haftalık rapor

HAFTALIK RAPOR
16 Eylül 2013
Türkiye ekonomisi 2013 yılının 2. çeyreğinde beklenenden hızlı büyüdü
Türkiye ekonomisi 2013 yılının ikinci çeyreğinde beklenenin üstünde bir performansla geçen yılın aynı dönemine
göre reel olarak %4.4 büyüdü. Böylece yılın ilk yarısı büyümede artan bir ivme ile tamamlanırken, üçüncü
çeyrekte küresel piyasalardaki dalgalanmalara paralel olarak artan maliyet unsurları ve küresel likiditenin
azalma sürecinin başlayacak olması nedeniyle yılın geri kalanında büyüme temposunun yavaşlaması bekleniyor.
İkinci çeyrek büyüme rakamları %3.7 düzeyindeki 2013 yılı büyüme beklentimizi destekliyor. İkinci yarıya ilişkin
olumlu baz etkisinin büyüme hızında öngörülen azalışı bir miktar telafi etmesi beklenmekle birlikte, mevcut
küresel belirsizliklere bağlı olarak 2013 yılı büyüme tahminimiz üzerinde aşağı yönlü riskler bulunuyor. Söz
konusu belirsizliklerin azalması ve en büyük dış ticaret ortağımız olan Euro Bölgesi’nde talebin artmaya
başlaması Türkiye’nin büyüme dinamiklerini olumlu yönde etkileyecektir.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) 2013 yılının ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4.4
artarak %3.9 düzeyindeki beklentimizin ve %3.6 seviyesindeki piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşti. TÜİK
tarafından yayınlanan verilere göre 2012 yılı ve 2013 yılının ilk çeyreğine ilişkin GSYH rakamlarında revizyona
gidildi. Yapılan revizyonlarla 2012 yılı birinci çeyrek büyüme oranı %3.3’ten %3.1’e, ikinci çeyrek büyüme oranı
%2.9’dan %2.8’e ve üçüncü çeyrek büyüme oranı %1.6’dan %1.5’e geriledi. 2012 yılı büyüme oranı
değişmeyerek %2.2’de kalırken, 2013 yılı ilk çeyrek büyüme oranı %3.0’ten %2.9’a çekildi.
2013’ün ikinci çeyreğinde takvim etkisinden arındırılmış GSYH 2012 yılının aynı çeyreğine göre %4.1 büyürken
(son altı çeyreğin en yüksek büyüme oranı), mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış GSYH %2.1 (2011 yılı ilk
çeyreğinden bu yana en yüksek büyüme) oranında arttı. 2012 ve 2013 birinci çeyreğine ilişkin revizyonlar
nedeniyle bu dönemlerde gerçekleşen takvim etkisi ve mevsimsellikten arındırılmış büyüme rakamlarında da
benzer şekilde revizyonlar görüldü.
GSYH verileri Türkiye ekonomisinin 2013 yılının ikinci çeyreğinde beklenenden güçlü bir performansa sahip
olduğunu gösterdi. Olumlu takvim etkisi ve mevsimsellik faktörlerinden arındırıldığında da 2013 yılının ikinci
çeyreğinde 2011 yılından bu yana en hızlı büyüme dinamiği yakalanmış oldu.
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
4.6
2007Q2
2007Q3
2007Q4
2008Q1
2008Q2
2008Q3
2008Q4
2009Q1
2009Q2
2009Q3
2009Q4
2010Q1
2010Q2
2010Q3
2010Q4
2011Q1
2011Q2
2011Q3
2011Q4
2012 Q1
2012 Q2
2012 Q3
2012 Q4
2013 Q1
2013 Q2
2.1
Reel GSYH (y-y,%)
Kaynak: TÜİK
Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış GSYH (ç-ç,%)
Büyüme
verileri
harcamalar
yönetimiyle
incelendiğinde, ilk dikkati çeken hanehalkı tüketim
50
harcamalarının büyüme hızının ve GSYH
40
büyümesine katkısının artmaya devam etmesi
30
20
oldu. 2013 yılının ikinci çeyreğinde hanehalkı
10
tüketim harcamaları geçen yılın aynı çeyreğine
0
göre %5.3 artarak GSYH büyüme oranına 3.4 puan
-10
katkıda bulundu. İkinci çeyrekte dikkat çeken
-20
ikinci önemli nokta, net ihracatın büyümeye
negatif katkısının artarak -3.0 olması. Net ihracatın
birinci çeyrekte daha önce sıfır olarak açıklanan
Tüketim
Devlet
Yatırım
büyümeye katkısı ise revize verilerle -0.6 olarak
İhracat
İthalat
GSYİH (%)
gerçekleşti.
Stoklar
hanehalkı
tüketim
Kaynak: TÜİK
harcamalarından sonra GSYH’ya en çok katkıda
bulunan harcama kalemi oldu. 2010 yılının ikinci çeyreğinden bu yana GSYH’ya en fazla 0.7 puan katkıda
bulunan ve 2013 yılı ilk çeyreğinde GSYH büyümesine katkısı sıfır olan stoklar, ikinci çeyrek GSYH büyümesine
2.3 puan katkı sağladı. İkinci çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre %7.4 büyüyen kamunun nihai tüketim
harcamaları hafif gerileme eğilimi sergilerken, büyümeye katkısı birinci çeyreğe göre 0.1 puan artarak 0.8 oldu.
Büyüme hızı birinci çeyrekteki %2.3’ten %3.7’ye yükselen yatırım harcamalarının büyümeye katkısında ise
tüketim harcamalarındaki canlılık gözlenmedi. Yatırım harcamaları büyümeye 1.0 puan katkıda bulundu. Bu
katkıda, özel sektör yatırımlarındaki yavaşlamanın hız kesmesi belirleyici oldu. Özel sektör yatırımlarının ilk
çeyrekte %7.3 olan yavaşlamasının hızının ikinci çeyrekte %2.0’ye gerilemesi, söz konusu kalemin büyümeye
negatif katkısını ilk çeyrekteki 1.7 seviyesinden 0.5’e düşürdü. Kamunu yatırım harcamalarının birinci çeyrekte
2.3 olan büyümeye katkısı ise ikinci çeyrekte 1.4’e geriledi.
2013-II
2013-I
2012-IV
2012-III
2012-II
2012-I
2011-IV
2011-III
2011-II
2011-I
2010-IV
2010-III
Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%)
Harcama Kalemlerinin Büyümeye Katkıları
GSYH içindeki Payı (%)
Büyümeye Katkısı (puan)
Q2 2013
76.1
2011
5.8
2012
0.3
Q3 2013
0.3
Q4 2012
0.8
Q1 2013
2.9
Q2 2013
4.2
Hanehalkı
65.6
5.3
-0.4
-0.2
-0.3
2.1
3.4
Kamu
10.6
0.5
0.6
0.5
1.0
0.7
0.8
26.0
4.3
-0.7
-0.8
-0.4
0.6
1.0
Özel
20.9
4.4
-1.1
-1.0
-1.4
-1.7
-0.5
Kamu
Tüketim
Yatırım
5.1
-0.1
0.3
0.3
1.0
2.3
1.4
Stok Değişimi
1.5
-0.2
-1.4
-0.6
-1.3
0.0
2.3
Net İhracat
-3.6
-1.1
4.1
2.7
2.4
-0.6
-3.0
İhracat
27.3
1.9
4.0
3.4
4.1
1.4
0.3
İthalat
-30.9
-3.0
0.1
-0.8
-1.7
-2.0
-3.4
Kaynak: TÜİK, VakıfBank
2
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
Sektörel Büyüme Hızları (%)
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
2013-II
2013-I
2012-IV
2012-III
2012-II
2012-I
2011-IV
2011-III
2011-II
2011-I
2010-IV
2010-III
-5.0
Tarım
Sanayi
İnşaat
Ticaret
Ulaştırma
GSYİH (%)
Kaynak: TÜİK
GSYH
verileri
üretim
yöntemiyle
incelendiğinde, sektörlerin hemen hemen
hepsinde büyüme performansının birinci
çeyreğe göre arttığı görülüyor. 2013 yılının
ikinci çeyreğinde sektörel bazda en hızlı
büyüme son iki çeyrekte olduğu gibi oteller ve
lokantalar sektöründe yaşandı. İlk çeyrek
büyüme hızı %13.7’den %15.5 revize edilen
sektör, ikinci çeyrekte %14.9 büyüdü. İkinci
çeyrekte küçülme yaşanan tek sektör ise, son
iki çeyrekte de daralan madencilik ve taş
ocakçılığı oldu. Bu sektörün ilk çeyrekte %4.5
olan küçülme hızı ikinci çeyrekte %3.3’e
geriledi.
2013 yılının ikinci çeyreğinde GSYH içinde %25.7 oranı ile en yüksek paya sahip olan imalat sanayi %3.4 büyüme
kaydederek GSYH büyümesine 0.9 puan ile en yüksek katkıda bulunan iki sektörden biri oldu. GSYH içindeki payı
ilk çeyreğe göre 1.1 puan azalarak %11.5 olan ve söz konusu pay ile en büyük dördüncü sektör olan mali aracı
kuruluşların faaliyetleri ikinci çeyrekte %8.5 büyüyerek, büyümeye 0.9 puan ile en yüksek katkı sağlayan diğer
sektör oldu. Sektör 2013 ikinci çeyrek büyüme oranı ile aynı zamanda 2011 yılının üçüncü çeyreğinde yakaladığı
%12.9 oranındaki büyümenin ardından en hızlı büyüme performansını yakaladı. GSYH içindeki %13.5 oranındaki
payı itibarıyla üçüncü sırada yer alan toptan ve perakende ticaret ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre
%5.0 büyüyerek GSYH büyüme oranına 0.7 puan ile en çok katkı sağlayan üçüncü sektör oldu. GSYH içinde
%15.3’lük payı ile ikinci sırada yer alan ulaştırma sektörü ise %3.3 büyüyerek GSYH büyümesine 0.5 puan katkı
sağladı.
Sektörlerin Büyümeye Katkısı - Q2 2013
GSYH içindeki Payı
(%)
25.7
Büyüme Oranı
(y-y, %)
3.4
GSYH Büyüme Oranına
Katkısı (puan)
0.9
Ulaştırma, depolama ve haberleşme
15.3
3.3
0.5
Toptan ve Perakende Ticaret
13.5
5.0
0.7
Mali aracı kuruluşların faaliyetleri
11.5
8.5
0.9
Tarım, avcılık ve ormancılık
7.2
5.4
0.4
İnşaat
6.0
7.6
0.4
Konut Sahipliği
4.4
1.3
0.1
Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri
3.7
6.9
0.2
Kamu yön. savunma zorunlu sos. güvenlik
2.8
4.5
0.1
Elektrik, gaz, buhar, sıcak su üret. ve dağıt.
2.0
2.7
0.1
İmalat Sanayi
Kaynak: TÜİK, Vakıfbank
Tarım sektörü ikinci çeyrekte, ilk çeyrekteki %4.3 oranından %5.4’e yükselen büyüme hızı ile 2012 yılının ilk
çeyreğindeki büyüme performansına çok yaklaştı. Diğer sektörlerde olduğu gibi olumlu takvim etkisi tarım
sektörünün ikinci çeyrek performansında mevsimsel koşulların yanısıra etkili oldu. Tarımın GSYH büyümesine
katkısı ise 0.4 puana yükseldi. GSYH içinde %6 pay ile altıncı sırada yer alan inşaat sektörü ilk çeyrekteki
temposunu artırarak yılın ikinci çeyreğinde %7.6 oranında büyüme ile GSYH büyüme oranına 0.4 puan katkıda
bulundu. Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımında 2012 yılının son çeyreği ve 2013’ün birinci
çeyreğinde yaşanan daralma sona erdi ve söz konusu sektör ikinci çeyrekte %2.7 büyüdü.
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
3
Genel olarak bakıldığında 2013 yılı ikinci çeyrek büyüme verileri olumlu takvim etkisi ve bir çok sektörde
gözlenen baz etkisinin de katkısıyla Türkiye ekonomisinin ilk çeyrekteki performansında belirgin bir artış
yaşandığını ortaya koyuyor. 2012 yılında yavaşlayan hanehalkı tüketim harcamalarının ilk çeyrekteki
toparlanmasını devam ettirmesi, stoklardaki hızlı artış ve özel sektör yatırım harcamalarının olumsuz
görünümünün bir miktar düzelmesi büyüme performansının artmasında temel belirleyiciler oldu. Türkiye’nin
yapısal olarak net ithalatçı bir ülke olması ve ithalatın üretim faaliyetlerinde büyük yer tuttuğu dikkate
alındığında, ekonominin genişleme dönemlerinde azalan net ithalatın ikinci çeyrek büyüme performansına da
yansıdığı gibi büyümeye negatif katkıda bulunduğu gözlenmektedir. TL’de son dönemde yaşanan değer kaybının
dış ticaret hacmine yansıması, yılın geri kalanında net ihracat kaleminin büyümeye negatif katkısını
sınırlayabilecektir.
Mayıs ayının ortalarında ABD Merkez Bankası Fed’in 2013 yılsonuna kadar parasal genişlemeye son vererek
bilanço büyüklüğünü ekonominin gidişatına bağlı olarak sabit bir düzeyde tutmaya başlayacağını duyurmasıyla
küresel piyasalarda yaşanan dalgalanmalar yurtiçi mali piyasalara da yansımaya başladı. Türkiye’nin de
aralarında bulunduğu gelişmekte olan ülkelerin, gelişmiş ülke merkez bankalarının 2008 krizi ve sonrasında
yaşanan toparlanma sürecini atlatabilmek için uyguladığı sıfır faiz ve niceliksel genişleme politikalarının sağladığı
likidite bolluğunun azalmasından olumsuz etkilenecek olması bu ülkelere yönelik risk algılamasını artırdı. Fed ve
diğer gelişmiş ülke merkez bankalarının önümüzdeki birkaç yıla yayılması beklenen çıkış sürecinin küresel
ekonomiye olası etkileri finansman maliyetlerinin artması bağlamında 2013 yılının ikinci yarısından itibaren
gözlenmeye başladı.
Türkiye ekonomisinin 2013 yılının ikinci yarısında faiz oranlarındaki yükseliş ve Fed başta olmak üzere küresel
aktörlerin politikaları doğrultusunda önümüzdeki dönemlere ilişkin beklentilerdeki değişime bağlı olarak, yılın
ilk yarısındaki performansının altında bir büyüme kaydedeceğini düşünüyoruz. Ancak, 2012 yılının ikinci
yarısındaki zayıf performansın oluşturduğu baz etkisinin üçüncü ve dördüncü çeyrek büyüme oranlarına olumlu
yansıması söz konusu. Beklentilerin üzerinde gelen 2013 yılı ikinci çeyrek büyüme verileri %3.7 seviyesindeki
2013 yılı büyüme tahminimizi destekliyor. Bu tahminimiz üzerinde küresel ekonomi ve finansal piyasalar
kaynaklı belirsizlikler nedeniyle aşağı yönlü riskler mevcuttur.
4
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
Sanayi üretimi Temmuz ayında yıllık bazda beklentilerin üzerinde %5.8 arttı
2013 yılının üçüncü çeyreğine beklenenden olumlu bir performansla başlayan sanayi üretiminin, Ağustos ayında
Bayram tatili nedeniyle takvim etkisinin olumsuza dönmesi, piyasalardaki dalgalanmaların ve istikrarsızlığın
sürmesi, yeni sözleşme ve fiyatlamaların piyasa gelişmelerine daha fazla uyarlanması gibi unsurların etkisiyle
ivme kaybedeceği düşünülüyor.
Sanayi üretimi Temmuz ayında 2012 yılının aynı ayına göre arındırılmamış verilere göre %1.5 düzeyindeki
beklentimizin ve %4.5 olan piyasa beklentisinin üzerinde %5.8 oranında arttı. Takvim etkisinden arındırılmış
sanayi üretimi ise Haziran ayında %4.2’ye yükselen yıllık artış hızında yakaladığı ivmeyi sürdürerek Temmuz
ayında %4.6 arttı (beklentimiz: %3.1, piyasa beklentisi: %3.7). Sanayi üretim endeksi Mayıs ayında baz etkisine
bağlı olarak kaydettiği %1.9 oranındaki sınırlı yıllık artışın ardından Haziran ayında %2.9 artmıştı. Temmuz
ayında artan gün sayısı ile takvim etkisi sanayi üretimindeki hızlı yükselişte temel belirleyici olurken, gün
sayısındaki değişimden arındırıldığında endeksin yıllık artışının Haziran ayındaki seviyesinin üzerine çıkması
üretimde beklenenin üzerinde bir performans oluştuğunu gösteriyor. Temmuz ayındaki %5.8 oranındaki artış ile
sanayi üretiminde Kasım 2012’den bu yana en hızlı artış yaşanmış oldu. Takvim etkisinden arındırılmış verilere
göre ise bu yılın Şubat ayından beri en hızlı artış gerçekleşmişti.
Sanayi üretiminin aylık bazda değişimleri incelendiğinde arındırılmamış verilere göre Temmuz ayında Haziran
ayına göre %2.4 artış, takvim etkisinden arındırılmış verilere göre ise %0.8 artış yaşandığı göze çarpıyor. Mevsim
ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi ise aylık bazda %0.9 arttı.
Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (y-y, %)
Sanayi Üretim Endeksi (y-y, %, sağ eksen)
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
30
20
10
0
-10
-20
Nis.13
Tem.13
Eki.12
Oca.13
Tem.12
Nis.12
Eki.11
Oca.12
Tem.11
Nis.11
Eki.10
Oca.11
Nis.10
Tem.10
Oca.10
Eki.09
Nis.09
Tem.09
Eki.08
Oca.09
Nis.08
Tem.08
Oca.08
-30
Kaynak: TÜİK
Sanayi üretim endeksi alt sektörler bazında incelendiğinde Temmuz ayında enerji, madencilik ve elektrik üretimi
hariç tüm ana sektörlerde üretimin arttığı görüldü. Sanayi üretimindeki performans artışının Haziran ayında
sınırlı artışların yaşandığı ara malı ve dayanıklı tüketim malı üretimini de kapsadığı dikkat çekti. Temmuz ayında
en hızlı üretim artışı %12.7 artan sermeye malı grubunda yaşandı. Sermaye malları takvim etkisinden
arındırılmış verilere göre de 2011 yılsonundan beri en yüksek artış hızı olan %8.9 oranındaki artışı ile en canlı
sektör oldu. Dayanıklı tüketim malı grubunda baz etkisinin de ortadan kalkmasıyla geçen yılın aynı ayına göre
üretim artışı %9.8’e yükseldi. Böylece bu grupta Kasım 2012’den bu yana en hızlı üretim artışı yaşandı. Takvim
etkisinden arındırılmış verilere göre ise %6.8 oranında artan dayanıklı tüketim malı üretiminde Aralık 2011’den
beri en hızlı yıllık artış gerçekleşti. Ara malı grubunda arındırılmamış verilere göre %5.8, takvim etkisinden
arındırılmış verilere göre ise %6.3’e yükselen yıllık üretim artış hızı dayanıksız tüketim mallarında arındırılmamış
verilere göre %6.2, olumlu takvim etkisinden arındırılmış verilere göre ise %6.8 olarak gerçekleşti. Dayanıksız
tüketim malı grubunun gün sayısındaki artıştan en çok etkilenen sektör olduğu gözlendi. Bu grupta
arındırılmamış verilere göre üretim %6.2 artarken, takvim etkisinden arındırılmış verilere göre %3.3 oldu.
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
5
Temmuz ayında arındırılmamış verilere göre %7.6 artan imalat sanayinde geçen yılın Kasım ayından beri en hızlı
yıllık artış yaşandı. Takvim etkisinden arındırılmış verilere göre ise yıllık artış hızı Haziran ayındaki %5.3
seviyesinden %6.2’ye yükselirken, Şubat ayından bu yana en hızlı üretim artışı görülmüş oldu. İmalat sanayi
rakamları alt gruplar bazında incelendiğinde bilgisayar, elektronik ve optik ürünlerin imalatı %36.3 oranı ile en
hızlı yıllık artışın yaşandığı sektör oldu. Elektrikli teçhizat, motorlu kara taşıtları ve mobilya imalatı yıllık bazda
üretim artışının en yüksek olduğu diğer gruplar olarak dikkat çekti. Üretim azalışının en belirgin olduğu sektör
ise içecek imalatı ile mobilya hariç ağaç, ağaç ve mantar ürünleri imalatı oldu. Bu sektörlerde arındırılmamış
verilere göre sırasıyla %10.3 ve %9.8 oranında imalat azalışı görüldü. İmalat sanayiinin alt gruplarında
arındırılmamış verilere göre oluşan tablo, takvim etkisinden arındırılmış verilere göre yapılan analizde de
gözlendi.
Arındırılmamış Sanayi Üretimi (y-y, %)
Tem.13
May.13
Mar.13
Oca.13
Enerji
Kas.12
Eyl.12
Tem.12
May.12
Mar.12
Dayanıksız Tüketim
Oca.12
Kas.11
Eyl.11
May.11
Mar.11
Oca.11
30
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
Tem.11
Dayanıklı Tüketim
Kaynak: TÜİK
Arındırılmamış verilere göre enerji üretiminde geçen yılın aynı ayına göre %2.5 azalış yaşanırken, Aralık
2012’den bu yana gerileme eğilimindeki madencilik sektöründe yıllık azalış oranı %2.6’dan %1.9’a geriledi.
Elektrik, gaz buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründe arındırılmış ve arındırılmamış verilere göre
yıllık %1.6 oranında azalış gerçekleşti.
Temmuz ayı sanayi üretimi arındırılmamış ve takvim etkisinden arındırılmış veriler itibarıyla ekonomik
aktivitenin öncül göstergelerin yansıttığından daha iyimser bir görünüme sahip olduğunu gösterdi. Temmuz
ayında 51.2’den 49.8’e gerileyen PMI Satın alma Yöneticileri İmalat Endeksi üretimde atıl kapasite oluşmuş
olabileceğine işaret etmişti. Benzer şekilde reel kesim güven endeksi ve bileşik öncül göstergeler endeksindeki
gerileme de üretimde bir kırılmanın gerçekleşebileceğini gösteriyordu. Yıl başından beri artış eğiliminde olan ve
Temmuz ayında %75.5 seviyesinde yatay bir görünüm çizen kapasite kullanım oranı ise dış talebin zayıf
görünümünü koruması sebebiyle güçlü bir üretim sinyali olarak yorumlanamıyordu. ABD Merkez Bankası Fed’in
Eylül ayında varlık alımlarını azaltmaya başlayarak bilanço genişlemesine son vereceği kaygısının uluslararası
piyasalarda sert satışlara yol açması ve özellikle gelişmekte olan ülke piyasalarında risk algılamasının ciddi
biçimde artmasıyla oluşan belirsizlik ortamı beklentilerin yılın geri kalanından daha da bozulabileceğine işaret
ediyordu. Söz konusu belirsizliklerin ve maliyet unsurlarının daha da artması ihtimaline karşı Temmuz ayında
yatırım kararlarının öne çekilmiş olabileceğini düşünüyoruz. Ayrıca, geçtiğimiz yıl gözlenen Ramazan ayı olması
nedeniyle üretimin ertelenmesi olgusunun bu yıl finansal piyasalardaki sert hareketlerle birlikte artan
belirsizliklerin öne çıkmasıyla yaşanmadığını da söyleyebiliriz.
Yılın geri kalanında global likiditenin seyrine bağlı oluşan piyasa dinamikleri ile küresel beklenti ve belirsizlikler
üretim faaliyetleri üzerinde etkili olmaya devam edecektir. Döviz kurundaki yükselişin ihracata olumlu katkıda
bulunma ihtimaline karşın en büyük ihracat pazarımız olan Euro Bölgesi ekonomisinin zayıf görünümü ve son
dönemde ihracatımızdaki payı artmış olan Orta Doğu ülkelerinde, Suriye’ye olası müdahale ile birlikte artan
gerginliğe bağlı yaşanabilecek olası talep azalışı, yurtiçi üretim dinamiklerini olumsuz etkileyebilecektir.
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
6
Öte yandan Çin ekonomisinden Temmuz ayından beri gelen olumlu sinyallerin devam etmesi gelişmekte olan
ülkelere ilişkin risk algılamasını bir miktar azaltarak, yurtdışı ve yurtiçi beklentilerdeki bozulmanın yatırım
kararları üzerindeki muhtemel olumsuz etkisini sınırlayıcı rol oynayabilir. Ayrıca Euro Bölgesi ekonomilerinin
beklenenin üzerinde bir gelişme sergilemesi benzer şekilde Türkiye’nin üretim faaliyetlerine olumlu
yansıyacaktır.
2013 yılının üçüncü çeyreğine beklenenden olumlu bir performansla başlayan sanayi üretiminin, Ağustos ayında
Bayram tatili nedeniyle takvim etkisinin olumsuza dönmesi, piyasalardaki dalgalanmaların ve istikrarsızlığın
sürmesi, yeni sözleşme ve fiyatlamaların piyasa gelişmelerine daha fazla uyarlanması gibi unsurların etkisiyle
ivme kaybedeceği düşünülüyor.
7
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
Temmuz ayında cari işlemler açığı 5.8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
TCMB tarafından açıklanan verilere göre Temmuz ayında cari işlemler açığı 5.8 milyar dolar ile piyasa
beklentisinin üzerinde gerçekleşti. Ödemeler dengesi bilançosuna baktığımızda Temmuz ayına ilişkin
rakamlarda, hizmetler ve gelir hesaplarında önemli bir trend değişikliği görülmezken, net hata noksan
kaleminde görülen döviz girişi dikkat çekici oldu. Portföy yatırımları tarafında ise Fed kaynaklı endişelerin
yansımaları görülmeye başlandı.
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Cari İşlemler Açığı (yıllık, milyar dolar)
Kaynak: TCMB
Merkez Bankası tarafından açıklanan verilere göre Temmuz ayı cari işlemler açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre
%42.3 artarak 5.8 milyar dolar ile 6.1 milyar dolar olan beklentimizin bir miktar altında gerçekleşti. (Piyasa
beklentisi: 5.3 milyar dolar). Böylece 54 milyar dolar seviyesinde olan Haziran ayı yıllık cari işlemler açığı
Temmuz ayında 55.8 milyar dolar seviyesine yükselmiş oldu. Cari işlemler açığındaki gelişmelere baktığımızda
hizmetler ve gelir hesaplarında önemli bir trend değişikliği görülmüyor. Hizmetler tarafında turizmin aylık bazda
artış hızında hafif bir yavaşlama dikkat çekse de taşımacılık güçlü görünümünü devam ettiriyor.
Enerji ve altın ticaretini dışladığımızda cari
işlemler dengesinin Kasım 2012 yılından
sonra Haziran ayında ilk defa fazla vermişti.
5
Temmuz ayı verilerine baktığımızda ise,
enerji ve altın hariç cari işlemler dengesinin
0
yeniden negatife döndüğünü görüyoruz.
-5
Haziran ayında 800 milyon dolarlık enerji ve
altın hariç cari işlemler fazlası, Temmuz
-10
ayında 300 milyon dolarlık cari işlemler açık
-15
olarak gerçekleşti. Böylece cari işlemler
Cari İşlemler Dengesi
açığında piyasa beklentilerinin üzerinde bir
Enerji ve Altın Hariç Cari İşlemler Dengesi
Kaynak: TCMB
gerçekleşme yaşanırken, altın ve enerjiyi
dışladığımızda da bir bozulma karşımıza çıkıyor. İç talep gelişmelerinin cari işlemler açığına yansımasını
ifade eden söz konusu gösterge yurtiçi yerleşiklerin kurda ve faizlerde görülen yükselişe karşın taleplerini
öne çektikleri görüşümüzü de destekliyor.
Tem.13
Oca.13
Tem.12
Oca.12
Tem.11
Oca.11
Tem.10
Oca.10
Tem.09
Oca.09
Tem.08
Cari İşlemler Dengesi (milyar $)
8
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
Temmuz ayında ödemeler dengesi
açısından en dikkat çekici gelişmeyi net
15
hata noksan kaleminde görüyoruz.
Temmuz ayında 4.8 milyar dolarlık net
60
10
hata kalemi yüksek miktarlı kaynağı henüz
50
belirlenmemiş bir döviz girişine işaret
5
40
ediyor. Temmuz ayındaki yüksek net hata
30
0
noksan kalemi beraberinde döviz açığı
20
olarak ifade ettiğimiz cari işlemler açığı ile
-5
10
net hata noksan kaleminin toplamının da
-10
0
düşük gerçekleşmesine neden oldu. Ancak
bu noktada net hata noksan kalemindeki
Kaynak: TCMB
yükselişin önümüzdeki aylarda tersine
hareketle dengelenmesinin söz konusu olacağının unutulmaması gerekmektedir.
Tem.13
Nis.13
Eki.12
Oca.13
Tem.12
Nis.12
Oca.12
Eki.11
Tem.11
Nis.11
Oca.11
Eki.10
Nis.10
Tem.10
Oca.10
Net Hata Noksan (yıllık milyar $)
Döviz Açığı (cari işlemler açığı + net hata noksan, sağ eksen)
70
Cari işlemeler açığının finansman tarafında
da Temmuz ayındaki gelişmeler göze
60
çarpıyor. İlk olarak, finans hesabındaki
50
düşük miktardaki giriş küresel piyasalarda
40
ABD Merkez Bankası’nın tahvil alımlarını
30
azaltmaya başlayacağı tartışmalarının
20
etkilerini yansıtıyor. Buna ek olarak, finans
10
hesabının bileşenlerinde de bir farklılaşma
0
söz konusu. Son dönemde finansman
-10
içerisindeki payı düşük seyreden doğrudan
-20
yatırımlar kaleminde Temmuz ayında 1.6
milyar dolarlık giriş yaşandı. Söz konusu
giriş temel olarak sigorta sektöründe
Doğrudan
Portföy
Diğer
Kaynak: TCMB
yurtdışına
gerçekleştirilen
satıştan
kaynaklanıyor. Portföy yatırımlarına baktığımızda ise gelişmekte olan ülkelerden çıkışın yansımalarını daha
net bir şekilde görüyoruz. Genel olarak portföy yatırımlarında 3 milyar doların üzerinde bir çıkış
yaşanırken, alt kalemlere baktığımızda, yabancı yatırımcılar hisse senedi piyasalarında 605 milyon dolar
satış gerçekleştirirken, DİBS’lerdeki yabancı satışlarının 2.5 milyar dolar olduğunu görüyoruz. Buna ek
olarak, Türkiye’nin kredi notunun arttırılmasının ardından hızlanan bankaların yurtdışı piyasalardaki
borçlanma senedi ihraçları da Temmuz ayında durması dikkat çekici.
May.13
Oca.13
Eyl.12
May.12
Oca.12
Eyl.11
May.11
Oca.11
Eyl.10
May.10
Oca.10
Eyl.09
May.09
Oca.09
Finansman Yapısı (yıllık, milyar $)
Sonuç olarak, Temmuz ayı cari işlemler açığı bizim 6.1 milyar dolar olan beklentimizin bir miktar altında
gelse de piyasanın 5.3 milyar dolarlık tahmininin üzerinde gerçekleşti. Temmuz ayındaki yükselişte dış
ticaret açığının söz konusu ayda yükselmesi etkili olurken, turizm ve gelir hesaplarında önemli bir sapma
görülmedi. 4.8 milyar dolara ulaşan net hata noksan kalemi Temmuz ayı verilerinde öne çıkan gelişme
oldu. Özellikle TL’de değer kaybının yüksek olduğu Temmuz ayında ABD Merkez Bankası’nın varlık
alımlarını azaltmaya Eylül ayında başlayabileceği beklentilerinin gelişmekte olan ülkelerden çıkışa neden
olmasının etkilerini finansman tarafında daha net bir şekilde gördük. Doğrudan yatırımlarda 1.6 milyar
dolarlık giriş göze çarpsa da portföy yatırımlarındaki yüksek miktardaki satış küresel koşulların en önemli
yansımasıydı. Cari işlemler açığındaki toparlanmada beklentilerin üzerinde gerçekleşen büyüme
performansı da petrol fiyatlarındaki yükselişle birlikte önemli rol oynuyor. Ancak bu noktada yılın geri
kalanında farklı bir tablo ile karşılaşabiliriz. Gerek dış ticaret verileri gerekse sanayi üretimine ilişkin
göstergeler yurtiçi yerleşiklerin faizler de döviz kurundaki yükselişle birlikte özellikle otomotiv olmak üzere
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
9
bir takım taleplerini öne çektiklerini görüyoruz. Yılın kalan kısmında bu etkinin ortadan kalması dış ticaret
kanalı ile cari işlemler açığında toparlanmayı beraberinde getirebilir. Daha da önemlisi, TL’de yaşanan
değer kaybının da cari işlemler açığında yılın geri kalanında düşüşe neden olması mümkün görünüyor. Son
olarak ise son dönemde cari işlemler açığı üzerinde yukarı yönlü bir risk unsuru olma ihtimali artan petrol
fiyatlarının seyri cari işlemler açığı açısından önemli olacaktır. Ortadoğu’da ortaya çıkan jeopolitik risklerin
azalması durumunda ise petrol fiyatlarındaki olası düşüşler cari işlemler açığı açısından destekleyici
olabilecektir. Bu paralelde cari işlemler açığının 2013 yılında 54.6 milyar dolar; GSYH’ya oranının ise %6.5
olacağını düşünüyoruz.
10
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
Haftalık Veri Takvimi (16-20 Eylül 2013)
Tarih
16.09.2013
17.09.2013
Ülke
Türkiye
ABD
Euro Bölgesi
İtalya
Türkiye
ABD
Euro Bölgesi
Almanya
İngiltere
18.09.2013
ABD
Japonya
19.09.2013
ABD
20.09.2013
İngiltere
Euro Bölgesi
İtalya
Açıklanacak Veri
İşsizlik Oranı (Haziran)
Sanayi Üretimi (Ağustos, a-a)
Kapasite Kullanım Oranı (Ağustos)
TÜFE (Ağustos)
Dış Ticaret Dengesi (Temmuz)
Merkez Bankası Toplantısı ve Faiz Kararı (Eylül)
TÜFE (Ağustos, y-y)
Dış Ticaret Dengesi (Temmuz)
Cari İşlemler Dengesi (Temmuz)
ZEW Endeksi (Eylül)
TÜFE (Ağustos, y-y)
Çekirdek ÜFE (Ağustos)
Yeni Başlayan Konut İnşaatları (Ağustos)
İnşaat İzinleri (Ağustos)
Haftalık Mortgage Verileri
Merkez Bankası Toplantısı ve Faiz Kararı (Eylül)
Tankan Güven Endeksi (Ağustos)
Dış Ticaret Dengesi (Ağustos)
İkinci El Konut Satışları (Ağustos)
Philadelphia FED Endeksi (Eylül)
Öncül Göstergeler Endeksi (Ağustos)
Haftalık İşsizlik Başvuruları
Cari İşlemler Dengesi (2.çeyrek)
Perakende Satışlar (Ağustos, a-a)
Tüketici Güveni (Eylül)
Sanayi Siparişleri (Temmuz)
Önceki
%8.8
%0.0
%77.6
%1.3
1.124 milyar €
%4.5
%2.0
17.3 milyar €
16.9 milyar €
42.0
%2.8
%0.1
0.896 milyon
0.954 milyon
385.0
%0.25
13
1.02 trilyon ¥
5.39 milyon $
17.30
%0.6
292 bin
-106.1 milyar $
%1.1
-15.60
-%1.10
Beklenti
%8.8 (açıklandı)
%0.4
%77.8
%1.3
-%4.5
%1.6
--46.0
%2.7
%0.1
0.925 milyon
0.948 milyon
-%0.25
-1.1 trilyon ¥
5.25 milyon $
-%0.5
330 bin
-97.2 milyar $
%0.4
-14.50
--
11
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul
TÜRKİYE
Türkiye Büyüme Oranı
Mevsim ve Takvim Etkisinden Arın. GSYH (ç-ç, %)
Takvim Etkisinden Arın. GSYH (y-y, %)
Reel GSYH (y-y, %)
15
15.0
10
10.0
4.4
5
5.0
0.0
-5
-5.0
-10
-10.0
-15
-15.0
-20
-20.0
1999Ç1
1999Ç4
2000Ç3
2001Ç2
2002Ç1
2002Ç4
2003Ç3
2004Ç2
2005Ç1
2005Ç4
2006Ç3
2007Ç2
2008Ç1
2008Ç4
2009Ç3
2010Ç2
2011Ç1
2011Ç4
2012Ç3
2013Ç2
1999Ç1
1999Ç4
2000Ç3
2001Ç2
2002Ç1
2002Ç4
2003Ç3
2004Ç2
2005Ç1
2005Ç4
2006Ç3
2007Ç2
2008Ç1
2008Ç4
2009Ç3
2010Ç2
2011Ç1
2011Ç4
2012Ç3
2013Ç2
0
Kaynak:TÜİK
Kaynak:TÜİK
Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %)
Sektör
Payları
(%) (2013
II.Çeyrek)
2012
II.
Çeyrek
2012
III.
Çeyrek
2012
IV.
Çeyrek
2013
I.Çeyrek
2013
II.Çeyrek
Tarım
7.2
3.5
2.1
3.4
4.3
5.4
Sanayi
25.7
3.2
1.1
-0.1
1.6
3.4
İnşaat
6.0
-0.8
-0.8
1.5
5.9
7.6
Ticaret
13.5
0.6
-0.7
0.0
2.9
5.0
Otel.veLokantalar
1.6
3.6
1.6
7.4
15.5
14.9
Ulaş. ve Haber.
15.3
4.4
2.9
0.7
2.3
3.3
Mali Kur.
11.5
3.6
0.9
3.8
6.5
8.5
Konut Sah.
4.4
1.7
1.6
1.7
1.2
1.3
Eğitim
2.0
4.5
3.5
4.6
4.5
4.3
Sağ. İş. ve Sos. Hiz.
1.2
5.3
4.7
5.3
4.0
4.6
Vergi-Süb.
8.7
1.5
0.9
0.9
1.5
5.3
Sektörler
(Sabit Fiyatlarla)
Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %)
25
20
GSYH
100
2.8
1.5
1.4
2.9
4.4
15
10
5
0
Sanayi
İnşaat
Ticaret
2013-I
2013-II
2012-IV
2012-II
2012-III
2012-I
2011-IV
2011-II
2011-III
2011-I
2010-III
Tarım
2010-IV
2010-II
-5
Ulaştırma
Kaynak:TÜİK
Kaynak: TÜİK
12
Harcama Bileşenlerinin Büyüme Hızları (y-y, %)
Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%)
Harcama Bileşenleri
(Sabit Fiyatlarla)
Sektör
Payları
(%)
(2013
II.Çey.)
2012
II.
Çey.
2012
III.
Çey.
2012
IV.
Çey.
2013
I.
Çey.
2013
II.
Çey.
Yer. Hanehalkı Tük. Har.
65.6
-1.2
-0.3
-0.4
3.1
5.3
Dev. Nihai Tük. Har.
10.6
4.4
5.5
8.5
7.6
7.4
Gay. Safi Ser. Oluş.
26.0
-4.3
-3.3
-1.7
2.3
3.7
Kamu Sektörü
5.1
4.0
6.8
21.8
83.9
36.7
Özel Sektör
20.9
-5.6
5.3
-6.8
-7.3
-2.0
Mal ve Hiz. İhracatı
27.3
23.2
14.4
6.7
5.6
1.2
Mal ve Hiz. İthalatı
30.9
-1.7
3.0
6.6
7.1
11.7
2.8
1.5
1.4
2.9
4.4
50
40
30
20
10
GSYH
0
-10
Tüketim
Kaynak: TÜİK
Devlet
Yatırım
İhracat
İthalat
Kaynak:TÜİK
Sanayi Üretim Endeksi
İmalat Sanayi Üretim Endeksi
Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim
Endeksi (y-y, %)
Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış
Sanayi Üretim Endeksi (a-a, %) (Sağ Eksen)
3 Aylık Hareketli Ortalama (y-y, %)
16.00
3
14.00
2
12.00
Kaynak: TÜİK
Kaynak: TCMB
13
Tem.13
Mar.13
-4.00
May.13
-5
Kas.12
-2.00
Oca.13
0.00
-4
Eyl.12
Tem.13
Nis.13
Eki.12
Oca.13
Tem.12
Nis.12
Oca.12
Eki.11
Nis.11
Tem.11
Oca.11
Eki.10
Tem.10
Nis.10
Oca.10
-5
2.00
-3
Tem.12
0
4.00
May.12
-2
6.00
Oca.12
-1
Mar.12
5
8.00
Eyl.11
0
10.00
Kas.11
1
Tem.11
10
18.00
4
May.11
15
5
Mar.11
20
Sektörel Sanayi Üretim Endeksi
Ara Malı İmalatı (y-y, %)
Yıllık Değişim Oranı (%)
Sektörler
Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı (y-y, %)
Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı (y-y, %)
Sermaye Malı İmalati (y-y, %)
Oca.13
Tem.13
Oca.12
Tem.12
Oca.11
Tem.11
Oca.10
Tem.10
Oca.09
Tem.09
Oca.08
Tem.08
Oca.07
Tem.07
Oca.06
Tem.06
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
-10.00
-20.00
-30.00
-40.00
-50.00
-60.00
Kaynak:TÜİK
Temmuz Ayı
2012
2013
Petrol Ürünleri
-0.3
3.5
Tekstil
8.7
7.4
Gıda
2.6
9.0
Kimyasal Madde
4.9
3.1
Ana Metal Sanayi
7.5
4.6
Metalik Olm. Diğ. Mineral
0.2
0.8
Taşıt Araçları
-7.5
17.4
Elektrikli Teçhizat
-3.2
23.2
Giyim
9.3
8.8
Kaynak: TÜİK
Toplam Otomobil Üretimi
Sanayi Ciro Endeksi
Toplam Otomobil Üretimi (Adet)
(12 aylık Har. Ort.)
Kaynak: OSD, VakıfBank
170.0
160.0
150.0
140.0
130.0
120.0
110.0
100.0
90.0
80.0
70.0
161.3
Oca.08
Nis.08
Tem.08
Eki.08
Oca.09
Nis.09
Tem.09
Eki.09
Oca.10
Nis.10
Tem.10
Eki.10
Oca.11
Nis.11
Tem.11
Eki.11
Oca.12
Nis.12
Tem.12
Eki.12
Oca.13
Nis.13
Tem.13
May.01
Ara.01
Tem.02
Şub.03
Eyl.03
Nis.04
Kas.04
Haz.05
Oca.06
Ağu.06
Mar.07
Eki.07
May.08
Ara.08
Tem.09
Şub.10
Eyl.10
Nis.11
Kas.11
Haz.12
Oca.13
Ağu.13
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
Aylık Sanayi Ciro Endeksi (2010=100)
Kaynak:TÜİK
Beyaz Eşya Üretimi
Beyaz Eşya Üretimi (Adet)
2300000
2100000
1900000
1700000
1500000
1300000
1100000
900000
700000
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
14
Kapasite Kullanım Oranı
Dayanıklı Tüketim Malları
Dayanıksız Tüketim Malları
Ara Malları
Yatırım Malları
Kapasite Kullanım Oranı (%)
85
95
80
75
85
70
75
65
65
60
55
55
45
Kaynak: TCMB
Kaynak: TCMB
Toplam Sanayide Verimlilik
Verilen İnşaat Ruhsatları
Çalışan Kişi Başına (3 Aylık)
Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1000 m2)
Çalışılan Saat Başına (3 Aylık)
110
90,000.0
80,000.0
70,000.0
60,000.0
50,000.0
40,000.0
30,000.0
20,000.0
10,000.0
0.0
105
100
95
90
85
80
75
70
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
Kaynak:Hazine Müsteşarlığı
PMI Endeksi
60
PMI Imalat Endeksi
55
50
45
50.9
40
35
30
Kaynak:Reuters
15
ENFLASYON GÖSTERGELERİ
TÜFE ve Çekirdek Enflasyon
ÜFE
TÜFE (y-y, %)
ÜFE (y-y, %)
Çekirdek-I Endeksi (y-y, %)
25.0
14
12
10
8
6
4
2
0
20.0
8.17
15.0
6.38
10.0
5.0
6.37
Kaynak: TCMB
-5.0
Şub.04
Ağu.04
Şub.05
Ağu.05
Şub.06
Ağu.06
Şub.07
Ağu.07
Şub.08
Ağu.08
Şub.09
Ağu.09
Şub.10
Ağu.10
Şub.11
Ağu.11
Şub.12
Ağu.12
Şub.13
Ağu.13
Şub.04
Ağu.04
Şub.05
Ağu.05
Şub.06
Ağu.06
Şub.07
Ağu.07
Şub.08
Ağu.08
Şub.09
Ağu.09
Şub.10
Ağu.10
Şub.11
Ağu.11
Şub.12
Ağu.12
Şub.13
Ağu.13
0.0
Kaynak: TCMB
TÜFE Harcama Grupları (Katkı, Puan)
Gıda ve Enerji Enflasyonu (y-y, %)
Gıda
35.00
Giyim ve Ayakkabı
Ev Eşyası
Lokanta ve Oteller
Yıllık
30.00
Aylık
25.00
Enerji
Tüfe
20.00
Konut
15.00
Alkollü İçecekler ve Tütün
10.00
5.00
Ulaştırma
-1
0
1
Şub.08
May.08
Ağu.08
Kas.08
Şub.09
May.09
Ağu.09
Kas.09
Şub.10
May.10
Ağu.10
Kas.10
Şub.11
May.11
Ağu.11
Kas.11
Şub.12
May.12
Ağu.12
Kas.12
Şub.13
May.13
Ağu.13
0.00
Gıda ve Alkolsüz İçecekler
2
Kaynak: TCMB
Kaynak: TCMB
ÜFE Alt Sektörler (y-y, %)
Tarım
Sanayi
Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi
BM Dünya Gıda Fiyat Endeksi
İmalat Sanayi
UBS Emtia Fiyat Endeksi (sağ eksen)
Kaynak:TCMB
260
240
220
200
180
160
140
120
100
2300
2100
1900
1700
1500
1300
1100
900
700
500
Tem.05
Oca.06
Tem.06
Oca.07
Tem.07
Oca.08
Tem.08
Oca.09
Tem.09
Oca.10
Tem.10
Oca.11
Tem.11
Oca.12
Tem.12
Oca.13
Tem.13
Şub.06
Haz.06
Eki.06
Şub.07
Haz.07
Eki.07
Şub.08
Haz.08
Eki.08
Şub.09
Haz.09
Eki.09
Şub.10
Haz.10
Eki.10
Şub.11
Haz.11
Eki.11
Şub.12
Haz.12
Eki.12
Şub.13
Haz.13
35.0
30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
-5.0
-10.0
Kaynak: Bloomberg
16
İTO Enflasyon Göstergeleri
Türk- İş Mutfak Enflasyonu
İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi (y-y,%)
Türk-İş Gıda Enflasyonu ( a-a, %)
İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi (y-y,%)
8
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
6
4
2
0
-2
-4
Kaynak:İTO
Kaynak: Türk-İş
Enflasyon Beklentileri
Tük. Güven Endeksi-Fiyat Beklentileri
12 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%)
24 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%)
9.5
9
8.5
8
7.5
7
6.5
6
5.5
5
Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti
100
95
90
87.8
85
80
75
70
Kaynak: TÜİK
Kaynak: TCMB
Reel Efektif Döviz Kuru
135
130
125
120
115
110
105
100
TÜFE Bazlı (2003=100)
111.5
Kaynak: TCMB
17
İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ
İşsizlik Oranı
İşgücü Durumu
İşgücü Arzı (kişi)
İstihdam Edilenler (kişi)
Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı (%)
İşsizlik Oranı (%)
17.0
16.0
15.0
14.0
13.0
12.0
11.0
10.0
9.0
8.0
7.0
31,000
29,000
27,000
9.7
25,000
23,000
Kaynak: TÜİK
21,000
19,000
Haz.08
Eyl.08
Ara.08
Mar.09
Haz.09
Eyl.09
Ara.09
Mar.10
Haz.10
Eyl.10
Ara.10
Mar.11
Haz.11
Eyl.11
Ara.11
Mar.12
Haz.12
Eyl.12
Ara.12
Mar.13
Haz.13
Haz.05
Ara.05
Haz.06
Ara.06
Haz.07
Ara.07
Haz.08
Ara.08
Haz.09
Ara.09
Haz.10
Ara.10
Haz.11
Ara.11
Haz.12
Ara.12
Haz.13
8.8
Kaynak: TÜİK
İşgücüne Katılım Oranı
Sektörlerin Toplam İşgücü İçindeki payı
İşgücüne Katılma Oranı (%)
İstihdam Oranı (%)
Sanayi
İnşaat
Hizmetler (Sağ Eksen)
30.0
54.0
25.0
52.0
20.0
50.0
15.0
48.0
10.0
46.0
5.0
44.0
0.0
42.0
Haz.08
Eyl.08
Ara.08
Mar.09
Haz.09
Eyl.09
Ara.09
Mar.10
Haz.10
Eyl.10
Ara.10
Mar.11
Haz.11
Eyl.11
Ara.11
Mar.12
Haz.12
Eyl.12
Ara.12
Mar.13
Haz.13
Haz.08
Eyl.08
Ara.08
Mar.09
Haz.09
Eyl.09
Ara.09
Mar.10
Haz.10
Eyl.10
Ara.10
Mar.11
Haz.11
Eyl.11
Ara.11
Mar.12
Haz.12
Eyl.12
Ara.12
Mar.13
Haz.13
53.0
51.0
49.0
47.0
45.0
43.0
41.0
39.0
37.0
35.0
Tarım
Kaynak: TÜİK
Kaynak: TÜİK
İşkur İstatistikleri
Sanayi İstihdam Endeksi (2010=100)
İş Arayanların Sayısı (kişi)
200,000
180,000
160,000
140,000
120,000
100,000
80,000
60,000
40,000
20,000
0
Sanayi İstihdam Endeksi
117
112
107
102
97
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2005-I
2005-III
2006-I
2006-III
2007-I
2007-III
2008-I
2008-III
2009-I
2009-III
2010-I
2010-III
2011-I
2011-III
2012-I
2012-III
2013-I
May.08
Ağu.08
Kas.08
Şub.09
May.09
Ağu.09
Kas.09
Şub.10
May.10
Ağu.10
Kas.10
Şub.11
May.11
Ağu.11
Kas.11
Şub.12
May.12
Ağu.12
Kas.12
Şub.13
May.13
Ağu.13
92
18
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Reel Brüt Ücret - Maaş Endeksleri
Kurulan-Kapanan Şirket Sayısı
Kurulan-Kapanan Şirket Sayısı (Adet)
125
120
115
110
105
100
95
90
85
2005-I
2005-III
2006-I
2006-III
2007-I
2007-III
2008-I
2008-III
2009-I
2009-III
2010-I
2010-III
2011-I
2011-III
2012-I
2012-III
2013-I
4,700
4,200
3,700
3,200
2,700
2,200
1,700
1,200
700
Sanayi Sektörü Reel Brüt Ücret - Maaş
Endeksleri
Kaynak: TOBB
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
19
DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ
İthalat-İhracat
Dış Ticaret Dengesi
İhracat (milyon dolar)
Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar)
İthalat (milyon dolar)
25000
0
20000
-2000
15000
-4000
-6000
10000
-8000
5000
-10000
-12000
Tem.03
Oca.04
Tem.04
Oca.05
Tem.05
Oca.06
Tem.06
Oca.07
Tem.07
Oca.08
Tem.08
Oca.09
Tem.09
Oca.10
Tem.10
Oca.11
Tem.11
Oca.12
Tem.12
Oca.13
Tem.13
Tem.03
Oca.04
Tem.04
Oca.05
Tem.05
Oca.06
Tem.06
Oca.07
Tem.07
Oca.08
Tem.08
Oca.09
Tem.09
Oca.10
Tem.10
Oca.11
Tem.11
Oca.12
Tem.12
Oca.13
Tem.13
0
Kaynak: TCMB
Kaynak: TCMB
İhracat*
İthalat
İmalat (y-y, %)
Madencilik (y-y, %)
Tarım (y-y, %)
Ara Malları (y-y, %)
Sermaye Malları (y-y, %)
Tüketim Malları (y-y, %)
100
100
80
80
60
60
40
40
20
20
0
0
-20
-20
-40
-60
Tem.03
Oca.04
Tem.04
Oca.05
Tem.05
Oca.06
Tem.06
Oca.07
Tem.07
Oca.08
Tem.08
Oca.09
Tem.09
Oca.10
Tem.10
Oca.11
Tem.11
Oca.12
Tem.12
Oca.13
Tem.13
-40
Kaynak: TCMB
Kaynak: TCMB *12 aylık toplam veriler kullanılmıştır.
Cari İşlemler Dengesi
6000
-4000
-14000
-24000
-34000
-44000
-54000
-64000
-74000
-84000
Sermaye ve Finans Hesabı
3000
1000
-1000
-3000
-5000
-7000
-9000
-11000
Cari İşlemler Dengesi (12 Aylık-milyon dolar)
Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar-sağ eksen)
Kaynak: TCMB
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
-10000
-20000
Doğrudan Yatırımlar (12 aylık-milyon dolar)
Portföy Yatırımları (12 aylık-milyon dolar)
Diğer Yatırımlar(12 aylık-milyon dolar)
Kaynak: TCMB
20
TÜKETİM GÖSTERGELERİ
Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni
Tüketim Harcamaları
Tüketici Güven Endeksi
Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen)
105.0
95.0
85.0
75.0
65.0
55.0
Kaynak: TCMB
Reel Hanehalkı Tüketimi (y-y, %)
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
Kaynak: TCMB
CNBC-e Güven Endeksleri
Krediler
CNBC-e Tüketici Güven Endeksi
Krediler (y-y, %)
80
150
70
130
60
110
50
90
40
70
30
20
50
10
30
0
Kaynak: BDDK
Kaynak: CNBC-e
Bireysel ve Ticari Krediler
Bireysel Krediler (y-y, %)
Ticari Krediler (y-y, %)
55
45
35
25
15
5
-5
Kaynak: BDDK
21
KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ
Bütçe Dengesi
Bütçe Gelirleri ve Harcamaları
Bütçe Gelirleri (12 aylık toplam-milyar TL)
Bütçe Dengesi (12 Aylık toplam-milyar TL)
Bütçe Harcamaları (12 aylık toplam-milyar TL)
0
450
-10
400
-20
350
-30
300
-40
250
-50
200
-60
150
Kaynak:TCMB
Kaynak:TCMB
Vergi Gelirleri
Faiz Dışı Denge
Vergi Gelirleri (Nominal y-y, %)
Vergi Gelirleri (Reel y-y, %)
65
Faiz Dışı Denge (12 aylık-milyar TL)
57
45
47
25
37
27
5
17
-15
7
-35
-3
Kaynak:TCMB, VakıfBank
Kaynak:TCMB
Borç Stoku
İç ve Dış Borç Stoku
Toplam Borç Stoku (milyar TL)
600
450
550
400
500
450
400
İç Borç Stoku (milyar TL)
Dış Borç Stoku (milyar TL-sağ eksen)
180
160
140
350
120
300
100
350
250
80
300
200
60
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
22
Türkiye’nin Net Dış Borç Stoku
Türkiye’nin Dış Borç Stoku Profili
TCMB (milyar dolar-sol eksen)
Kamu Sektörü (milyar dolar)
Özel Sektör (milyar dolar)
Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%)
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
30
250
25
200
20
150
15
100
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
0
2005
0
2004
50
2003
5
2002
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
10
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
LİKİDİTE GÖSTERGELERİ
TCMB Faiz Oranı
Reel ve Nominal Faiz
Borç Alma Faiz Oranı (%)
Reel Faiz
Borç Verme Faiz Oranı (%)
Nominal Faiz
35
30
25
25
20
20
15
15
10
10
5
-5
Ağu.04
Şub.05
Ağu.05
Şub.06
Ağu.06
Şub.07
Ağu.07
Şub.08
Ağu.08
Şub.09
Ağu.09
Şub.10
Ağu.10
Şub.11
Ağu.11
Şub.12
Ağu.12
Şub.13
Ağu.13
0
0
Ocak 2004
Mayıs 04
Eylül 04
Ocak 05
Mayıs 05
Eylül 05
Ocak 06
Mayıs 06
Ağustos 06
Aralık 06
Nisan 07
Ağustos 07
Aralık 07
Nisan 08
Ağustos 08
Aralık 08
Nisan 09
Ağustos 09
Aralık 09
Nisan 10
Ağustos 10
Aralık 10
Nisan 11
Ağustos 11
Aralık 11
Nisan 12
Ağustos 12
Aralık 12
Nisan 13
Ağustos 13
5
Kaynak:TCMB, VakıfBank
Kaynak:TCMB
Para Arzı
M2 (bin TL)
M3 (bin TL)
M1 (bin TL-sağ eksen)
1.1E+09
900000000
250000000
200000000
700000000
150000000
500000000
100000000
300000000
50000000
Ağu.06
Şub.07
Ağu.07
Şub.08
Ağu.08
Şub.09
Ağu.09
Şub.10
Ağu.10
Şub.11
Ağu.11
Şub.12
Ağu.12
Şub.13
Ağu.13
100000000
Kaynak:TCMB
23
Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler
Reel Büyüme
(y-y,%)
Enflasyon (y-y,%)
ABD
1.6
2
Euro Bölgesi
-0.5
1.3
Almanya
0.5
Fransa
0.30
Merkez
Bankası Faiz
Oranı (%)
Tüketici
Güven
Endeksi
-3.09**
0.25
81.5
1.81
0.50
-15.60
1.60
7.01
0.50
97
1.00
-2.41
0.50
-22.00
-0.53
0.50
98.30
3.80
-36.90
Cari Denge/GSYH*
(%)
İtalya
-2.50
1.20
Macaristan
0.50
1.30
Portekiz
-2.10
0.20
-1.55
0.50
-44.10
İspanya
-1.60
1.50
-1.07
0.50
-21.20
Yunanistan
-5.50
-1.00
-2.88
0.50
-76.60
İngiltere
1.60
2.80
-3.51
0.50
-13.00
Japonya
1.20
0.70
0.99
0.10
43.00
Çin
7.50
2.60
2.60
6.00
97.20
6.50
4.02
8.25
--
Rusya
1.20
1.07***
Hindistan
4.40
10.85
-3.41**
7.25
--
Brezilya
3.28
6.09
-2.26
9.00
110.30
G.Afrika
2.00
6.30
-3.39**
5.00
1.00
4.50
77.20
Türkiye
-6.0****
4.40
8.17
Kaynak: Bloomberg, *: Cari denge verileri IMF’den alınmaktadır ve 2012 verileridir.
**: 2011 verisi, ***: 2010 verisi, ****: VakıfBank hesaplaması
Beklentiler
(Temmuz 2013)
Reel Büyüme
(y-y,%)
Enflasyon
(y-y,%)
Cari Denge /GSYH
(%)
İşsizlik Oranı
(%)
Borç St./GSYH
(%)
Gelişmiş Ülkeler
Gelişmekte Olan Ülkeler
Tüm dünya
ABD
Euro Bölgesi
Almanya
Fransa
İtalya
Macaristan
Portekiz
İspanya
Yunanistan
İngiltere
Japonya
Çin
Rusya
Hindistan
Brezilya
G.Afrika
TÜRKİYE
1.2
5.3
3.1
1.7
-0.6
0.3
-0.2
-1.8
-0.01
-2.32
-1.6
-4.21
0.9
2.0
7.8
2.5
5.6
2.5
2.0
3.43
1.50
6.00
3.76
1.68
1.62
1.61
1.57
1.98
4.00
0.70
1.30
-0.62
2.55
0.70
3.10
6.40
10.57
5.50
5.6
5.50
-0.11
1.01
--2.91
2.32
6.09
-1.28
0.32
2.15
0.14
1.10
-0.28
-4.37
1.23
2.64
2.55
-4.94
-2.37
-6.37
-6.80
8.16
--7.74
12.29
5.65
11.18
12.04
10.47
18.25
27.00
26.98
7.82
4.07
4.10
5.50
-6.00
25.71
9.38
108.41
33.87
-108.12
95.03
80.39
92.74
130.63
79.91
122.30
91.80
179.47
93.62
245.35
21.30
10.42
66.39
67.16
42.72
35.50
2013-IMF Beklentisi
24
Türkiye Makro Ekonomik Görünüm
2011
2012
En Son Yayımlanan
2013
Yılsonu
Beklentimiz
Reel Ekonomi
GSYH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL)
1 297 713
1 416 817
385 113
(2013, 2Ç)
--
GSYH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla, y-y%)
8.8
2.2
4.4
(2013, 2Ç)
3.7
Sanayi Üretim Endeksi (y-y. %) (takvim etk arnd)
9.7
2.5
4.6
(Temmuz 2013)
--
Kapasite Kullanım Oranı (%)
75.4
74.2
75.5
(Ağustos 2013)
--
İşsizlik Oranı (%)
9.8
9.2
8.8
(Haziran 2013)
9.5
Fiyat Gelişmeleri
TÜFE (y-y. %)
10.45
6.16
8.17
(Ağustos 2013)
6.8
ÜFE (y-y. %)
13.33
2.45
6.38
(Ağustos 2013)
--
Parasal Göstergeler (Milyon TL)
M1
148,455
167,404
189,775
(06.09.2013)
--
M2
665,642
731,770
839,240
(06.09.2013)
--
M3
700,491
774,651
879,637
(06.09.2013)
--
Emisyon
49,347
54,565
67,135
(06.09.2013)
--
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
78,330
100,320
108,669
(06.09.2013)
--
Faiz Oranları
TCMB O/N (Borç Alma)
TRLIBOR O/N
5.0
5.0
3.50
(13.09.2013)
--
10.89
5.78
7.03
(13.09.2013)
--
Ödemeler Dengesi (Milyon $)
Cari İşlemler Açığı
75,092
47,476
5,786
(Temmuz 2013)
54,600
İthalat
240,842
236,545
22,918
(Temmuz 2013)
---
İhracat
134,907
152,537
13,112
(Temmuz 2013)
Dış Ticaret Açığı
105,935
84,008
9,805
(Temmuz 2013)
91,000
Borç Stoku Göstergeleri (Milyar TL)
Merkezi Yön. İç Borç Stoku
368.8
386.5
401.0
(Temmuz 2013)
--
Merkezi Yön. Dış Borç Stoku
149.6
145.5
158.4
(Temmuz 2013)
--
Kamu Net Borç Stoku
290.1
240.6
227.7
(2013, 1Ç)
--
Kamu Ekonomisi (Milyon TL)
2011 Ağustos
2012 Ağustos
Bütçe Gelirleri
32,300
30,250
31,905
(Ağustos 2013)
--
Bütçe Giderleri
29,500
31,822
35,050
(Ağustos 2013)
--
Bütçe Dengesi
2,800
-1,572
-3,145
(Ağustos 2013)
--
Faiz Dışı Denge
8,400
4,217
4,387
(Ağustos 2013)
--
25
Vakıfbank Ek
V
konomik Araştırmalar ek
konomik.arastirm
malar@vakifbank
k.com.tr
Cem Eroğğlu Müdür cem.eroglu@va
akifbank.com.tr
Nazan Kılıç Müdür Yard
dımcısı nazan.kilic@vakkifbank.com.tr
Ümit Ünssal Müdür Yard
dımcısı umit.unsal@vakkifbank.com.tr
Fatma Özzlem Kanbur Uzman fatmaozlem.kan
nbur@vakifbank.com.tr
Sinem Ullusoy dımcısı Uzman Yard
sinem.ulusoy@vakifbank.com.tr 0212‐398 18 98 0212‐398 19 02 0212‐398 18 99 0212‐398 18 91 0212‐398 18 92 Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. ttarafından güvennilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilggiler kullanılarak h
hazırlanmıştır. Vakıflar Bankası TT.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluuğu hakkında herrhangi bir garanti vermemekte ve bu rapor ve için
ndeki bilgilerin Türkiye V
kullanılm
ması nedeniyle do
oğrudan veya dolaylı olarak oluşaacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmem ektedir. Bu rapo
or sadece bilgi vermek aamacıyla hazırlanmış olup, hiçbir kkonuda yatırım önnerisi olarak yoru
umlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar r Bankası T.A.O. b
bu raporda yer alan bilgilerde daha önced
den bilgilendirme
e yapmaksızın kıs men veya tamam
men değişiklik yap
pma hakkına sahi ptir. Vakkıfbank Ekonom
mik Araştırmalarr