13384_Temel Doku

TEMEL DOKU
Temel doku iletim ve örtü dokudan farklı olup
işlevi sadece organların içini doldurmak
değildir.Çeşitli hücreleri sayesinde
fotosentez,depolama ve desteklik gibi görevleri
yerine getirir.Temel dokuda farklı özelliklere sahip
parankima,kollenkima ve sklerankima hücreleri
bulunur.
a)Parankima Hücreleri
Parankima hücreleri tipik bitki hücreleri
denildiğinde akla ilk gelen hücrelerdir.Çünkü bu
hücreler istisnaları olsa da genellikle çok az
özelleşimiş hücrelerdir.Genel olarak büyük bir
merkez kofula sahip,canlı ince çeperli,bol
sitoplazmalı hücreler olup olgunlaştıklarında bile
canlılıklarını korurlar.Ancak ağaç kabuklarında
olduğu gibi zamanla canlılıklarını kaybettikleri de
olur.Parankima hücreleri görevlerine göre çeşitli
değişimlere uğrayabilir.Hatta ihtiyaç durumunda
sekonder meristeme dahi dönüşebilirler.
Parankima çeşitlerinden özümleme
parankimalarında terleme,solunum ve fotosentez
gibi önemli metabolik olaylar aktif olarak
gerçekleştirilir.Depo parankimalarında besin ve
su depo etme,iletim parankimalarında bitki
dokuları ile iletim dokuları arasında su ve madde
alışverişine aracılık etme,havalandırma
parankimalarında hücrelerde oluşan veya
dışarıdan alınan gazların depo edilmesini
sağlama gibi görevler yerine getirebilir.Özellikle
çeşitli su ve bataklık bitkilerinde bazı parankima
hücreleri canlılığını kaybederek parçalanır ve
bunların yeri havayla dolar.Böylece gaz alışverişi
kolaylaştırılmış olur.
1)Havalandırma Parankiması
Hücreler arasındaki boşluklarda solunum gazları
(oksijen ve karbondioksit) depo eden parankima
hücreleridir.Havalandırma parankiması bitkinin
oluşturduğu veya dış ortamdan aldığı
depolayabilir.Su ve bataklık bitkilerinde yaygın
olarak bulunur.Havalandırma parankiması
oluşturan hücreler arasında geniş boşluklar
bulunur.
2) Depo Parankiması
Çeşitli maddeleri depo edebilecek şekilde
değişime uğramış olan hücrelerden meydana
gelir.Gövde,meyve,tohum gibi farklı bitki
organlarında bulunan bazı parankima hücreleri
renksiz plastitlerinde (lökoplast) nişasta depo
ederken kaktüste bulunan parankima hücreleri ise
su depo eder
3)İletin Parankiması
İletim demetleri ile bitkinin diğer kısımları
arasındaki madde alışverişinde aracılık yapar.Su
ve besin iletiminde görev yapar.
4)Özümleme Parankiması
Kloroplast bakımından zengin olan hücrelerden
meydana gelen bu parankima çeşidinde
fotosentez ile besin sentezi yapılır.Özellikle
yaprakların mezofil kısmında bulunan özümleme
parankiması bitkide fotosentezin en fazla
gerçekleştiği dokudur.
b)Kollenkima Hücreleri
Gövde ve kökte korteks yüzeyine yakın,yaprağın
orta damarlarında,çiçek ve yaprak sapında
bulunurlar.Boyları enlerinden uzun hücreler olup
çeperleri kalınlaşmış hücrelerdir.Bu kalınlaşma
hücre çeperine pektin ve selüloz birikmesiyle
sağlanır.Kalınlaşmada ligninin kullanılmaması
bitkide büyümeyi engellemeksizin desteklik
kazandırır.Bu desteklik eğilme,bükülme ve
çarpmaya karşı bitkiye mekanik direnç
sağlamaktadır.
Bir kısmında kloroplast da bulunabilen kollenkima
hücreleri çeperlerin kalınlığı ile parankima
hücrelerinden farklılık gösterir.Selüloz ve pektinin
oluşturduğu kalınlaşmalar sadece hücre
köşelerinde olursa köşe kollenkiması,çevreye
paralel teğetsel çeperlerde görülürse levha
kollenkiması adını alır.
c)Sklerankima Hücreleri
Başlangıçta canlı iken daha sonra tüm çeperleri
lignin ve selüloz birikimi ile kalınlaşmış böylelikle
sitoplazma ve çekirdeklerini kaybederek
canlılığını kaybetmiş hücrelerdir.Çeperdeki bu
kalınlaşma hücrelerin esnekliğini engeller ve
sklerankima hücreleri uzayamaz.Bu hücreler
bitkide uzamanın durduğu kısımlarda
bulunur.Sklerankima hücrelerinin iki çeşidi
vardır.Bunlar lif ve taş hücreleri(sklerid) olarak
isimlendirilir.Lifler uzun,ince ve iki ucu sivri
hücreler olup genellikle demetler halinde
bulunurlar.
Örneğin kenevir lifleri halat yapımında,keten lifleri
ise dokuma tekstil sektöründe kullanılır.Yıldız
şeklinde veya düzensiz olan taş hücreleri ise
fındık kabuğu veya şeftali çekirdeği gibi kısımların
sertleşmesini sağladığı gibi ayva gibi bazı
meyvelerdeki kumsu dokuyu oluşturur.
1)Sklerankima Lifleri
Uzun , ince , iki ucu sivri olan hücrelerden
oluşurlar.Sklerankima lifleri demetler halinde
bulunur ve dayanıklı , gerilmeye karşı dirençli
yapılardır.Keten ve kenevirde bulunan lifler
işlenerek kumaş ve halan yapımında kullanılır.
2)Taş Hücreleri
Liflerden daha kısa olan düzensiz şekilli
hücrelerden meydana gelir.Meyve ve tohum
kabuklarında, meyvelerin etli kısımlarında bol
miktarda bulunur.
Örneğin şeftali gibi meyvelerin çekirdeklerinde ,
armut , ayva gibi meyvelerin kabuklarında ve etli
kısımlarında bulunur.