya¤ Oranlar› (devam›)
Besin
Doymufl Ya¤
(gr)
Serbest -Ya¤ Kolestrol
Asitleri (gr)
(mg)
fllama ›zgara ya da bu¤ulama)
Kabuklu Deniz Hayvanlar› (~ 100 gr), f›r›nda, hafll
‹stiridye
0.4
0.0
57.0
Yengeç
1.0
0.0
79.6
Istakoz
1.4
0.0
64.6
Deniz Kabu¤u
0.5
0.0
27.1
Karides
0.8
0.0
155.8
Karides K›zartma
1.9
0.0
150.5
fl›¤›)
Ya¤lar (1 yemek kafl›
Domuz Ya¤›
5.1
0.2
12.2
Kat› Hidrojene Sebze Ya¤›
3.3
1.7
0.0
Kolza Ya¤›
1.0
0.0
0.0
Hindistan Cevizi Ya¤›
11.9
0.0
0.0
M›s›rözü Ya¤›
1.8
-0.0
Zeytin Ya¤›
1.8
0.1
0.0
Hurma Ya¤›
6.7
0.0
0.0
F›st›k Ya¤›
2.5
0.0
0.0
Aspir Ya¤›
1.2
-0.0
Soya Ya¤›
2.5
-0.0
Ayçiçek Ya¤›
1.8
-0.0
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
461
Tablo 6-3 . Günlük kalori ihtiyac›na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin
gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü¤ü ve say›s›
Yiyecek Tipleri:
BAKLAG‹LLER:
Porsiyonunuzun
en az yar›s›
tam-taneli
olmal›d›r
1,600
kalori
2,000
kalori
1 Porsiyon
büyüklü¤üne
örnekler
Günde,
6 porsiyon
Günde,
6-8 porsiyon
- 1 dilim ekmek
- 30 gr kuru
baklagiller (de¤iflik
ürünlerin bardak
ölçüsüne göre
beslenme tarifesini
kontrol edin
- 1/2 su barda¤›
piflmifl pirinç,
makarna veya tah›l
(yaklafl›k bir tenis
topu büyüklü¤ünde)
SEBZELER:
flik renklerde
De¤ifli
flitli
ve tiplerde çefli
sebzeler yeyiniz
Günde,
3-4 porsiyon
Günde,
4-5 porsiyon
- 1 su barda¤›
piflmemifl yaprakl›
sebze (büyüklü¤ü
yaklafl›k küçük bir
yumruk kadar).
- 1/2 bardak
piflmemifl veya
piflirilmifl sebze.
- 1/2 bardak
sebze suyu
CETVELLER, TAR‹FLER
462
Tablo 6-3 . Günlük kalori ihtiyac›na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin
gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü¤ü ve say›s› (devam›)
Yiyecek Tipleri:
MEYVELER:
flik renk ve
De¤ifli
flitli
tipteki çefli
meyveleri yeyiniz
1,600
kalori
2,000
kalori
1 Porsiyon
büyüklü¤üne
örnekler
Günde,
4 porsiyon
Günde,
4-5 porsiyon
- 1 orta büyüklükte
meyve (yaklafl›k bir
tenis topu
büyüklü¤ünde)
- 1/4 subarda¤›,
kurutulmufl meyve
- 1/4 su barda¤›,
taze, dondurulmufl,
veya konserve meyve
- 1/4 su barda¤›,
s›k›lm›fl-meyve suyu
SÜT ÜRÜNLER‹:
Ya¤s›z veya
az-ya¤l›
Günde,
2-3 porsiyon
Günde,
2-3 porsiyon
- 1 su barda¤›,
ya¤s›z veya az
ya¤l› süt
- 1 su barda¤›,
ya¤s›z veya
az-ya¤l› yo¤urt
Yaklafl›k 50 gr.
Ya¤s›z veya az-ya¤l›
peynir (yaklafl›k
büyüklü¤ü; 2 kibrit
kutusu kadar)
Porsiyon
büyüklü¤ü:
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
463
Tablo 6-3 . Günlük kalori ihtiyac›na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin
gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü¤ü ve say›s› (devam›)
Yiyecek Tipleri:
ETLER:
Ya¤s›z s›¤›r-eti,
kümes hayvan›
ve deniz-ürünü:
1,600
kalori
2,000
kalori
1 Porsiyon
büyüklü¤üne
örnekler
Günde,
100-200 gr
(piflmifl)
Günde,
200 gr.dan
az
- 100 gram piflmifl et
(1 avuç içi kadar)
- 100 gram bal›k
(Yaklafl›k avuç içi
büyüklü¤ünde).
YA⁄LAR:
Ya¤l›lar ve ya¤lar;
S›v› sebze
ya¤lar›n› kullan›n.
Günde,
2 porsiyon
Günde,
2-3 porsiyon
fl›¤›
- 1 çaykafl›
yumuflak margarin
fl›¤›
- 1 çaykafl›
mayonez
fl› bitkisel
- 1 çaykafl›
s›v› ya¤
fl›¤› veya
- 1 çay kafl›
fl›¤› az-ya¤l›
2 çay kafl›
salata-sosu (ya¤s›zsos porsiyon
say›lmaz)
Kabuklu
fl,
Kuruyemifl,
Tohumlar ve
Baklagiller
Haftada,
3-4 porsiyon
Haftada,
4-5 porsiyon
- 1/3 bardak veya
50 gr. f›nd›k
(kabuklu
kuruyemifl)
CETVELLER, TAR‹FLER
464
Tablo 6-3 . Günlük kalori ihtiyac›na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin
gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü¤ü ve say›s› (devam›)
Yiyecek Tipleri:
1,600
kalori
2,000
kalori
1 Porsiyon
büyüklü¤üne
örnekler
fl›¤› veya
- 2 çay kafl›
15 gr tohum (ör;
ayçiçe¤i çekirde¤i)
- 1/2 bardak
kurufasulye veya
bezelye
TATLILAR ve
fleker ilave
fle
fller:
edilmifll
Haftada,
0 porsiyon
Haftada 5
veya daha
az porsiyon
fl›¤› fleker
- 1 çay kafl›
fl›¤› jöle
- 1 çay kafl›
veya reçel
- 1/2 bardak flerbet
ve dondurma
- 1 bardak
limonata
Tabloda günlük ihtiyaç 1,600-2,000 kalori esas al›narak buna göre yenmesi gereken her besin grubunun porsiyon say›s› iflaret edilmifltir.
Sizin ihtiyac›n›z olan do¤ru kalori, yafl›n›za, bedensel hareketlilik düzeyi ve vucut
a¤›rl›¤›n›za göre de¤iflmektedir: Tabloda gösterilenden daha az kaloriye ihtiyac›n›z
varsa porsiyon say›s›n› azalt›n›z veya daha fazla kaloriye ihtiyac›n›z varsa porsiyon
say›s›n› art›r›n›z.
Kaynak: www.americanheart.org/dietary.recomondation
Taze, dondurulmufl,
konservelenmifl, füme bal›k
Bozulmufl bal›ktan kaç›n›n
Konserve bal›¤a dikkat edin
(zeytinya¤›, ayçiçek ya¤›,
salamura, domates sosu
kullan›labilir, bitkisel ya¤
hariç) Ya¤l› bal›k ve k›zart›lm›fl bal›ktan sadece kilo
verdirici diyetlerde kaç›n›n
Tavuk ve hindi (derisiz),
dana eti, iyi do¤ranm›fl
›zgara biftek, tavflan, yabani
tavflan, orman tavu¤u, keklik,
sülün, geyik eti, soya proteini
et muadili
Düzenli olarak ye/iç
Kabuklu deniz hayvanlar›
a) Kabuklular (yengeç, ›stakoz,
karides, kerevit, karides) yeterli
miktarda b) Yumuflakçalar
(istiridye, midye, deniz
salyangozu, deniz kabu¤u,
kalamar, ahtapot) daha s›k
BALIK
Ya¤s›z k›y›lm›fl biftek,
kurutulup ya¤da k›zart›lmadan
ince hafllanm›fl ve ya¤› al›nm›fl,
k›rm›z› biber ve spagetti
sosunda kullanmak için
ET
Il›ml› olarak ye/iç
Bal›k yumurtas›
Havyar
Bal›k ezmesi
Uykuluk
Uygun olmayan ya¤da
k›zart›lm›fl ya da
peynire bast›r›lm›fl
bal›k
Jambon, biftek, domuz eti, kuzu, domuz past›rmas›, ördek,
kaz, sakatat, ci¤er, böbrek,
iflkembe, uykuluk, kalp, beyin,
deri, sosis, sucuk, salam, s›¤›r
konservesi, iskoç yumurtas›
Yeme ve içmeden sak›n (YASAK)
Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar›
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
465
L‹P‹D-DÜfiÜRÜCÜ D‹YETTE: DÜZENL‹, ORTA M‹KTARDA YEY‹P
‹Ç‹LECEK, VEYA UZAK DURULACAK BES‹NLER
Kaynak: Durington P (ed: Preventetive Cardiology. Martin dunitz Ltd. 1993. s40-43).
Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar›
fiLER
KABUKLU YEM›fiL
Brezilya F›st›¤›
Yerf›st›¤›
fiamf›st›¤›
Kaju (Vejeteryansan›z
daha s›k yiyebilirsiniz)
Ceviz
Badem
Pekan cevizi
Kestane
F›nd›k
Bütün ya¤lar limitli
kullan›lmal›d›r.
m›s›r ya¤›, ayçiçek ya¤›, soya
ya¤›, zeytin ya¤›, susam tohumu
YA⁄LAR
Ya¤› al›nm›fl süt
Kurutulmufl ya¤› al›nm›fl süt
Soya sütü
Az ya¤l› yo¤urt
Süzme peynir
Az ya¤l› lor peyniri
Yumurta beyaz› (beze)
(Haftada sadece 3 yumurta sar›s›)
YUMURTA VE SÜT ÜRÜNLER‹
Il›ml› olarak ye/ iç
Düzenli olarak ye/iç
tereya¤›, margarin, yerf›st›¤› ya¤›,
palmiye ya¤›, hindistan cevizi ya¤›,
Tam ya¤l› süt, kaymak, tam ya¤l›
yo¤urt, koyulaflt›r›lm›fl süt, fazla
yumurta, krem ya da ifllenmifl
peynir (ço¤u doymufl ya¤ içerir)
Yuvarlak Hollanda peyniri, Brie
peyniri Camembert Peyniri, beyaz
peynir, tart, sufle, piflmifl peynir
taba¤›, peynirli pizza
Hindistan cevizi
Yeme ve içmeden sak›n (YASAK)
Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar› (devam›)
466
CETVELLER, TAR‹FLER
Yeme ve içmeden sak›n (YASAK)
beyaz un, beyaz ekmek, beyaz
pirinç, yumurta eklenmemifl
makarna ya¤s›z ve hindistan
cevizi eklenmemifl süslü
kraker
TAHILLI GIDALAR
süslü ekmekler, kurvasan, bütün
kekler, kremal› krakerler, biskuitler,
lezzetli peynirli biskuitler, pandispanya
pandispanya danimarka hamur iflleri
ya¤›, bu¤day ya¤›, haflhafl ya¤›,
hint hayvansal ya¤›, piflirilmifl ya¤,
üzüm tohumu ya¤›, yüksek
orjini bilinmeyen bitki ya¤lar›
poliansature yada yüksek
linoleik asitli margarinler, düflük
kolesterol etiketlilerini önemseme!
(doymufl ya¤ oran› %15 g ›n
alt›nda ise iyidir) düflük ya¤l›
ekmek üstüne sürülen ya¤
Il›ml› olarak ye/ iç
• Pratikte: “Kolesterolumu ne yükseltir?” sorusunun kabaca cevab›: “Az veya orta (biraz fazla de¤il)
miktarda yenilebilir ve veya hiç yemeyin” (YASAK) denilecek besin tipleri.
bütün unlu g›dalar, yulaf
ezmesi, lapa, gevrek, makarna, popcorn, tatl›m›s›r, bütün
tah›ll› ekmekler, ev yap›m› kek,
biskuit, peynirsiz pizza, hamur
ifli patlam›fl m›s›r (ya¤s›z ve
flekersiz)
Düzenli olarak ye/iç
Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar› (devam›)
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
467
LDL Hedefi (mg/dL)
100 veya fazlas›
130 veya fazlas›
(100 to 129: ilaç
tedavisi düflünün)
160 veya fazlas›
190 veya fazlas›
100 veya fazlas›
130 veya fazlas›
130 veya fazlas›
160 veya fazlas›
70 veya fazlas› (iste¤e ba¤l›) 70 veya fazlas›
(iste¤e ba¤l›)
LDL böyle bulundu¤unda
flün
ilaç tedavisini düflü
KDH: kalp damar hastal›¤›, C: Beyin. AKS: Akut koroner sendrom. RF: damarsertli¤i risk faktörü
Tan›mlamalar: AKS: akut koroner sendromu göstermektedir (kalp krizi veya koroner damar hastal›¤›na ba¤l› gö¤üs a¤r›s›); KDH,
koroner damar hastal›¤› ve DM, fleker hastal›¤›. RF damarsertli¤i risk faktörleri: sigara, yüksek tansiyon (tansiyon 140/90’dan yüksek veya ilaç al›yor), düflük HDL kolesterol (40’dan az), ailesinde erken kalp hastal›¤› geçiren olmas› ve yafl (erkekler 45 yafl›ndan büyük; kad›nlar 55 yafl›ndan büyük). KDH riskinin eflde¤erleri etraf atardamarlar›n›n hastal›¤› (flahdamar, bacak atardamarlar›), kar›n aortunun balonlaflmas›, fleker hastal›¤› veya en az 2 damarsertli¤i risk faktörü. Circulation. 2004;110:227.
flük) ve buna karfl›
fl›l›k yapacaDamar sertli¤i ve olay riskinizin LDL-kolesterol ve di¤er risk faktörleri ile saptamak (yüksek, orta, düflü
fl›mlar: öncelikle LDL’nin düflü
flürülmesi (ilaç tedavisi ve yafla
flam fle
flekli de¤ifli
fliklikleri ile di¤er risklerin kontrole al›nmas›).
¤›n›z yaklafl›
Çok yüksek risk:
Less than 70’den az
AKS veya kalp
(iste¤e ba¤l›)
yetersizli¤i ile fleker
hastal›¤›, birçok RF
Yüksek risk:
100’den az
KDH veya C riski =
(10-y›lda risk
20%’den yüksek)
LDL 100’dan az ise
Hafif-yüksek risk:
Less than 100
En az l 2 risk faktörü
(10-y›lda risk
10%-20%)
Orta risk:
130’dan az
En az 2 risk faktörü
(10-y›l riski 10%’dan az)
flük risk:
Dü flü
160’da az›
0-1 risk faktörü
Risk Kategorisi
fla¤›daki gibi
LDL afla
flam
bulundu¤unda yafla
flekli de¤ifli
flikli¤ine bafll
fllay›n
fle
Tablo 6-5. Ulusal kolesterol e¤itim program›n›n (NCEP) güncel tavsiyeleri .
468
CETVELLER, TAR‹FLER
Tablo 6-5. Ulusal Kolesterol E¤itim Program›n›n (NCEP) Güncel Tavsiyeleri.
LDL ve damar sertli¤i riskine göre tedavi yaklafl›m›.
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
KAN KOLESTEROL DÜZEY‹ YÜKSEK
OLAN HASTALARIN BESLENME
PROGRAMLARINDA D‹KKAT ETMES‹
VE UYGULAMASI YARARLI OLAN
HUSUSLAR;
Yazan: Diyetisyen Özlem Persil Özkan
Cerrahpafla T›p Fakültesi Diyet Hizmetleri Müdürlü¤ü
1. SÜT VE SÜT ÜRÜNLER‹;
Tüketilmesi uygun olanlar;
– Ya¤› ayr›lm›fl (ekstra light) veya azalt›lm›fl (light) süt ve yo¤urt
– Ya¤› ayr›lm›fl sütten yap›lm›fl peynirler,
lor ve çökelek
– Ya¤s›z veya az ya¤l› sütten yap›lm›fl
dondurma ve sütlü tatl›lar
Sak›n›lmas› gerekenler;
– Tam ya¤l› süt ve yo¤urt
– Ya¤l› peynirler
– Krema, kaymak
– Çikolata eklenmifl tatl›lar.
2. ET, TAVUK, BALIK, KURUBAKLAG‹L
GRUBU;
Tüketilmesi uygun olanlar;
– Her türlü bal›k ve di¤er su ürünleri
– Tavuk, hindi ve di¤er kanatl› hayvanlar›n derisiz, beyaz veya siyah eti
469
CETVELLER, TAR‹FLER
470
– Zeytinya¤› ile piflirilmifl kuru baklagil
yemekleri
Sak›n›lmas› gerekenler;
– Sucuk, past›rma, salam, sosis, kavurma
– Ya¤l› koyun ve ya¤l› s›¤›r eti
– K›zart›lm›fl veya ya¤da kavrulmufl et
yemekleri
– Tavuk veya di¤er kanatl›lar›n derisi
– Hayvan organ etleri (sakatatlar)
3. TAHIL GRUBU ;
Tüketilmesi uygun olanlar;
– Kepekli ekmek, tam bu¤day unu ekme¤i, çavdar ekme¤i, yulaf ekme¤i,
beyaz ekmek
– Bulgur pilav›, kepekli makarna
– Yulaf ezmesi
Sak›n›lmas› gerekenler;
– Ya¤ ve fleker içeren her türlü unlu mamüller (kek, kurabiye, pastalar, bisküviler, krakerler vb.) ile unlu tatl›lar (baklava, revani, tulumba tatl›s›, kaday›f vb.)
4. YA⁄ GRUBU ;
Tüketilmesi uygun olanlar;
– Zeytinya¤›, bitkisel s›v› ya¤lar, zeytin
– Enerji de¤eri düflürülmüfl yumuflak
özel margarin
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
– F›nd›k, f›st›k, ceviz vb.
Sak›n›lmas› gerekenler;
– tereya¤›, içya¤›, sade ya¤, kat› margarin
– flekerli f›nd›k ve f›st›k ezmeleri
– mayonez
5. MEYVE GRUBU ;
Her türlü meyvenin tüketilmesi uygundur
(Avakado hariç).
6. SEBZE GRUBU;
Her türlü yeflil yaprakl› ve di¤er taze-dondurulmufl sebzelerin tüketilmesi uygundur.
Sebzeler ya¤da k›zart›lmadan veya kavrulmadan piflirilmelidir.
7. TATLI GRUBU ;
Sebzeli ve meyveli tatl›lar, pekmez, bal,
reçel, marmelat, az ya¤l› sütle piflirilmifl sütlü tatl›lar›n tüketilmesi uygundur.
Çikolata ve tereya¤›, kat› margarin eklenmifl sütlü tatl›lar ve hamur tatl›lar›ndan sak›n›lmas› gereklidir.
KAYNAK:
Diyet El Kitab› 3. Bas k›, Hati bo¤ lu Yay› ne vi-Ankara,
1999
Yazarlar: Ayfle Baysa, Nazan Bozkurt, Gülden Pekcan,
Meral Aksoy, Türkan K. Merdal, Sevim Keçecio¤lu, H. Tanju Besler, Seyit M. Mercangil
471
CETVELLER, TAR‹FLER
472
1600 KA LOR‹L‹K, 200 MG
KO LES TEROL ‹ÇEREN D‹YET;
Kah val t›
Çay/bitki çaylar› (flekersiz)
1 ince dilim (50 gram =
1, 5 kibrit kutusu kadar)
peynir (az ya¤l›)
1-2 tatl› kafl›¤› bal, reçel
veya pekmez
2 ince dilim ekmek (kepekli veya tam bu¤day)
(50 gr)
Domates, salatal›k
Ö¤ le
1 kepçe çorba
4 köfte büyüklü¤ünde
(120 gr) tavuk/bal›k
4-5 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i (etsiz)
Salata
1 ince dilim ekmek (kepekli veya çavdarl›)
Ara
2 porsiyon meyve (100 gr)
Ak flflaam
4-5 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i (etsiz)
4 yemek kafl›¤› bulgur pilav› veya kepekli makarna
1 su barda¤› yo¤urt (200
gr) (az ya¤l›)
Salata
1 ince dilim ekmek
1 porsiyon meyve
1 su barda¤› süt (ya¤s›z
veya az ya¤l›)
♥ NOT:
1. Gün boyunca
4 tatl› kafl›¤›
zeytin ya¤›
ve bitkisel s›v› ya¤lar› yemeklerinizi
piflirirken
veya salatalar›n›za ekleyiniz.
2. Haftada 1
kez, 1 hafllanm›fl tam
yumurta tüketebilirsiniz.
3. Haftada 1-2
kez ya¤s›z
k›rm›z› et yiyebilirsiniz
(dana, s›¤›r,
koyun).
Ara
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
473
1200 KA LOR‹L‹K, 165 MG
KO LES TEROL ‹ÇEREN D‹YET
Kahvalt›
Çay/bitki çaylar› (flekersiz)
1 ince dilim (50 gram =
1,5 kibrit kutusu kadar)
peynir (az ya¤l›)
Domates, salatal›k
2 ince dilim ekmek (çavdar-kepekli) (50 gr)
Ö¤ le
1 kepçe çorba
4-5 yemek kafl›¤› etli sebze yeme¤i
1 su barda¤› yo¤urt (200
gr) (az ya¤l›)
Salata
1 ince dilim ekmek (tam
bu¤day unu-beyaz)
Akflflaam
2 köfte büyüklü¤ünde (60
gr) tavuk-bal›k
4-5 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i (etsiz)
1 su barda¤› yo¤urt (200
gr) (az ya¤l›)
Salata
1 ince dilim ekmek
Ara
2 porsiyon meyve
♥ NOT:
1. Gün boyunca
2 tatl› kafl›¤›
bitkisel s›v›
ya¤lar› ve
zeytinya¤›n›
yemeklerinizde ve salatan›zda kullan›n›z.
2. Haftada 1
kez 1 hafllanm›fl yumurta
tüketebilirsiniz.
3. Etli sebze
yeme¤inin
içinde tüketti¤iniz et/tavuk miktar›
30 gr (1 köfte büyüklü¤ü)’dan fazla
olmamal›d›r.
CETVELLER, TAR‹FLER
474
2000 KA LOR‹L‹K, 200 MG
KO LES TEROL ‹ÇEREN D‹YET
Kah val t›
1 ince dilim (50 gr) peynir
(az ya¤l›)
♥ NOT:
1. Gün boyunca
4 tatl› kafl›¤›
zeytin ya¤›
ve bitkisel s›v› ya¤lar› yemeklerinizi
piflirirken ve
salatalar›n›za
ekleyiniz.
1-2 tatl› kafl›¤› bal-reçelpekmez
5 adet zeytin
Domates, salatal›k
3 ince dilim ekmek (75 gr)
Ö¤ le
3 köfte büyüklü¤ünde
(100 gr) tavuk-bal›k-hindi
4-5 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i (etsiz)
2. Haftada 1
kez 1 hafllanm›fl tam yumurta tüketebilirsiniz.
3. Haftada 1-2
kez k›rm›z›
et yiyebilirsiniz.
1 su barda¤› (200 gr) süt
(az ya¤l› veya ya¤s›z)
4 yemek kafl›¤› pirinç pilav› veya makarna
Salata
2 ince dilim ekmek (50 gr)
Ara
2 porsiyon meyve (100 gr)
Ak flflaam
1 kepçe çorba
4-5 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i (etli)
1 su barda¤› yo¤urt
Salata
2 ince dilim ekmek (50 gr)
Ara
2 porsiyon meyve (100 gr)
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
475
2200 KA LOR‹L‹K,
KO LES TEROL ‹ÇEREN D‹YET
Kahvalt›
1 su barda¤› süt (200 gr)
1 ince dilim peynir (50 gr)
5 adet zeytin
2 tatl› kafl›¤› bal/reçel
3 ince dilim ekmek (75 gr)
Ö¤ le
1 kepçe çorba
2 köfte büyüklü¤ünde (60
gr) et, tavuk, bal›k
6 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i
salata
1 su barda¤› yo¤urt (200 gr)
3 ince dilim ekmek (75 gr)
Ara
2 porsiyon meyve (200250 gr)
Akflflaam
2 köfte büyüklü¤ünde et,
tavuk, bal›k (60 gr)
6 yemek kafl›¤› sebze
yeme¤i
6 yemek kafl›¤› pilav/
makarna
salata
1 su barda¤› yo¤urt
2 ince dilim ekmek
Ara
2 porsiyon meyve (200250 gr)
♥ NOT:
1. Günboyunca
yemekler ve
salatalara
kullan›lacak
s›v›ya¤ veya
zeytinya¤›
miktar› günde 4-5 tatl›
kafl›¤›n› geçmemelidir.
2. Haftada 3-4
kez yumurta
tüketilebilir.
CETVELLER, TAR‹FLER
476
ÇOCUKLARDA DAMAR SERTL‹⁄‹NE
fiII KORUNMADA B‹L‹NMES‹
KARfi
GEREKEN TAVS‹YELER
Tablo 6-6. 2 yafl›ndan büyük çocuklar ve
gençlerde uygulanacak, tüm aileler ve hastalar
için: AHA’n›n özel çocuk beslenme stratejisi
– Beslenme ile al›nan kalori, bedensel aktivite
ve normal büyüme için ihtiyaç duyulan
miktar› dengelemeli.
– Günde 60 dakika orta ve a¤›r fliddette oyun
veya bedensel aktivite.
– Hergün sebze ve meyveleri yeyin, meyve
sular›n› k›s›tlay›n.
– Doymufl ve trans-ya¤› düflük bitkisel ya¤lar›
ve yumuflak margarinnleri kullan›n
(hayvansal ya¤lar ve tereya¤› yerine).
– Rafine edilmifl ürünler yerine tam taneli
tah›llar ve baklagillerden yap›lan besinleri
tüketin.
– fieker ile tatland›r›lm›fl yüyecek ve içeceklerin
tüketimini azalt›n.
– Ya¤s›z, az-ya¤l› süt ve süt ürünlerini tüketin.
– Daha fazla yetin, özellikle ya¤l› bal›k ve
f›r›nda, ›zgarada piflirilmifl.
– Tuz ve tuzlanm›fl yiyeceklerin tüketimini
azalt›n.
(Circulation 2005;112: 2061-75)
Bölüm 4’e bak›n›z.
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
Tablo 6-7. Çocuklar›n kalp ve damar sa¤l›¤›
korunmas› okullar için öneriler
– Sa¤l›kl› beslenme program› düzenlemek içn
okul içinde “flampiyon” tan›mlamas› yapmak
(yar›flma ile)
– Okul çevresini tüm yönleriyle de¤erlendirmek
için ö¤recilerin Okul Sa¤l›k ‹ndeks’ini (Hastal›k Kontrol ve Önleme Merkezi) ya da benzer
de¤erlendirmeleri kullanarak sunumlar yapmalar›n› da içeren multidisipliner tak›m çal›flmas› yapmalar›n› sa¤lamak (kompozisyon
yazmak, proje haz›rlamak veya di¤er ö¤renci
etkinlikleri)
– Etkili oldu¤u kan›tlanm›fl yerel, bölgesel ve
ulusal programlar belirlemek (benzer, etkili
projeleri uygulamak)
– Okulda ö¤renci sa¤l›¤› ve beslenme sorununu gelifltirecek politikalar belirlemek
– Okul ve okul aktivitelerinde, ö¤rencileri etkileyerek daha sa¤l›kl› seçimler yapmalar›n›
sa¤lamak için pazarlama teknikleri kullanarak,
a¤›rl›kl› olarak sa¤l›kl› yiyeceklerin kullan›lmas›n› ve okulda besin içeri¤i düflük yiyecek
bulundurulmas›n› k›s›tlamak
– Bütün fiziksel aktiviteve ve zindelik programlar› için maksimum f›rsatlar›n sunulmas›n› sa¤lamak (yar›flmal› ve bireysel aktiviteler)
– Besleyici yiyecekler sunmak için okulun kapasitesini gelifltirecek düzenli de¤ifliklikler yapmak (kantin, yemekhane gibi)
– Okul kampüslerinde yasaklanm›fl yiyeceklerle
ilgili ilan asmak
(Circulation 2005;112: 2061-75)
477
CETVELLER, TAR‹FLER
478
Tablo 6-8. Çocuklar›n beslenme geliflimini
dikkate alarak yap›lan kurumsal ve kanunsal
düzenlemeler
– Sa¤l›kl› yaflam kontrolü ve/veya ailelere bildirmek için okul görevlileri taraf›ndan çocuklar›n
beden kitle indeksinin ölçülmesi
– Okulda bulunabilecek belli tipteki yiyecek ve
içeçeklerin s›n›rland›r›lmas› (haz›r yiyecekler
ve flekerli içecekler: hamburger, cips, krakerler, meflrubatlar gibi)
– Okul toplant›lar›ndaki özel yemek ya da sedanter formlar›n›n vergilendirilmesi (d›fllamak
için)
– Okul görevlileri ve toplum gönüllüleri taraf›ndan oluflturulan multidisipliner bir ekip arac›l›¤›yla bölgesel okullar› iyilefltirme politikalar›n›n sa¤lanmas› (devlete ba¤l› okullarda sa¤l›kl› kahvalt›, ö¤le yeme¤i ya da süt programlar›n›n düzenlenmesi)
– Porsiyon miktarlar›n›n uygun tan›mlanmalar›n› içeren yiyecek etiketlerinin düzenlenmesi
(örn, orta düzeyde fleker içeren içecekler (200250 gram, 1 su barda¤›) olmal›d›r
– Çocuklara yönelik yemek yeme ile ilgili bildirleri düzenlemek
(Circulation 2005;112:2061-75)
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
İLAÇLAR
Ülkemizde Bulunan Önemli
Kalp ‹laçlar› ve Muadilleri
Yazarın Uyarısı: DİKKAT ! ! !
Prof. Dr. Rasim Enar – Dr. Oben Ar›
♥ Yazar›n Önem li Uya r› la r›: Bu bölümde,
Türkiye ve ülkemiz ilaç piyasas›nda (eczanelerde) bulunan ilaçlar›n isimleri, dozlar› ve
firmalar›n›n verilmesinin amac›: S›kça karfl›lafl›lan yanl›fl ilaç kullan›m›ndan kaynaklanan
sorunlar›n afl›lmas›na yard›mc› olmakt›r.
Reçetede yaz›l› olan veya sürekli kullan›lan ilac›n bulunamamas› durumunda, bunun
yerine “bu benzeridir” diye tamamen farkl›
birinin verilmesi önemli ve tehlikeli sonuçlar› olabilecek bir sorundur, afla¤›daki listeler
bu amaçla haz›rlanm›flt›r.
Böylece hasta, sadece kulland›¤› ilac›n piyasa ismini bilmeninin ötesinde, bu ilac›n
üretildi¤i firmay› ve içindeki kimyasal maddenin ismini, miktar›n› (dozu) ve bunun ülkemiz piyasas›ndaki gerçek eflde¤erlerini
(muadillerini) bilecektir.
Sürekli kullanmakta oldu¤u ilac› bulamama
durumunda: “Bu onun aynisidir” denip, ismi
farkl›, ancak daha önemlisi içeri¤i, dozu farkl›
olan baflka bir ilac›n kendisine sunulmas› du-
479
480
CETVELLER, TAR‹FLER
rumunda hasta bunun tarifesine bak›p devaml› kulland›¤› ilaç ile kolayca karfl›laflt›rarak,
flayet bir terslik ve farkl›l›k ile karfl›lafl›yorsa,
bu yeni verilen ilac› hiç kullanmadan hemen
doktoruna müracaat ederek do¤ru bilgileri en
yetkili a¤›zdan hemen ö¤renecektir.
♥ Unutma y›n: ‹laç t›p tarihi boyunca doktorlar taraf›ndan hastalar›na onlar›n sa¤l›k sorunlar›n› düzeltmek amac› ile verilmifltir.
T›p yasalar› ve ahlak›na göre: ‹laç sadece,
hastay› muayene eden veya onun hastal›¤›n›
bilen doktor taraf›ndan imzal› bir belge (reçete) karfl›l›¤›nda verilir ve ilaç sadece eczanelerden bu belge karfl›l›¤›nda temin edilmelidir.
‹laçlar ihtiva ettikleri yabanc› kimyasal
maddelerden (ilac›n ham maddesi) dolay›
kifliden kifliye farkl› olan yan etkiler meydana
getirebilirler. Kullan›mlar› s›ras›nda hasta
mutlaka doktor kontrol alt›nda olmal›d›r veya en az›ndan onunla görüflebilmelidir.
Doktorunuzun tavsiye ett¤inin d›fl›nda
yanl›fl ilaç (içeri¤i ve dozu farkl› ilaç) kullan›lmas› çok tehlikeli sonuçlara sebep olabilir.
♥ UYA RI !!: Yukar›daki ilaç listelerine bakarak
hasta veya kiflilerin keyfi olarak kendi kendilerine bu ilaçlardan doktor olmayan birinin
doktorlar›na dan›flmadan al›p kullanmalar›n›
veya bir baflkas›na vermelerini, önermelerini
kesinlikle tavsiye etmiyoruz: “Bu çok tehlikeli olabilir: Öldürücü veya sizi sakat b›rakacak telafisi olmayan sonuçlar do¤urabilir.”
5 mg
2 mg
5, 10, 20 mg
10 mg
5, 10, 20 mg
5, 10, 20 mg
10, 20 mg
5, 10, 20 mg
20 mg
5, 10, 20 mg
10, 20 mg
5, 10, 20 mg
10 mg
5, 10, 20 mg
20 mg
1, 2.5, 5 mg
5 mg
Co versyl plus
Pretarax
Enap ril
Enalap
Kon veril
Reni tec
Vaso lap ril
Ri lace
Ri lace plus
Zes tril
Zes to retic
Ace rilin
In hib ril
Synop ril
Sino retik
In hi ba ce
In hi ba ce plus
Enalapril maleat
Lizinopril dihidrat
Cilazapril
Doz
5 mg, 10 mg
Perindopril
ACE‹:
Piyasa ismi
Co versyl
Hammadde isim
‹laç grubu
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu
Roche
Roche
Sanovel
Sanovel
Abdi ‹brahim
Abdi ‹brahim
Sandoz
Terra
Eczac›bafl›
Eczac›bafl›
Sandoz
Saba
Nobel
MSD
Deva
Servier
Servier
Servier
Firma
flekli
‹laç fle
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
481
Blokerleri)
Reseptör
(Anjiyotensin
ARB:
‹laç grubu
5-20 mg
20 mg
0.5-2.4 mg
2-4 mg
Aqui tel
Accu zi de
Gopten
Tarka
Quinapril HCl
Trandoplapril
Losartan
50, 100 mg
50 mg
100 mg
50 mg
50 mg
50, 100 mg
50 mg
50 mg
50 mg
2.5, 5 mg
2.5, 5 mg
10 mg
25 mg
25, 50 mg
Delix
Delix plus
Delix pro text
Kapril
Kapto ril
Ramipril
Co zaar
Hyzaar
Hyzaar
Fort
Eklips
Eklips plus
Lo xibin
Sar vas
Sar vas tan
30 mg
Zop ro tec
Zofenopril
Kaptopril
Doz
Piyasa ismi
Hammadde isim
MSD
MSD
MSD
Sanovel
Sanovel
Biofarma
Eczac›bafl›
Eczac›bafl›
Eczac›bafl›
Abbott
Abbott
Pfizer
Pfizer
Sanofi-Aventis
Sanofi-Aventis
Sanofi-Aventis
Mustafa Nevzat
Deva
‹. E Ulagay
Firma
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
Kapsül
Kapsül
Film Tb.
flekli
‹laç fle
482
CETVELLER, TAR‹FLER
Beta
Blo kerler:
‹laç grubu
mg
mg
mg
mg
100
100
200
100
Lopressor
Lopressor-SR
Beloc
Durules
10, 20, 40
10, 20, 40
Hipersar
Olmesartan
Metoprolol
tartarat
4, 8, 16 mg
16 mg
8-16 mg
Atacand
Atacand plus
AYRA
AYRA plus
Olmetec
Candesartan
25, 50, 100 mg
80, 160 mg
80, 160 mg
Dio van
Co-Dio van
Valsartan
Beloc zok
75, 150, 300
150, 300 mg
Karvea
Karvezi de
‹rbesartan
Metoprolol
süksinat
Doz
Piyasa ismi
Hammadde isim
Novartis
Novartis
Astra Zeneca
Terra
Astra Zeneca
Pfizer
‹.E Ulagay
Astra-Zeneca
Astra-Zeneca
Sanovel
Sanovel
Novartis
Novartis
Sanofi-Aventis
Sanofi-Aventis
Firma
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
Film tb
Divitab
Film tb
Film tb
Kontrollü
sal›n›ml›
film tb
Film Tb
Film Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
flekli
‹laç fle
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
483
Statinler:
‹laç grubu
10, 20,
10, 20,
10, 20,
10, 20,
10, 20,
10 mg
10 mg
40 mg
Lipitor
Ator
Saphire
Alvastin
Lipitaksin
Kolestor
Tarden
Lipovas
Atorvastatin
Simvastatin
40, 80 mg
40 mg
40 mg
40 mg
40 mg
Sandoz
Phizer
Sanovel
Sanovel
AR‹S
Fako
Eczac›bafl›
Abdi ‹brahim
Bayer
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Film Tb
Film
Film
Film
Film
Film
Film
Film
Film Tb
200 mg
PRENT
Asebutolol HCI
Tb
Tb
Tb
Roche
Film tb
6.25,12.5, 25,5 mg ‹.E. Ulagay
6.25, 12.5, 25
Dilatrend
Kinetra
Carvedilol
Novartis
Tb
Film tb
Film tb
Vasoxen
50 mg
Visken
Pindolol
Abdi ‹brahim
Abdi ‹brahim
Bilim
Ampul
Nebivolol
50, 100 mg
50, 100 mg
50, 100 mg
Tensinor
Tenoretic
Nortan
Atenolol
Astra Zeneca
flekli
‹laç fle
Tb
5 mg
Problok
Beloc
Firma
Coniel
Doz
Piyasa ismi
Hammadde isim
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
484
CETVELLER, TAR‹FLER
Dijitaller:
‹laç grubu
Lescol
Lescol XL
Pravachol
Fluvastatin
Pravastatin
Digoksin
Nativelle
Digoksin
10, 20, 40
Crestor
Rosuvastatin
Digoksin
10, 20, 40 mg
10, 20, 40 mg
40 mg
80 mg
Simvakol
Zocor
Zocor fort
Zovatin
200 mg/mL
250 mg/20
mL
0.25, 0.5,1 mg/mL
0.25, 0.5,1 mg/mL
0.25, 0.5,1 mg/mL
0.25 mg
0.5 mg/mL
0.25 mg
0.5 mg/2 mL
Doz
Piyasa ismi
Hammadde isim
Novartis
Novartis
Novartis
Adilna
BMS
Novartis
Novartis
Astra Zeneca
Nobel
MSD
MSD
Eczac›bafl›
Firma
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
Damla
Tb
Ampul
Tb
Tb
Kapsül
Tb
Tb
Film Tb
Film Tb
Film Tb
flekli
‹laç fle
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
485
Hammadde isim
Lercanidipin
1. Kalsiyum Amlodipin
kanal
blokerleri:
‹laç grubu
10 mg
Lercadip
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
mg
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
5-10
0.25, 0.5,1 mg/mL
0.025 mg/2 mL
0.006 mg/mL
0.012 mg/mL
0.006 mg/mL
Doz
Norvasc
Dilopin
Vasocard
Amlokard
Amlodis
Amlovas
Monovas
Nipidol
Norlopin
Normopres
Norvadin
Vasonorm
Vazkor
Piyasa ismi
Fako
Pfizer
Münir fiahin
Abfar
Sanovel
Eczac›bafl›
Drogsan
Mustafa Nevzat
Biofarma
Saba
AR‹S
Abdi ‹brahim
Koçak
Deva
Firma
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
Film tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
Tb
flekli
‹laç fle
486
CETVELLER, TAR‹FLER
4 mg
30,60 mg
10 mg
20 mg
10 mg
10 mg
Lacipil
Adalat
Crono
Kardilat
Retard
Nidicard
Lacidipin
Nifedipin
25 mg
30-60 mg
90-120-240 mg
8-16 mg
Nilvadis
Nilvadipin
Diltizem
Diltizem
Diltizem SR
10-20 mg
Baypress
Nitrendipin
Nidilat
Doz
Piyasa ismi
Hammadde isim
2.Kalsiyum Diltiazem HCI
kanal
blokerleri:
‹laç grubu
Mustafa Nevzat
Mustafa Nevzat
Mustafa Nevzat
Eczac›bafl›
Bayer
Sanofi-Aventis
Koçak
Bayer
Fako
Fako
GSK
Firma
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
Ampul
Tb
Tb
Mikropellet
kapsül
Tb
KSFT
Tb
Mikropellet
kapsül
Yumuflak
jelkapsül
Yumuflak
jelkapsül
Tb
flekli
‹laç fle
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
487
Marincap
30-60 mg
60-120 mg
Dilticard
Kardil SR
Omega-3:
60-120 mg
Altizem SR
500 mg
5 mg
40-80
120
240
180-240 mg
80 mg
240 mg
Doz
Piyasa ismi
‹soptin
‹soptin
‹soptin
KKH
‹soptin SR
Tarka
Veroptin
Fibrocard
Hammadde isim
3. Kalsiyum Verapamil HCI
kanal
blokerleri:
‹laç grubu
Koçak
Abbot
Abbot
Abbot
Abbot
Abbot
Biokem
Medsan
Sandoz
Atabay
Nobel
Firma
Tablo 6-9. ‹laç listeleri: ‹lac›n hammaddesi, piyasa ismi, firmas› ve dozu (devam›)
Ampul
Film tb
Film tb
Film tb
Film tb
Tb
Mikropellet
kapsül
Yumuflak
kapsül
Mikropellet
kapsül
Tb
Film tb
flekli
‹laç fle
488
CETVELLER, TAR‹FLER
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
489
Tablo 6-10.
Hammatdde
Piyasa ismi
Doz
Firma
Nitroglycerin
Perlinganit
Nitrolingual
TTSS-TTS10
Deponit NT
CardioketRetard
Cardioket
Cardioket
Isordil
Nitrofix Tm SR
Isorat
25 mg amp
10 mg amp
0.4 mg/püs sprey
Abbot
Adeka
Opakim
18.7-37.4 mg flaster
20-40 mg tb
Adeka
Adeka
%0.1 amp
5 mg SL tb
5-10 mg tb
5-10 mg tb
20-40 mg tb
Monodur
60 mg tb
Monoket Long
Retard
Monolong SR
Aspirin
Babyprin
Coraspin
Disprill
Ecopirin
‹flaspin
Pharmaspirin
Sedergine-Vit C
25-50 mg kapsül
40-60 mg
mikropellet kapsül
100-500 mg tb
80 mg tb
100-300 mg enterik tb
300 mg eff. Tb
100-150-300 mg
enterik tb
500 mg tb
300 mg tb
330 mg eff. Tb
Adeka
Adeka
Fako
Nobel
Münir
fiahin
Astra
Zeneca
Adeka
Aris
Clopidogrel
Plavix
75 mg film tb
Ticropidin
Pingel
Ticlicl
75 mg film tb
250 mg film tb
Ticlocard
Agretik
250 mg film tb
250 mg film tb
Nitratlar
Nitrogliserin
‹sosorbid
Dinitrat
Isosorbid
mononitrat
Aspirin
Bayer
Pfizer
Bayer
AR‹S
Abdi
‹brahim
SSK
Sodhan
Abdi
‹brahim
Sanofil
Synthelabo
Eczac›bafl›
SanofilSynthelabo
Koçak
Biokem
490
K A YN A K L A R ve
CETVELLER, TAR‹FLER
KULLANILDIKLARI BÖLÜMLER
A. TEMEL KAYNAK LAR (Bölüm 2 ve 5)):
1.
He art Attack and Stroke Pre venti on in Women
Richard C. Becker, MD (circulation. 2005;112:
e273-e275.)
2.
An tip hosp holipid anti bodi es Caron P. Misita,
PharmD; Stephan Moll, MD (circulation. 2005;
112: e39-e44.)
3.
Tre atment of Ele va ted choleste rol Benjamin M.
Scirica, MD;Christopher P. Cannon, MD (circulation. 2005;111:e360-e363)
4.
Homocystei ne and MTHFR muta tions Re la ti on to
Thrombo sis and Coronary Artery Disea se Elizabeth A. Varga, MS; Amy C. Sturm, MS; Caron P.
Misita, PharmD; Stephan Moll, MD (circulation.
2005;111:e289-e293.)
5.
Obe sity Robert H. Eckel, MD (circulation. 2005;
111:e257-e259.)
6.
Perip he ral Arte ri al Di sease Heather L. Gornik,
MD, Joshua A. Beckman, MD, MS (circulation,
2005; 111:e169-e172.)
7.
The ‘Good Choleste rol ’ ‘High -Den sity Lipoprotein Peter P. Toth, MD, PhD (circulation. 2005;
111: e 89-e91.)
8.
Innocent Murmurs A parent’s guide Thomas Biancaniello, MD (circulation. 2004;109: e162-e163.)
9.
Prevention of Deep vein Thrombosis and Pulmonary
Embolism Samuel Z. Goldhaber, MD; John Fanikos,
RPh, MBA (circulation. 2004; 110: e445-e447.)
10. Red wine and your Heart Paul E. Szmitko, BSc;
Subodh Verma, MD, PhD (circulation. 2005;111:
e10-e11.)
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
11. Me asure ment of Cho les te rol A patient Perspecti ve Kim K. Birtcher, Pharm D; Christie M. Ballantyne, MD (circulation. 2004;110:e296-e297.)
12. New blood Tests for de tec ting He art Di sea se
Jesse Adams, MD; Fred Apple, phD, DABCC
(circulation. 2004; 109: e12-e14.)
13. He art Disea se Pre venti on in women Lori Mosca,
MD, PhD (circulation. 2004;109: e158-e160.)
14. Aging and Di sea ses of the Heart Shlomo Stern,
MD; Shmuel Gottlieb, MD (circulation. 2003;
108: e 99-e101.)
15. Pla te lets and Car di ovas cu ler Di sea se David
Gregg, MD; Pascal J. Goldschmidt-Clermont,
MD (circulation. 2003; 108: e88-e90.)
16. C- Re ac ti ve Prote in A simp le test to Help Pre dict
Risk of Heart Attack and stroke Paul m ridker,
MD, MPH (circulation. 2003, 108: e81-e85.)
17. Nitroglycerin The “Mi ni ” wonder Drug Thomas
B. Graboys, MD; Bernard Lown, MD (circulation.
2003; 108: e78-e79.)
18. Use of New ima ging Techniques to scre en for
coronary Artery Disea se Udo Hoffmann, MD;
Thomas J. Brady, MD; James Muller, MD (circulation. 2003; 108: e50-e53.)
19. An tip la te let the rapy Robert A. Harrington, MD,
Patricia K. Hodgson, BA; Rhonda L. Larsen, PAC, MHS (circulation. 2003; 108: e45-e47.)
20. What is an Angi otensin Con verting Enz yme Inhi bi tor ? Nancy K. Sweitzer, MD, PhD (circulation. 2003; 108: e 16-e18.)
21. Shortness of Bre ath Biykem Bozkurt, MD; Douglas L. Mann, MD (circulation. 2003; 108: e11e13.)
22. An gioten sin re cep tor bloc kers Steven G. Terra,
pharmD (circulation. 2003; 107: e 215-e216.)
491
492
CETVELLER, TAR‹FLER
23. Beta Ad re nergic Bloc kers William H. Frishman,
MD (circulation. 2003, 107: e117-e119.)
24. Di ag nostic Cardiac Cathe te riza tion Richard A.
Lange, MD; L. David Hillis, MD (circulation.
2003, 107: e111-e113.)
25. Exerci se Testing and nuc lear Scanning Marcelo
F. Carli, MD; Sharmila Dorbala, MD (circulation.
2003; 107. e100-e102.)
26. Coronary Artery Bypass Surgery Charles J. Mullany, MB, MS (circulation. 2003;107: e21-e22.)
27. Exerci se and Car di ovas cular Health Jonathan
Myers, PhD (circulation. 2003; 107: e2-e5.)
28. Cardi ovas cular Di sea se in the Di abe tic Pa tient
Allison B. Goldfine, MD; Harvey L. Goldfine, MD
(circulation. 2003; 107: e14-e16.)
29. An giop lasty versus Bypass Surgery for Co ronary
Ar tery Di sease Andrew D. Michaels, MD; Kanu
Chatterjee, MB, FRCP (circulation. 2002; 106:
e187-e190.)
30. Chest Pa in Joan Kirschenbaum Cohn, DSW; Peter
F. Cohn, MD (circulation. 2002; 106: 530-531.)
31. Warning Signs of a He art Attack Joseph P. Ornato, MD; Mary M. Hand, MSPH, RN (circulation
2001; 104: 1212-1213.)
32. Tre atment of Blood Clots Samuel Z. Goldhaber,
MD; Nicole Grasso-correnti, RN, BSN (circulation
2002; 106: e 138-e140.)
B. Kalp, Beyin ve Damar Hasta l›k la r›nda;
KO RUNMA KI LA VUZ LA RI
(Bölüm 2, 3 ve 5)):
33. Primary Prevention of Ischemic Stroke A Guideline From the American Heart Association/American Stroke Association Stroke Council: Cos-
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
ponsored by the Atherosclerotic Peripheral Vascular Disease Interdisciplinary Working Group;
Cardiovascular Nursing Council; Clinical Cardiology Council; Nutrition, Physical Activity and
Metabolism Council; and the Quality of Care and
Outcomes Research Interdisciplinary Working
Group. Stroke. 2006;37;1583-1633.
http://www. strokea ha. org .
34. Guidelines for Prevention of Stroke in Patients
With Ischemic Stroke or Transient Ischemic Attack A Statement for Healthcare Professionals
From the American Heart Association/American
Stroke Association Council on Stroke.. Stro ke.
2006;37:577-617.
35. Third Report of the National Cholesterol EducatiNCEP-III) Expert Panel on Detection Program (N
on, Evaluation, and Treatment of High Blood
Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III)
Final Report Circu la tion. 2002;106:3143.
36. AHA/ACC Guidelines for Preventing Heart Attack and Death in Patients With Atherosclerotic
Cardiovascular Disease: 2001 Update. Circu la tion. 2001;104:1577-1579.
37. Evidence-Based Guidelines for Cardiovascular
Disease Prevention in Women: 2007 Update.
JACC 2007 Vol. 49, No. 11, 1230-50.
38. AHA/ACC Guidelines for Secondary Prevention
for Patients With Coronary and Other Atherosclerotic Vascular Disease: 2006 Update. J Am Coll
Cardi ol 2006;47:2130 -9.
C. e - Kaynak lar - ( www.)
(Bölüm 1, 2 ve 3, 5)):
e1. ADAM., (American Accredition Health Care
Commission) Inc. www.Urac.Org
493
494
CETVELLER, TAR‹FLER
e2. Ame rican College of Card›ology.
www.acc.org,/Patient.edu
e3. Amercan He art Associat› on. www.americanheart.org/Healthy Lifestyle.,/Heart Attack/Stroke
Warning S›gns.,/Children’s Health.,/Advocacy:
You’rec the Cure.
e4. He art Authority. Collaboration with the ACC.
www.Heartauthority.com
e5. Europe an Society of Card›ology.
www.Escard›o.org.
e6. Card› osource. www.card›osource.co.
e7. Ame rican Diabetes Ac coci ation.
www.diabetes.org
D. ÇO CUK LAR için Kay nak lar (Bölüm-4)):
ç1. Overweight in Children and Adolescents. N Engl
J Med 2005;352:20352;20:2100-09. Pathophysiology, Consequences, Prevention, and Treatment. Circulation. 2005;111:1999-2012.
ç2. Cardiovascular Risk Reduction in High-RiskPediatric Patients A Scientific Statement From the
American Heart Association Expert Panel on Population and Prevention Science; the Councils
on Cardiovascular Disease in the Young, Epidemiology and Prevention, Nutrition, Physical Activity and Metabolism, High Blood Pressure Research, Cardiovascular Nursing, and the Kidney
in Heart Disease; and the Interdisciplinary Working Group on Quality of Care and Outcomes
Research Endorsed by the American Academy
of Pediatrics Cir cu la ti on. 2006;114:2710-2738.
ç3. Recommendations for Children and Adolescents
A Guide for Practitioners Consensus Statement
From the American Heart Association Endorsed
by the American Academy of Pediatrics Circulati on. 2005;112:2061-2075.
KALP DAMAR SA⁄LI⁄I KILAVUZU
ç4. Promoting Physical Activity in Children and Youth A Leadership Role for Schools A Scientific
Statement From the American Heart Association
Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism (Physical Activity Committee) in Collaboration With the Councils on Cardiovascular Disease in the Young and Cardiovascular Nursing
Circu la tion. 2006;114:1214-1224.
ç5. Promoting Physical Activity in Children and Youth A Leadership Role for Schools A Scientific
Statement From the American Heart Association
Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism (Physical Activity Committee) in Collaboration With the Councils on Cardiovascular Disease in the Young and Cardiovascular Nursing.
Circu la tion. 2006;114:1214-1224.
E. KAYNAK K‹TAPLAR (Bölüm 2, 3 ve 5)):
1.
Durrington P: Preventive Cardiology. Mart›n Dun›tz Ltd. 1993.
2.
Castelli WP., Griffin GC. Good Fat Bad Fat. F›sher
Boks. 1997.
3.
Enar R (Ed): Kan›ta Dayal› Akut Miyokard ‹nfarktüsü Kitab›. Nobel T›p Kitabevleri Ltd fiti. 2005.
495