islam araştırmaları
advertisement
Avrupa İslam Üniversitesi İSLAM ARAŞTIRMALARI Journal of Islamic Research Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Almanya’da İslam Dersi I -Erlangen ModeliProf. Dr. Halit Ü NAL Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Emekli Öğr. Üyesi Synopsis Seit langem wird das Problem des Religionunterrichts erörtet, wie man an den deutschen Schulen für den müslimischen Kindern Islamunterricht erteilen kann. Die religiöse Erziehung der ausländischen Kinder ja in Deutschland ist im Hinblick auf Integration von großer Bedeutung. Daher bemüht sich der deutsche Staat um den islamischen Religionsunterricht an den deutschen Schulen als Pflichtsunterricht zu etablieren. Das bayerische Kultusministerium hat erst im Jahre 2002 einen Schulversuch durchgeführt um in Erlangen in einer Grundschule Islamunterricht zu erteilen. Das Ministerium hat einen Fachlehrplan für den islamunterricht (Grundschule 1-4 Hauptschule 5-9) erstellt. Friedrich- Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg hat ein Interdisziplinäres Zentrum für islamische Religionslehre gegründet, um Islamlehrer auszubilden. Die Gründer des Zentrums waren: Prof. Dr. Johannes Lähnemann, Prof. Dr. Hartmut Bobzin und Prof. Dr. Mathias Rohe. Sowohl das Programm für die Ausbildung der Islamlehrer, als auch das Projekt für den Schulversuch in den Grundschulen dauern mit Erfolg fort. Unten wurde eine Auskunft über die Geschichte des islamunterrichts in Deutschland, besonders in Erlangen, gegeben und die Übersetzung des Fachlehrplans für Grundschule ins türkische vorgelegt. 62 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI Giriş Almanya’da ilkokul çağındaki müslüman çocuklara devlet okullarında İslam Dersi verilmesi konusu 1980 yılından beri gündemdedir ve birçok ilmî araştırmaya konu olmuştur. Bir taraftan çocuklarının kimliklerini kaybedeceği endişesini taşıyan öğrenci velilerinin organize çabaları, diğer taraftan Alman Devletinin “yabancıların Alman toplumuna entegrasyonu” programı, deneme mahiyetinde de olsa, bu derslerin, uygulamaya konulması sonucunu doğurmuştur. Erlangen-Nürnberg Friedrich Alexander Üniversitesi İslamwissenschaft (İslamî İlimler) Öğretim Üyesi ve Rektör yardımcısı Prof. Dr. Hartmut Bobzin, Nürnberg Eğitim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Johannes Lähnemann ve Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mathias Rohe, Disiplinlerarası İslam Din Dersi Eğitim Merkezi (İnterdisziplinäres Zentrum für İslamische Religionskunde) adıyla bir kuruluş teşkil ederek, 2002-2003 öğretim yılında Erlangen Üniversitesinde, İslam Din Dersi Öğretmeni yetiştirme programını başlatmıştır. Projeyi yürüten Prof. Dr. Johannes Lähnemann Bavyera Eyaletinin kültür ve eğitimden sorumlu Devlet Bakanına sunduğu dilekçede Erlangen’de İslam Din Dersi öğretimine izin verilmesini talep etmekte, bunun gerekçelerini açıklayarak gerekli yasal şartların mevcut olduğunu şöyle ifade etmektedir: 1- Erlangen’de Eyalet Kültür Bakanlığına muhatap tek bir İslami kuruluş mevcuttur. (İslamische Gemeinschaft Erlangen) 2- İslam Din dersi öğretmenliği için yeterli pedagojik formasyona sahip ve belgeleri Kültür Bakanlığınca onaylanmış öğretmen mevcuttur. 3- Pedagojik metodlara uygun olarak hazırlanmış ve onaylanmış bir müfredat mevcuttur. Prof. Dr. Lähnemann dilekçesinde, okul çağında yaklaşık 800.000 müslüman çocuğun bulunduğunu ve Alman Anayasasının 7. maddesinin öğrenci velilerine, çocuklarına kendi dinlerini öğretme hakkını verdiğini ve bunu da devletin görevleri arasında saydığını belirterek “bu görevin yerine getirilmesinde ne kadar geç kalındığı”na işaret etmektedir. Bu dilekçeye binaen İslam Din Dersi uygulaması 2002-2003 Öğretim Yılında Erlangen Eğitim Müdürünün izniyle deneme mahiyetinde Brucker Lache ilkokulunda başlamıştır. Bu uygulama hem öğrenci velilerini memnun etmiş hem de Erlangen Eğitim Müdürünün açık beyanıyla “Din Derslerinden sonra öğrencilerinin tutum ve davranışlarında olumlu değişiklik olduğu ve bu derslerin devam etmesinin gerekliliği” vurgulanmıştır. “Almanya’da İslam Dersi -Erlangen Modeli- I” de Bavyera Eğitim ve Kültürden sorumlu Devlet Bakanlığı tarafından onaylanmış (onay tarihi: 12 Temmuz 2004 Nr. III. 7-50 4244-6.23573) ilkokul (Grundschule) 1-4. sınıf müfredatının tercümesi sunulmuştur. Hauptschule 5-9. sınıf müfredatı ile Erlangen Üniversitesi İslam Din Dersi Öğretmenliği Bölümü (İlahiyat) müfredatı, İslam Araştırmaları Dergisinin gelecek sayılarında yayınlanacaktır. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 63 İSLAM ARAŞTIRMALARI İslam Dersi Dersin İlkokul Eğitim ve Öğretimine Katkısı İslam Dersi Freistaat Bavyera ve Federal Alman Anayasasına dayanarak müslüman öğrencilerin okul hayatına, özellikle topluma uyumuna eğitim yoluyla bir katkı sağlar. Müslüman çocukların dinleri hakkında ne kadar bir önbilgi ile ilkokula geldikleri, ailelerinin verdiği dinî eğitimle ilgilidir. Bazı çocuklar düzenli olarak yakınlarındaki camilere gidiyor, öğleden sonra yahut hafta sonlarında orada verilen derslerden faydalanıyorlar; kendilerini müslüman olarak tanıtıyor ve İslam’ın şartlarını hemen söyleyebiliyorlar. Bazıları ilkokuldaki ilk okuma ve yazma öğrenimine paralel olarak Kur’an’dan kısa sureleri Kur’an’ın asıl dili olan Arapçayla okumayı öğreniyorlar. Bazı müslüman çocuklar da okula başlayıncaya kadar hiç Kur’an’la yüz yüze gelmiyorlar ve çoğunlukla müslüman olduklarını bile bilmiyorlar. Dini hakkındaki önbilgisi gibi, çocuğun meramını sözlü ve yazılı olarak Almanca ifade etmedeki kabiliyeti de farklı olabiliyor. Müslüman ilkokul öğrencilerinin durumu hakkında Burada sunulan İslam Dersi İslam’ı Dünya Dini olarak kabul eder. Bu ders, müslümanlar arasındaki farklı etnik oluşumların ve hukuk ekollerinin üzerinde ittifak ettiği, İslam inanç doktrininin temel açıklamalarına ve ilkokul öğrencilerinin gelişim durumuna uygunluğa dayanır. Gaye ve içerik İslam Dersinin işlevi, farklı durumlarından hareketle çocuklara, dinî kimlik kazanmalarını sağlamak için güvenli bir dayanak noktası olarak, dinlerinin ilk esaslarını öğretmektir. Ayrıca İslam Dersinin farklı bir işlevi de Almanca birinci dilleri olsun ikinci dilleri olsun, müslüman çocukları, müslüman ve müslüman olmayanlarla din alanında Almanca bir diyaloga girebilecek şekilde dil bakımından donatmaktır. İslam dersinin işlevi Bütün çocuklar için ilk genel ortak okul olarak “İlkokul” sosyal çevresi müslüman çocuklara, islâmî anlayış ve davranışları, insanlararası ilişkiler alanında uygulama şansı verir. Aile ve müslüman toplum gibi bu alan da ferdi geli- Sosyal çevrede öğrenme 64 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI şim için geçici fakat farklı birçok sosyal ve uzmanlık alanlarına bağlı bir düzenlilik ve genişlik sağlar. Bu yaştaki çocuklar varoluşla ilgili sorulara tabiî bir alaka duyarlar. Onlar sık sık felsefe yapar, hayat ve ölümün niçin varolduğunu, insanın kim olduğunu ve onu insan yapan şeyin ne olduğunu bilmek ister; iyi ile kötünün adaletle barışın ölçüsünü sorarlar. Onlar uymaları için kendilerine sunulacak anlamlı bir sistem arayışı içindedirler. Çocuklar düşünme, sorma, araştırma ve keşfetme gücüne sahiptirler. Bütün çocuklar gibi müslüman çocuklar da ruh ve din dünyası için tamamen kendilerine ait bir yol/metot geliştirirler ve Tanrı anlayışında sırf kendilerine mahsus tecrübelere sahip olurlar. Bu yaştaki çocuklar bu gibi şeyleri anlatmaya, kendi ümit ve korkularını açıklamaya hazırdır ve bunun için fırsat ararlar. Dinini çocuğa uygun bir dille anlatma İslam Dersi çocukların hayatına anlamlı olarak yerleşip onların kendisini yaratılmışların bir parçası olarak kavramasına, sorumluluk iradesi kazanmasına ve kendi şahsiyetini geliştirmesine yardım eden dinî bir kimliğin oluşmasını gaye edinir. İslam Dersi çocuklara, dinî bilgi yoluyla ve Anayasanın değerler sistemine yaptığı önemli atıflarla, hayatları, tutum ve davranışları konuşma ve şahsî gelişimleri ile ilgili esasları ve bakış açılarını kazandırır. Şahsiyet Eğitimi İslamda önemli bir yere sahip olan, cesaret, adalet ve hakkaniyet gibi klasik-antik kaynaklı faziletlerle, ümit, iman ve sevgi gibi Hıristiyanlığa ait faziletlerin yanında Kur’an’ın ‘’insan’’ tasavvurunun temelinde yer alan ve İslam’ın dışında da mevcut olan, tevazu, saygı, sabır, ilim aşkı, Allah’a tevekkül ve itidal gibi islâmî faziletlerin öncelikli bir konumu vardır. İslam Dersinin gayesi, bir taraftan Müslümanın inanç dünyasını hazırlamak ve bunun için gerekli islamî/dinî temel bilgileri vermek ve bunu derinleştirmek; diğer taraftan demokratik bir toplumda müslümanlarla müslüman olmayanlar arasında, özellikle insan haklarına saygılı, barışa dayalı bir toplum hayatı oluşturacak değer ve faziletlerin öğrenilmesini sağlamaktır. (Hoşgörü, Kadın Erkek eşitliği...) Demokratik bir toplum hayatı için ahlak î eğitim fazilet ve değerlerinin öğretilmesi Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 65 İSLAM ARAŞTIRMALARI Gayenin boyutları şunlardır: • Müslüman olarak çocuğun kendisine güvenini sağlar. • Çocuğun Allah’a karşı sorumluluk yeteneğini ve • Çocuğun diğer insanlara karşı sorumluluk yeteneğini geliştirir. Özetle İslam Dersi müslüman çocukları aynı zamanda Federal Almanya vatandaşı olarak hayata hazırlamaya yardımcı olur. Tamamlanmış bir öğreti olarak “İslam”a ait bir alan olmasına rağmen, İslam Dersinin İslam Antropolojisinde “fıtrî kabiliyet” (fıtrat) kavramı içinde yer alan, çocukların tabiî tecessüslerini uyandırmak ve muhafaza etmek, sorularına cevap aramak için onları motive etmek ve anlamlı bir şekilde buna yardımcı olmak gibi iddialı bir işlevi vardır. Bu, farklı alanlarda cereyan eder: • İslam inanç öğretisine göre verilen cevaplar ve gerekçeler çocukların kendi kendine düşünmesine ve onları kendi kendine uygulamasına yardım eder. • Müslümanların Allah’a ibadeti gibi dinî pratiklerin eğitim ve öğretimi, çocukların kendi hayatlarında intizamı ve ölçülü olmak gibi düzen tesis eden prensipleri ve zamanı iyi kullanmayı öğrenmesine aynı zamanda kendisi tarafından korunduğunu hissettiği toplumu tanımasına yardım eder. • Ahlâkî değer ve normlarla basit emir ve yasaklar bilgisi günlük hayatı ve birlikte yaşamayı düzenlemede katkı sağlar. Burada nazikçe selamlamak, başkalarına yol vermek yahut yardım etmek gibi İslâmî davranış şekillerinin (adap) uygulanması da etkili olur. • Allah’la yapılan gönüllü diyalog anlamında dua ve öğretmenlerin bizzat kelime-i şehadeti söylemeleri, dindarın önemli özelliği olarak imanın mana ve önemini kavramalarında çocuklara yardımcı olur. • Müslümanın Tanrı tasavvuru hakkındaki bilgiler çocuklara, kendi şahsî Tanrı tasavvurlarını tasvir ertme ve imanlarına bir yön verme imkanı sunar. Onlar Allah’a hitap etmek ve Allah tarafından hitap edilmek için bir yol bulurlar ve Allah’ın, korumak ve gözetmek suretiyle de hayatlarında daima kendi yanlarında yer aldığını öğrenirler. • Müslümanların kendi şehirlerindeki kurum ve kuruluşlar, mesela camiler, müslüman gençlik inisiyatifleri, mezarlıklar, işyerleri ve İslâmî yiyecek kurallarına uygun menüleriyle restoranlar ile ilgili bilgiler aynı şehirde müslümanların yaşantılarıyla ilgili aktüel ilişkiler kurmada; okul yahut aile çevresi dışında müslüman hayatının çeşitliliğini görerek kavrama ve anlamada yardım ederler. • İslam Dersinde diğer dinler hakkında, o din mensuplarıyla diyalogu kolaylaştıran, bilgiler de yer alır. Böylece bu bilgiler çocukları önyargı engelleri bulunmayan, daha çok birbirlerini dinleme ve birbirlerinden öğrenme imkanı veren ve hayat ufuklarının zenginleşmesine vesile olan bir buluşma ortamına hazırlamaya yardımcı olur. 66 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI 1. Ders Müfredatının Yapısı Muhteva İle İlgili Yapı Dersin muhtevası, dört sınıfın tamamına yayılacak şekilde, sekiz farklı konuda düzenlenmiştir.: 1- “Birlikte yaşamak”: Özgürlükçü demokratik hukuk devletinde başkalarıyla birlikte yaşamak 2- “İman”: Allah, kainat, tabiat ve hayatın anlamı meseleleri gibi önemli dinî konular 3- “Dua/Namaz”: Namaz ve serbest dua uygulaması 4- “Dini Hayat”: Müslümanın dinî uygulamaları ve ibadetleriyle ilgili önemli alanlar 5- “Muhammed”:Tarihî ve dinî açıdan Hz. Muhammed’in (s.a.v.) önemi ve anlamı 6- “Kur’an”: Seçme Kur’an metinleriyle ilk alıştırma 7- “Peygamberler”: Kur’an’dan seçme Peygamber kıssalarıyla ilk sunum 8- “Diğer Dinler”: Diğer dinlerin muhtevası ve o din mensuplarıyla birlikte yaşamak Konuların bu şekilde sıralanmasında İslam Dersi projesinden beklenen farklı talepler gözönünde bulundurulmuştur. Bu sıralama: • Allah, İnsan ve Dünya tasavvuru gibi İslam Dini’nin klasik akide konularını, dinî pratikleri, İslam inanç sisteminin merkezi olarak Kur’an’ı, tarihî ve dinî anlam ve önemiyle Hz. Muhammed’in şahsiyetini içine alır. • “Çok dinli (çoğulcu) ve demokratik sivil toplum” bağlamında müslüman öğrencilerin özel durumunu dikkate alır. • Dinlerarası çeşitli ilişkileri onaylar. • Öğrencileri, İslam’ın konulaştırdığı önemli problemler üzerinde tartışmaya ve öğrenilenler hakkında görüş açıklamaya teşvik eder. Ayrıca dört sınıfta işlenen konuların haricinde münferit konular devamlı ele alınarak derinlemesine incelenir (helezoni düzenleme). Bu konular kendi alanlarıyla da sınırlı tutulmazlar (konular üzeri koordine). Böylece öğrencilere, kendi bütünlüğü içinde müslümanın hayatını etkileyen bir din olarak , İslam’ın kapısı açılmalıdır. Müslüman çocuklar da kendi çevresinin ve şahsî tecrübelerinin çok farklı alanları arasından, “yaşayan din” olayına yaklaşırlar. İslam Dersi bu hususu gözönünde bulundurmalıdır. Din Öğretiminde Ağırlıklı Konular 1. Birlikte yaşamak, 2. İman, 3. Dua/Namaz, 4. Dini Hayat ve 5. Muhammed konuları her sınıf için özel ağırlıklı muhtevaya sahip iken, 6. Kur’an, 7.Peygamberler ve 8. Diğer dinler konuları kendi esas muhtevalarıyla her dört sınıfta sürekli işlenir. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 67 İSLAM ARAŞTIRMALARI Sekiz konu, dördüncü sınıfın sonunda müslüman öğrencilerin temel dinî ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde esaslı, kendi içinde bütün üniteler oluşturur. Bu konular İslam Dersinin ileriki safhalarında tekrar ele alınıp derinleştirilebilir. Münferit konuların din öğretimi açısından temel meseleleri aşağıdaki hedefleri gözetir: 1- Birlikte Yaşamak İslam Dersi öğrencilere yeni bir ders atmosferi sağlar. Çünkü bu ders onları alışılmış sınıf birliğinden ayırarak yeni bir öğrenci grubu halinde bir araya getirir. Sanki onlar, kendi ortak dinleri açısından bir daha tanışmak zorunda kalırlar. Öğrenciler, “müslüman olan” ve “müslüman olmayan” ayrımı yapmaksızın dini, cemaat halinde yaşamanın faydasını ve gerçek değerini yakinen görmüş olurlar. Bu konu bilhassa özgürlükçü demokratik hukuk devletinde barış içinde bir arada yaşamanın gereklerini de dikkate alır. 2- İman Tabiattaki kendi gözlemlerinden hareketle öğrenciler Allah’ın yarattığı bir varlık olarak dünyayı öğrenirler; Allah’ın kainatı sevdiğini, tabiatı ve çevreyi koruyup gözetmesi için onu insanın sorumluluğuna verdiğini ve böylece dünyanın korunabileceğini kavrarlar. Bu bağlamda onlar Allah’ın belli sıfatlara sahip olduğunu, diğer dinlerde de Allah’ın yaratıcı olarak kabul edildiğini öğrenirler. Bu, İslam inancında genellikle “ ‘aqide” (inanç öğretisi) olarak nitelendirilen İslam itikadına uyar. Burada öğrenciler hayatî anlamı ve önemi olan sorularla karşılaşmaya duyarlı hale getirilir ve bu sorulara cevap vermeye hazır olan İslam itikadının sunduğu bilgiler onlara öğretilir. İslam’ ın bilinen “altı iman esası” nın muhtevası 4.8.1’de verilmiştir. 3- Dua/Namaz Dua İslam’da ibadetin esasını teşkil eder. Öğrenciler hem namazı hem de Allah’a niyaz için rivayet edilen yahut serbest formüle edilen dua, hamd ve şükür sözlerini öğrenirler. Diğer dinlerde de duanın dinî hayatın merkezinde yer aldığını kavrayabilirler. 4- Dinî Hayat Öğrenciler dinî uygulamaların aşağıdaki önemli alanlarını öğrenirler: • Toplu ibadet yeri ve müslümanların buluşma yeri olarak camiler • Öğrenciler, çok yönlü fonksiyonları içinde bir camiin mimarî özelliklerini gerekçeli olarak öğrenirler. Bu arada diğer dinlerin ibadet yerlerini de öğrenir ve onlara saygı gösterirler. 68 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI • İslam takviminin (kameri yıl) 9. ayı olan Ramazan ayında oruç tutma • Öğrencilerin, oruç uygulamasıyla ilgili ailede ve cami cemaatı içinde daha önce yaşadıkları farklı tecrübeler, orucun kaynağı, anlamı ve şartları halinde dinî ifadelere yaklaştırılarak izah edilir. • Bağışlar ve hayır işlerine yardım yapma • Öğrencilere dinî saiklerle yapılan sosyal faaliyetlerin ahlakî önemi/anlamı öğretilir. • Mekke’ye Hac için yolculuk • Öğrenciler İslam inancının önemli birkaç ifadesiyle Haccın anlam ve önemini öğrenirler. “Dua/Namaz” konusuyla “Müslümanın iman esasları”nın (2.3.2) içeriği burada İslam’ın bilinen 5 şartıyla tamamlanmış ve 4.8.1’de birleştirilmiştir. 5- Muhammed Kur’an’ı nakleden bir Peygamber olarak Hz. Muhammed (s.a.v.) müslümanlar için Allah’ın elçisi ve iyi bir insan örneğidir. Öğrenciler Hz. Peygamber’in hayatına ait ilk temel bilgileri öğreniyorlar ve çocukluğunda başına gelen fevkalade olayları dinliyorlar. 6- Kur’an Öğrenciler, İslam’ın kutsal kitabı Kur’an’ın Peygamber Hz. Muhammed’in (s.a.v.) ana diliyle Allah tarafından ilk müslüman cemaata indirildiğini öğreniyorlar. Kur’an’ın kıssalar, meseller, ilim, kainat ve hayata dair kurallar ihtiva eden ilâhî bir kitap olduğunu anlıyorlar. Dikkatli ve itinalı bir rehberlikle ezberlenen kısa sureler, Allah tasavvurunun temel öğelerini içeren ve namaz kılarken okunacak ilk ana metinleri teşkil eder. İslam inancının bazı temel kavramlarının estetik şekli/yapısı üzerinde (Hat, telaffuz, anlam…) , camilerin nakışında ve Kur’an nüshalarının cazip bir şekilde dizaynında görülebileceği gibi öğrenciler oyun yoluyla dinî uygulamada Arap dilinin manasını ve İslam’ın bugünkü Kültür Dilini tanımış olurlar. 7- Peygamberler Öğrenciler Peygamber Hz. Muhammed’in(s.a.v.), Allah’ın daha önce vahiy gönderdiği seçilmiş uzun peygamberler dizisini sona erdirdiğini öğrenirler. Onlar bu peygamberler içinden Kur’an’da anlatılan bazılarının kıssalarını dinlerler. Allah’ın tayin ettiği göreve gelir gelmez peygamberlerin ve onlara inanan insanların hayatlarının nasıl değiştiğini anlarlar. Öğrenciler burada özellikle insanların yanlış davranışlarının ilahî vahyin gerekliliğini ortaya koyduğunu öğrenirler. Bu arada Kur’an’da zikredilen birçok peygamberin Yahudilik ve Hristiyanlık için de önemli olduğunu anlamış olurlar. 8- Diğer Dinler İslam’ın iki büyük bayramı, ayları “Ay” (Kamer) a göre belirlenen İslam Takvimi çevYıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 69 İSLAM ARAŞTIRMALARI resinde önemli olaylardır. Öğrenciler, kendi şahsî, ailevî ve kültürel tecrübelerinin ötesinde İslam inancıyla alakalı olarak bu bayramlardaki örfü ve dinî merasimleri görerek öğrenirler. Bugün farklı dine mensup insanlar Bavyera’da, Almanya’da, Avrupa’da ve dünyanın her tarafında birlikte yaşıyorlar. Bu birlikte yaşantılarını müşterek ve karşılıklı sorumluluk duygusu içinde oluşturuyorlar. Dinler buna önemli bir katkıda bulunuyor. Okul hayatı çerçevesinde bu bayramların ve diğer dinlerin bayramlarının ortaklaşa kutlanması cemaat tecrübesi ve diğer din mensuplarının buluşmasına bir vesile ve gerekçe oluyor. Ders Hakkında İslam dersi Almanca olarak verilir. Anayasa’ya ve din/hayat tarzı olarak “İslam”ın esaslarına uygun değerler sistemine göre İslam Dersi düşünce ve vicdan hürriyetine dayanır. Prensip, konunun çok geniş olması değil derin olmasıdır. Bunun için ders muhtevasının uygun seçimine, konuların sıralanışına ve dersin oluşturulmasında çocukların, isteğe göre düzenlenecek olan, söz hakkına da özel bir değer verilmelidir. Hayatın problemleri ve olayları hakkında tartışmalı ders yapmak, çocukların hayatında ve algı dünyasında büyük fakat görünürde önemsiz şeylere dikkat çekmek onların daha bilinçli bakmasına, soru sormasına, iyice anlamasına ve kavramasına yardım eder. İman, ilim, anlayış (basar), kavrayış (fıkıh) ve akıl İslam ilahiyatında birbiriyle sıkı ilişkisi olan, Kuran’ın değişmez konularıdır. Bunun için din pedagojisi açısından dinî anlayış kriterleri İslamın vahiy kitabında daima gösterildiği gibi ders için bilhassa önemlidir: Duyumsal algı alanı (görmek, işitmek...) bilgi ve hafıza muhtevasının değişimi (düşünmek, anlamak, hatırlamak...) kalb gözüyle anlayan kavrayış ve hayat (konuşma, bir görüşe sahip olabilme, sorumluluk alma...) ile ilgili ilk güdüler (faktörler) ; ilgili Kuran pasajlarının analizinden anlaşılan (hüküm verme ve kritik yapma kabiliyeti, samimiyet, malumat bilgi üretmek, hikmet, itaat, adalet, kazanç ve himaye…) İslam kaligrafisi, sanat ve mimarisi ile temas, Kur’an ahenginin klasik formuyla müslüman kültür dünyasının ruhî 70 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Esaslar Kafa ve Gönülle İSLAM ARAŞTIRMALARI motifli müziği çocuklara İslamî dindarlık alanına estetikduygusal bir giriş imkanı verir. İlkokuldaki sanat ve müzik derslerinin uygun şekilde yapılandırılmasından da bir yardım sağlanabilir. Açık, tabiî ortamda ders işlenmesi bir perspektif değişikliği sunar ve İslam vahiy kitabının tabiatı inceleme, onu doğrudan doğruya maddi olarak tecrübe etme, faydası üzerine düşünme, onun güzelliğinden Tanrı tecrübesine ulaşma; tabiatın Allah’ın bir yaratığı olarak anlaşılması, özel bir değere sahip olduğu ve korunması gerektiği tavsiyelerine uygun düşer. Tabiatta Öğrenme Oyun malzemelerinde ilk okul öğrencilerinin yaş grupları göz önünde bulundurulmalıdır. Oyun her zaman bir fayda ve anlam gözetilmeksizin bizatihi değeri ve faydası olan bir şeydir. İslam Dersi ortak oyuna fırsat vermeli, manalı, şahsî yahut müşterek boş zaman değerlendirmesi için vesileler bulmalıdır. Oyunla Öğrenme Diğer mezheplerin din dersleriyle ve gerektiğinde Etik dersiyle sürekli sistematik ve profesyonelce bir ortak çalışma müslüman çocukların hem şuurlanmasını hem de kültürlerarası diyalog kabiliyetini güçlendirir. Aynı zamanda çocuklar karşıdakinin bakış açısından faydalanmayı ve onu takdir etmeyi öğrenirler. İnsan haklarını hiçe sayan ideolojilerden ortaya çıkan fakat dindarlık maskesiyle görünebilen dünya fotoğraflarının kritik algılanması yeteneği de buna dahildir. Dinler arası ve Branşlarüstü Ortaklık İslam Dersinin muhtevası ilkokulun ders esas ve kurallarına ahenkli bir şekilde intibak etmelidir. Böylece dersler veya derslerin ana konuları arasında çapraz bağlantılar kurmak özellikle kültürler/dinler arası eğitim imkanlarından faydalanmak mümkün olur. Müfredat programındaki Arapça kavramların Latin alfabesiyle basit bir transkripsiyonu yapılmıştır. Bu transkripsiyon, ders açısından kavramların bu şekilde korunması gerekliliğini değil, öğretmenlere yardım amacını ifade eder. Hadsch (=Mekke’ye yolculuk) yahut Basmala (=Allah’ın adıyla başlama) gibi önemli bazı kavramlar Almancalaşmış haliyle kullanılabilirler. Kavram telaffuzu ile Arapça Kavramlar Hakkında Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 71 İSLAM ARAŞTIRMALARI ilgili şüpheli durumlarda müslüman öğrencilerin bu kavramları mümkün mertebe kendi ana dilleri ile telaffuz etmeye dikkat etmeleri gerekir (mesela Türkçe’de Hac ve Besmele denilmesi gibi). “Gott” kavramı yanında “Allah” kelimesi de kullanılabilir ve korunabilir. Peygamber isimleri Arapça şekliyle kullanılırlar (‘İsa gibi). Halbuki “‘İsa” Almanca’ya “Jesus” şeklinde girmiştir. Konualar Grundschule’de İslam Dersi Hakkında Özet Tablo Sınıf 1 Sınıf 2 Sınıf 3 Sınıf 4 1. Birlikte Yaşamak 1.1 Birlikte başlamak 2.1 Başkalarıyla ilişkim 3.1 İslam Toplumu 4.1 Toplumda yaşamak 2. İman 1.2 Allah’ın yarattığı harika dünyayı keşfetmek 2.2 Yaratıklarla ilişkim 3.2 Yaratıklarla ilişkim 4.2 İnsan hayatının sınırlı olduğunu öğreniyoruz. 3. Dua/İbadet 1.3 Allah’a dua etmek 2.3 Allah’a dua etmek 3.3 Allah’a dua etmek 4.3 Allah’a dua etmek 4. Dini Hayat 1.4 Camiye gidiyoruz 2.4 Müslümanlar oruç tutuyor 3.4 İslam’ın hizmetinde insanlar 4.4 Hac 5. Muhammed 1.5 Allah Hz. Muhammed’i seçti 2.5 Hz. Muhammed’in evlenmesi ve peygamberliği 3.5 Hz. Muhammed Mekke’de 4.5 Hz. Muhammed Medine’de 6. Kur’an 1.6 Kur’an öğreniyoruz 2.6 Kur’an öğreniyoruz 3.6 Kur’an öğreniyoruz 4.6 Kur’an öğreniyoruz 7. Peygamberler 1.7 2.7 3.7 4.7 Peygamber kıssalarını Peygamber kıssalarını Peygamber kıssalarını Peygamber kıssalarını dinliyoruz. dinliyoruz. dinliyoruz. dinliyoruz. 8. Diğer Dinler 1.8 Farklı din mensupları birlikte yaşıyorlar. 72 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 2.8 Farklı din mensupları birlikte yaşıyorlar. 3.8 Farklı din mensupları birlikte yaşıyorlar. 4.8 Farklı din mensupları birlikte yaşıyorlar. İSLAM ARAŞTIRMALARI İslam Dersi Sınıf 1 1.1 Birlikte Başlamak 1.1.1. Biz Tanışıyoruz • Ben kimim ve neden hoşlanıyorum? • Nereden geliyoruz? • Nerede yaşıyoruz? • Bizi bağlayan nedir? • Günlük hayatta dinimizi nerede yaşıyoruz? 1.1.2. Bizim İçin Önemli Olan • Günlük hayatta belirli davranış biçimlerini gösteriyoruz. - Dostluk selamı - Allah’ın adıyla başlamak (Besmele) - Sağlığımıza dikkat ediyoruz. - Yemekte nasıl davranırım? - Yiyecekle ilgili (helâl haram) kurallarına uyarım. • Birbirimize saygı gösterir ve yardım ederiz. • Başka din ve görüşe sahip çocuklarla dostça birlikte yaşarız. Tanışma oyunu: Kendisinin ve ailesinin resmini çizerek tanıştırmak; Bir dizi resimle günlük yaşantısını canlandırmak; Günlük yaşantıları birbiriyle karşılaştırmak; Ev fotoğraflarıyla bir sergi oluşturmak; Jestler, mimikler; sevdiğim hayvan, severek yaptığım, iyi yapabildiğim, severek yapmadığım; El sıkışmaları toplumsal bir sembol olarak şekillendirip, özdeşleştirme; Birini sesinden tanıma, müşterek oda kurmak; kompliman hareketleri: ben seni seviyorum, çünkü... Sınıf hizmetleri, görüşme kuralları ve dinî ayinleri kararlaştırma. Davranış biçimlerini öğrenmek ve yapmak - Dostluk - Yardımseverlik - Nezaket - Adalet - Doğru giyinirim. - Çok hareket ederim ve sağlıklı beslenirim. - Bedenimi temiz tutarım. Helâl/Haram: - Sağ elle yenir - Yeme ve içmede ölçüye uyulur - Yemek (öğünlere) bölünür Tartışma: Sağlıklı olan/olmayan nedir; Yaz ve kış elbise kataloglarından (resimler) keserek bir kolaj oluşturunuz. Sağlığa faydalı işlerden oluşan bir haftalık plan; temizlikle ilgili emirlerin anlamı ve arka planı üzerinde sohbet. Mesela taharet (abdest bozduktan sonraki temizlik), sağ ve sol el ayırımı hakkında. (Hadis: Temizlik imandandır.) Temizlik planı yapmak; Abdestin şartlarını resimle göster Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 73 İSLAM ARAŞTIRMALARI mek; yemek duasıyla topluca okul kahvaltısı; sınıfın yemek duası yapılan bir yemeğe daveti; bir haftalık bir yemek planı yapıp poster ve prospektüsten bir kolaj halinde asmak; basit yemek tarifleri denemek. (Helâl Haram) Yiyecek kuralları ile ilgili resimli bir sayfa yapmak. 1.2. Allah’ın Yarattığı Harika Dünyayı Keşfetmek 1.2.1 Bu dünyadaki Hayret Edilecek Harika Şeyler • Dünyayı duyularımızla keşfediyoruz. • Neye hayret ediyoruz? • Biz kainatın yaratılışına seviniyoruz ve bunun için Allah’a şükrediyoruz. 1.2.2 Allah Kimdir? • Allah bir tektir. • Allah yaratıcıdır. • Allah’ın sıfatları - Allah’ın her şeye gücü yeter. - Allah daima buradadır. - Allah her yerde hazırdır. - Allah her şeyi görebilir ve işitebilir. - Allah rahmandır, rahimdir. • Müslümanlar Tanrı’ya (Gott) Allah derler. • Diğer dinlere mensup insanlar da yaratıcı olarak Tanrı’yı överler. 74 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Bir kelebeğin tırtıl ve larvadan gelişerek nasıl meydana geldiğini düşününüz (resimler kullanarak). Bir tohum tanesinden bir bitkinin nasıl çimlendiğini gözlemleyiniz. Özgür tabiatta ders işlenmesi (mesela güneşin doğuşu) ve “Allah sevgisi öyle harika ki”, “Teşekkür ederim” ilahisi. Diyalog: Allah hakkında şimdiye kadar öğrendiklerim Öğretmen anlatımı: Kur’an Allah hakkında bize ne haber veriyor? Kolaj yahut tablo; Allah neyi yarattı? O’nun sıfatlarından hangisi özellikle benim için önemlidir. “Allah’’ adını kaligrafi, harf ve cümle olarak yazıp çizmek yahut boyamak. Diğer dinlerin ilahî ve dinî musiki Cd’si İSLAM ARAŞTIRMALARI 1.3 Allah’a Dua Etmek 1.3.1 Şahsî İbadet (Dua) • Allah beni görür ve beni işitir. • Kısa dua sözleri • Kısa yakarışları ezberliyorum. 1.3.2. Dinî İbadet (Salat) • Namaz için belli kurallara uyuyorum. • Namaz için Abdest alıyorum: Elleri, ağzı, burnu, yüzü, kolları, başı, kulakları ve ayakları yıkıyorum. • Bedenim (ruhumla) birlikte namaz kılıyor. • Her namaz tekbirle başlar, selamla son bulur. • Yalnız olarak yahut cemaatle namaz kılıyorum. • Kısa Kur’an surelerini ezberliyorum. Sureler: 1, 103, 112 • Başka din mensupları da ibadet ederler. Allah’ın varlığına delâlet eden eşya getiriniz. Allah nerededir ve nasıl hissedilir, birbirinize anlatınız. Wandfries (duvar süsü) oluşturunuz.; Allah’ın yeryüzündeki izleri. Örnek hikâyeler dinleyiniz, anlatınız ve oynayınız. Duaları resimle gösteriniz. Allah’a mektup yazınız. Bildiğim dualar; olay hikâyeler ve bunun için dua formüle etmek; tanıdık, akraba ve öğrenci arkadaşlar için dualar formüle etmek... Öğrenciler kısa dua ve niyazları Arapça ve Almanca olarak öğreniyorlar. Bismillah, Sübhanellah, Elhamdülillah, Allahüekber, Lailahe illallah, Şehadet... Namazın şartlarını resimle gösteriniz ve deftere kaydediniz; birbirinizle namaz alıştırması yapınız. Şahsî bir dua kitabı hazırlayıp oluşturunuz. Konuşma: Diğer dinlerde nasıl dua edilir? Çok dinli bir sabah ayinini sınıfla birlikte organize ediniz. Benim bir seccadem var. Sınıfta birlikte namaz kılıyoruz. Kısa Kur’an surelerinin Almanca anlamlarını öğreniyorum. Öğrenciler başka dinden olan arkadaş ve tanıdıkları hakkında bilgi veriyorlar. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 75 İSLAM ARAŞTIRMALARI 1.4 Camiye Gidiyoruz 1.4.1. Müslümanların toplandıkları ve Namaz Kıldıkları Mekânlar • Cami bizim ibadethanemizdir. • Diğer dinlerin de ibadethaneleri vardır. - Hristiyan Kiliseleri - Sinagoglar - Köy ve kasabalarda dinî buluşma yerleri • Bir caminin farklı özelliklerini öğreniyoruz. - Caminin dışı - Caminin içi • Cami ziyaretinde belli kurallara uyuyoruz. - Ayakkabıları çıkarıyoruz. - Abdest alıyoruz. • Her yerde ibadet edebiliriz (Meselâ ibadet odalarında). 1.5 Allah Hz. Muhammed’i Seçti 1.5.1. Hz. Muhammed’in Çocukluğu • Biz Hz. Muhammed’i anlatıyoruz (Önbilgi). • Hz. Muhammed bizim peygamberimizdir (Kavramları öğrenelim: Peygamber, Elçi, Seçilmiş). • Hz. Muhammed’in doğumu - Doğum yeri: Mekke - Baba ve Anne: Abdullah ve Amine - Büyük Baba: Abdülmuttalip • Hz.Muhammed’in Çocukluğu - O hem yetim hem öksüzdü. - Onun birçok iyi özellikleri vardı. • Hz. Muhammed bütün varlıklara karşı şefkatkli idi (Kavram:Yaratık). 76 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Burada muhakkak bir cami ziyareti tavsıye edilmelidir. İlave olarak audio sistemi kurulabilir. Önbilgi getiriniz. El işi olarak bir cami yapınız (kopya örneğine göre) Camiler çiziniz. Mandala mozayiğini süsleyiniz (mesela el-Hamra). Sınıfta süslü bir çerçeve oluşturunuz. Konuyla ilgili resim yahut Leporello (müzik parçası) bulunuz. - Camide böyle davranırım. - biz camide idik. Allah’ın Hz. Muhammed’i yarattığına şükür olarak “Allah sevgisi öyle harika ki” ilâhisi... “Hz. Muhammed benim peygamberimdir, Hz. Muhammed Allah’ın elçisidir.” cümlesini mümkünse Arapça ve Almanca karşılığıyla yazıp süsleyiniz. Arapça “Muhammed” yazısını cam levha yahut iş kağıdına işleyiniz. Öğretmen anlatımı: Hz. Muhammed’in doğumuyla ilgili olağanüstü olaylar. Öğrenciler düşünüyorlar ve Hz. Muhammed’in doğumuyla ilgili resimler tasavvur ediyorlar. O zamanki hayata ait resimler. Hz. Muhammed’in çocukluğuna ait öğretmen anlatımı. Hayvan masalları: Hz. Muhammed hayvanlara nasıl muamele etti. İSLAM ARAŞTIRMALARI 1.6 Kur’an Öğreniyoruz 1.6.1 Kur’an İnancımızın En Önemli Kaynağıdır • Kur’an Allah tarafından vahyedilmiştir. • Bir melek Kur’an’ı Hz. Muhammed’e vahyetmiştir • Kur’an Arapça olarak vahyolunmuştur. 1.6.2. Fatiha Suresi Kur’an’ı Açar • Biz Fatiha suresinin anlamını öğreniyoruz ve ezberliyoruz. • Allah alemlerin Rabbi’dir. 1.7 Peygamber Kıssaları Dinliyoruz 1.7.1 Hz.Yusuf • Hz. Yusuf İsrailoğullarının bir peygamberidir. • Yusuf ’un soyu peygamberler sülalesine dayanır. • Yusuf ’un çocukluğu • Yusuf ’un rüyası • Yusuf ’un yükselişi Mesela mağara ve Kur’an resimleriyle takviye edilmiş öğretmen anlatımı: Teyit: Çalışma kağıdı üstüne meleğin sözleri yazılacak. Bu sözlerin tevsiki (doğruluğu) için bir Kuran incelenmeli, bir ayet deftere yapıştırılmalı ve sayfaya öğretmenin anlattığı muhtevayla bir şekil verilmeli. Öğrenciler ön bilgilerini muhtevaya katıyorlar, gerekli yerlerde öğretmeni tamamlıyorlar. Sınıfa dua kitabı konulacak (mesela DINA5). Her sayfa başka bir çocuk tarafından düzenlenmeli Duanın topluca okunması farklı olur: Ses ayarı (hafif, yüksek). Önce öğretmen bölümleri okuyor, arkasından öğrenciler okuyorlar. Metin çocuklara dağıtılıyor. Düşünme ve tefekkür: Namaz kıldığında kendini nasıl hissediyorsun (cemaatle namaz kıldığında). Deftere kaydetme: Sure yapıştırılır. Öğrenciler grup halinde namaz kılarken resimlerini yaptırırlar. Muhtevanın pekiştirilmesi: Allah sana nerede yardım etti? O sana daha önce hiç yardım etti mi? Öğrenciler resim çiziyorlar. Muhtemelen sınıf kolajı olarak. Yusuf ’un hayatı resimlerle gösterilecek. Yusuf ’un rüyası oyunlarla gösterilecek. Yusuf ’un duyguları bir pandomima halinde oynanacak, her sahne için diyalog bulunacak, şahıslar arasındaki ilişkiler tanımlanacak. Tartışma:Yusuf ’a güç veren nedir? Dinler arası proje:Tiyatro parçası “Yusuf ” Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 77 İSLAM ARAŞTIRMALARI 1.8 Farklı Dinlere Mensup İnsanlar Birlikte Yaşıyorlar 1.8.1 Önemli Dinî Bayramlar • Müslümanların Bayramları - Ramazan Bayramı - Kurban Bayramı • Diğer Dinler - Yılbaşı (Weichnachten) - Ostern İslam Dersi Sınıf 2 2.1 Başkalarıyla İlişkim 2.1.1. Sınıfta Hayat • Yardımseverlik • Doğruluk • Kavga ve barış 78 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Öğrenciler tarafından kutlanan bu dinî bayramların sınıfın yıllık takvimine işlenmesi Biz bayramlarımızı birlikte kutlarız. İnsanların birbiriyle ilişkisi hakkında Hz. Muhammed‘in tavsiyeleri; Hz.Muhammed‘ın nasıl hakemlik yaptığı hakkında rivayetler; Sünnetten örnek olayları dinleyiniz ve analiz yapınız. Lehte ve aleyhte durumları farklı ifade imkanlarıyla gösteriniz (renkler, sesler, mimik, jest vb. hareketlerle sahnelemek). Kendi aranızdaki münasebetleri ve diğer insanlarla olan ilişkileri tanımlayınız. Duyguları sembolik olarak gösteriniz. Esas olarak aktüel bir tartışma: Rollerle çözüm aramak; Çözüm tekliflerini müzakere etmek; ihtilafı resimlerle göstermek; Bir çocuğun duygu ve düşünce dünyasına girerek ona nasıl yardım edilebileceğini ve uygun davranışın nasıl olacağını bulmak; Farklı dine mensup çocukların bir sınıfta birlikte nasıl yaşayacaklarını tartışmak; Okulun hakemini tanıştırmak; İSLAM ARAŞTIRMALARI 2.2. Yaratıklarla İlişkim 2.2.1 Hz. Adem ve Hz. Havva Cennet‘te • Adem: İnsan ve Peygamber • Adem, Allah‘ın yeryüzündeki halifelik görevini alıyor. • Havva, bütün insanların annesi • Adem‘in hatası • Allah, Adem ve Havva‘yı yeryüzüne gönderiyor. 2.2.2 İnsan Diğer Varlıklara Karşı sorumludur. • Tabiat ve Çevreye yapılan sorumsuzca müdahalelerin (kötü sonuçları) insanlara yansır. 2.3 Allah‘a Dua Etmek 2.3.1 Şahsî İbadet (Du‘a) • Kısa duaları ezberliyorum. • ‘Allah’ diyorum, kendimi nasıl hissediyorum: Sevinç ümit, memnunluk, şükür, gerginlik, üzüntü, yalnızlık, korku, öfke... • Allah’tan ne bekliyorum, Allah benden ne bekliyor? “Cennet” tablosu düzenlenmesi; Kum sandığında bir Cennet yapılması; Meditasyon: Cenneti nasıl tasavvur ediyorum. Tartışma; Cennet için şükür duası. Diyalog : Allah erkek ve kadınları eşit yarattı; erkek ve kız çocuklarının sınıfta, okulda ve ailedeki ödevleri, hak ve vazifeleri üzerinde konuşmak; Öğrenci raporları: Annem benim için ne yapıyor. Babam benim için ne yapıyor? Tohum ve ürün örneğinde görülen tabiattaki düzen ve ahenk; Mevsimler ağacında mevsimlerin gelişini ve benzer örnekleri öğrenmek; İnsanların tabiata müdahalesi hakkında örnekler: Irmak yatağını doğrultmak; Çevre projesini okulda birlikte şekillendirmek; mesela: çöp ayırımı, dere/çay temizliği (Bachpatenschaft) enerji tasarrufu... Dualar - Yemekten önce ve sonra - Uykudan önce - Uyandıktan sonra Dualar Almanca metin ve Arapça hatla küçük bir tabela yahut postere asılabilecek şekilde yazılacak (Karton, tahta, alçı, cam boyama, kalıgrafi) Şahsî dua kitabına devam; Bizzat kendin için Allah’a ne söyleneceğini yaz. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 79 İSLAM ARAŞTIRMALARI 2.3.2 Dinî İbadet (salat) • İbadetle ilgili diğer prensipleri öğreniyorum. - Temizlik anlayışının derinliği - Günün saatlerinin belirlenmesi - Namaz takvimi • Kurallı olan, tesadüfî olandan üstündür • Ben imanımı güçlendiriyorum (Namazda Kelime-i şehadeti söylüyorum). • Cemaatle namaz kılmanın şartlarını öğreniyorum. • ‘’Oturma’’ (teşehhüd halinde iman ikrarı (Şehadet) tekrarlanır. • İbadete çağrı (ezan, kamet)... Daha önce öğrenilen bazı şartların açıklanması: • Dış (maddî) temizliği, iç (manevî) temizlikten ayırmak, • Kurallı olanın kuralsız olandan üstlüğünü kavramak (nefes almak, içmek, yemek, uyumak, öğrenmek ve ibadet etmek) El işi olarak bir “namaz saati” yap; renkli bir yuvarlak levhayı beş namaz vaktine göre bölümlere ayır ve beş vakit namazın adlarını yaz: - Sabah yahut ilk namaz (el-Fecr) - Öğle namazı (el-Zuhur) - Ikindi namazı (el-Asr) - Akşam namazı (el-Mağrib) - Yatsı namazı (el-Işa) Cemaatle namaz kılmanın niçin daha üstün olduğu tartışılacak. 2.3.3 Allah bütün insanları işitir • Diğer din mensupları nasıl ibadet eder. • Diğer dinî cemaatler nerede ibadet eder. •Yahudiliğin ortak mirası olarak Mezmur Duaları, Hristiyanlık ve İslam • Biz diğer ibadethaneleri ziyaret ediyoruz. Hıristiyanlık İbadetleri - Haç’a ibadet şekli - Vaterunser (Babamız) - Ave Maria (Katoliklerin bir duası) - Rosenkranz (Tesbih çekerek dua etmek) - Sabah, akşam ibadetleri ve sofra duaları için örnekler İbadethaneler ve Sembolleri - Kilise - Sinagog - Tempel (tapınak) - Bethaus (ibadethane) Diğer “ibadete çağrı“ şekilleri - Sesli aletler - Çan - Nefesli sazlar 80 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI 2.4 Müslümanlar Oruç Tutuyorlar 2.4.1 Ramazan • Oruç ayı Ramazan - İslâmî Ay takviminin 9. ayıdır. - Hz. Muhammed’in ilk vahiy aldığı aydır • Oruç İslamın üçüncü şartıdır. • Ramazan özel bir zamandır. - Ben her şeyden çok Allah’ı düşünüyorum. - Ben her şeyden çok diğer insanları düşünüyorum. - Ben daha ziyade saygılı davranıyorum. - Yeme ve içmeyle ilgili özel kuralları öğreniyorum. Orucun şartlarından hangisini uygulayabilirim - Biz Ramazan’ın başlangıcını bekliyoruz. - Yeni ayın gözetlenmesi - Ramazan her zaman aynı mevsime denk gelmez. Oruç tutmak zorunda değildir. - 12 Yaşına kadar çocuklar - Hamile ve emzikli bayanlar - Yolcular - Hastalar - ........ Müslümanların oruç tutma sebepleri üzerinde tartışma Oruç tutmak yeme ve içmeyi terketmekten daha fazla bir şeydir: Müslüman sabırlı olmak için gayret sarfeder, sövmez ve lanet okumaz. Oruç ayı içinde ve dışında günlük yaşantıyı resimlerle gösteriniz. 2.4.2. Diğer dinlerde oruç tutmak • Diğer dinlerde de oruç zamanları ve oruç şartları vardır. Diğer dinlere mensup öğrencilere oruç zamanları ve kuralları hakkında soru sormak 2.5 Hz. Muhammed’in Evlenmesi ve Peygamberliği 2.5.1 Hz. Muhammed’in Evlenmesi • Hz. Muhammed Hz. Hatice için yaptığı ticaret işinde ehliyetini gösteriyor. • Muhammed gelecekteki peygamberliğin işaretlerini taşıyor. • Hatice Muhammed’e evlilik teklif ediyor. Mekkeliler Muhammed’den Ka’be’nin tamiri esnasında hakemlik yapmasını rica ediyorlar. Tekrar (Çocukluğu), Öğretmen anlatımı, Fleece Wand da görüntülü anlatımla takviye, Muhammed konusunda devamlı ilave bilgi gelebilir (Mesela Hatice hakkındaki bilgiler buna eklenebilir.). Resim ilavesi: Mekke’de Ka’be... Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 81 İSLAM ARAŞTIRMALARI 2.5.2 Hz. Muhammed’in Peygamberliği • Muhammed Mekke yakınlarında bir mağarada • Peygamber olarak görevlendirilmesi 2.6 Kur’an Öğreniyoruz 2.6.1 Nas Suresi (İnsanlar) • Nas suresinin anlamını öğreniyoruz. - Koruma suresi, Felak suresiyle birlikte - Allah’ın sıfatları: O Rab dır, hakimdir ve ilahtır. - Allah insanları sever ve onları manevî tehlikelere karşı korur. - Cinler (kötü cinler) ve insanlardan fısıltı yoluyla kötü telkinde bulunanların tehlikesi Ramazan ayı Kamerî Takvim aylarındandır. 2.6.2 Felak Suresi (Fecir) • Surenin manasını öğreniyoruz. - Koruma suresi - Allah bizi, gördüğümüz ve göremediğimiz dış tehlikelere karşı korur; - Tehditler: • Fizikî tehlikelerin sembolü olarak karanlık • Duyuları yahut irade gücünü aldatan sihir • Kıskançlık Allah biz insanları korumak suretiyle merhametini gösteriyor. 82 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Fleece Wand daki anlatıma devam (Mağara, Kur’an) Bir deftere Kuran ve Mağara resmi eklemesi Kuran ayetleri (96: 1-5) meleğin sözleriyle canlandırmak ve bir çalışma sayfasında alıştırma yapmak (İslamda okumanın önemi Sureyi ezberleme; Sure uykudan önce korku durumlarında okunur. Biz ne’den korkarız? Korktuğumuzda ne yaparız. Hz. Adem ve Hz. Havva’nın İblis ile olan hadisesine işaret... İyi bir arkadaşlığa örnek: Muhammed ve Ebu Bekir; Kötü arkadaşlığa örnek:Yusuf ’un kardeşleri; İyi, yahut kötü toplum içinde bulunmam bana nasıl etki edebilir? Sureyi ezberleme; Sure uykudan önce yahut korku durumlarında okunur. Hz. Musa (Moses) ile Firavn’ın sihirbazları arasında müsabaka; Kıskançlık üzerine kendi tarafınızdan anlatılan hikayeler: - Niçin kıskanç olunur? - Buna karşı ne yapılabilir? - Kıskançlığın sonuçları nedir? Medine halkı mallarını Mekke’den hicret edenlerle paylaşıyor. Mekkeliler de bu olaydan kıskanç olmamayı öğreniyor. İSLAM ARAŞTIRMALARI 2.7 Peygamber Kıssaları Dinliyoruz 2.7.1 Nuh (Noah) • Nuh kendi kavminin insanlarını uyarıyor. - Nuh zamanındaki insanlar Allah’ın emirlerine uymuyorlar. - Zengin ve imtiyazlı kişiler fakirlere kötü davranıyorlar. • Nuh gemi yapıyor. - Nuh kavmini korkunç bir tufanla uyarıyor. - O (denizi olmayan) kuru bir ülkenin ortasında bir gemi yapıyor ve fakirleri koruyor. - Kavmi onunla alay ediyor. • Tufan geliyor. - İnsanlar ve hayvanlar gemiye sığınıyorlar ve kurtuluyorlar. - Nuh oğlunu kaybediyor. Öğretmen anlatımı: İnsan neden Allah’ın kainattaki iyi düzenine aykırı hareket ediyor? Allah’ın iyi düzenini tehdid etme ve O’nun emirlerine riayet etmeme konusundaki örnekleri toplayın. Allah’ın Nuh’a verdiği görevi tasvir etme; Nuh ve diğer insanlar arasındaki tartışmayı rollerle oynama; Gemi ve hayvanları resmeden bir duvar resmi yapmak; İlahî: ‘Gemide daha yer var’ (Kaynak) Gemi üzerinde bir gökkuşağı yapmak İlahi söylemek; Protestan/Katolik dinleriyle müşterek Etik(Ahlak) dersi 2.7.2 Yunus (Jonas) • Yunus kavminin insanlarını uyarıyor. - Onlar Allah’a inanmak istemiyorlar. - Yunus vazifesinde şüpheye düşüyor. • Yunus vazifeden ayrılıyor. - O şehirden kaçıyor ve bir gemiye biniyor. - Gemi bir tehlike ile karşılaşıyor. - Yolcular kur’a çekiyorlar ve Yunus’u Denize atıyorlar. - Yunus bir balık tarafından yutuluyor. • Yunus pişman oluyor. - O balığın karnında dua okuyor. - (Balık tarafından) karaya atılıyor. - O görevini tekrar alıyor ve başarılı oluyor. Antik şehirdeki kötülüğü öğretmenin anlatımı (veya Mezopotamya’dan bir şehir resmiyle); Yunus için görevlerin en zoru; Peygamberin şüpheye düşmesi ve kaçışı pandomima halinde tasvir edilecek; Gemideki tartışmayı oyun olarak sahneleyiniz. Bir Yunus duası tasarlayınız. İlahî: ‘’Yaşamam için beni derinlerden çağırıp çıkaran Allah’ıma hamdediyorum (Kaynak). Yunus’un va’zının etkisi ve insanların dönüşünü tasvir etme (Öğr. Anlatımı) (Bir Yunus oyunu hazırlayıp oynama)... Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 83 İSLAM ARAŞTIRMALARI 2.8 Farklı Dine Mensup İnsanlar Birlikte yaşıyorlar 2.8.1 Çalışmak ve dinlenmek • “İyi iş” günü olarak iş günü • Dinlerin kendi düzenleri vardır Cuma, Sabat, Pazar, tatil günleri 2.8.2 İslami Takvimde Önemli Günler • Yeni Yıl • Hz. Muhammed’in doğumu Tartışma: İnsanlar neden dinlenmek zorundadırlar? Kendi aktiviteleriyle haftalık bir plan hazırlamak; Almanya’da Pazar günü nasıl bilinir? Müslüman öğrenci arkadaşlarınız Yeni Yılı nasıl kutluyorlar? Farklı müslüman ülkelerde Yeni Yıl Kutlamasının nasıl olduğunu öğrenmek; Yeni Yılda örf ve adetler; Hz. Muhammed’in doğum günü 3. ayın 12 sidir (Rebiulevvel). Öğretmen anlatımı: Hz.Muhammed’in doğumu ile ilgili olağanüstü olaylar; O folklorik bir kutlamadır. Özel kutlamanın bir konuşmada rol ve çizimle gösterilmesi; Diğer dinlere ait kortejler mesela dua alayı ‘’Fronleichnam’’ alayı (Katoliklerde mukaddes ekmeğin Hz. İsa’nın vücudunda temessül etmesi yortusu)... İslam Dersi 3. Sınıf 3.1 İslam Toplumu 3.1.1 Aile • Ana, baba ve çocuklar • Büyük anne, büyük baba • Kardeşler • Akrabalar 84 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Kendi ailevî ilişkilerinizi anlatınız, bunu rollerle yahut resimlerle gösteriniz. Ortak girişimlerinizi anlatınız ve bununla ilgili duygularınızı açıklayınız. İSLAM ARAŞTIRMALARI 3.1.2 Müslümanlar soylarına ve inançlarına bakmaksızın başkalarına yardım ederler • Aile üyeleri • Komşular • Arkadaşlar • Sınıf arkadaşları Bizzat yapılmış bir yardım gibi kendi tecrübelerinden bahsetmek; O esnada sahip olduğu duyguları ifade etmek (konuşmayla, resimle, pandomima vb bir araçla); Komşuluk hizmetleri, münzeviler için angajman, sınıftaki problemli çocuklara dikkatli rehberlik yapmak; Sınıf sözcüsü, hakem olarak sınıf topluluğuna giriş... 3.2 Yaratıklarla İlişkim 3.2.1 Karıncalar vadisinde Süleyman • İnsan ‘küçük canlılara’ da saygı göstermek zorundadır • Tabiat ve Çevrenin korunması prensipleri • İnsan kâinatın sahibi değildir. • İstifade ve güzellik birliktedir. Film: Orman polisi olarak karıncalar; Örümcek ağı tabelası yapmak; Ekolojik kan dolaşımını göstermek; Ekolojik zincirin diya serisi; Kainattaki (olumsuz) olaylara (müdahale) ve yardım için dua formüle etmek; Allah’ın yarattığı şeylerden parçalar toplayıp sıraya koymak, mesela sonbaharda renkli yapraklar; Şiir: Yusuf ’un Guggenmosu: ‘’Devin biri bir taş attı... Müşahhas sorumluluk üstlenmek, mesela bitkiler, hayvanlar ve diğer insanlar için; Kur’an’da hayvanlar... 3.3 Allah’a Dua Etmek 3.3.1 Şahsî İbadet ( Dua) • Kısa duaları ezberliyorum. • Birisi için dua ediyorum. • Birisinden bana dua etmesini rica ediyorum. • Allah’a şükrediyorum. • Kısa dualar gün boyunca bana eşlik ediyorlar. • Ölenler için dua ediyorum. Şahsî dua kitabına devam etmek; Allah’tan bağışlanma dilemek Dualar - Evden ayrılırken - Abdest alırken - Özel vesilelerle (Namaz dolayısıyla, Ramazan’da) - Hastalar ve yolcular Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 85 İSLAM ARAŞTIRMALARI 3.3.2 Dinî İbadet (Namaz) • Cemaatla Namaz • Namazı bozan şeyler • Namazda bir hata yaparsam • Namazdaki kolaylıklar Birlikte bulunan müslümanlar cemaatla namaz kılabilirler, mesela - Evde - Okulda Cemaatla namazda kendi içlerinden bir imam seçilir. Namazı bozan şeyler: - Kıble ‘den dönmek. - Abdesti bozan şeyler Namazın kolaylıkları: Yolculuk, hastalık, zaman darlığı yahut korku hallerinde namazı kısaltmak ve birleştirmek; Beraber namaz kılmaları yahut namaz kılışımızı görmeleri için (arkadaşlarımızı) davet ediyoruz. 3.3.3 Allah bütün insanları işitir • Bütün insanlar birbirleriyle akrabadır. • Bütün insanları duamızın içine alıyoruz. • Diğer dinlere mensup öğrencilerle ibadet için bir araya geliyoruz. Diğer din mensuplarıyla niçin ve nasıl ibadet ettikleri hakkında konuşuyoruz. Duaları bizzat formüle etmek; Belirli istekler için dualar, mesela “barış” için... 3.4 İslamın Hizmetinde İnsanlar 3.4.1 Birbirine yardımcı olmak, bağış yapmak • Zekât İslam’ın 4. şartıdır - Kelime anlamı ve özü: Hırs ve bencillikten temizlenme - Kurallar • Allah’ın zekâtı niçin mecburî bir vergi olarak koyduğu ile ilgili sebepler bulmak: - Kıskançlık ve hasedin yok edilmesi - Sorumluluk hissi ve toplumun güçlendirilmesi. Allah zekât verenleri ve iyilik yapanları bu dünyada ve öbür dünyada mükâfatlandırıyor. Ebeveyn ve akrabanın zekâtı nasıl verdikleriyle ilgili malumat toplamak; Kimin zekât verip kimin aldığı sorusunu açıklığa kavuşturmak; Zekât gıda maddeleri elbiseler vb. olarak da verilebilir. Hz. Muhammed zamanında zekâtın nasıl toplanıp dağıtıldığıyla ilgili siyer yahut Sünnetten örnekler... 86 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI • İhtiyarî Yardım (Sadaka) - Anlamı: Gönüllü iyilik ve yardım yapmak, yardımı vermek ve taksim etmek - Sadakanın şartı: İhlas ve alçakgönüllü davranmak - Zekât ile sadaka arasındaki fark - Allah insanların birbirleriyle ilgilenmesini istiyor (2:177). Niçin insanlar başkalarına yardım etmelidirler? Fert olarak başkası için ne yapılabilir? Bunun üzerinde düşünmek, meselâ bir şeyler vermek, yardım etmek, teşekkür etmek, dostça gülümsemek; Bir kimseye bizzat nasıl yardım edilebileceği ile ilgili tecrübeleri anlatmak; Sadakanın değerini nereden aldığı üzerinde düşünmek; Sadaka hakkında Hadisler... 3.4.2 Diğer dinlerin hizmetinde insanlar • Başka din mensuplarına göre de yardım ve bağış önemlidir. - Başka dine mensup öğrencilere kendi dinlerinde nasıl yardım edildiği soruluyor. 3.5 Hz. Muhammed Mekke’de 3.5.1 Muhammed imana çağırıyor • Muhammed kendi kavmine hitap ederek haksızlığı teşhir ediyor ve İslam’a çağırıyor. • Mekkeliler arasında Muhammed’in dostları ve düşmanları. • Muhammed’in Miracı - Mekke’nin o zamanki durumunu tasvir; Mekkelilerin Muhammed’i nasıl karşıladıklarını düşünmek; Muhammed’in Mekkelilere karşı nasıl davrandığını anlatmak; 3.5.2 İlk Hicret • Birçok Müslüman Habeşistan’a hicret ediyor. • Habeşistan’ın Hıristiyan kralı Müslümanları koruyor. Öğretmen anlatımı sırasında müzik kullanılarak kaçış esnasındaki ses canlandırılabilir. Empati: - İnsanlar ne hissediyorlar? - Korkuları ve düşünceleri nedir? - Tanımadığın bir yere kaçmak zorunda olsaydın ne hisseder ve ne düşünürdün? Kralla hedef olarak ortak yürüyüşü açıklamak için araç olarak resimli levha (ayrı ayrı resimler için düşünce kabarcıkları); Habeşistan’ın Hıristiyan kralı ile Müslüman muhacirler arasındaki konuşmanın anlatımı... Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 87 İSLAM ARAŞTIRMALARI 3.6 Kur ’an öğreniyoruz 3.6.1 Kuran’dan seçilmiş sureler Biz surelerin manasını öğreniyoruz • Sure 108 (el-Kevser) - Allah peygamberini teselli ediyor. - Önbilgiler: Oğlu olmadığı için Allah Elçisine hakaret - Namaz kılma görevi ve ihsanı için Allah’a şükür - Kızlar ve oğullar eşittir. • Sure 103 (el-Asr) - Allah bize bu surede dünya ve ahirette mutlu olalım diye doğru yolu göstermiştir. - Bu yol: • İman • İyi iş • Karşılıklı Hakkı ve Sabrı tavsıye etmek şeklinde karakterize edilmiştir. • Sure 105 (el-Fil) Önbilgiler: Yemen Kralı Ebrehe Kabe’ye güçlü bir orduyla saldırır; Allah evini korur. - Allah’ın her şeye gücü yeter. Ebrehe’nin yenilmesi bir mucize yoluyla gerçekleşir. - Haksızlık, bunu yapanın sonunu getirebilir. 3.6.2 Arap Alfabesiyle ilk Karşılaşma • “Allah” lafzı örneği üzerinde açıklama - Arapça sağdan sola doğru yazılır. - Münferit harfler bir kelimede bir araya getirilir. 88 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 Kevser Cennette Peygamberin ümmeti için havuz olarak kullanılacak bir sudur. Kevserin başka manaları için birçok malzeme vardır. Allah bize ne verdi? O’na şükrümüzü biz nasıl gösterebiliriz? Peygamber ve arkadaşları müşrikler tarafından çeşitli yollarla takibata uğramışlardır. Siyere atıf, Kurban Bayramına atıf... • İman iyi işlerde kendini gösterir; Medine’deki hayatı Hz.Muhammed’in elçiliğinden önceki olaylarla karşılaştırma: Putperestlik, kölelik, kız çocuklarının öldürülmesi; Hicret edenlerle (Muhacirin) onlara yardım edenler (Ensar) arasında kardeşlik; Peygamberin arkadaşları birbirlerinden ayrılmak istedikleri zaman bu sureyi okurlar ve musafaha yaparlardı; Bu vedalaşma şeklini sahnede gösterin. Sabır, toplumda bize kolaylık sağlar. • Kabe’nin, Fillerin ve kuşların resmini çizme... Bu olay Hz.Muhammed’in doğumundan yaklaşık 50 gün önce meydana gelmiştir. O yıla ‘Fil Yılı’ denir. • Kaligrafiyi inceleme, değişik yazı çeşitlerini karşılaştırma; Kendi adını Arap harfleriyle yazma; Bütün harflerin bulunduğu bir levhayı asma... İSLAM ARAŞTIRMALARI 3.7 Peygamber Kıssaları Dinliyoruz 3.7.1 Davud (David) • İsrailliler güçlü bir kral istiyorlar - Golıath İsraillilere zulüm yapıyor - Talut (Saul) İsraillilerin kralı oluyor - İsraillilere arz-ı mevuda dönmeleri vadediliyor. - Irmakta imtihan • Golıatha karşı savaş - İsrailliler zayıflıyor - Davud Goliathı yeniyor ve Kral oluyor. 3.7.2 Musa (Moses) • Firavn iktidar sahibidir. - O kendisini hayat ve ölümün Rabbi olarak görüyor. - O İsrail halkına zulüm yapıyor. • Musa’nın çocukluğu ve gençliği - Musa’nın annesi oğlunun hayatından endişeleniyor. - Musa Fir’avn’ın ve hanımının evinde büyüyor. - Musa kavgada bir adama vuruyor ve Medyen’e kaçıyor. • Musa Allah tarafından görevlendiriliyor. - Allah Musa ile konuşuyor. - Allah Musa’dan Fir’avn’ı uyarmasını istiyor. - Musa korkuyor ve kardeşi Harun’u vezir olarak alıyor. • Musa Fir’avn’ın karşısına çıkıyor. - O Allah’ın mesajını tebliğ ediyor. - Sihirbazlarla müsabaka • İsraillilerin Mısır’dan çıkışı - Musa İsraillileri Kızıldeniz ve Sina yoluyla götürüyor. - İsrail’in Goliath ve askerleri tarafından sıkıştırılmasını tasvir; Güçlü bir kral isteğini oyun olarak sahneleme; Resimli bir tarih tablosu yapma... - Bir resim dizisi meydana getirmek (mesela Wandfries, Kart, Leporello) Fir’avn’ın iktidarının tasviri (mesela resimlerle, bir pandomime ile); Zulme uğrayanlar açısından olayın anla- tımı Musa’nın doğumu ve kurtarılmasının anlatımı (mesela annesinin bakışıyla); - Fir’avn saraylarının resimleriyle canlandırma; Tasvir: Musa kendi kavmine acıyor. - Musa’nın görevlendirilmesi kıssasının anlatımı (mesela geriye bakarak); Musa’nın korkusu ve dehşete düşmesini pandomima halinde anlatma ve O’nun Allah tarafından güçlendirilmesi ve cesaretlendirilmesi; - Firavn’ın iktidarını ve güçsüzlüğünü tasvir (mesela sesli oyun, resimler ve semboller müsabaka için sahne oyunu); - Halk arasında ihtilaflı durumların tasviri (mesela konuşma sahneleriyle); - İsrail halkının zor durumda oluşu ve korunması; - İslam başkalarına baskıyı yasaklar. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 89 İSLAM ARAŞTIRMALARI 3.8 Farklı Dine Mensup İnsanlar Birlikte Ya şıyorlar 3.8.1 Bir müslümanın hayatındaki önemli olaylar • Doğum • Sünnet - Benim doğumum yahut durum ve şartlar hakkında anne ve babam ne anlatıyor? Şarkı: “İyi ki, sen doğdun” Sünnetle ilgili kendi ve başkalarının tecrübelerini anlatmak; Sünnetin önemi hakkında öğretmen anlatımı/Kur’an tercümesi; Farklı İslam ülkelerinde Sünnet törenleri/dinî gelenekleri; Resim: Bir genç sünnet için böyle giydirilir. 3.8.2 Diğer dinlere mensup insanların hayatında önemli olaylar • Vaftiz • İlk Komünyon - Önbilgileri açıklamak; Vaftizin sembolik önemi Vaftiz esnasında dinî tören ve gelenekler İlk Komünyonun manasını açıklamak; Müslüman olmayan sınıf arkadaşlarıyla ropörtaj... 3.8.3 Diğer dinlerin anahatlarını öğreniyoruz. • Yahudilik - Exodus (Beni İsrail’in Mısır’dan muhacereti) kıssasını dinlemek ve resimlerle canlandırmak; bir İsraillinin bakışıyla anlatmak, sahnede oynamak vs. Pessach bayramı hakkında (Mısır’dan çıkış; mayasız ekmek bayramı) okuma parçaları, Yahudi bir ailenin hayatına ait resimleri incelemek, bu esnada Allah’ı hatırlatan çizgi/işaretleri tanımak ve açıklamak; Yahudi şarkıları dinlemek; İsa Yahudi inancıyla yetişti ve Yahudi olarak yaşadı. 90 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI İslam Dersi 4. Sınıf 4.1 Toplumda yaşamak 4.1.1 İslam Toplumu (Ümmet) • Yeryüzündeki bütün müslümanların birliği • Karar almak için temel prensip: İstişare (Şura) • Harita çalışması: Müslümanlar dünyada nerede yaşıyor? Bir müslüman kardeş okula mektup yazmak; “Şura” prensibinin dayandığı Kur’an ayetlerini öğrenmek; Buna ait kaligrafi Kur’an’dan delil getirmek, Sünnet (Medine Anlaşması) ve İslam Tarihinden insanların birlikte yaşama kurallarını öğrenmek (mesela insan hakları, Anayasa, Bavyera Anayasası); Çocukların hangi haklara sahip olduğunu düşünün. Birleşmiş Milletler çocuk hakları konvensiyonunu ve BGB Madde 1631 p. 2’yi tanıtmak; Şiddetten uzak eğitim hakkı: - Bedenî cezaya karşı koruma - Manevî hak ihlallerine karşı koruma 4.1.2 Müslümanlar Almanya’da yaşıyor • Müslümanlar içinde yaşadıkları toplumun Hukuk düzenine saygı duyuyorlar • Almanya’da, ülkenin bütün vatandaşları için geçerli olan, insanların birlikte yaşaması için bağlayıcı kurallar vardır . • Devlet bu hakları azınlıklar için de garanti eder ve bütün vatandaşlardan buna uymalarını ister. • Müslüman öğrenciler olarak barışa dayalı bir beraberliğe nasıl katkıda bulunabiliriz? Örnekler: Din hürriyeti, dinî binalar; Yabancılar meclisi; Müsamaha, karşılıklı anlayış, ön şart olarak bilgilendirme; Aktif olarak gerçekleştirme imkanları - Camide açık kapı günü - Hıristiyanlar ve Müslümanlar birbirlerini ziyaret ediyorlar - İhtilafların barış yoluyla çözümü Okulda ve sınıfta birlikte yaşama kurallarını sıralayınız yahut müzakere ediniz. Ör: - Okul yönetmeliği - Sınıf yönetmeliği - Çocuklar için okulda ve günlük hayatta davranış kuralları meselâ: - Hırsızlık yapmamak, yalan söylememek, - Kaçak otobüse binmemek, - Zamanında ve düzenli bir şekilde derse katılmak, - Ders sükunetini bozmamak, konuşma düzenine uymak, - İmtihanlarda kopya çekmemek, - Sınıf ve okul topluluğunda birlikte yaşama kurallarına uymak, - Hakem kararına (Futbolda, okulda İhtilaf medyatoru) uymak, - Karşı cinse eşit ve adil davranmak, - Başkasına haksız olduğunda değil, haklı olduğunda yardım etmek... Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 91 İSLAM ARAŞTIRMALARI 4.2 İnsan Hayatının Sınırlı Olduğunu Öğreniyoruz 4.2.1 Sağlık ve Hastalık • Hastalıklar Allah’ın cezası değil imtihanıdır. • Allah hastanın duasını işitir. 4.2.2 Hayat ve Ölüm • Son ve başlangıç olarak ölüm • Kabirde zaman • Yeniden dirilme ve ebedî hayat • Cennete giden yol olarak iman ve iyi hayat 4.3 Allah’a Dua etmek 4.3.1 Şahsî İbadet (Dua) • Ben (bu sene) daha büyüğüm, benim Allah’a olan dualarım değişti mi? • Anlaşmazlık olduğunda Allah’tan topluca yardım dilemeli • Niçin insanların Allah’tan istediği bütün istekler yerine getirilmez? • Kur’an’da peygamberler de Allah’a dua etmişlerdir. • Allah’ı düşünüyorum (zikir) • Allah’ı övüyorum (tesbih) • Kendimi tamamen ibadete vermeyi öğreniyorum. 92 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 - Özellikle hangi insanlara dua ve işle yardım etmeliyiz? Bütün dinlerden merhametle ilgili örnekle... Sağlık için şükür duası yazın. - Ölümle karşılaşma hakkında öğrenci tecrübeleri; Meselâ sevdiği bir hayvan olabilir Dünya dinlerinde cenaze defin törenleri; Farklı mezarlıkları ziyaret, farklılıkları ve ortak yönleri keşfetmek; Bir müslüman mezarlığını ziyaret; Metin ve resim kolajı: Ölümde sonraki hayatımı nasıl tasavvur ediyorum? Kur’an: Allah diriden ölüyü, ölüden diriyi çıkarır. - Şahsî dua kitabına devam... Kur’an’da belirli peygamberlere atfedilen dualar: Nuh, İbrahim,Yusuf, Musa,Yunus... Şu konularda birlikte konuşunuz: • İnsanların Allah’tan istediği bütün dilekler yerine getirilseydi ne olurdu? • İnsanların Allah’tan bekledikleri nedir? • Allah’ın insanlardan beklentisi nedir? Allah’ın en güzel isimleri (el-Esmaül-Hüsna); Rivayet edilmiş yahut serbest ifade edilen dua şekilleri; Dinî Sanat Formları: mesela müzik, mimari, dans... Dua için hazırlanan atmosfer: Ses odası, koku, renk.... Susmak/sessizlik konuşmaktan daha çok mana ifade edebilir. Dilsiz olmak; Kendi dua tesbihini yapmak: 33 yahut 99 ahşap (yahut başka maddeler) boncuğu bir ipe yahut bilek kayışına dizmek; Okulda bir namaz odası hazırlamak... İSLAM ARAŞTIRMALARI 4.3.2 Dinî İbadet (Namaz) • Farz namazlarla sünnet ve nafile namazlar arasını ayırıyorum. • Ramazan’da Teravih namazını öğreniyorum. • Bayram namazını öğreniyorum. • Cuma namazını öğreniyorum. • Ezanı dinliyoruz. • Camide kılınan namazın uygulama kuralları ve delili • Namaz her yerde kılınabilir. • Farz namaz ve ilave sünnet namazlar: Önemli Sünnet namazlar: - Tek (veya üç rekatlı) namaz (Salatu’lVitr) - Ramazan İbadeti (Salatu’t-Teravih) - Camiye girdikten sonra kılınan (selâmlama) namaz (Tahiyyetü’l-Mescid) - Cenaze namazı (Salatu’l-Cenaze) - Bayram Namazı (Salatu’l-ıd) - Hacet Namazı (Salatu’l-Hacet) - Tevbe Namazı (Salatu’t-Tevbe) Vaaz dinlemeye gitmek ve Camide namaz; Okulda topluca Cuma Namazı kılmak; Camide davranış kurallarını öğrenmek ve müzakere etmek; - Sağ taraftan gelene öncelik tanımak - Namaz kılanın önünde durmamak yahut önünden geçmemek - Saflara riayet etmek - Gürültü ve diğer rahatsız edici durumlardan sakınmak Tabiatta Namaz: “Allah yeryüzünü mescid yaptı.” Kendi seccademi yapıyorum: Elişi yapımının alternatif malzeme ve şekilleri... Konuşma/Olay: Namazla ilgili zorluklar, İsteksiz olmak, sabah uykudan kalkmayı istememek, kendini baskı altında hissetmek... 4.3.3 Allah bütün insanları işitir • Biz namazın özelliklerini öğreniyoruz. • Biz Camiye misafir götürüyoruz. Diğer dinlerde de bir ibadetin hangi özellikleriyle tanındığını birlikte düşünün: - Dil - Beden duruşları ve hareketleri - Özel hareketler - Özel konular İbadetin yahut duanın formu olarak tegannî (musiki); İbadetin formu olarak çalışmak ve öğrenmek; Biz misafirlere bir camiin fonksiyonlarını açıklıyoruz ve riayet ediyoruz. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 93 İSLAM ARAŞTIRMALARI 4.4 Hac 4.4.1 İslam Takvimi • Ay’ın dönüşü hakkında bilgi • Takvimin Başlangıcı: Medine’ye Hicret • Fleece-Wand’a ilave (Muhammed’in Medine’ye varışı); İslam Takviminin bir özelliği olarak yarım ay (ayın ondördü)... 4.4.2 Hac İslam’ın 5. Şartı • İslam öncesi çağda Hac • Haccın özellikleri • Hac’la bağlantılı olan sosyal ve dinî tecrübeler • Hz. Muhammed’in Veda Haccı • Öğretmen anlatımı: - Ka’be’nin etrafında 360 put vardı. - Pazar olarak Hac - Hz.Muhammed Mekke’ye döndükten sonra Ka’be’yi temizliyor. • Allah ömürde en az bir defa müslümanlara Mekke’ye Hacca gitmelerini emretti. Milyonlarca insan Allah’a topluca ibadet etmek için toplanıyorlar. Hacca gidenler Allah’ın önünde eşit olduklarını öğreniyorlar. Kabe’yi hacceden Peygamber’e ve bütün müslümanlara bağlı olduğunu hisseder. • Öğrenciler Haccın nasıl yapıldığını öğreniyorlar (Film, fotoğraf ve diyalarla). - Temizlenmek, - Hac elbisesi giymek= Takdis durumunun başlangıcı (Ihram), - Lebbeyk Allahümme Lebbeyk: Ey Allahım sana ibadet için huzuruna geldim. - Ka’be’yi 7 defa dönmek (Tavaf), - Safa ve Merve tepeleri arasında gidip gelme (Sa’y), - Arafat’ta Allah huzurunda durma, Öğrenciler bir erkek ve bayan hacıdan Hacda yaşadıkları hakkında bilgi alıyorlar. 4.4.3 Diğer Dinlerde Hac • Kudüs, Roma • Okul yakınlarında dinî ziyaret yerleri • Hıristiyanlar da kendi dinlerinin önemli şehirlerini ziyaret ediyorlar. Ortak proje: İslam’da ve Hıristiyan mezheplerinde Hac... 94 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI 4.5 Hz.Muhammed Medine’de 4.5.1 İkinci Hicret • Müslümanlar Meddine’de himaye ve yeni bir yurt buluyorlar. • Hz. Ali Hz. Muhammed’e karşı düzenlenen suikastı akamete uğratıyor. • Muhammed ve Ebu Bekir kendilerini takip edenlerden kaçıyorlar. • Muhammed Ali’yi Mekke’lilerin emanetlerini geri vermekle görevlendiriyor. • İslam Takviminin ilk yılı başlıyor. 4.5.2 Toplum Oluşuyor • Medine sakinleri Mekke’den iltica edenleri kendi evlerine alıyorlar. • Farklı dinlere mensup insanlar barış içinde bir arada yaşamakta birleşiyorlar. • Medine Mescidinin yapılması 4.6 Kur’an Öğreniyoruz 4.6.1 Kur’an’dan seçilmiş sureler Surelerin anlamını öğreniyoruz ve ezberliyoruz: Sure 109 El Kafirun Suresi - Biz tek bir Allah’a iman ediyoruz. - Herkesin bir inancı olmalıdır: Müslümanlar kendi inançlarına göre yaşarlar fakat başkalarının inancına da saygı gösterirler. • Tekrar ve birinci hicretle bağlantı kurma; Bu defa Medine’nin ışıklı resmi gösterilecek. O zamanki müslümanların durumunu düşünmek: İşkence ve takiplerin tarihi... Bir güvercin ve bir örümcek Muhammed ve Ebu Bekir’i kendilerini takipeden Mekke’li düşmanlarından koruyorlar. • Derste tartışma: Şimdi Müslümanlar ne hissediyor? Yeni yurdun insanlar için anlamı: Almanyadaki mülteci çocuklarına yeni yurt olarak Almanya’yı anlattırmak; Okulumuzda durum nasıldır? Okulda ülkeler ve dinlerle ilgili bir kolaj çalışması; Barış ve beraberlik hakkında şarkı; Sınıfta birlikte dönüp dolaşılan sembolik bir yol; Hacılarla Mekke’nin bir resmini asmak ( Şu andaki durumu düzenlemek) • Tarihî önbilgi: Hz. Muhammed’in düşmanları kendilerinin Hz. İbrahim’in geleneğine uyduklarını, dolayısıyla Peygambere inanmak zorunda olmadıklarını iddia ediyorlardı. Müslümanlar Hz. Muhammed ve düşmanları arasındaki diyalogu canlandırmak... İnancından dolayı herhangi bir kimseye hakaret etmemizin meşru olması için bir sebep yoktur. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 95 İSLAM ARAŞTIRMALARI Sure 110 Nasr Suresi - Veda Haccına işaret - Allah’ın yardımı olmaksızın başarı olmaz. - Başarı anında da Allah bize istiğfarda bulunmamızı hatırlatıyor. - Hamdetmek suretiyle Allah’a karşı şükrümüzü ifade ediyoruz. Sure 107 Maun Suresi • Gerçek ibadetin manası ve önemi - İman - İhtiyaç sahiplerine yardım ederek sevgi göstermek - İyi amellerde ihlas - Biz ibadetlerde ihmalkar davranmamalıyız. • Nasr suresi bütün Kur’an’ın vahyedilen son suresidir. Mekke’ye döndükten sonra Hz. Peygamberin örnek davranışı; Allah Peygamber ve arkadaşlarını bağışlıyor. Niçin bağışlamak o kadar önemlidir? • Niçin muhtaçlara yardım ettiğimizi düşünün. Muhtaçlara nasıl yardım edebiliriz? Örnekler Faziletlerin en üstün şekli, bizi muhtaçlara yardım etmeye/yemek yedirmeye sevk eden sevgidir. Güzel sesle Kur’an okumak; Tecvidle Kur’an okuma CD’si... 4.6.2 Diğer dinlerin Kur’an’da zikredilen Kutsal Kitapları/sahifeleri • İmanın üçüncü şartı Allah’ın Kitaplarına İmandır. - Hz. İbrahim’in sahifeleri - Hz. Musa’nın Tevratı - Hz. Davud’un Zeburu - Hz. İsa’nın İncil’i • Hz. İbrahim’in sahifeleri kaybolmuştur. • Kur’an bize kaybolmadan gelen kitapların değiştirildiğini ve ilaveler yapıldığını söylüyor. • Kutsal Kitaplara işaret eden, Kuran’dan seçilmiş ayetler: - 5:44 - 5:46 - 57;27 Diğer dinlerin kitapları için örnekler düşünün. 4.6.3 Biz Arap Alfabesi üzerindeki bilgilerimizi geliştiriyoruz. Üçüncü sınıfta öğrenilen temel bilgilerin devamı... (s.3.6.2) 96 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 İSLAM ARAŞTIRMALARI 4.7 Peygamber Kıssaları Dinliyoruz 4.7.1 İbrahim (Abraham) • İbrahim’in çocukluğu ve gençliği: - İbrahim’in babası put imal ediyor. - İbrahim araştırıyor ve Allah’ı buluyor. - İbrahim yargılanıyor, ateşe atılıyor ve kurtarılıyor. • İbrahim Mekke vadisinde. - Hacer, İsmail ve Zemzem kaynağı - İbrahim ve İsmail Ka’be’yi yapıyor. - İbrahim ağır imtihana tabi tutuluyor (Kurban sahnesi). • İbrahim birçok peygamberin ilk babasıdır. - İbrahim’in zürriyyeti - İbrahim’i Öğretisi: Adalet ve Güven - Yahudiler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar İbrahim’e dayanırlar. 4.7.2 İsa (Jesus) • Meryem: - Meryem’in soyu ve Karakteri - İsa’nın doğumunu müjdelemesi • İsa doğdu: - Meryem’in zor zamanı - İsa beşikte konuşuyor. - İsa’nın mucizeleri • İsa’nın hayatı ve ölümü - İsa’nın havarileri - Sofra mucizesi - Allah İsa’yı kendi katına çekiyor. • İsa’nın öğretisi: - Allah’ın elçisi imana ve salih amele çağırıyor. • İbrahim ile babası arasındaki tartışmayı oyun halinde canlandırınız. İbrahim’in Allah’ı araması ile ilgili bir dizi resim oluşturunuz. İbrahim’im duygularını ifade etmek; • Hacer’in arayışını canlandırınız. Yer ve olayların bir resmini bulun/yapın. İbrahim’in mutlak Allah’a tevekkülü ve bir insan kurbanının reddi perspektifini anlatın (Kurban Bayramı manzarasıyla). • İbrahim, İsmail, İshak,Yakub,Yusuf, Musa, Davud ve İsa Peygamberlerin bir soy kütüğünü oluşturun. İbrahim’in iman ikrarını ve dualarını öğrenin (Sure 26: 77-83). Sure 3:35 ve Sure 19’a göre anlatın. Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 97 İSLAM ARAŞTIRMALARI 4.8 Farklı Dinlere Mensup İnsanlar Birlikte Yaşıyorlar 4.8.1 İslam Hakkında özet bilgiler • İslamın 5 şartı - Kelime-i Şehadet - Namaz - Oruç - Zekat - Hac • İmanın altı şartı - Allah’a iman - Meleklere İman - Kitaplara İman - Peygamberlere İman - Ahiret Gününe iman - Kadere iman 4.8.2 Dinler ve Önemli Olaylar • Doğum • Evlenme • Ölüm 4.8.3 Diğer dinleri anahatlarıyla öğreniyoruz • Hıristiyanlık 98 Yıl 1 Sayı 1 Şubat 2008 • Örnek olaylarlarla özet tekrar: Ezberlerin, tecrübî bilgiler vb.nin tekrarı; Grup halinde öğrenci çalışması; her bir grup İslam’ın bir şartını detaylı olarak inceliyor veya imanın bir şartı ile meşgul oluyor. Önemli bütün bilgileri içine alan ve ekte resimlerle açıklayan bir levha oluşturun. Sonuçların sınıf önünde takdimi ve açıklaması; Levhayı Okul binasına asmak... • Farklı dinlere mensup öğrencilerle röportaj: Ailende doğum, evlenme ve cenaze defni nasıl yapılır/kutlanır? Fark: Farklı dinler ayrı gelenek, görenek ve görüşlere sahiptir. Öğretmen anlatımı, gerekiyorsa konu/malzeme açıklaması... Farklı sembolleri izah etmek; konuya paralel grup çalışması: “Bir müslüman (Yahudi, Hıristiyan) doğum töreni/düğün/cenaze defni böyle görünüyor. Sonuçların katolik/protestan Din Dersleriyle Kültürlerarası Diyalog Sergisinde takdimi... Muhteva ile ilgili bakış: - Yaratılış Tarihi - Günah olayı (tekrar) - İsa Yahudi olarak büyüyor (Önbilgi) - O Allah’ın oğludur ve insanları günahtan kurtarmak için çarmıha gerilerek öldürülmüştür. - Hıristiyanlar O’nun geri gelişini Ahiret Gününü, Hesabı ve Cenneti bekliyorlar Metodlar: - Önbilgilerin güncelleştirilmesi - Öğretmen Anlatımı - Hz. İsa hakkında Film - Özlü durumların sahnelenerek gösterilmesi, Mesela bir mucize, Hz. İsanın çölde Şeytan tarafından aranması, Hz. İsa’nın çarmıha gerilme karşısındaki mütevazıliği vs. - Sembolleri açıklama...
