mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
MART 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................4
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................6
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER ............................................................12
IV.
a. Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................12
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................13
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................15
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................15
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................18
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................20
d. Altın Borsası .........................................................................................20
e. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası .....................................................21
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................24
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................24
b. Krediler ................................................................................................25
c. Menkul Kıymetler.................................................................................30
d. Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler............................................31
BANKALARIN 2004 YILI ARALIK AYI BİLANÇOLARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ ........................................................................................32
a. Aktifler .................................................................................................32
b. Pasifler .................................................................................................34
c. Gelir-Gider ...........................................................................................36
VII. ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................38
VIII. PORTFÖY TERCİHLERİ ..............................................................................39
IX.
ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER ...........................................42
X.
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER...................................................44
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03/menkulde.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi adincer@dpt.gov.tr,
cavdaroglu@dpt.gov.tr, bgumrah@dpt.gov.tr e-posta adreslerine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu..............................................................................................2
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu..................................................................................................3
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ...................................................................................3
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ................................................................................................4
5. Hazine İç Borç İhaleleri.................................................................................................................6
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı........................................................................................................8
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı......................................................................................................8
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı.........................................................................................9
9. Dış Borç Stoku............................................................................................................................ 11
10. Kurlardaki Gelişmeler ................................................................................................................ 13
11. TCMB Döviz Alımları.................................................................................................................. 14
12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi (1)................................................................................................ 15
13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ....................................................................................................... 16
14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler...................................................................................... 17
15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı Portföy Oranı ......................... 18
16. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası ......................................................... 19
17. Vadeli İşlemler Piyasası ............................................................................................................. 22
18. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi.................................................................. 24
19. Tüketici Kredisi Faiz Oranları ..................................................................................................... 27
20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı ..................................................... 28
21. Yabancı Para Pozisyonları .......................................................................................................... 31
22. Bankacılık Sektörü Başlıca Aktif Kalemleri ................................................................................... 32
23. Bankacılık Sektörü Kredi Kompozisyonu...................................................................................... 34
24. Bankacılık Sektörü Başlıca Pasif Kalemleri ................................................................................... 35
25. Bankacılık Sektörü Başlıca Gelir ve Gider Kalemleri...................................................................... 36
26. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu......................................................................................... 38
27. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ........................................................................ 39
28. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ................................................................................. 41
29. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler ........................................................................................... 42
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi .......................................................1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları..............................................4
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 ).......................................................................5
4. Para Çarpanları ............................................................................................................................5
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu .............................................................................................................7
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ..........................................................................................................7
7. İç Borç Stokunun Yapısı................................................................................................................9
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ........................................................ 10
9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi .................................................................................................. 12
10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat ............................................ 14
11. İMKB 100 Bileşik Endeksi .......................................................................................................... 16
12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri.................................................................................... 19
13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Şubat 2005)......................................................................... 20
14. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................................... 24
15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam TL Mevduat ...................................................... 25
16 YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi................................................................................... 25
17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler ......................................................................... 26
18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla) ....................................... 27
19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar............................................................... 28
20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH ...................................................................................................... 29
21. TGA/Krediler ............................................................................................................................ 29
22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü..................................................................... 30
23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................................. 30
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca TL Portföy Tercihleri ......................................................................... 40
25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................................... 40
26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi............................................ 43
KUTULAR
Kutu 1. Yabancı Bankaların YTL Cinsinden Tahvil İhracı.............................................................................. 10
Kutu 2. Türkiye’deki Organize Piyasalarda Türev Araçlar ............................................................................ 21
Kutu 3. VOB’ta Teminatlandırma ve Garanti Fonu ...................................................................................... 23
DPT-YPKDGM
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZET
•
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Şubat ayında 3.080 milyon dolar azalarak 1.378
milyon dolara gerilemiştir.
•
Net İç Varlıklar hesabı 359 milyon YTL azalarak 20.902 milyon YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir.
•
Merkez Bankası Parası (MBP) 4.528 milyon YTL azalarak 2.681 milyon YTL’ye
gerilemiştir.
•
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Şubat ayında yüzde 17,8
olarak gerçekleşmiştir.
•
Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 2.527 milyon YTL artarak 231,3 milyar
YTL’ye yükselmiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, 3,4 puan artarak 128,1 puana yükselmiştir.
•
Şubat ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 171,4 puandan 178,1 puana
yükselmiştir.
•
Euro/Dolar paritesi Şubat ayında euro lehine gelişmiştir.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Şubat ayında bir önceki ay sonuna göre yüzde 3,9
oranında artarak 28.396 puan seviyesine yükselmiştir.
•
İMKB Ulusal Pazar günlük işlem hacmi son 12 ayın en yüksek seviyesine çıkmıştır.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi risk göstergesi olarak yıllık standart sapma
kullanıldığında risk düzeyinin son 1 yılın en düşük değerinde olduğu görülmektedir.
•
Borsa piyasa değeri ve borsaya kote olan şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu en
yüksek değerlerine çıkmışken, yabancıların payı da borsada işlem gören hisselerin
değerinin yüzde 62,9’una yükselmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında Şubat ayında günlük işlem hacmi son 1 yılın en yüksek
seviyesine çıkmıştır. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 2 puan
gerileyerek yüzde 18,1 seviyesine inmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir önceki
aya göre getiri eğrisinin aşağı yönde yer değiştirdiği görülmektedir. Şubat ayında işlem
hacmi 545-555 ve 579-589 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
DPT-YPKDGM
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
•
Repo-Ters
Repo
Mart 2005
Piyasasında
Şubat
ayında
128,3
milyar
YTL
işlem
hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,7 puan gerileyerek
yüzde 17,1 düzeyine inmiştir.
•
Şubat ayında bankacılık sektörünün yurtiçi yerleşik YTL mevduatlarında artış
görülmüştür.
•
Mevduat bankaları kredileri, tüketici kredileri ve ticari kredilerdeki artış sonucunda
yükselmiştir. YTL kredilerde artış görülürken, YP krediler azalmıştır.
•
Tüketici kredilerinde özellikle Ziraat Bankasının nema kredisi uygulamasının etkisiyle
büyük miktarda artış görülmüştür.
•
Mevduat bankaları kredilerinin mevduatlara oranı yükselmiştir.
•
Kamu bankalarının tahsili gecikmiş alacaklarının (TGA) kredilerine oranı azalırken, diğer
banka gruplarının söz konusu oranında küçük artışlar olmuştur.
•
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü artmıştır. Menkul kıymet portföyü
içinde alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler azalırken, vadeye kadar
elde tutulacak menkul kıymetler artmıştır.
•
Şubat ayında bankacılık sektörü yabancı para pozisyon açığı azalmıştır.
•
Bankacılık sektörü toplam aktifleri, 2004 yılında YTL bazında yüzde 22, dolar bazında
27,7 oranında büyümüştür.
•
Kredilerin toplam aktiflere oranı, 2003 yıl sonunda yüzde 26,5’ten 2004 yıl sonunda
yüzde 32,4’e yükselmiştir.
•
2004 yılında bankacılık sektörü menkul kıymet stokunda artış görülürken, toplam
menkul kıymet portföyünün toplam aktifler içindeki payı azalmıştır.
•
2004 yılında bankacılık sektörü kaynakları YTL bazında daha fazla artış göstermiş ve
YTL kaynakların toplam kaynaklara oranı 59,8’e yükselmiştir. Söz konusu yükselişte,
döviz kurunda yaşanan gerileme etkili olmuştur.
•
Kredilerin mevduatlara oranı 2004 yılında yüzde 52 seviyesine yükselmiştir.
•
2004 yılında özkaynakların toplam kaynaklar içindeki payı 2003 yılı sonuna göre
artarak yüzde 15’e yükselmiştir.
•
Bankacılık sektörünün net karı, 2004 yılında 2003 yılına göre yüzde 11,5 oranında
artarak 6,3 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
2005 yılı Şubat ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde en çok YTL mevduat,
YTL DİBS ve hisse senedinde artış görülmüştür. Ülkemizde bulunan yabancı
yatırımcıların yatırım araçları içinde ise en büyük artış DİBS ve hisse senedi
portföyünde gerçekleşmiştir.
•
FED, kısa vadeli faiz oranlarını Şubat ayında çeyrek puan artırarak yüzde 2,25’ten
yüzde 2,5’e çıkarmıştır.
DPT-YPKDGM
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Şubat ayında 3.080 milyon dolar azalarak
1.378 milyon dolara gerilemiştir.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
(Milyar Dolar)
2
11
12
9
10
7
8
5
6
4
2
3
2005
-1
-8
2004
-1
11
12
10
8
9
6
7
4
0
0
5
8
1,5
2
15
3
3
23
4,5
2003
-1
30
6
2002
-12
38
7,5
-1,5
-15
-3
Net Rezervler (Sol Eksen)
Net Döviz Pozisyonu (Sağ Eksen)
Şubat ayında, Net İç Varlıklar kaleminin altında yer alan Diğer hesabındaki 301
milyon dolarlık artışa karşın, Net Rezervler kalemindeki 338 milyon dolarlık azalış ve pasif
karakterli bir hesap olan KMDTH ve SDMH kalemindeki 218 milyon dolarlık artış sonucu
Net Dış Varlıklar hesabının 255 milyon dolar gerileyerek 18.993 milyon dolar olmuştur.
Şubat ayında gerçekleştirilen 569 milyon dolarlık döviz alımına rağmen Net Rezervlerdeki
söz konusu gerilemede Hazinenin döviz işlemlerinde net ödeyici olması etkili olmuştur.
Bu dönemde, Döviz olarak Takip Olunan Mevduat hesabının 2.739 milyon dolar,
Bankaların Döviz Mevduatının ise 86 milyon dolar artması sonucu İç Döviz Yükümlülükleri
hesabı 2.825 milyon dolar yükselerek 17.615 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Söz
konusu hesaptaki artış, temelde Hazinenin Merkez Bankasından YTL karşılığı döviz
almasından kaynaklanmıştır.
Bu gelişmeler neticesinde, Şubat ayında Net Döviz Pozisyonu 3.080 milyon dolar
düşerek 1.378 milyon dolara gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
2003
Aralık
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
3.250,9
2.960,9
2.736,4
4.458,2
1.378,3
- Net Dış Varlıklar
12.149,4 17.644,6
16.948,2
17.173,1
19.247,9
18.992,9
Net Rezervler
33.054,9 35.409,6
35.062,0
35.189,7
36.380,8
36.042,5
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3 17.609,7
18.126,8
18.602,5
17.864,6
18.082,7
Diğer
- İç Döv. Yük.
54,3
(Milyon Dolar)
2005
2004
-155,2
13,0
586,0
731,7
1.033,0
12.095,1 14.393,7
-3.781,2
13.987,3
14.436,6
14.789,6
17.614,6
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
6.243,3
5.048,1
4.544,7
5.811,7
8.550,7
Hazine Mevduatı
3.612,1
5.385,2
4.366,3
3.837,5
5.170,0
7.906,8
7.059,9
8.150,4
8.939,1
9.891,9
8.977,9
9.063,9
Bankaların Döviz Mev.
Kaynak: Merkez Bankası
Şubat ayında Net İç Varlıklar hesabı 359 milyon YTL azalarak 20.902 milyon YTL
düzeyinde gerçekleşmiştir.
Şubat ayında, Merkez Bankası portföyündeki dövize endeksli DİBS ve YTL cinsi
DİBS’lerdeki azalmaya bağlı olarak Hazinenin Borçları hesabı 750 milyon YTL gerilerken,
Değerleme Hesabında görülen 412 milyon YTL’lik artış sonucu, Toplam İç Krediler hesabı
336 milyon YTL azalarak 24.999 milyon YTL’ye gerilemiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Diğer
İç Varlıklar hesabının 23 milyon YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar hesabı söz konusu
dönemde 359 milyon YTL azalarak 20.902 milyon YTL’ye gerilemiştir.
Şubat ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 4.528 milyon YTL azalarak 2.681 milyon
YTL’ye gerilemiştir.
Merkez Bankasının bilançosu YTL cinsi pasif kalemlerinin Şubat ayı gelişimi
incelendiğinde; Emisyon, Bankalar Zorunlu Karşılıkları ve Diğer hesapları sırasıyla 78, 33
ve 142 milyon YTL artarken, Bankalar Serbest Mevduatının 177 milyon YTL gerilemesinin
etkisiyle, Rezerv Paranın 77 milyon YTL yükselerek, 21.073 milyon YTL seviyesine
yükseldiği görülmektedir.
Bu gelişmeyle birlikte, APİ’den Borçlar hesabındaki 2.174 milyon YTL tutarındaki
azalışın etkisiyle Parasal Taban 20.705 milyon YTL gerilemiştir. Parasal Tabana Kamu
Mevduatının eklenmesiyle bulunan Merkez Bankası Parası ise söz konusu dönemde Kamu
Mevduatında görülen 2.431 milyon YTL düşüşle, 4.528 milyon YTL gerileyerek 22.681
milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Milyon YTL)
Ekim
26.346,4
4.779,4
25.940,3
21.161,0
21.567,1
25.306,9
24.027,8
19.006,4
2004
Kasım
25.740,9
4.209,1
24.092,8
19.883,7
21.531,9
25.363,3
23.431,9
19.108,7
Aralık
24.743,1
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
25.581,9
23.239,4
19.577,2
Ocak
27.208,8
5.947,3
25.676,7
19.729,4
21.261,5
25.334,9
22.998,5
19.571,0
2005
Şubat
22.680,9
1.778,8
24.512,2
22.733,4
20.902,0
24.998,9
22.248,9
19.467,1
5.067,0
-45,6
967,4
4.362,7
-39,6
1.620,9
3.715,3
-53,0
2.032,4
3.470,7
-43,2
2.034,3
2.812,4
-30,6
2.446,2
0,0
0,0
6,8
9,3
0,0
302,3
-5.069,4 -3.739,8
0,0
8,2
302,3
-3.831,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
0,0
8,8
293,2
-4.073,4
0,0
10,5
293,2
-4.096,8
REZERV PARA
15.442,7 20.424,8
20.164,7
20.327,7 20.996,3
Emisyon
10.844,5 14.330,9
13.813,0
13.465,2 13.982,4
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6 2.946,1
3.061,7
3.115,3
3.249,4
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7 3.087,5
3.017,4
3.608,0
3.672,5
Diğer
112,8
60,4
272,5
139,2
92,0
PARASAL TABAN
23.345,1 25.957,8
25.102,3
23.949,7 22.801,7
APİ’den Borçlar
7.902,5 5.533,0
4.937,6
3.622,1
1.805,4
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP) 24.067,0 26.346,4
25.740,9
24.743,1 27.208,9
Kamu Mevduatı
721,8
388,7
638,7
793,4
4.407,2
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
21.073,2
14.060,5
3.282,6
3.495,6
234,4
20.704,5
-368,7
22.680,9
1.976,4
NDP+Net İç Varlıklar = MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
2003
Aralık
24.067,0
76,7
17.161,5
17.084,7
23.990,2
29.059,6
28.049,3
19.511,7
8.580,9
-43,3
1.003,6
Yapısal reformların ve mali disiplinin sürdürülmesiyle, orta vadede enflasyondaki
düşüş eğiliminin devam edeceği beklentisi ile Merkez Bankası 9 Şubat 2005 tarihinde,
Bankalar Arası Para Piyasası ve İMKB Repo-Ters Repo Piyasasında uygulamakta olduğu
kısa vadeli faiz oranlarını ve geç likidite penceresi çerçevesindeki borç verme faiz oranını
0,5’er puan düşürmüştür.
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2003
Basit Faiz
2004
2005
25.Nis 04.Haz 16.Tem 06.Ağu 15.Eki 05.Şub 16.Mar 08.Eyl 20.Ara 11.Oca
09.Şub
Gecelik Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
18
17
16,5
Gecelik Borç Verme
48
45
41
38
31
29
27
24
22
21
20,5
Haftalık Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
18
17
16,5
Geç Lik. Pen. Borç Verme
53
50
46
43
36
34
32
28
26
25
24,5
Geç Lik. Pen. Borç Alma
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
Kaynak: TCMB
DPT-YPKDGM
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
33,0
30,0
27,0
24,0
21,0
18,0
b.
2
12
11
MB Gecelik Bileşik
20
05
-1
2. El Bileşik
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
15,0
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Şubat ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
Şubat ayında dolaşımdaki para miktarının ve vadesiz mevduatın sırasıyla, 170 milyon
YTL 1.309 milyon YTL artması sonucu, M1 para arzı 1.479 milyon YTL artarak, 28.596
milyon YTL’ye yükselmiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Şubat ayında YTL vadeli mevduatlardaki
1.432 milyon YTL artışın etkisiyle M2 para arzı 2.911 milyon YTL artarak, 109.441 milyon
YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde yurtiçi yerleşiklerin DTH’larında 2.328 milyon
YTL tutarındaki gerilemeye bağlı olarak, M2Y para arzı 583 milyon YTL artarak 180.639
milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Şubat ayında ÜFE’nin yüzde 0,1 arttığı göz önüne
alındığında, M1, M2 ve M2Y parasal büyüklüklerinin reel olarak arttığı görülmektedir.
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Milyon YTL)
2004
2003
Aralık
Kasım
2005
Aralık
Ocak
Yüzde Değişme
Şubat
2005 Şubat/Ocak
Dolaşımdaki Para
10.129
12.959
12.446
12.774
12.944
TL Vadesiz Mevd.
11.435
14.853
17.023
14.344
15.652
1,33
9,12
M1
21.564
27.811
29.469
27.117
28.596
5,45
TL Vadeli Mevd.
59.359
78.559
79.875
79.412
80.845
1,80
M2
80.923
106.371
109.344
106.530
109.441
2,73
-3,17
Yurtiçi Yer. DTH
68.932
75.903
76.074
73.526
71.198
M2Y
149.855
182.274
185.419
180.056
180.639
0,32
ÜFE
103,3
120,4
119,1
118,6
118,8
0,11
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
DPT-YPKDGM
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
2
12
M2
20
05
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
11
20
03
-1
2
9
10
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
20
02
-1
2
70
M2Y
Ocak ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, M2 ve M2Y bir önceki aya göre
2,7 ve 0,3 oranında artarken, Rezerv Paranın da 0,4 artması sonucu M2/RP çarpanı
5,1’den 5,2 puana yükselmiş, M2Y/RP çarpanı ise 8,6 puan seviyesinde kalmıştır.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
12
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
2003
2002
-12
3,0
M2Y/RP
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Mart 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Şubat ayında yüzde
17,8 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Mil. YTL)
(Mil. YTL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2004 Ocak
438
11.941
11.612
93,6
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
8.708
8.968
85,6
26,1
11,7
12,9
Mart
433
10.403
11.234
80,7
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
11.136
13.538
102,8
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.997
10.820
97,1
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
5.919
5.607
92,6
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
10.050
12.292
82,3
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
9.992
14.320
83,2
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
8.716
9.705
105,6
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
10.352
11.678
81,8
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
11.751
13.636
69,8
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
6.876
8.077
89,8
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
114.941
131.487
88,6
25,7
2005 Ocak
428
13.119
13.131
99,9
20,9
8,1
11,8
Şubat
654
9,283
10.954
118,0
17,8
7,7
9,4
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma rakamlarına dövize endeksli ve döviz cinsinden ihale tutarları dahil edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık olarak
yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın YTL rakamlarından türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Şubat ayında Hazine ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranı, bir önceki aya
göre 3,1 puan azalarak yüzde 17,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan
ortalama vade ise 226 gün uzayarak, 654 güne yükselmiştir. Hazinenin 18 Ocak tarihinde
düzenlediği 1001 gün vadeli YTL cinsi sabit kupon ödemeli tahvil ihalesinde oluşan 15,2’lik
bileşik faiz oranı, Hazine ihalelerinde bugüne kadar oluşan en düşük faiz oranı olarak göze
çarpmaktadır.
Bu dönemde piyasaya YTL bazında 9,3 milyar YTL itfası bulunan Hazine, piyasadan
net
olarak
11
milyar
YTL
borçlanma
gerçekleştirmiştir.
Böylece
Şubat
ayında
borçlanma/itfa rasyosu, 118 puan olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
14.500
120,0
Milyon YTL
12.500
10.500
100,0
Yüzde
8.500
80,0
6.500
60,0
4.500
İTFA
BORÇLANMA
2
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
40,0
20
04
-1
2.500
BORÇLANMA/İTFA
Merkez Bankası, Şubat ayı ikinci dönem beklenti anketi sonuçlarına göre, enflasyon
beklentilerinde bir önceki aya göre 0,4 puanlık bir gerileme görülmüştür. Nitekim, Ocak ayı
ikinci dönem 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 8,1 olurken, Şubat ayında bu rakam,
Merkez Bankasının yıl sonu hedefinin altına düşerek, yüzde 7,7’ye gerilemiştir. Diğer
yandan, Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik faiz oranının önceki aya göre 3,1 puan
düşerek yüzde 17,8 oranında gerçekleşmesiyle, Hazine ihalelerinde oluşan reel faiz oranı
aynı dönemde yüzde 11,8’den yüzde 9,4’e gerilemiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
60
50
40
30
20
10
ihale DIBS
interbank
02
20 12
05
-1
11
10
09
08
07
06
05
04
03
02
20 12
04
-1
11
10
09
08
07
06
05
04
01
02
20
02
20 12
03
-1
0
TÜFE Beklentisi
Şubat ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 2.527 milyon YTL artarak
231,3 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Şubat ayında iç borç stoku, Ocak ayı sonuna göre 2.527 milyon YTL artarak 231,3
milyar YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde,
nakit iç borç stokunun vadesindeki
artıştan dolayı, stokun ortalama vadesi 20,2’den, 21,1 aya çıkmıştır.
DPT-YPKDGM
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Milyon YTL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
228.792
171.047
137.254
33.793
57.745
100,0
74,8
60,0
14,8
25,2
19,5
10,8
12,5
4,2
45,5
231.319
173.879
144.924
28.954
57.440
100,0
75,5
62,7
12,5
24,8
21,1
13,4
15,2
4,5
44,2
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Ocak
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Şubat
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Şubat ayı itibariyle, iç borç stokunun içinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı bir
önceki aya göre aynın kalırken, değişken faizli menkul kıymetlerin payı yüzde 40,3’den
yüzde 40,8’e yükselmiş, döviz cinsi ve dövize endeksli menkul kıymetlerin payı ise
16,9’dan yüzde 16,2’ye gerilemiştir.
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Milyon YTL)
Aralık 2004
Nakit
Yüzde
Ocak 2005
Yüzde
Şubat 2005
Yüzde
165.579
74
171.047
75
173.879
75
Sabit getirili
94.930
42
97.990
43
99.386
43
Değişken faizli
36.309
16
39.377
17
41.823
17
Döviz cinsinden
26.608
12
26.207
11
25.827
11
Dövize endeksli
7.732
3
7.473
3
6.842
3
-IMF kredisi
3.692
2
3.432
2
2.801
2
-Takas
4.041
2
4.041
2
4.041
2
-Diğer
-
0
-
0
-
0
58.904
26
57.745
25
57.440
25
Nakit Dışı
-
0
-
0
-
0
Değişken faizli
Sabit getirili
53.781
24
52.771
23
52.593
23
Döviz cinsinden
3.413
2
3.339
1
3.248
1
Dövize endeksli
1.709
1
1.635
1
1.599
1
100
228.792
100
231.319
100
Toplam Stok
224.483
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
DPT-YPKDGM
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Döviz
Aralık 2004
Cinsi Dövize
Endeksli
%17,6
Döviz Şubat 2005
Cinsi Dövize
Endeksli
%16,2
Sabit
Faizli
%42,3
Sabit
Faizli
%42,8
Değişken
Faizli
%40,1
Değişken
Faizli
%40,8
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Ocak ayı
itibariyle yüzde 63,5 olan piyasa payının, Şubat ayında yüzde 64,2’ye yükseldiği; kamunun
payının ise yüzde 35,5’den, yüzde 35,8’e gerilediği görülmektedir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
YTL Miktarı
(Milyon YTL)
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Ocak
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Şubat
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Milyon Dolar)
Yüzde Pay
(Yüzde)
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
228.792
83.405
21.859
27.407
8.212
25.926
145.387
172,2
62,8
16,5
20,6
6,2
19,5
109,4
100,0
36,5
9,6
12,0
3,6
11,3
63,5
231.319
82.780
21.229
27.186
8.129
26.237
148.539
179,5
64,2
16,5
21,1
6,3
20,4
115,3
100,0
35,8
9,2
11,8
3,5
11,3
64,2
İç borç stoku/M2Y oranı, Şubat ayında 3,4 puan artarak 128,1 puana yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
1
2
3-1
02 200
20
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 4- 1
0
20
2
3
İç Borç/M2Y
4
5
6
7
8
9
10
11
12
-1
05
20
2
Nakit İç Borç/M2Y
Şubat ayında, M2Y para arzı yüzde 0,3 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde
1,1 oranında artmasıyla mali baskınlık oranı yükselmiştir. Nitekim; kamunun mali
piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Ocak ayında 3,4
puan artarak 128,1
puana yükselmiştir. 2001 Şubat krizinden sonra kamu bankaları,
Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen ve piyasanın işleyişinden
etkilenmeyen nakit dışı borç stokunun hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun
M2Y’ye oranı ise, 4,3 puan artarak 96,3 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Kutu 1. Yabancı Bankaların YTL Cinsinden Tahvil İhracı
Uluslar arası piyasalarda doların değer kaybetmesiyle dolar cinsi yatırım araçlarının getirisinin azalması sonucu,
uluslar arası yatırım bankaları ve büyük çaplı yatırım fonları başta olmak üzere birçok uluslar arası finans
kuruluşu farklı araçlara yatırım yaparak getirilerini artırma çabası içine girmiştir. Gelişmekte olan ülkelerin
ulusal para cinsiden ihraç ettikleri tahvil ve bonoların faiz oranlarının yüksek olması, uluslar arası finans
kuruluşlarını kaynaklarının belli bir bölümünü söz konusu ülkelerin tahvillerine plase etmeye teşvik etmiştir.
Gelişen ülkelere yapılan plasman miktarının geçen yıl 700 milyar dolar seviyesinde gerçekleştiği bilinmektedir.
IMF’ye göre, bir kaç yıl içinde bu miktarın 4 trilyon dolar olacağı tahmin edilmektedir (Financial Times, 8 Şubat
2005).
Uluslar arası finans kuruluşları daha çok Latin Amerika –Meksika, Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Şili- ve Doğu
Avrupa ve Güney Afrika ülkelerine yönelmektedirler. Diğerlerine göre getirisi düşük, sınırlı girişe izin verilen ve
döviz müdahalesi
bulunan Asya ülkelerine yatırımları ise daha sınırlı kalmaktadır. Türkiye’de ise, yabancı
yatırımcıların Hazine bonosu ve devlet tahvili yatırımları 2003 yılında 3,9 milyar dolar iken, 2004 yıl sonu
itibariyle 12,6 milyar dolara ulaşmış olup bu rakam Hazinenin piyasaya olan borçlarının yüzde 11,9’unu
oluşturmaktadır. Diğer ülkelerde de bu oran yüzde 10 ve üzerinde bulunmaktadır.
Gelişmekte olan ülkelere fonlarını yatıran finans kuruluşları söz konusu ülkelerin paralarının devalüe
olmasından dolayı karşılaşacakları zarardan korumak amacıyla türev piyasalarda işlemler yapmaktadırlar.
Diğer yatırımcı kuruluşlara göre daha tutucu olan ve daha az risk esasına göre çalışan emeklilik fonları da son
dönemde gelişmekte olan ülkelerin tahvil bono getirisinden faydalanmak istemiştir. Ancak, gelişmekte olan
DPT-YPKDGM
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
ülkelerin kredi notunun (default riski) düşük olması ve bu kuruluşların tüzükleri gereği belli bir kredi notunun
altındaki kurumlara kaynaklarını plase edememeleri, bu fonların gelişmekte olan ülke tahvil ve bonolarına
yatırım yapmalarını engellemektedir. Emeklilik fonları, Türkiye’nin de bulunduğu gelişmekte olan piyasalara
yatırım yapmak amacıyla farklı bir yol izlemektedir.
Son dönemde yabancı bankalar, kendi isimlerini kullanarak YTL cinsinden tahvil ihracı yapmaktadırlar. Yabancı
bankalar tarafından gerçekleştirilen YTL tahvil ihracında ödenmeme riski bu bankalara aittir. Yabancı bankalar
YTL cinsinden tahvil ihraç etmekle, kendilerinin yüksek olan kredi notunu kullanarak düşük faiz oranlarıyla
borçlanmaktadır. Uluslar arası piyasadan düşük faizle borçlanan yabancı bankalar, gelecek dönemdeki YTL
cinsi ödemelerini hedge etmek amacıyla belli miktardaki kaynaklarını Hazine ihalelerinde ihraç edilen YTL
tahvillerine plase etmektedirler. Böylelikle, Hazine ve yabancı banka arasındaki kredi riski notu farkı yabancı
bankalara kar olarak kalmaktadır. İhraç edilen YTL tahvillerini satın alan yabancı fonlar ise yüksek reel getiriyle
birlikte kur riskini almaktadır. Yabancı fonların Türk Hazinesi yerine yabancı yatırım bankalarından YTL
almalarındaki temel neden, söz konusu fonların tüzükleri gereği belli bir notun altındaki kurumlara kaynaklarını
plase edememeleridir.
14 Mart 2004 tarihi itibariyle, kredi notları genelde AAA ile AA arasında değişen (S&P derecelendirmesi)
yaklaşık 17 yabancı banka tarafından 1,5 ile 10 yıl arasında değişen vadelerde sabit kupon ödemeli veya
iskontolu 4,1 milyar YTL tutarında tahvil ihracı gerçekleştirilmiştir (Reuters, 14 Mart 2005).
Tablo 9. Dış Borç Stoku
(Milyon Dolar)
2003
Toplam
Vade Yapısı
Kısa Vade
2004
2005
Şubat
Aralık
63.408
Ekim
66.632
Kasım
67.778
Aralık
68.473
Ocak
68.247
69.178
0
0
0
0
0
0
Orta Vade
6.687
5.844
6.020
6.123
4.882
4.917
Uzun Vade
56.721
60.788
61.758
62.350
63.365
64.261
Alacaklıya Göre
Kredi
Uluslararası Kuruluşlar
IMF Sağlanan Krediler
36.565
37.719
38.401
38.781
38.147
38.160
23.525
25.416
25.892
26.211
25.856
25.951
18.180
16.732
17.858
18.247
18.445
18.122
Hükümet Kuruluşları
6.924
6.448
6.600
6.534
6.407
6.306
Ticari Bankalar
6.116
5.855
5.909
6.036
5.884
5.903
26.843
28.912
29.377
29.692
30.100
31.018
Tahvil
Ocak ayı sonunda 68,2 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Şubat ayında 1 milyar dolar artarak 69,2 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu
dönemde, konsolide bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli
borçların oranı yüzde 93’lük, orta vadeli borçların oranı ise yüzde 7’lik seviyesini
korumuştur.
DPT-YPKDGM
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Şubat ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 171,4 puandan 178,1 puana
yükselmiştir.
Ocak ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1,3295 YTL olurken,
Şubat ayı sonunda bu rakam yüzde 3,8 oranında azalarak 1,2785 YTL düzeyine
gerilemiştir. Şubat ayı ortalama dolar kuru ise, 1,3073 YTL düzeyinde gerçekleşerek,
1,3504
YTL olan Ocak ayı ortalamasına göre yüzde 3,2 oranında gerilemiştir. Aynı
dönemde, Merkez Bankası gösterge euro kuru alış fiyatı 1,7297 YTL iken, 1,6949 YTL’ye
gerileyerek yüzde 2 oranında değer kaybetmiştir. Euro aylık ortalama kuru ise 1,7022 YTL
olarak gerçekleşerek, 1,7755 YTL düzeyinde gerçekleşen Aralık ayı rakamına göre yüzde
4,1 oranında değer kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel
kur endeksi ise, Şubat ayında 171,4 puandan 178,1 puana yükselmiştir.
Grafik 9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi
1,85
1,65
1,45
YTL/Dolar
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
2003
-12
1,25
YTL/Euro
Euro/Dolar paritesi Şubat ayında euro lehine gelişmiştir.
Ocak ayı sonunda 1,30 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi, Şubat ayı
içerisinde euro lehine bir seyir izleyerek 1,33’e yükselmiştir. Aylık ortalama parite ise,
1,31’den 1,30’a gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 10. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Aylık Ort.
Ay Sonu
Euro
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aylık Ort.
Ay Sonu
1,7451
1,6654
1,6477
1,5998
1,7038
1,8212
1,7969
1,7628
1,8113
1,8452
1,8778
1,8929
1,8233
1,7297
1,6949
1,227
1,250
1,277
1,241
1,202
1,200
1,216
1,227
1,219
1,220
1,248
1,301
1,341
1,315
1,302
1,250
1,249
1,245
1,220
1,183
1,226
1,213
1,205
1,210
1,232
1,277
1,327
1,364
1,301
1,326
Aralık-2003
1,4291
1,3958
1,7529
Ocak-2004
1,3434
1,3332
1,6898
Şubat
1,3388
1,3239
1,6794
Mart
1,3213
1,3113
1,6397
Nisan
1,3514
1,4401
1,6235
Mayıs
1,5013
1,4853
1,8015
Haziran
1,4872
1,4809
1,8078
Temmuz
1,4474
1,4627
1,7759
Ağustos
1,4674
1,4972
1,7880
Eylül
1,4983
1,4977
1,8286
Ekim
1,4834
1,4702
1,8516
Kasım
1,4421
1,4260
1,8745
Aralık
1,3897
1,3363
1,8633
Ocak-2005
1,3504
1,3295
1,7755
Şubat
1,3072
1,2785
1,7022
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
b.
Euro/Dolar Paritesi
Reel Kur Endeksi
(1 Dolar+1,5 Euro)
159,5
167,0
170,6
175,7
173,5
155,5
155,7
159,1
158,1
156,1
157,3
161,0
165,1
171,4
178,1
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Uygulanmakta olan dalgalı kur rejiminde dövizin fiyatı, piyasanın kendi arz-talep
dinamikleri ile oluşmakta ve Merkez Bankası piyasalara her hangi bir kur fiyatı
taahhüdünde bulunmamaktadır. Ancak, döviz piyasasında oluşan dalgalanmalar Merkez
Bankası tarafından fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda izlenmekte ve gerekli müdahaleler
yapılarak döviz kurunun yönü üzerine piyasalara mesaj verilmektedir. Merkez Bankası,
2003 yılı başından Eylül ayı sonuna kadar döviz piyasalarında yaşanan düşüşe yönelik
olarak, 12 ve 21 Mayıs, 9 Haziran, 18 Temmuz, 10 ve 25 Eylül tarihlerinde olmak üzere 6
defa, alım yönünde doğrudan müdahalede bulunmuş ve 2003 yılında toplam 4,2 milyar
dolar tutarında döviz alımı gerçekleşmiştir. 2004 yılı içerisinde bir kez doğrudan alım
müdahalesi gerçekleştirilmiş ve 16 Şubat tarihinde 1.283 milyon dolar tutarında alım
yapılmıştır.
2005 yılında ise Merkez Bankası ilk kez, 27 Ocak tarihinde piyasadaki döviz arz
fazlasını sterilize etmek amacıyla
döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale
etmiştir.
Merkez Bankası, döviz piyasasında oluşan arz fazlasını sterilize etmek amacıyla, 2003
yılı Ekim ayında ara verdiği döviz alım ihalelerine 23 Ocak 2004 tarihinde tekrar başlamış
ve Ocak ayında 286, Şubat ayında
805, Mart ayında
1.418, Nisan ayında ise 1.354
milyon dolar tutarında döviz alımı yapmıştır. Merkez Bankası, Nisan ayı sonunda uluslar
arası piyasalarda faiz artırımı beklentisinden kaynaklanan, döviz piyasasındaki arz
daralmasından dolayı 27 Nisan 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine ara vermiştir.
DPT-YPKDGM
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 11. TCMB Döviz Alımları
(Milyon Dolar)
Döviz Alım İhaleleri
Günlük
Ortalama
Teklif
Teklifin
Karşılanma
Oranı (%)
Döviz
Alım
Miktarı
Doğrudan
Döviz
Alımları
TOPLAM
58,3
87,2
137,6
129,3
149,5
184,0
34,3
41,3
33,8
38,7
43,3
46,0
319
630
990
1.071
1.317
1.326
5.653
579
566
938
579
2.146
0
4.808
898
1.196
1.928
1.650
3.463
1.326
10.461
101,7
97,6
117,2
128,9
108,3
46,9
51,7
52,6
61,8
27,9
286
805
1.418
1.354
242
4.104
0
1.283
0
0
0
1.283
286
2.088
1.418
1.354
242
5.387
88,4
68,2
35,1
43,9
559
569
0
569
2003
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
TOPLAM
2004
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Aralık
TOPLAM
2005
Ocak
Şubat
Kaynak: TCMB
Avrupa Birliği müzakere sürecinin olumlu gelişmesinin, ülkeye yabancı sermaye
girişini artıracağı ve ters para ikamesi sürecini daha da belirginleştireceği göz önünde
tutularak 22 Aralık 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine yeniden başlanmış ve Aralık ve
Ocak aylarında toplam 801 milyon dolarlık alım yapılmıştır.
2005 yılı Şubat ayında ise
düzenlenen 19 adet ihaleye, 1.296 milyon dolarlık teklif gelmiş ve 285 milyon doları ihale,
284 milyon doları ise opsiyon tutarı olmak üzere toplam 569 milyon dolarlık alım
yapılmıştır.
Grafik 10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat
250
1,4500
200
1,4000
Doğrudan
müdahale
150
1,3500
1,2000
DPT-YPKDGM
Oca
25-
12-
29-
22-
Teklif
2- M
ar
0
Oca
1,2500
5- O
ca
50
Ara
1,3000
Ara
100
Döviz Alım Miktarı
14
Ortalama Fiyat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Mart 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Şubat ayında bir önceki ay sonuna göre yüzde 3,9
oranında artarak 28.396 puan seviyesine yükselmiştir.
Şubat ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki aya göre yüzde 3,9
oranında artarak 28.396 puan seviyesine çıkmıştır. Aylık reel getiriye bakıldığında
enflasyon değerlerinin düşük seviyelerde kalması neticesinde ÜFE bazlı yüzde 3,8, TÜFE
bazlı ise yüzde 3,9 düzeyinde getiri oluştuğu görülmektedir. Dolar bazında ise Endeks, bir
önceki aya göre yüzde 8 oranında artış göstererek 1.293 puana çıkmıştır.
Tablo 12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi (1)
(Yüzde)
Aylık Bazda
Nominal
Getiri
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
-1,8
11,1
9,4
3,9
Yıllık Bazda
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
26,2
26,2
-10,3
-7,5
9,2
8,9
6,3
5,9
-12,7
-11,2
-9,3
-5,6
4,4
5,3
8,7
7,4
3,3
3,5
7,8
7,6
1,8
2,0
-1,8
-3,1
12,3
10,7
9,9
8,8
3,8
3,9
Nominal
Getiri
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
65,1
83,3
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
58,4
50,3
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
41,6
41,5
50,6
49,1
98,9
96,6
41,7
45,2
28,7
39,9
40,1
54,2
57,3
70,1
48,8
60,6
42,5
55,7
21,5
32,8
31,3
40,5
16,8
23,2
43,0
45,0
35,9
38,3
2003-Aralık
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2005-Ocak
Şubat
Kaynak: DİE, İMKB
(1) Getiri, dönem sonu itibarıyla bir önceki dönem sonuna göre hesaplanmaktadır.
Ulusal Pazar günlük işlem hacmi son 12 ayın en yüksek seviyesine çıkmıştır.
Şubat ayında Ulusal Pazar günlük işlem hacmi bir önceki aya göre nispi oranda artış
göstermesine karşın son 12 ayın en yüksek seviyesine çıkmıştır. Böylece, Şubat ayında
Ulusal Pazar toplam işlem hacmi 25 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 11. İMKB 100 Bileşik Endeksi
30.000
1.400
25.000
1.200
YTL
800
15.000
600
10.000
400
5.000
200
İMKB-100 Endeks (YTL)
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
0
2
0
20
04
-1
Dolar
1.000
20.000
30 Günlük Har. Ort. (YTL)
İMKB-100 Endeks (Dolar)
Tablo 13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
İş günü
Günlük Ort.
İMKB 100
İMKB 100
Ulusal Pazar
sayısı
İşlem
Hacmi
Dönemler
Dönem Sonu 30 Günlük HO.
İşlem Hacmi
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
23
1.061.389
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
20
991.870
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
17
884.564
Mart
20.191
19.476
24.998.286
23
1.086.882
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
21
824.202
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
20
659.360
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
22
475.782
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
22
589.929
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
21
591.752
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
22
1.076.462
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
20
913.703
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
20
887.741
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
21
986.000
2005 Ocak
27.330
25.542
23.499.205
19
1.236.800
Şubat
28.396
27.387
24.995.845
20
1.249.792
7.624.055
5
1.524.811
4 Şubat
27.813
26.050
6.820.910
5
1.364.182
11 Şubat
27.736
26.614
5.772.315
5
1.154.463
18 Şubat
27.293
27.057
4.649.167
5
929.833
25 Şubat
28.031
27.323
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(*) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacimleri, Bin YTL
(**) HO: Hareketli Ortalama
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi risk göstergesi olarak yıllık standart sapma
kullanıldığında risk düzeyinin son 1 yılın en düşük değerinde olduğu görülmektedir.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi getiri-risk yapısı incelendiğinde, hesaplanan geçmiş
dönem riskte aylık bazda dalgalanmalar yaşanmakla beraber oldukça gerilediği, yıllık
DPT-YPKDGM
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
bazda da son 1 yılda gerileme eğilimi gösterdiği görünmektedir. Nitekim, Şubat ayında,
son 20 işgününe ait günlük getirilerin kullanılarak hesaplandığı aylık standart sapma 6,76
düzeyinde
gerçekleşmiştir.
Son
250
işgününe
ait
günlük
getirilerin
kullanılarak
hesaplandığı yıllık standart sapma ise 25,31 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu risk-getiri
yapısı yanında, portföy yatırımcılarının portföyündeki yatırım araçlarının ağırlıklarının
oluşturulmasında belirleyici olan endeks korelasyon katsayıları incelendiğinde, Şubat
ayında söz konusu katsayıların FTSE-100 endeksiyle –0,30, Nikkei-225 endeksiyle –0,03 ve
Dow Jones Industrial endeksiyle 0,26 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler
Nominal Getiri
Standart Sapma (2)
Korelasyon Katsayıları
Aylık (1) Yıllık (1)
Aylık
Yıllık
FTSE 100 Nikkei 225 Dow Jones Ind.
2003-Aralık
14,54
70,28
8,11
40,54
2004- Ocak
-6,87
58,61
11,81
40,51
0,44
-0,05
-0,25
Şubat
5,53
65,80
10,42
40,76
0,48
0,42
0,63
Mart
5,31
110,94
6,56
34,06
-0,74
0,58
-0,56
Nisan
-11,32
59,34
8,82
33,82
-0,45
-0,23
0,60
Mayıs
-5,22
54,04
10,09
34,64
0,79
0,87
0,88
Haziran
6,52
64,42
7,45
34,68
0,29
0,24
0,19
Temmuz
5,24
82,87
4,77
34,45
-0,16
-0,48
-0,51
Ağustos
2,64
72,29
6,21
34,13
0,79
0,53
0,70
Eylül
6,96
57,53
8,75
34,46
0,28
-0,53
-0,59
Ekim
4,31
54,42
6,72
32,01
0,13
0,08
-0,10
Kasım
-1,81
40,47
6,69
28,63
-0,23
-0,12
-0,20
Aralık
10,69
36,51
6,16
28,10
0,79
0,88
0,88
2005-Ocak
9,60
52,67
6,13
26,49
0,12
-0,59
-0,65
Şubat
3,90
51,15
6,76
25,31
-0,30
-0,03
0,26
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Aylık ve yıllık getiri, sırasıyla dönem sonu itibarıyla 20 ve 250 işgünü öncesine göre nominal getiridir.
(2) Aylık standart sapma, dönem sonu itibarıyla son 20 işgününe ait günlük getirinin 20 işgünü üzerinden
aylıklandırılmasıyla hesaplanmıştır. Yıllık hesaplamalar 250 işgünü üzerinden yapılmıştır.
Borsa piyasa değeri ve Borsaya kote olan şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu
en yüksek değerlerine çıkmışken, yabancıların payı da Borsada işlem gören hisselerin
değerinin yüzde 62,9’una yükselmiştir.
İMKB nezdinde tüm hisse senedi işlem piyasalarını kapsayan Ulusal Pazar, İkinci
Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı ve Gözaltı Pazarı toplam piyasa kapitalizasyonu Şubat
ayı sonu itibarıyla 148,6 milyar YTL seviyesine çıkmıştır. Borsada işlem görmekte olan
hisselerin Takasbank saklama bakiyesi verilerine göre değeri 41,5 milyar YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir. Yabancı portföy değerinin bu değer ile karşılaştırılmasıyla bulunan
yabancıların borsa cari değerindeki payı Takasbank saklama bakiyelerinin İMKB tarafından
yayınlanmaya başladığı Aralık 2003 tarihinden itibaren en yüksek seviye olan yüzde 62,9
seviyesine çıktığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı
Portföy Oranı
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa
İşlem Gören Hisseler (1)
Kapitalizasyonu
İşlem Gören
Şirket Sayısı Piyasa değeri Yabancı Payı
Toplam
Toplam
Toplam/GSMH
(Milyon YTL)
(Yüzde)
Tarih
(Milyon YTL) (Milyon Dolar) Oranı (Yüzde)
2003 Ara.
285
23.931,5
52,2
96.073
68.828,2
26,9
2004 Ocak
285
22.376,2
51,7
89.264
66.955,4
Şubat
286
24.428,4
52,3
98.049
74.059,8
Mart
287
26.634,5
53,2
104.719
79.860,1
28,4
Nisan
287
24.009,2
53,0
94.332
65.502,6
Mayıs
289
22.767,2
53,4
89.463
60.230,7
Haziran
292
25.159,9
53,6
95.225
64.301,9
24,8
Temmuz
293
27.039,5
49,9
101.953
69.704,2
Ağustos
294
28.137,0
53,1
105.285
70.321,3
Eylül
294
31.320,8
55,0
115.964
77.446,2
28,7
Ekim
297
33.105,9
54,5
124.787
84.939,9
Kasım
297
32.317,5
56,9
120.668
84.678,6
Aralık
297
36.486,9
59,4
132.556
98.073,0
2005 Ocak
297
39.993,6
62,7
144.116
108.463,7
Şubat
297
41.544,3
62,9
148.600
115.327,7
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, DPT
(1) Takasbank saklama bakiyeleri kullanılarak hesaplamalar yapılmıştır.
b.
Tahvil ve Bono Piyasası
Tahvil ve Bono Piyasasında Şubat ayında günlük işlem hacmi son 1 yılın en yüksek
seviyesine çıkmıştır. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 2 puan
gerileyerek yüzde 18,1 seviyesine inmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi 2.103 milyon YTL’den 2.308 milyon
YTL seviyesine yükselirken, aylık işlem hacmi de bir önceki aya göre 6,2 milyar YTL
artarak 46,2 milyar YTL’ye çıkmıştır. Piyasada gerçekleşen ortalama faiz oranları bir önceki
aya göre 2 puan gerileyerek yüzde 18,1 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir
önceki aya göre getiri eğrisinin aşağı yönde yer değiştirdiği görülmektedir. Şubat ayında
işlem hacmi 545-555 ve 579-589 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde,
Şubat ayında bir önceki aya göre aşağı yönde kayma olduğu görülmektedir. Kısa vadede
(1-100 gün) Ocak ve Şubat aylarında bileşik faiz oranları birbirine yakın seviyede
gerçekleşirken, daha uzun vadelerde Şubat ayı değerleri Ocak ayı değerlerine göre
oldukça aşağı seviyelerde seyretmiştir. Böylece, Şubat ayında trend eğrisi Ocak ayına göre
yaklaşık
2
puan
alt
seviyede
oluşmuştur.
Oluşan
faiz
oranlarının
sağlıklı
değerlendirilebilmesi için işlem hacimlerinin belli bir seviyede gerçekleşmiş olması
DPT-YPKDGM
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
gerekmektedir. Belli vadelerde bu koşulun sağlandığı ve özellikle Şubat ayında 545-555 ve
579-589
gün
vadeli
kamu
menkul
kıymetlerinde
işlem
hacminin
yoğunlaştığı
görülmektedir.
Tablo 16. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Piyasası
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
Faiz Oranı
Dönemler
(Milyon YTL)
2003-Ara.
24.972
2004-Ocak
26.572
Şubat
23.509
Mart
30.057
Nisan
35.024
Mayıs
33.184
Haziran
26.029
Temmuz
31.082
Ağustos
29.141
Eylül
33.268
Ekim
31.715
Kasım
31.635
Aralık
41.453
2005-Ocak
39.953
Şubat
46.155
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
(Milyon YTL)
1.086
1.329
1.383
1.307
1.668
1.659
1.183
1.413
1.388
1.512
1.586
1.582
1.974
2.103
2.308
(Yüzde)
26,3
24,3
23,9
23,6
22,9
27,7
26,8
26,0
25,2
24,7
23,3
22,9
22,5
20,1
18,1
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
(Milyon YTL) (Milyon YTL)
121.301
5.274
98.925
4.946
95.058
5.592
129.283
5.621
121.592
5.790
136.555
6.828
133.675
6.076
128.180
5.826
137.557
6.550
147.376
6.699
121.082
6.054
147.644
7.382
154.463
7.355
110.894
5.837
128.323
6.416
Faiz Oranı
(Yüzde)
26,1
26,3
24,1
23,1
22,0
22,0
22,1
22,1
22,1
20,5
20,1
20,1
19,7
17,8
17,1
Grafik 12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri
Bileşik Faiz (Yüzde)
22,00
21,00
20,00
19,00
18,00
17,00
16,00
15,00
14,00
0
100
200
300
400
500
600
Vadeye Kalan Gün
DPT-YPKDGM
OCAK 2005
ŞUBAT 2005
ARALIK 2004 (TREND)
OCAK 2005 (TREND)
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
1.800
22,00
1.600
21,00
1.400
20,00
1.200
19,00
1.000
18,00
800
17,00
600
400
16,00
200
15,00
0
14,00
1
41
Bileşik Faiz (Yüzde)
İşlem Hacmi (Milyon YTL)
Grafik 13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Şubat 2005)
81 121 161 201 241 281 321 361 401 441 481 521 561
Vadeye Kalan Gün
İŞLEM HACMİ
c.
BİLEŞİK FAİZ
Repo-Ters Repo Piyasası
Repo-Ters Repo Piyasasında Şubat ayında 128,3 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,7 puan gerileyerek yüzde
17,1 düzeyine inmiştir.
Ocak ayında 110,9 milyar YTL seviyesinde gerçekleşen Repo – Ters repo piyasası
işlem hacmi, Şubat ayında 128,3 milyar YTL seviyesine çıkmıştır. Bu gelişmeye paralel
olarak günlük ortalama işlem hacmi de bir önceki ay değeri olan 5,8 milyar YTL’den Şubat
ayında 6,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde basit faiz oranı bir önceki aya
göre 0,7 puan gerileyerek yüzde 17,1 seviyesinde gerçekleşmiştir.
d.
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Şubat ayında bir önceki ay sonu değerini
koruyarak 424 dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. İstanbul Altın Borsasındaki altın işlem
hacmine bakıldığında ise, Şubat ayında nispi oranda olmak üzere hem TL hem de dolar
işlem hacminde gerilemeler gözlenmiştir. Bu dönemde TL işlem hacmi 60 milyon YTL’den
57 milyon YTL’ye; dolar işlem hacmi ise 312 milyon dolardan 258 milyon dolara inmiştir.
Buna karşın Şubat ayında, miktar bazında işlem hacmi 26 tondan 29 tona çıkmıştır.
DPT-YPKDGM
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
e.
Mart 2005
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
4 Şubat 2005 tarihinde işlemlerine başlayan Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
(VOB) ilk 3 hafta işlemlerine bakıldığında işlem seviyesinin, Türkiye’nin diğer organize
piyasalarında işleme açılmış vadeli işlemler piyasalarının ilk haftalarına göre oldukça
yüksek hacimli gerçekleştiği görülmektedir.
Kutu 2. Türkiye’deki Organize Piyasalarda Türev Araçlar
Türkiye’de, bir organize piyasada vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmelerinin işlem görmesi İzmir’de kurulmuş
ve faaliyetlerine başlamış olan Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası A.Ş.’den öncesine dayanmaktadır.
İstanbul Altın Borsası (İAB) nezdinde değerli madenler üzerine vadeli işlemler, 15 Ağustos 1997 tarihinde
Borsa nezdinde Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası kurulmasıyla başlamıştır. Ancak bu piyasa yeterince
etkinlik kazanamamış ve son 3 yılda işlem hacmi sıfır olarak gerçekleşmiştir.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) nezdinde 15 Ağustos 2001 tarihinde döviz üzerine vadeli işlemlere
başlanmıştır. Bu piyasada işlemler yeterince derinlik kazanamamasının yanında 23 Şubat 2001 tarihli Vadeli
İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları hakkında yönetmelik uyarınca kurulacak Borsanın
faaliyetlerine başlamasıyla, İMKB nezdindeki bu piyasa 2005 yılı başında faaliyetlerine son vermiştir.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) özel şirket statüsünde kurulmuş olup 4 Şubat 2005 tarihinde
faaliyetlerine başlamıştır. Emtia ve finansal göstergelere bağlı türev araçlarının işlem gördüğü VOB’ta piyasa
katılımcıları çeşitli ürünlerde taşıdıkları risklerden korunma imkanına kavuşmuştur. 31 Aralık 2004 tarih ve 5281
sayılı Kanunla Vadeli İşlemler Piyasasındaki işlem hacminin gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla vadeli
işlemlerden kaynaklanan gelir 2006 yılı sonuna kadar vergiden muaf tutulmuştur.
30 Kasım 2004 tarihinde SPK tarafından onay alınmasıyla birlikte aşağıdaki tabloda verilen vadeli sözleşmeler
işleme açılmıştır:
Tablo. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında İşlem Gören Sözleşmeler
Sözleşme Adı
Ege Standart 1 Baz kalite Pamuk
Anadolu Kırmızı sert Buğday
Türk Lirası / ABD Doları Döviz Kuru
Türk Lirası / EURO Döviz Kuru
91 Gün Vadeli Hazine Bonosu Faizi Oranı
365 Gün Vadeli Hazine Bonosu Faizi Oranı
İMKB 30 Endeksi
Sözleşme Büyüklüğü
1 Ton
5 Ton
1.000 USD
1.000 EURO
10.000 YTL (Nominal)
10.000 YTL (Nominal)
İMKB-30 ulusal hisse senedi fiyat endeksinin 1.000’e
bölünmesinden sonra 100 YTL ile çarpılması sonucu
bulunan değer.
Örneğin, İMKB 30 endeksinin 29.425 seviyesinde
olması durumunda, sözleşmenin nominal değeri
(29.425 / 1.000) x 100 = 2.942,5 YTL olacaktır.
Kaynak: VOB
VOB’ta vadeli işlemler 4 ana başlık altında toplanmıştır. Endeks başlığı, İMKB 30
Endeksi üzerine vadeli işlemleri kapsamaktadır. 30 Kasım 2004 tarihi itibarıyla SPK’dan izin
alınmış İMKB 100 endeksi üzerine vadeli işlemlerin işleme açılması durumunda bu başlık
altında yer alacaktır. Faiz başlığı, 91 ve 365 günlük kamu menkul kıymet faiz oranı üzerine
olan vadeli işlemleri kapsamaktadır. Benzer şekilde döviz başlığı, TL/Dolar ve TL/Avro
üzerine vadeli işlemleri ve emtia başlığı, buğday ve pamuk üzerine vadeli işlemleri
içermektedir.
DPT-YPKDGM
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Şubat ayı boyunca 17 işgününde VOB’ta gerçekleşen işlemlere bakıldığında en
yüksek işlem hacminin 7 milyon YTL ile döviz vadeli işlemlerinde olduğu görülmektedir.
Emtiaya dayalı vadeli işlemler ise en az talep gören sözleşmeler olmuştur.
Tablo 17. Vadeli İşlemler Piyasası
Hacim-Miktar (Adet)
Hacim (YTL)
Dönem Sonu Mevcut
Açık Pozisyon
7-11 Şubat
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
14-18 Şubat
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
21-25 Şubat
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
Şubat ayı toplam
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
Kaynak: VOB
395
44
461
10
910
1.429.064
399.975
667.243
18.625
2.514.906
199
22
273
19
513
550
69
1.936
4
2.559
1.956.296
621.050
2.655.928
7.010
5.240.284
343
84
1.378
19
1.824
397
165
1.367
10
1.939
1.419.233
1.484.937
1.959.381
20.000
4.883.550
444
226
1.873
19
2.562
1.523
364
5.061
140
7.088
5.465.009
3.295.487
7.004.873
273.038
16.038.406
411
224
1.784
19
2.438
Belli bir zamanda geçerliliği devam eden ve böylece riskten korunma veya yatırım
amaçlı kullanılan sözleşme sayısını gösteren açık pozisyon değerlerine bakıldığında piyasa
katılımcılarının sözleşme sayılarını artırmakta olduğu görülmektedir.
DPT-YPKDGM
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Kutu 3. VOB’ta Teminatlandırma ve Garanti Fonu
VOB’ta işlem yapacak kişiler her bir sözleşme için aşağıda verilen tabloda belirtilen miktarlarda teminat
bulundurmak durumundadırlar. Yatırılan teminatların nakit olabilmesi yanında nakit dışı teminat olarak Devlet
İç Borçlanma Senetleri, döviz (ABD doları ve Avro), yatırım fonu katılma belgeleri ve İMKB-30 endeksine dahil
hisse senetleri kabul edilmektedir. Günlük netleştirmeler sonrası teminat değeri, sürdürme teminatının altına
düştüğü taktirde Takas Merkezi teminatın tamamlanmasını talep etmektedir.
Tablo: Sözleşmelerde Pozisyon Alma Teminat Miktarları
Sözleşme Adı
İMKB 30 Endeksi
Faiz (DİBS-91)
Faiz (DİBS-365)
YTL/Dolar
YTL/Euro
Pamuk (EGEST-1)
Buğday (AKS)
Kaynak: VOB
Başlangıç Teminatı
(YTL)
300
300
500
150
200
200
200
Sürdürme Teminatı
(YTL)
225
225
375
112,5
150
150
150
Sürdürme Seviyesi
(Yüzde)
75
75
75
75
75
75
75
Nakit dışı teminatların oranı belirli bir seviyeyi geçememekte ve cari değerlerinin belirli bir yüzdesi teminat
değeri olarak kabul edilmektedir. Diğer bir deyişle, işlem teminatı olarak kabul edilebilecek nakit-dışı kıymetler
belirli değerleme katsayıları ile çarpılarak dikkate alınmaktadır. Örneğin, ABD doları olarak teminat yatırılmak
istendiğinde bu değerin toplam teminat içindeki payı yüzde 70’i geçememektedir. Ayrıca cari değeri 100 YTL
olan dövizin yüzde 95’lik değeri olan 95 YTL teminat olarak yatırılmış kabul edilir.
Tablo: Teminatlar ve Değerleme Oranları
Nakit/Nakit Dışı
Nakit
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Nakit Dışı
Kaynak: VOB
Teminat içindeki pay
Min.
Maksi.
Teminat Çeşidi
YTL
Döviz
Hazine Bonosu
Devlet Tahvili
Dövize Endeksli Devlet Tahvili
Döviz Ödemeli Devlet Tahvili
Hisse Senedi (IMKB 30’a dahil hisseler)
Borsa Yatırım Fonları
Yatırım Fonu KB. (Fiziki) A Tipi
Yatırım Fonu KB. (Fiziki) B Tipi
Yatırım Fonu KB. (Fiziki) Likit
0,30
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1,00
0,70
0,70
0,70
0,70
0,70
0,35
0,35
0,35
0,70
0,70
Değerleme
Katsayıları
1,00
0,95
0,90
0,80
0,80
0,80
0,70
0,70
0,70
0,80
0,90
Günlük takas işlemlerinin temini için uygulanan teminatlandırma yanında VOB üyelerinin katılım sağladığı
Garanti Fonu bulunmaktadır. Garanti Fonu’nun varlıkları, VOB üyeleri tarafından günlük olarak cari açık
pozisyon üzerinden yapılan hesaplamalar sonucu belirlenen katılım paylarından temin edilmektedir.
SPK’nın 10 Aralık 2004 ve 48/1602 sayılı kararı ile Takasbank, VOB’un Takas Merkezi olarak belirlenmiştir. Bu
çerçevede, temerrüde düşülmesi halinde kullanılabilmesi amacıyla kurulan Garanti Fonu’nun idaresini de
Takasbank yapmaktadır. Günlük netleştirme işlemleri sırasında kişilerin teminatlarının yeterli olmaması halinde
Takasbank, Garanti Fonu’na başvurmaktadır. Takas Merkezinin Mali Sorumluluk Sınırlarının belirlendiği 27 Mart
2004 tarihli Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Yönetmeliği’nin 78’inci maddesinde Takasbank’ın VOB’un Takas
Merkezi olmakla edindiği yükümlülükleri karşılama kabiliyeti bu teminatlar ve Garanti Fonu varlıkları ile sınırlı
bulunmaktadır. 79’uncu maddede de belirtildiği üzere “Temerrüt durumunda, Takas Merkezi bu amaçla alınmış
teminatlar ve Garanti Fonuna başvurur. Garanti Fonundan karşılanmayan tutarlar için Takas Merkezinin kendi
kaynaklarına başvurulamaz.” hükümleri getirilmiştir.
DPT-YPKDGM
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Mart 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
Şubat ayında bankacılık sektörünün yurtiçi yerleşik YTL mevduatlarında artış
görülmüştür.
TCMB verilerine göre; 2005 yılı Şubat ayında bankacılık sektörünün yurtiçi yerleşik
YTL mevduatı önceki aya göre yüzde 2,5 oranında artarak 100,4 milyar YTL’den 102,9
milyar YTL’ye yükselmiştir. Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklerin YP mevduatının YTL değeri,
Şubat ayında doların YTL karşısında değer kaybetmesinin de etkisiyle yüzde 3 oranında
azalarak 76,3 milyar YTL’den 74 milyar YTL’ye gerilerken, dolar değeri 55,1 milyar
dolardan 55,2 milyar dolara yükselmiştir. Parite etkisi arındırıldığında ise YP mevduatta
Şubat ayında yaklaşık 0,2 milyar dolarlık gerileme olduğu görülmektedir.
Tablo 18. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YTL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Şubat 05/
Ocak 05
0,2
2,5
0,1
Şubat 05/
Aralık 04
-3,0
-2,7
-2,8
2,0
2,6
3,6
-0,8
-0,4
-0,9
-1,2
-1,3
-1,0
3,9
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YTL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
(Yüzde Değişim)
Şubat 05/
Şubat 04
19,3
22,4
14,9
49,8
55,2
73,7
13,6
9,5
Grafik 14. YP Mevduat/Toplam Mevduat
60
1 8 0 .0 0 0
50
40
1 2 0 .0 0 0
9 0 .0 0 0
30
6 0 .0 0 0
20
3 0 .0 0 0
10
YP M evduat
T o p la m M e v d u a t
2
12
200
5-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
200
4-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
200
3-1
0
200
2-1
2
0
Yüzde
Milyon YTL
1 5 0 .0 0 0
Y P M e v d u a t / T o p la m M e v d u a t
2004 yılında genel olarak artış eğiliminde olan 3 ay ve daha kısa vadeli YTL
mevduatların toplam mevduatlar içindeki payı, 2004 yılı Aralık ayından itibaren azalmaya
başlamıştır. Nitekim; 2005 yılı Şubat ayında bu oran yüzde 84’ten yüzde 83,7’ye
gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam TL Mevduat
88
86
Yüzde
84
82
80
20
2
20
05
-
1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
04
-
1
2
78
Şubat ayında YTL mevduatın ortalama vadesi ise, vadesiz mevduatlardaki artışın
etkisiyle önceki aya göre azalarak 3,1 aydan 3 aya gerilemiştir. YP mevduatın ortalama
vadesi değişmeyerek 2,6 ay seviyesini korumuştur.
Grafik 16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi
3,4
Ay
3,2
3,0
2,8
2,6
2
-1
05
12
20
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
2,4
TL Mevduatın Ortalama Vadesi
YP Mevduatın Ortalama Vadesi
* 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
b.
Krediler
Şubat ayında mevduat bankaları kredileri, tüketici kredileri ve ticari kredilerdeki
artışa bağlı olarak yükselmiştir. Bu dönemde YTL kredilerde artış görülürken, YP krediler
azalmıştır.
TCMB verilerine göre; Şubat ayında bankacılık sektörü yurtiçi şubelerinin toplam
kredi hacmi, önceki aya göre yüzde 2 oranında artarak 84 milyar YTL’den 85,8 milyar
YTL’ye yükselmiştir. Aynı dönemde mevduat bankalarının yurtiçi YTL kredileri önceki aya
göre yüzde 3,6 oranında artarak 59,4 milyar YTL’den 61,6 milyar YTL’ye yükselirken, YP
krediler yüzde 0,8 oranında azalarak 17,2 milyar YTL’den 17,1 milyar YTL’ye gerilemiştir.
Böylece, mevduat bankalarının yurtiçi şubeleri tarafından kullandırılan kredileri içinde YP
kredilerin payı 2005 yılı Şubat ayı itibariyle yüzde 22,5’ten yüzde 21,7’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
25
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
40
90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
35
25
20
15
Yüzde
30
10
5
YP Krediler
Toplam Krediler
2
2005
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2004
-1
0
2003
-12
Milyon YTL
Grafik 17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
YP Krediler/Toplam Krediler
Bankaların yurtdışı şubeleri tarafından yurtiçi yerleşiklere kullandırılan krediler de
hesaba katıldığında, YP kredilerin mevduat bankaları kredileri içindeki payı yükselmektedir.
Nitekim; yurtdışı şubeler dahil edildiğinde Şubat ayında YP kredilerin toplam kredilere
oranı yüzde 32,2’ye ulaşmaktadır. Yurtdışı şubeler tarafından yurtiçi yerleşiklere
kullandırılan YP krediler Şubat ayı itibariyle 12,6 milyar YTL seviyesindedir.
Şubat ayında tüketici kredilerinde özellikle nema kredisi uygulamasının etkisiyle
önemli oranda artış görülmüştür.
Mevduat bankaları tarafından kullandırılan kredilerin türlerine bakıldığında; Şubat
ayında tüketici kredilerinde önemli oranda artış olduğu görülmektedir. Nitekim; Şubat
ayında tüketici kredileri yüzde 10,9 oranında artarak 13,1 milyar YTL’den 14,5 milyar
YTL’ye yükselmiştir. Şubat ayında tüketici kredilerinde görülen bu hızlı yükselişte, Ziraat
Bankası tarafından başlatılan nema karşılığı kredi uygulaması etkili olmuştur. Konut
kredileri de düşen faiz oranları ve 20 yıla kadar uzayan vade seçeneklerinin etkisiyle bu ay
içinde 2,8 milyar YTL’den 3 milyar YTL’ye yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
26
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla)
12.000
Milyon YTL
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
Konut Kredileri
Taşıt Kredileri
2
200
5-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
200
4-1
200
3-1
2
200
2-1
2
0
Diğer Tüketici Kredileri
Tablo 19. Tüketici Kredisi Faiz Oranları
(Yüzde)
İhtiyaç
Min.
Max.
Taşıt
Ort.
Min.
Max.
Konut
Ort.
Min.
2004 Haziran
2,35
3,00
2,72
2,10
3,00
2,63
Temmuz
2,35
2,75
2,57
2,10
2,65
2,38
Ağustos
2,35
2,80
2,62
2,10
2,65
2,40
Eylül
2,35
2,75
2,56
2,10
2,65
2,38
Ekim
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,16
Kasım
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,17
Aralık
2,35
2,40
2,35
1,95
2,15
2,04
2005 Ocak
2,20
2,40
2,26
1,85
1,90
1,87
Şubat
2,20
2,30
2,22
1,75
1,90
1,80
Kaynak: Reuters, bankaların web siteleri
(*) Faiz oranlarının minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunurken,
büyük beş bankanın oranları esas alınmıştır.
2,10
2,10
2,10
2,10
2,05
2,05
1,80
1,70
1,60
Max.
3,00
2,55
2,50
2,50
2,20
2,20
2,10
1,90
1,70
Ort.
2,57
2,35
2,36
2,36
2,13
2,11
1,93
1,74
1,67
aktif büyüklüğü itibariyle en
Şubat ayında ticari krediler ve ihtisas kredilerinde de artış görülmüştür. Nitekim;
bu ay içinde ticari krediler 42,5 milyar YTL’den 43,1 milyar YTL’ye, ihtisas kredileri 7,3
milyar YTL’den 7,6 milyar YTL’ye yükselmiştir. Kredi kartları ise, nema kredilerinin büyük
bir bölümünün kredi kartı borcunun ödenmesi amacıyla kullanılmasının da etkisiyle 13,8
milyar YTL’den 13,5 milyar YTL’ye gerilemiştir. Mevduat bankaları kredilerinin türlerine
göre dağılımına bakıldığında; Şubat ayında tüketici kredilerinin toplam krediler içindeki
payının yüzde 17’den yüzde 18,4’e yükseldiği, ticari kredilerin payının yüzde 55,4’den
yüzde 54,8’e, kredi kartlarının payının yüzde 18’den yüzde 17,2’ye gerilediği, ihtisas
kredilerinin payının ise Ocak ayı seviyesini koruyarak yüzde 9,6 olarak gerçekleştiği
gözlenmektedir.
DPT-YPKDGM
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Aralık 2004
Ocak 2005
Şubat 2005
Önceki
Önceki
Önceki
Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
MEVD. BANK. YURTİÇİ KR.
77.628
2,3
100,0 76.667
-1,2
100,0 78.662
2,6
100,0
Ticari krediler
43.513
-0,5
56,1 42.490
-2,4
55,4 43.109
1,5
54,8
Tüketici kredileri ve kredi k.
26.678
5,9
34,4 26.836
0,6
35,0 28.002
4,3
35,6
12.925
4,1
16,6 13.053
1,0
17,0 14.477
10,9
18,4
-Tüketici kredileri (1)
-Konut Kredileri
2.641
6,5
3,4
2.790
5,6
3,6
3.049
9,3
3,9
-Taşıt Kredileri
4.322
3,5
5,6
4.226
-2,2
5,5
4.213
-0,3
5,4
7,7
6.036
1,2
7,9
7.216
19,6
9,2
17,7 13.783
0,2
18,0 13.525
-1,9
17,2
9,6
-Diğer Tüketici Kredileri
5.962
3,4
13.753
6,5
7.437
6,9
9,6
7.342
-1,3
9,6
7.551
2,9
-Tarımsal Kredi
3.739
10,6
4,8
3.667
-1,9
4,8
3.804
3,7
4,8
-Küçük Esn. Sanat. Kredisi
2.777
2,4
3,6
2.718
-2,1
3,5
2.765
1,7
3,5
-Kredi Kartları
İhtisas Kredileri
-Diğer
922
6,6
1,2
957
3,8
1,2
983
2,7
1,2
Kaynak: TCMB
(1) 9.07.2004 tarihinden itibaren bankaların ticari işletmelere kullandırdıkları konut, otomobil ve tüketici kredisi
niteliğindeki krediler “tüketici kredisi” tanımından çıkarılmıştır. Tablodaki tüketici kredisi verileri yeni tanıma
göre revize edilmiş verilerdir.
Mevduat bankaları kredilerinin mevduatlara oranı Şubat ayında yükselmiştir.
Mevduat bankalarının yurtiçi şubeleri tarafından verilen kredilerin mevduatlara oranı
Şubat ayında yüzde 43,2’den yüzde 44,3’e yükselmiştir. Yurtdışı şubelerin kredileri de
toplama dahil edildiğinde bu oranın Şubat ayında yüzde 50,8’den yüzde 51’e yükseldiği
görülmektedir.
Yurtiçi Şubelerin Kredileri
Yüzde
2
12
5- 1
20
0
11
9
10
7
8
6
4
5
2
3
12
4- 1
20
0
02
20
10
0
11
5
0
8
10
2 0 .0 0 0
9
15
4 0 .0 0 0
7
20
6 0 .0 0 0
5
25
8 0 .0 0 0
6
30
1 0 0 .0 0 0
3
35
1 2 0 .0 0 0
4
40
1 4 0 .0 0 0
2
45
1 6 0 .0 0 0
3- 1
50
1 8 0 .0 0 0
-12
2 0 0 .0 0 0
20
0
Milyon YTL
Grafik 19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
M e v d u a tla r
K r e d ile r /M e v d u a tla r
Yurtiçi kredi hacminin GSMH içindeki payı, 2004 yılının 3. çeyreği itibarıyla yüzde
18,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kredi hacminin GSMH’ya oranı, 2001 ve özellikle 2002
yılında krizin etkisiyle önemli ölçüde azalmıştır. Ancak makroekonomik istikrarın yeniden
sağlanmasıyla ekonomik birimlerin ileriye dönük benlentilerinin iyileşmesi ve iç talebin
DPT-YPKDGM
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
canlanmasıyla birlikte 2003 yılının 2. yarısından itibaren bu oran yükselme eğilimine
girmiştir.
Grafik 20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH
30,0
Yüzde
25,0
20,0
15,0
20
04
/I
20
04
/II
I
20
03
/I
20
03
/II
I
20
02
/I
20
02
/II
I
20
01
/I
20
01
/II
I
20
00
/I
20
00
/II
I
19
99
/I
19
99
/II
I
19
98
/I
19
98
/II
I
19
97
/I
19
97
/II
I
10,0
Kaynak: TCMB haftalık bülten, DPT
Şubat ayında kamu bankalarının tahsili gecikmiş alacaklarının (TGA) kredilerine oranı
azalırken, diğer banka gruplarının söz konusu oranında küçük artışlar olmuştur.
Şubat ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranı Ocak ayındaki
seviyesini koruyarak yüzde 7,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde TGA’ların kredilere
oranı kamu bankalarında yüzde 12’den yüzde 11,4’e gerilerken, özel bankalarda (TMSF
dahil) yüzde 6,5’ten yüzde 6,7’ye, yabancı bankalarda ise yüzde 3,4’ten yüzde 3,5’e
yükselmiştir.
Grafik 21. TGA/Krediler
Yüzde
40
20
M e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k . T G A / k r e d i ( T M S F d a h il)
Yabancı bank.TGA/kredi
2
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
0
Tasfiye olunacak tüketici kredilerinin toplam tüketici kredilerine oranı Şubat ayında
değişmeyerek yüzde 0,7 seviyesini korurken, tasfiye olunacak bireysel kredi kartlarının
toplam bireysel kredi kartlarına oranı artarak yüzde 4,6’dan yüzde 5,3’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
c.
Mart 2005
Menkul Kıymetler
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Şubat ayında artmıştır. Menkul
kıymet portföyü içinde alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler azalırken,
vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler artmıştır.
Şubat ayında mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü önceki aya göre
yüzde 0,4 oranında artarak 116,1 milyar YTL’den 116,5 milyar YTL’ye yükselmiştir. Aynı
dönemde mevduat bankalarının alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerleri YTL
menkul kıymetlerdeki artışa karşın YP cinsi menkul kıymetlerin azalması sonucunda 66,8
milyar YTL’den 66,7 milyar YTL’ye gerilerken, vadeye kadar tutulacak menkul değerler
49,3 milyar YTL’den 49,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Böylece, mevduat bankalarının daha
uzun vadeli olan vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerinin toplam menkul
değerleri içinde payı yüzde 42,7’den yüzde 42,9’a yükselmiştir.
Grafik 22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü
7 0
6 0
Milyar YTL
5 0
4 0
3 0
2 0
1 0
Kamu Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
20
02
-1
2
0
Yabancı Mevduat Bankaları
Şubat ayında mevduat bankaları menkul değerlerinin mevduatlara oranı önceki aya
göre azalarak yüzde 65,5’ten yüzde 65,6’ya yükselmiştir.
Grafik 23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
2 0 0 0 0 0
7 3
1 8 0 0 0 0
7 1
1 6 0 0 0 0
6 9
6 7
1 2 0 0 0 0
6 5
1 0 0 0 0 0
6 3
8 0 0 0 0
6 1
6 0 0 0 0
5 9
4 0 0 0 0
Menkul Değerler
M e v d u a t la r
30
2
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
5 5
20
03
-12
5 7
0
20
02
-12
2 0 0 0 0
DPT-YPKDGM
Yüzde
Milyon YTL
1 4 0 0 0 0
Menkul Değerler/Mevduatlar
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
d.
Mart 2005
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Şubat ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı azalmıştır.
2004 yılı boyunca artan bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı, 2005 yılı
Şubat ayında önemli ölçüde azalmıştır. Nitekim; bilanço içi yabancı para pozisyon açığı
Ocak ayında 1.442 milyon dolar iken, Şubat ayında 294 milyon dolara gerilemiş, bilanço
dışı işlemleri de kapsayan net genel pozisyon ise Ocak ayında 437 milyon dolar açık
verirken, Şubat ayında 87 milyon dolar fazla vermiştir.
Tablo 21. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
2005-1
2
2003-12
8
9
10
11
12
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
237
207
260
278
382
287
650
Özel Bank.
-454
-367
-774
-749
-1.082
-1.206
-1.758
-1.652
-1.197
Yabancı B.
42
82
23
-131
150
151
-98
-140
170
-367
1
69
59
54
-
-
-
-
34
37
52
-86
97
77
88
63
82
-551
-20
-394
-700
-522
-700
-1.386
-1.442
-294
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
252
227
237
215
260
278
382
287
305
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Özel Bank.
-288
-135
-381
-83
-214
-93
-515
-751
-327
Yabancı B.
58
39
53
11
16
-4
20
-14
61
TMSF Ban. (1)
34
1
69
59
54
-
-
-
-
KYB
177
137
71
53
72
81
75
41
48
Toplam
173
269
48
255
188
263
-38
-437
87
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
DPT-YPKDGM
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Mart 2005
BANKALARIN 2004 YILI ARALIK AYI BİLANÇOLARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ
Raporun bu bölümünde, BDDK tarafından açıklanan bankacılık sektörünün 2004 yılı
Aralık ayı geçici bilanço verileri kullanılmıştır.
a. Aktifler
Bankacılık sektörü toplam aktifleri, 2004 yılında YTL bazında yüzde 22,7 ve dolar
bazında 27,7 oranında büyümüştür.
2004 yılında bankacılık sisteminin toplam aktifleri, YTL bazında yüzde 22,7’lik artış
göstererek 306 milyar YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu artışta, krediler kaleminde 2003
yılında yaşanan hızlı büyümenin devam etmesi yanında menkul kıymetlere yapılan
plasmanlardaki reel yükselme de etkili olmuştur. Dolar bazında ise sistemin toplam
aktifleri, 2004 yılı içinde dolar kurunun TL karşısında değer kaybetmesinin de etkisiyle
yüzde 27,7 oranında artmıştır. Nitekim, 2003 yılı sonunda 179 milyar dolar seviyesinde
olan bankacılık sektörü toplam aktifleri, 2004 yılı sonunda 228 milyar dolara yükselmiştir.
Tablo 22. Bankacılık Sektörü Başlıca Aktif Kalemleri
(Milyon YTL)
2003 Aralık
YTL
Para Piyasaları
Bankalardan Alacaklar
Al. Sat. Amaç. ve Sat.
Haz. Men. Değ.
Vad. K. El. Tut. Men. Değ.
Krediler
Takipteki Alacaklar (Net)
Takipteki Krediler
Özel Karşılıklar ( - )
Zorunlu Karşılıklar
Toplam Aktifler
Kaynak: BDDK
2004 Aralık
YP
Toplam
YTL
YP
Toplam
7.762
2.358
1.052
12.782
8.814
15.141
3.445
4.552
720
16.491
4.164
21.044
32.684
37.309
36.176
921
8.379
7.458
2.858
154.824
27.948
8.903
30.045
67
250
183
7.116
94.869
60.632
46.212
66.222
988
8.629
7.641
9.974
249.693
39.129
43.406
64.350
699
6.128
5.429
4.670
195.608
32.537
8.612
35.046
16
174
158
8.490
110.857
71.665
52.018
99.397
715
6.301
5.587
13.160
306.464
Toplam aktiflerin TL ve YP kompozisyonuna bakıldığında; 2003 yılı sonu itibariyle
yüzde 61,8 seviyesinde gerçekleşen YTL aktiflerin toplam aktifler içindeki payının, 2004
yılında 63,8 seviyesine yükseldiği görülmektedir. Söz konusu gelişmenin bankacılık sektörü
tarafından kullandırılan krediler içinde YTL kredilerin hızlı artmasından kaynaklandığı
düşünülmektedir.
Aktif kalemleri içinde diğer önemli bir gelişme ise, bankalardan
alacaklar kaleminin bir yıllık süreçte yüzde 39 oranında artmasıdır. Bankalardan alacaklar
kalemindeki yüksek oranlı artışta, bankaların yurtdışı şubelerini kullanarak yurtiçi
DPT-YPKDGM
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
müşterilerine kredi kullandırmaları etkili olmuştur. Bu amaçla yurtdışı şubelere veya
iştiraklere aktarılan kaynaklar, bu kalemde takip edilmektedir.
Kredilerin toplam aktiflere oranı, 2003 yıl sonunda yüzde 26,5 iken, 2004 yıl sonunda
yüzde 32,4’e yükselmiştir.
2004 yılında bankacılık sektörü kredi hacminin yükselmesinde temel olarak; faiz
oranlarında yaşanan gerilemeyle birlikte gerek tüketim amaçlı gerekse üretim amaçlı kredi
talebinin önemli ölçüde genişlemesi ve Hazinenin borçlanma gereğinin azalması sonucu
bankalar tarafından diğer kesimlere kullandırılabilecek fon miktarının artması etkili
olmuştur. 2004 yılında kredilerde yaşanan canlanma bankacılık sektörü bilançosuna
yansımış ve kredilerin toplam aktifler içindeki payı 2003 yılı sonunda yüzde 26,5’ten 2004
yılı sonunda yüzde 32,4’e çıkmıştır. Söz konusu oranın 2004 yılındaki artışı bankacılık
sektörünün
aracılık
fonksiyonunun
gelişimine
yönelik
olumlu
bir
sinyal
olarak
değerlendirilmektedir.
2004 yılında bankaların kullandırdıkları krediler içinde en hızlı artış, müşteri adına
menkul değer alım kredileri ile ithalat kredileri kalemlerinde olmuştur. Nitekim, bu
kredilerdeki artış sırasıyla yüzde 302 ve yüzde 225 oranlarında gerçekleşmiştir. Ancak, söz
konusu iki kredinin toplam kredi stoku içindeki payı, yüzde 1’in altında olduğu için
değerlendirmede ihmal edilmektedir. Önemli kredi kalemleri arasında en hızlı artış ise,
tüketim amaçlı olarak kullanılan ve kısa vadeli bir yapıya sahip olan (normal vadesi 40 gün
olup
farklı
vadelerde
taksitlendirme
seçeneği
bulunmaktadır)
kredi
kartlarında
görülmüştür. 2004 yılı boyunca yüzde 98’lik bir artış oranına ulaşan kredi kartı hacmi,
2003 yılı sonunda 7.030 milyon YTL’den 2004 yılı sonunda 13.920 YTL’ye ulaşmıştır.
Tüketim amaçlı diğer bir kredi türü olan tüketici kredilerindeki bir yıllık artış ise, yüzde
40,4 oranında gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, bankacılık sektörü tarafından kullandırılan
kredi hacmindeki yüzde 53 oranındaki artışın yüzde 17’lik kısmı tüketim amaçlı bireysel
krediler ve kredi kartlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır.
Aynı dönemde işletme kredilerinde yaşanan yüzde 139 oranındaki artışın önemli bir
kısmı, bankalar tarafından ticari işletmelere kullandırılan otomobil ve konut kredilerinin
tüketici
kredileri
kapsamından
çıkartılarak
ticari
işletme
kredisi
kapsamında
değerlendirilmesinden kaynaklanmış olup, sadece kredi hacminin kompozisyon değişikliği
anlamına gelmektedir. 2004 yılında ihracat kredileri, 2003 yıl sonuna göre yüzde 20
oranında artarak 13,5 milyar YTL’ye ulaşırken, diğer krediler kalemi yüzde 40,7 oranında
artarak 24,4 milyar YTL’ye yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
33
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 23. Bankacılık Sektörü Kredi Kompozisyonu
(Milyon YTL)
Kısa Vadeli
2004 Aralık
İskonto ve İştira Senetleri
İhracat Kredileri
İthalat Kredileri
İhracat Garantili Yatırım Kr.
Diğer Yatırım Kredileri
İşletme Kredileri
İhtisas Kredileri
Fon Kaynaklı Krediler
Tüketici Kredileri
Kredi Kartları
Müşt. Adı. Men. Değ. Alım Krd.
Kıymetli Maden Kredileri
Faktoring İşlm. Alacaklar
Diğer Krediler
Toplam Krediler
Orta ve Uzun Vadeli _
YTL
YP
YTL
146
2.097
1
0
0
2.375
1.225
1.072
4.845
13.863
71
273
11.437
27
0
0
187
115
394
250
40
0
174
196
1.685
14.527
0
0
0
28
63
4.640
1.563
3.394
7.851
17
0
0
0
1.695
19.250
14
17.246
42.955
YP
0
0
0
2.208
3.144
11.152
191
0
2
0
0
0
0
3.824
20.519
Toplam
Toplam
İçindeki
Pay
419
13.534
27
2.236
3.207
18.353
3.095
4.860
12.696
13.920
71
174
210
24.449
97.251
0,4
13,9
0,0
2,3
3,3
18,9
3,2
5,0
13,1
14,3
0,1
0,2
0,2
25,1
100,0
Kaynak: BDDK
2004 yılında bankaların tahsili gecikmiş alacaklarında (TGA) önemli bir düşüş
kaydedilerek bankacılık sektörü aktif kalitesinde artış gerçekleşmiştir. Nitekim; brüt
TGA’ların kredi hacmi içindeki payı 2003 yılı sonunda yüzde 13 iken, 2004 yılı sonunda
yüzde 6,3’e gerilemiştir. Söz konusu rasyonun gerilemesinde, ekonomik aktivitedeki
canlanma,
İstanbul
Yaklaşımına
alınan
kredilerdeki
artış
ve
Ziraat
Bankasının
Emlakbanktan devralmış olduğu takipteki konut kredilerini bilançosundan çıkarması etkili
olmuştur.
Bankacılık sektörü menkul kıymet stokunda artış görülürken, menkul kıymet
portföyünün toplam aktifler içindeki payı azalmıştır.
2004 yılı sonu itibariyle likit aktif olan alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul
değerler toplamı, 2003 yılına göre yüzde 18,2 oranında artarak, 60,6 milyar YTL’den 71,7
milyar YTL’ye, duran aktif olarak sınıflandırılan vadeye kadar elde tutulacak menkul
değerler ise yüzde 12,6 oranında artarak, 46,2 milyar YTL’den 52 milyar YTL’ye
yükselmiştir. Ancak, bu dönemde bankacılık sektörünün toplam aktiflerinin menkul kıymet
portföyünden daha yüksek oranda artması sonucunda,
bankacılık sektörünün menkul
kıymet stokunun toplam aktifler içindeki payı azalarak 2003 yılı sonundaki yüzde 42,8
değerinden 2004 yılında yüzde 40,4 seviyesine gerilemiştir.
b. Pasifler
2004 yılında bankacılık sektörü kaynakları YTL bazında daha fazla artış göstermiş ve
YTL kaynakların toplam kaynaklara oranı 59,8’e yükselmiştir. Söz konusu yükselişte, döviz
kurunda yaşanan gerileme etkili olmuştur.
DPT-YPKDGM
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
2004 yılı sonu itibariyle bankacılık sektörünün yabancı para mevduatları YTL
bazında 2003 yılı sonuna göre yüzde 13,1 oranında artarken, YTL cinsi mevduatlar 32,4
oranında artış göstermiştir. Yabancı para mevduatlardaki sınırlı artış, döviz kurunun 2004
yılı boyunca düşüş yönünde hareket etmesinden kaynaklanmaktadır. YTL mevduatlardaki
önemli ölçüdeki reel artışta ise, İmar Bankası incelemelerinde ortaya çıkan yaklaşık 7
milyar YTL kayıtdışı mevduatın mudilere ödemesinin Ziraat Bankasına mevduat açılarak
yapılmasının yanında yaşanan ters para ikamesi etkili olmuştur. Bankacılık sektörünün
toplam mevduatları ise, yüzde 23 oranında artarak 155,3 milyar YTL’den 191,1 milyar
YTL’ye yükselmiştir. YP mevduatın toplam mevduatlar içindeki payı, 2003 yılındaki yüzde
48,6 değerinden 2004 yılında yüzde 44,7’ye gerilemiştir. Bankaların diğer önemli bir
kaynağı olan yabancı bankalardan aldıkları sendikasyon kredilerinin takip edildiği hesap
olan bankalara borçlar kalemi, yıl içinde yüzde 30,2 oranında artarak 33,8 milyar YTL
seviyesine ulaşmış olup, toplam kaynaklar içindeki payı yüzde 10,4’ten yüzde 11’e
yükselmiştir.
Tablo 24. Bankacılık Sektörü Başlıca Pasif Kalemleri
(Milyon YTL)
2003 Aralık
YTL
Mevduat
Para Piyasalarına Borçlar
Repo İşlemlerinden Fonlar
Bankalara Borçlar
Fonlar
Karşılıklar
Özkaynaklar
Ödenmiş Sermaye
Dönem Net Kar/Zararı
Toplam Pasifler
YP
79.845
430
7.745
3.244
4.617
4.617
35.049
13.516
5.678
141.669
2004 Aralık
Toplam
75.467
1.757
3.496
22.673
9
9
490
100
0
108.023
155.312
2.186
11.241
25.918
4.626
4.626
35.539
13.615
5.678
249.693
YTL
105.705
769
8.263
4.599
4.763
4.574
45.521
14.721
6.330
183.337
YP
85.360
1.141
2.333
29.163
8
310
455
103
0
123.128
Toplam
191.065
1.910
10.596
33.762
4.770
4.883
45.976
14.824
6.330
306.464
Kaynak: BDDK
Kredilerin mevduatlara oranı 2004 yılında yüzde 52 seviyesine yükselmiştir.
Uygulanan mali disiplinin kamu borçlanma gereğini azaltması, önceki dönemde reel
kesim için mevcut olan dışlama etkisinin azalmasını sağlamaktadır. Bu gelişmenin temel
göstergesi, bankalarca kullandırılan kredilerin toplanan mevduatlara oranının 2003 yılında
yüzde 42,6 seviyesinden 2004 yılı sonunda yüzde 52 seviyesine yükselmiş olmasıdır. Bu
gelişmenin temel faktörü, enflasyon ve faiz oranlarında yaşanan düşüşün yanı sıra
ekonomik
istikrarın
tesis
edilmesi
olarak
düşünülmektedir.
Bankacılık
sektörü
mevduatlarından menkul kıymetlere plase edilen pay ise, 2003 yılında yüzde 68,8 iken,
2004 yılında yüzde 64,7’ye gerilemiştir.
2004 yılında özkaynakların toplam kaynaklar içindeki payı 2003 yılı sonuna göre
artarak yüzde 15’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
35
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Özkaynakların toplam pasifler içindeki payı 2003 yılı sonunda yüzde 14,2 iken, bu
oran 2004 yılında yüzde 15’e yükselmiştir. 2004 yılında sektörün 6,3 milyar YTL’lik kar elde
etmesi, söz konusu artışın temel belirleyicisi olmuştur.
c. Gelir-Gider
Bankacılık sektörünün net karı, 2004 yılında 2003 yılına göre yüzde 11,5 oranında
artarak 6,3 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir.
2004 yılında bankaların temel gelir kalemi olan faiz gelirleri, 2003 yılına göre 1
milyar YTL artarak 40,3 milyar YTL’ye yükselmiştir. Sektörün kredilerden aldığı faizler, aynı
dönemde yüzde 48,7 düzeyinde artarken, menkul değerlerden aldığı faizler ise faiz
oranlarında yaşanan düşüşün etkisiyle yüzde 8,6 oranında azalmıştır. Para piyasası
işlemlerinden elde edilen faiz geliri ise, yüzde 61,4 oranında azalış göstermiştir. Bu azalış,
bankaların daha çok orta ve uzun vadeli fonlamaya yönelmelerinin bir işareti olarak
algılanabilmektedir.
Tablo 25. Bankacılık Sektörü Başlıca Gelir ve Gider Kalemleri
(Milyon YTL)
YTL
Faiz Gelirleri
Kredilerden Alınan Faizler
Bankalardan Alınan Faiz
Para Piyasası İşl. Al. Faiz
Men. Değ. Alınan Faizler
Faiz Giderleri
Mevduata Verilen Faizler
Bankalara Verilen Faizler
Para Piyasası İşl. Ver. Faiz
Repo İşlemlerine Ver. Faizler
Net Faiz Geliri
Takipteki Alacaklar Özel Provzy.
Toplam Faiz Dışı Gelirler
Toplam Faiz Dışı Giderler
Personel Giderleri
Sermaye Piy. İşl. Kar/Zararı
Kambiyo Kâr/Zararı (Net)
Net Parasal Pozisyon Karı/Zararı
Net Dönem Kar/Zararı
34.479
8.829
596
2.557
20.663
25.058
21.294
952
194
2.180
9.421
2.522
6.430
12.356
4.002
4.660
0
-1.785
1.447
2003 Aralık
YP
Toplam
4.776
1.626
283
74
2.574
2.940
1.929
644
71
52
1.836
100
758
326
29
435
1.631
0
4.231
39.255
10.455
880
2.631
23.236
27.997
23.223
1.595
265
2.231
11.258
2.622
7.188
12.681
4.031
5.095
1.631
-1.785
5.678
2004 Aralık
YTL
YP
35.406
13.710
552
1.001
18.657
19.822
17.127
784
113
1.698
15.584
1.398
7.261
13.857
4.613
1.038
0
-3.040
2.940
4.901
1.835
340
15
2.626
2.886
1.862
796
25
111
2.015
17
902
670
31
781
374
3.390
Toplam
40.307
15.545
891
1.016
21.282
22.708
18.989
1.580
137
1.809
17.599
1.415
8.163
14.526
4.644
1.819
374
-3.040
6.330
Kaynak: BDDK
Aynı dönemde sektörün faiz giderleri 5,3 milyar YTL azalarak 22,7 milyar YTL’ye
gerilemiştir. Faiz giderlerindeki düşüş, temel olarak mevduata verilen faiz giderinin
gerilemesinden kaynaklanmıştır. Diğer fon kaynakları için katlanılan faiz giderlerinde
önemli bir değişim yaşanmamıştır. Faiz giderlerinin önemli oranda düşmesi ve faiz
gelirlerinde (özellikle kredilerden alınan faizler gelirlerindeki artış sonucu) yükseliş olması
sonucunda, bankacılık sektörünün net faiz gelirleri önceki yılın aynı dönemine göre 6,3
DPT-YPKDGM
36
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
katrilyon TL artmıştır. Söz konusu net faiz marjının faiz oranlarının düştüğü bir ortamda
artmış olması, bankaların kaynak kullanımında etkinlik sağladığının bir göstergesi
sayılabilmektedir.
2004 yılında bankacılık sektörünün faiz dışı gelirleri 2003 yılına göre 1 milyar YTL
artarak 8,2 milyar YTL’ye, faiz dışı giderleri ise 2,8 milyar YTL artarak 14,5 milyar YTL’ye
yükselmiştir. 2003 yılında faiz oranlarında yaşanan hızlı düşüş, bankaların sermaye
piyasası işlem karını 5,1 milyar YTL yükseltmiştir. 2004 yılında faiz oranlarında aynı ölçüde
düşüş trendinin gerçekleşmemesi sonucu söz konusu kalemdeki alış satış karının 1,8
milyar YTL’ye düşmesine neden olmuştur. 2003 yılında 1,6 milyar YTL kambiyo karı elde
eden bankacılık sektörü, 2004 yılında döviz kurunun aşağı yönlü düşüş eğiliminin daha dar
bir bantta hareket etmesi sonucu 0,4 milyar YTL kambiyo karı elde etmiştir.
Bankacılık sektörü, 2004 yılında 6,3 milyar YTL kar açıklayarak kar rakamlarını bir
önceki yıla göre yüzde 11,5 oranında artırmıştır. Söz konusu kar büyüklüğünün
oluşumunda, kredilerde yaşanan canlanma nedeniyle faiz gelirlerindeki yükselme ve fon
kaynak maliyetlerinde yaşanan gerilemenin etkisiyle net faiz marjında görülen artış etkili
olmuştur.
DPT-YPKDGM
37
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
VII. ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Şubat ayında ÖFK’ların katılma hesaplarındaki artış, cari hesaplardaki azalmayla
dengelenmiş, böylece toplanan fonlar bir önceki aya göre değişmeyerek 6 milyar YTL
seviyesini korumuştur.
ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar ise Şubat ayında bir önceki aya göre 68 milyon YTL
artarak 4,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler sonucunda ÖFK’ların
topladıkları fonların kullandırdıkları fonlara dönüşüm oranı artarak yüzde 73,1’den yüzde
74,2’ye yükselmiştir.
Tablo 26. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu
(Milyon YTL)
2005-1
2
2002-12
2003-12
2004-8
9
10
11
12
799
956
1.138
1.299
1.325
1.398
1.547
1.407
1.327
1.735
2.542
3.827
3.932
4.048
4.115
4.255
4.373
4.441
374
511
763
769
789
781
744
667
764
Sabit Kıymetler (Net)
495
719
541
586
583
581
568
429
443
Tahsili Gecikmiş
259
232
89
85
74
73
91
95
90
575
872
1.114
1.187
1.237
1.258
1.327
1.217
1.127
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.335
4.441
4.565
4.612
4.707
4.764
4.858
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
5.450
5.628
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
35
42
37
42
21
49
44
Net Genel Pozisyon
-20
-65
-8
-12
-6
-12
1
14
16
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
DPT-YPKDGM
38
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
VIII. PORTFÖY TERCİHLERİ
Şubat ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde en çok YTL mevduat, YTL
DİBS ve hisse senedinde artış görülmüştür.
Şubat ayında yurtiçi yerleşiklerin portföyleri içinde en büyük artış YTL mevduatlarda
gerçekleşmiştir. YTL mevduatlar Şubat ayında yüzde 2,5 oranında artarak, 100,4 milyar
YTL’den 102,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. YP mevduatların dolar değeri aynı dönemde
55,1 milyar dolardan 55,2 milyar dolara yükselmiş ancak bu yükselişte euro/dolar
paritesindeki yükseliş etkili olmuştur.
Şubat ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırımları içinde YTL DİBS ve hisse senedinde de
önemli artış gerçekleşmiştir. Nitekim; Şubat ayında yurtiçi yerleşiklerin bankalar
emanetinde tuttukları YTL DİBS’lerin piyasa değeri faizlerdeki düşüşün de etkisiyle 58,1
milyar YTL’den 59,2 milyar YTL’ye, hisse senedi portföyleri ise borsadaki değer artışının da
etkisiyle 14,9 milyar YTL’den 15,4 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Tablo 27. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003 Aralık
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
Yurtiçi
Yer.
YTL
Mevd.
(Mln.
YTL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
Ekim
Kasım
Aralık
2005 Ocak
Şubat
51.646
53.393
56.683
55.117
55.171
98.158
101.872
103.240
100.407
102.890
Repo
(Mln.
YTL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
YTL
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
44.841
46.961
48.573
49.315
49.730
52.179
55.489
56.951
56.212
55.970
YP
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
2.285
2.012
1.819
1.872
2.048
2.343
2.438
2.511
2.623
2.388
Eurobn.
(1)
(Mln.
YTL)
4.347
4.774
5.264
5.095
5.310
5.215
5.384
5.561
5.793
5.806
2.136
2.115
1.651
1.774
1.627
56.381
55.053
56.624
58.107
59.153
2.482
2.473
2.578
2.589
2.689
6.160
5.930
5.503
5.802
5.481
Yat.
Fonu
(Mln.
YTL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
ÖFK
Katılma
ve Cari
Hesabı
(Mln.
YTL)
4.036
3.982
4.053
4.203
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
Hisse
senedi
(Mln.
YTL)
(2)
11.433
10.800
11.659
12.456
11.284
10.599
11.677
13.547
13.201
14.094
24.352
25.141
24.573
26.048
26.214
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
15.076
13.938
14.824
14.898
15.413
Kaynak: TCMB, BDDK, İMKB
(1) Bankaların emanetinde yurtiçi yerleşikler adına tutulan kamu menkul kıymetlerinin piyasa değerleri.
(2) Hisse senedi değeri alt kalemler bazında ayrıştırılamadığından, tablodaki değer bankalar ve mali
kuruluşların portföyünde bulunan hisse senetlerinin piyasa değerini de içermektedir.
DPT-YPKDGM
39
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Grafik 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca TL Portföy Tercihleri
120000
Milyon YTL
100000
80000
60000
40000
20000
2
20
05
-1
12
10
11
Hisse Senedi
Yatırım Fonu
Banka Dışı Kesim TL DİBS
TL Mevduat
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-12
0
2
5-1
200
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
200
2
Milyon Dolar
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
3-1
2
200
4-1
Milyon YTL
Grafik 25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP ve YP endeksli DİBS Portföyü (Trilyon TL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Trilyon TL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH hesapları (Milyon Dolar)
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların yatırım araçları içinde Şubat ayında en çok
DİBS ve hisse senedi portföyünde artış görülmüştür.
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında, 2005 yılı Şubat
ayında yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun bir önceki aya göre yüzde 10,1
oranında artarak 36,2 milyar dolardan 39,8 milyar dolara yükseldiği görülmektedir. Şubat
ayında yabancı yatırımcıların DİBS stoku yüzde 15,3 oranında artarak 13,9 milyar dolardan
16,1 milyar dolara, hisse senedi portföyü ise yüzde 7,4 oranında artarak 18,9 milyar
dolardan 20,3 milyar dolara yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
40
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
Tablo 28. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003 Aralık
8.954
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.683
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.645
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.813
7.622
1.154
2.823
21.258
Nisan
8.836
6.829
1.116
2.970
18.635
Mayıs
8.192
6.752
981
3.054
17.998
Haziran
9.074
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.189
8.203
1.095
3.106
20.498
Ağustos
9.943
8.808
986
2.942
21.693
Eylül
11.505
9.173
1.235
3.054
23.732
Ekim
12.264
9.744
1.279
3.796
25.805
Kasım
12.949
10.455
1.348
3.307
26.711
Aralık
16.141
12.570
1.135
3.696
32.407
2005 Ocak
18.887
13.937
1.122
3.347
36.171
Şubat
20.282
16.069
1.074
3.490
39.841
Kaynak: REUTERS, İMKB, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM
41
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IX.
Mart 2005
ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 29. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler
2003
Aralık
2004
Eylül
2005
Temmuz
Ağustos
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
1,15
1,70
1,80
2,02
2,16
2,40
2,56
2,65
2,92
2,12
2,12
2,11
2,15
2,15
2,18
2,17
2,14
2,14
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread (1)
(bps)
Türkiye
306
427
315
289
295
248
217
223
185
Arjantin
6.978
5.008
5.019
5.246
5.174
5.095
4.873
5.324
5.406
Brezilya
371
580
481
410
421
321
270
297
239
Rusya
140
222
203
203
151
112
110
105
69
Kaynak: BDDK, Reuters
(1) Ülkelerin 2009 veya 2009’a en yakın vadeli tahvillerinin ABD’nin 2009 vadeli Hazine kağıtlarına göre
spreadleri
FED, kısa vadeli faiz oranlarını Şubat ayında çeyrek puan artırmıştır.
2004 yılında toplam beş kez çeyrek puanlık faiz artırıma giden FED, 2005 yılı Şubat
ayında da kısa vadeli faiz oranlarını çeyrek puan yükselterek yüzde 2,25’ten yüzde 2,5’e
çıkarmıştır.
Şubat ayında dolar libor faiz oranları artarken, euro libor faiz oranları değişmemiştir.
Ocak ayında 3 ay vadeli dolar libor faiz oranı yüzde 2,65’ten yüzde 2,92’ye
yükselirken, 3 ay vadeli euro libor faiz oranı değişmeyerek yüzde 2,14 olarak
gerçekleşmiştir.
Ocak ayı sonunda 1,30 olarak gerçekleşen euro/dolar paritesi, Şubat ayında 1,32’ye
yükselmiştir.
Şubat ayında euro/dolar paritesi euro lehine gelişim göstererek Ocak ayın sonundaki
1,30 seviyesinden 1,32’ye yükselmiştir.
Şubat ayında Türkiye’nin eurobond spreadinde Merkez Bankasının faiz indirimi ve
Moody’s’in Türkiye’nin görünümünü pozitife çevirmesi gibi gelişmelerin etkisiyle düşme
görülmüştür. Ocak ayı sonunda 223 puan olan Türkiye’nin eurobond spreadi, Şubat
DPT-YPKDGM
42
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Mart 2005
sonunda 185 puana gerilemiştir. Aynı dönemde Brezilya, Rusya ve Kore’nin eurobond
spreadinde gerileme yaşanırken, Arjantin’in eurobond spreadi yükselmiştir.
Grafik 26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
1000
800
600
400
200
Brezilya
Türkiye
Rusya
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
0
G. Kore
Kaynak: Reuters
DPT-YPKDGM
43
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
X.
Mart 2005
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
•
23 Şubat 2005 tarihli Sigortaya Tabi Tasarruf Mevduatı ile Tasarruf Mevduatı
Sigorta Fonunca Tahsil Olunacak Primlere İlişkin Esaslar ile ilgili 1584 sayılı BDDK
Kararıyla, bankaların yurt içi şubelerinde gerçek kişiler tarafından açılmış olan
tasarruf mevduatı ile tasarruf mevduatı niteliğini haiz hesapların ve bunlara ait faiz
reeskontları toplamının mevduat sigortasına tabi olduğu, bu tutarların 50 bin
YTL’ye kadar olan kısmının sigortaya tabi olduğu ve sigorta priminin bu tutarın
onbinde 15’i olacağı hükme bağlanmıştır.
•
2005 yılı Şubat ayında Finansal Yeniden Yapılandırma Programı (FYYP) kapsamına
firma alınmamıştır. Toplam olarak bakıldığında, 2005 yılı Şubat ayı itibariyle 329
firmanın FYYP kapsamına alındığı ve kapsama alınan 311 firma ile anlaşma
bağıtlanarak 5,7 milyar dolarlık borcun yeniden yapılandırıldığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM
44
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/03.pdf