13341_Bitkilerde Su Ve Minerallerin Taşınması.pptx
advertisement
BİTKİLERDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI • Su ve minerallerin büyük çoğunluğu kök uçlarından emilir. • Kök uçlarında emici tüy yoğunluğu fazladır. • Toprağın su oranı azaldıkça emici tüy sayısı artmaktadır. BİTKİLERDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI • Bitkilerin topraktan su alabilmelerinin temel şartı emici tüy hücrelerinin yoğunluğunun yani osmotik basıncının toprak yoğunlundan fazla olmasıdır. • Bu durum sağlandığında toprakti su osmoz ile emici tüy hücrelerine geçer. • Suyun alınması pasif geçiş olup enerji harcanmaz. BİTKİLERDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI • Emici tüylerin yoğun olmasında monomer olarak bulunan besinler ve mineraller etkilidir. • Minerallerin topraktaki derişimi,emici tüylerdeki derişiminden daha düşüktür. • Bu nedenle mineraller emici tüyler tarafından aktif taşıma ile alınır. BİTKİLERDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI • Emici tüylerle alınan su ve minerallerin bir kısmı osmoz ve difüzyon kurallarına göre hücreden hücreye geçerek odun borularına geçer. • Bir miktar su ve mineral ise hücrelere girmeden hücreler arası boşluklardan epidermis,korteks ve endodermisten geçerek ksileme gelir. SU VE MİNERALLERİN KSİLEMDE YAPRAKLARA TAŞINMASI • Kökteki odun borularına kadar gelen su ve mineraller en fazla yapraktaki özümleme parankimasında kullanılır. • Bu yüzden su ve minerallerin yapraklara kadar taşınması gerekir. • Yerçekimi olayı bu durumu olumsuz etkiler.Yerçekimine rağmen su ve minerallerin yapraklara taşınmasında 5 faktör etkilidir. SU VE MİNERALLERİN KSİLEMDE YAPRAKLARA TAŞINMASI • • • • • KILCALLIK OLAYI TERLEME‐ ÇEKİM TEORİSİ KOHEZYON KUVVETİ KÖK BASINCI GUTASYON KILCALLIK OLAYI • İnce borularda suyun kendiliğinden yükselmesi olayıdır. • Bu olayın nedeni moleküllerin suyu çekme kuvvetidir. • Bu kuvvete adhezyon denir. • Odun borularının da çeperi su moleküllerini çeker. KILCALLIK OLAYI • Odun boruları çok ince yapıya sahip olduklarından su ve suda çözünmüş maddeler bir miktar yükselir. • Fakat bu kuvvet su ve minerallerin taşınmasında tek başına etkili değildir. • Su ve mineral taşınmasında en az etkili faktördür. TERLEME • Bitkilerin buhar şeklinde su kaybetmesidir. • İnsandaki terleme ile karıştırılmamalıdır. • İnsanda terleme ile su ile birlikte mineral,amonyak,üre atılırken bitkilerde sadece su atılır. • Bitkide en fazla terleme yapraklardan ve stomalardan gerçekleşir. TERLEME • Terleme sonucunda yapraklardaki su oranı azalır. • Yaprakların osmotik basıncı artar. • Artan osmotik basınç bitkinin üst kısımlarında bir çekme(emme) kuvveti oluşturur. • Oluşan çekim kuvveti ile ksilem yapraklara doğru su hareketi gerçekleştirir. TERLEME • Nemli havalarda terleme azalır. • Rüzgarlı havalarda ise terleme artar. • Belli bir değere kadar sıcaklık artışı terlemeyi artırır. • Karbondioksit yoğunluğu stomaları etkilediği için terleme hızıda bu durumdan etkilenir. KOHEZYON KUVVETİ • Su moleküllerinin hidrojen iyonlarıyla birbirini çekerek bir arada tutulması sonucu su sütunu oluşturmasına kohezyon denir. • Bitkinin kök ucundan 30‐40 metre üzerinde yer alan yapraklara kadar kesintisiz oluşmuş bir su sütunu vardır. • Bu arada kök emici tüylerle topraktan sürekli su emilir ve kohezyon kuvvetinin devam etmesi ile sütun kopmadan yukarı doğru yükselir. KÖK BASINCI • Kökün emme yüzeyini artıran kök emici tüyler yüksek osmotik basınçları sayesinde topraktan su ve mineralleri alırlar • Kök epidermis hücrelerine geçen su ve mineraller ,bu hücrelerin etrafında bulunan ve su derişimi daha düşük olan hücrelere buradan da ksileme geçerek yapraklara kadar taşınır. • Suyun bu şekilde taşınması kök basıncıyla gerçekleşir. STOMANIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ • Stoma, aralarında açıklık bulunan fasulye biçiminde iki stoma hücresinden oluşmuştur. • Bu hücrelerin birbirlerine bakan çeperleri kalın dış çeperleri ise incedir. • Çeperlerdeki bu kalınlık farkı stomaların açılıp kapanmasını sağlar. STOMALARIN AÇILMASI • Stomalarda güneş ışığının yardımıyla fotosentez gerçekleşir ve glikoz üretilir. • Stoma hücrelerinde glikoz artınca osmotik basınç artar ve komşu epidermis hücrelerinden stoma hücrelerine su girişi olur. • Su girişi ile birlikte stoma hücrelerinde turgor basıncı artar. STOMALARIN AÇILMASI • Turgor basıncını oluşturan su molekülleri stoma hücresinin çeperindeki ince olan kısma basınç yapar ve ince çeperler gerilir.Bu gerilmeyle kalın çeperler birbirinden uzaklaşarak stoma açılır. STOMALARIN KAPANMASI • Işıksız ortamda ve geceleri stoma hücreleri glikozu nişastaya çevirir. • Glikoz yoğunluğu azaldığı için stoma hücrelerindeki su,komşu hücrelere geçer.Böylece stomada turgor basıncı düşer. • Su kaybeden stoma hücrelerinin kalın çeperleri birbirine yaklaşır ve stoma açıklığı kapanır. AÇILIP‐KAPANMA AÇIK ‐GÜNDÜZ ‐FOTOSENTEZ YAPILIRSA ‐GLİKOZ GİBİ KÜÇÜK MOLEKÜLLER FAZLAYSA ‐BEKÇİ HÜCRELERİNİN TURGOR BASINCI YÜKSEKSE ‐PH YÜKSEKSE KAPALI ‐GECE ‐FOTOSENTEZ YAPILMAZSA ‐NİŞASTA GİBİ BÜYÜK MOLEKÜLLER FAZLAYSA ‐BEKÇİ HÜCRELERİNİN TURGOR BASINCI DÜŞÜKSE ‐PH ASİDİKSE AÇILIP KAPANMAYA PH IN ETKİSİ • PH 7 civarında olduğunda hücredeki nişasta glikoza dönüştürülür ve stomalar açılır • Geceleri ise hücrelerde karbondioksit fazladır .Bu durum karbonik asitin oluşmasına ve ph ın düşmesine neden olur.Asidik ph ta glikoz nişastaya çevrilir ve stomalar kapanır. POTASYUM İYONLARININ AÇILIP KAPANMAYA ETKİSİ • Stoma hücreleri komşu epidermis hücrelerinden K alıp biriktirince stoma açılır. • Stoma hücrelerinden K çıkışı osmoza bağlı olarak su kaybına neden olur.Böylece stoma kapanır. BİTKİDE TERLEME HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Kütikula kalınlığının artması terleme miktarını azaltır. • Yaprak ve otsu gövde yüzeylerinde bulunan örtü tüylerinin terlemeyi azaltıcı etkisi vardır. • Stoma sayısı ile terleme miktarı doğru orantılıdır.Stomaların yaprak alt yüzeyinde bulunması ve yaprak içine gömülü olması terleme miktarını azaltır. BİTKİDE TERLEME HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Rüzgar birim zamanda bitkiden çıkan su miktarını artırır.Rüzgar hızının artması terleme miktarını artırır. • Topraktaki su miktarının artması bitkiye alınan su miktarını artırır.Bitkide su miktarının artması terleme ile kaybedilen su miktarının artmasına neden olur. BİTKİDE TERLEME HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Terlemenin temel koşulu bitki ile atmosfer arasındaki su farkıdır.Atmosferdeki nem(su) miktarı arttıkça bitkinin birim zamande terleme miktarı azalır.(nemli atmosferde terleme zorlaşır) • Işık şiddetinin artması stomaların açılmasını sağlar.Açılan stomalardan terleme miktarı da artar. BİTKİDE TERLEME HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Sıcaklık artışı bitkinin terleme miktarını artırır.Sıcaklık artışının fazla olması bitkideki su miktarının hızla azalmasına neden olur.Bu durumda bitki kısa süre içinde ölür. ORGANİK MADDE TAŞINMASI • Floemde organik besinlerin taşınması basınç‐ akış teorisi ile açıklanır. • Bu teori floem hücreleri arsındaki sıvı basınç farklılığına dayanır. • Bu teoriyi açıklamak için kaynak ve havuz kavramları kullanılır. • Yaprakta fotosentez yapan hücreler kaynak,kök veya meyvede depo edilen hcreler ise havuz olarak isimlendirilir. ORGANİK MADDE TAŞINMASI • Yapraktaki kaynak hücrelerden floeme glikoz geçişi başlayınca floem hücrelerinin glikoz derişimi arttığından osmotik basıncı da artar. • Bu durum floem hücrelerinin çevre dokulardan veya ksilemden su almasına ve buna bağlı olarak floem hücresinde sıvı basıncının artmasına neden olur. ORGANİK MADDE TAŞINMASI • Bu basınç etkisiyle floem özsuyu alttaki floeme akar. • Bu akışın devam etmesiyle havuz hücreye kadar gelinir. • Floemden havuz hücreye glikoz geçişi aktif taşıma ile gerçekleştirilir. • Floemdeki glikozların azalması ile derişim azalır. ORGANİK MADDE TAŞINMASI • Floemdeki fazla su ksileme geçer ve tekrar yapraklara doğru taşınır. • Havuz hücrelerde glikoz lökoplast organelinde nişastaya dönüştürülerek depolanır. • Floemdeki akış sırasında etrafında canlı olan ve fotosentez yapamayan hücrelere difüzyon ve aktif taşıma ile organik besin geçişleri olur.
