Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri

More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
UZAKTAN EĞİTİM KAYNAK DOKÜMANI
Eğitim Adı: Milli Eğitim Bakanlığı Onaylı İnternet Tabanlı Dış Ticaret Elemanı
Yetiştirme Kursu
İÇERİK
1. İTHALAT SİSTEMİMİZİN ÇERÇEVESİ




Nasıl İthalatçı Olunur?
İthalatı Yasak Olan Mallar
Ülkemiz Dış Ticaret Rejimi Ve Kambiyo Mevzuatı
Türk Parası, Döviz İle Kıymetli Maden, Taş Ve Eşyalara İlişkin Hükümler
2. İTHALAT TÜRLERİ
 Kimler İhracat Yapabilir?
 İhracat Sözleşmesi
3. İTHALAT REJİMİNİN VE İTHALAT TEBLİĞLERİNİN ANALİZİ
 Geçici İthalat Rejiminin Temel Esasları Nelerdir
 Geçici İthalat Rejimi ile Dahilde İşleme Rejimi Arasındaki Fark Nedir
4. MALLARIN TANIMI
5. GÜMRÜK TARİFE POZİSYONLARI






Gümrük Tarife Cetvelinin Sistematiği
Eşyanın GTİP Tespitinde İzlenecek Yöntem
GTİP Hangi Amaçla Kullanılmaktadır?
GTİP’ in Doğru Tespit Edilmesinin Önemi
GTİP’ in Hatalı Beyan Edilmesinden Kaynaklı Oluşabilecek Cezalar
GTİP Tespiti İçin Gümrük Müşavirine Verilmesi Gereken Bilgiler
6. İSTATİSTİKLERDEN YARARLANMA
 Uluslararası Kuruluşlar ve Yabancı Devlet Kuruluşlarının Veri Tabanları
 Dünyadaki İhracatçı Birlikleri ve İGEME Benzeri Kuruluşlar
7. İTHALATTA HAKSIN REKABETTEN KORUNMA (ANTİ-DAMPİNG VB.)
 İthalatta Haksız Rekabetin ÖnlenmesiTicarette Risk Çeşitleri
Sayfa 1
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Damping ve Sübvansiyon
 Damping ve Sübvansiyon Soruşturmalarında Yapılacak İşlemler
8. E-TİCARET UYGULAMALARI







Elektronik Ticaretin Tanımı
Elektronik Ticaretin Araçları
Elektronik Ticaretin Tarafları
İşletmeler Arası Elektronik Ticaret
Elektronik Ticaretin Etkileri Ve Karşılaşılan Sorunlar
Dünyada Elektronik Ticaret
Türkiye’de Elektronik Ticaret
9. SERBEST BÖLGELERE TANINAN AVANTAJLAR
Sayfa 2
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
1. İTHALAT SİSTEMİMİZİN ÇERÇEVESİ
En kısa tanımı dış devletlerden mal getirme ya da satın alma olan ithalatı, bir ülkenin başka
ülkelerde üretilmiş malları yürürlükteki mevzuat çerçevesinde satın alma işlemi olarak da
tanımlayabiliriz.İthalat, ihracatın tam tersidir. İthalat, ülkeden yabancı ülkelere döviz çıkışı
gerektirdiği ve ülkede üretilen mallar yerine yabancı ülkelerce üretilen malların tercih
edilmesi, gerek yerli üretici gerekse ülke ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler bıraktığı için
pek arzu edilen bir durum değildir.Döviz transferi yapılıp yapılmamasına göre ithalat bedelli
ve bedelsiz olmak üzere iki türlüdür. Bedelli ithalat (İthalat Rejimi kapsamında olup); ithal
edilen malların bedellerinin ithalattaki ödeme şekillerinden biriyle yurt dışına döviz transferi
yapılarak gerçekleştirilen ithalatı, bedelsiz ithalat (Gümrük Mevzuatı kapsamında olup) ise;
ithal edilen malların bedellerinin yurt dışında kazanılan dövizlerle karşılanarak yurt dışına
herhangi bir döviz transferi yapılmadan gerçekleştirilen ithalatı ifade etmektedir.Genellikle,
bedelsiz ithalatın herhangi bir gümrük vergisi veya fon ödenmeksizin yapılan ithalat olduğu
yanılgısına düşülmektedir. Hâlbuki böyle bir durum söz konusu değildir. Nitekim bedelsiz
ithalat, gümrük vergisine tabi olabileceği gibi olmayabilir de. Burada dikkat edilmesi gereken
husus, ithalatın gümrük vergisine tabi olup olmadığı değil, sadece mal bedelinin yurt dışında
kazanılan dövizlerden karşılanarak mı veya yurt dışına herhangi bir transferin yapılarak mı
gerçekleştiğidir. Mala karşı mal ile ödeme yapılan ticaret işlemleri ise İhracat Mevzuatı
çerçevesinde düzenlenmektedir.Düşünüldüğünde, bir malın ithal edilmek yerine ülke
içerisinden tedarik edilmesi; taleplerin karşılanması için üretimin artmasına, malı talep edilen
firmaların büyümesine, büyüyen firmaların daha fazla işçi çalıştırmasına, dolayısıyla işsizliğin
azalmasına, firmaların büyümesinin sonucu olarak ülke ekonomisinin büyümesine, ülke
ekonomisinin büyümesi ise kişi başına düşen milli gelirin artmasına ve nihayetinde ülke
insanının refah düzeyinin yükselmesine olanak sağlayacaktır.Yukarıda saydığımız
nedenlerden dolayı ülkeler, yabancı ülkelerden mal girişini (ithalat) zorlaştırmak, ülke malının
yabancı ülkelere pazarlamasını (ihracat) teşvik etmek amacıyla tedbirler alırlar. İthalata kota
konması, ithalat vergilerinin artırılması, ihracat yapan firmaların devlet yardımlarıyla teşvik
edilmesi bu düşüncenin bir sonucudur.Bazı durumlarda ithalattan başka çıkış yolu
bulamazsınız. Örneğin, yaşadığınız ülkenin coğrafi koşulları ve gelişmişlik düzeyinden
kaynaklanan nedenler ile ülke içerisinde üretimi mümkün olmayan meyve, sebze, gıda
maddeleri, teknoloji vs. ürünleri ithal etmekten başka bir yol yoktur. Zaten düşünüldüğünde
insanlar iki temel nedenden dolayı ithalata yönelir; bunlardan birincisi o malın ülkede
üretilmiyor veya üretilemiyor olması, ikincisi ise ülke içerisindeki malların fiyatlarının dış
ülkelerdeki fiyatlara göre yüksek olmasıdır. Ülkede ihtiyaç duyulan ürünlerin ülke içerisinde,
yabancı ülkede üretilenlerle aynı maliyette üretilmesi ithalatı bir hayli azaltacaktır.Sonuç
olarak, ihracat ve ithalat bir ülke ticaretinde kaçınılmaz ticaret türleridir. Bir ülkede ihracat da,
ithalat da olacaktır. Arzu edilen durum, ihracatın, ithalattan fazla olması yani dış ticaret
Sayfa 3
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
fazlasının ortaya çıkmasıdır. Aksi durumda, yani ithalatın ihracattan fazla olması durumunda
dış ticaret açığı ortaya çıkar. Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde ithalat, ihracata göre
fazla olup bu ülkelerde dış ticaret açığı ortaya çıkmaktadır.
Nasıl İthalatçı Olunur?
Vergi numarasına sahip her gerçek kişi ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip
olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi
tanınan kişiler ortaklıkları (adi ortaklıklar, konsorsiyumlar), ithalat işlemlerini yürütebilir.
Ancak,
 Özel anlaşmalara dayanan ithalatta,
 Kitap ve diğer yayınların ithalatında,
 Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerde Müsteşarlıkça (Dış Ticaret Müsteşarlığı)
perakende satışına izin verilen malların ithalatında, vergi numarasına sahip olma şartı
aranmaz.
Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan, hayvan ve bitki sağlığının korunması
veya sınaî ve ticari mülkiyetin korunması amaçlarıyla ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde
alınan önlemlerin kapsamı dışındaki malların ithali serbesttir.İthalatı kanunlarla belirli kurum
ve kuruluşlara bırakılmış maddelerin ithali ancak, bu kurum ve kuruluşlar tarafından
yapılabilir.İthalat yapmak isteyen kişiler, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde almaları
gereken belgelerle birlikte doğrudan gümrük idarelerine başvururlar (Kambiyo Mevzuatı
hükümleri saklı kalmak kaydıyla). Bir eşyayı ithal etmeden önce şu hususlar
değerlendirilmelidir:
 İthal edilmesi düşünülen malın iç pazarda satılabilirlik analizi ve fizibilitesini yapmak
önem taşımaktadır (Örn. Rakip ürünlerle karşılaştırma, kâr-zarar hesapları).
 Öncelikle malın yurda getirilmesi sürecinde ortaya çıkacak maliyeti iyi hesaplamak
gerekmektedir. Ödenmesi gerekebilecek vergi, nakliye gümrük komisyon masrafları net
olarak ortaya konmalı ürünün maliyeti ona göre hesaplanmalıdır.
 Ürünün tedarik eden firma ile bağlantıları sonuçlandırmadan önce söz konusu malın yurda
girişi konusunda kota, yasak vb. kısıtlamaların olup olmadığını araştırmak gereklidir.
Örneğin Uzak Doğu menşeli ürünlerin bir kısmında kota ya da telafi edici vergi
uygulaması söz konusu olabilmektedir.
 Malı yurda sokmak için tabi olunan izinler olup olmadığını araştırmak, varsa bu çerçevede
ön hazırlık yapmak çok önemlidir. Ürüne bağlı olarak belli standartlara uygunluk
konusunda mevzuat araştırması yaparak ilgili kuruluşlardan onay alınması işlemleri takip
edilmelidir.
Sayfa 4
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Yurt dışında düzenlenen fuarları ziyaret etmek ve ihracatçılarla temas kurmak, pazar
araştırması yapmak ürün tedariki için önem taşımaktadır.
İthalat için gerekli finansman kaynaklarına sahip olunduğundan emin olmak gerekmektedir.
Çünkü yurt dışından ilk kez ithalat yaparken genel olarak satıcılar ürün bedelini peşin olarak
almayı tercih etmektedirler. Bu durumda ithalat sonrası malın yurt içinde satılması ve tahsilat
yapılması süreci daha uzun olduğundan finansman sıkıntısı çekilebilmektedir.
İthalatı Yasak Olan Mallar
Esrar ve Müstahzar Afyon
2313 sayılı Uyuşturucu Maddeleri Murakabesi Hakkında Kanun ve1961 sayılı Uluslar arası
Uyuşturucu Maddeler Tek Sözleşmesi hükümleri çerçevesinde esrar ve müstahzar afyonun
ithalatı yasaktır.
İpek Böceği Tohumu
Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca görülecek ihtiyaç üzerine verilecek ithal İpek Böceği
tohumunun ithali 859 sayılı “ İpek Böceği ve Tohumu Yetiştirilmesi ve Muayene ve Satılması
Hakkında Kanun”a göre (Tarım ve Köyişleri izinleri hariç) yasak bulunmaktadır.
Zirai amaçla kullanılan her türlü toprak, yaprak, sap, saman ot, tabi gübre.
Zirai Karantina Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde, kültür ortamı torf ve perlit hariç olmak
üzere, zirai amaçla kullanılan her türlü toprak, yaprak, sap, saman, ot ve tabi gübrenin ithalatı
yasaktır.
Oyun Alet ve Makinaları
1072 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde rulet, tilt, langırt ve benzeri baht ve talihe bağlı
veya maharet isteyen otomatik ve yarı otomatik el ve ayakla kullanılan oyun alet ve
makinalarının ithalatı yasaktır.
Sahte menşeli eşya ve zarflar
Gümrük Kanununun 56. Maddesi uyarınca sahte menşeli eşya ile Türk menşeli eşyada
kullanılmak üzere ve bunların başka ülke menşeli olduğunu gösterecek veya böyle bir izlenim
uyandıracak nitelikte, üzerleri yabancı dille yazılı veya basılı her türlü boş zarf, şerit, etiket
damga ve benzeri eşya ile Türkiye'de düzenlenebilecek belgeleri başka ülkelerde düzenlenmiş
gibi gösterebilecek nitelikte, üzereleri imzalı veya imzasız olsun, Türkiye'de yerleşik olmayan
yabancı firmalara ait faturaların Türkiye'ye ithaline izin verilmez.
Sayfa 5
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthali
Ekonomi Bakanlığı tarafından yayımlanan "Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthaline
İlişkin Tebliğ (İthalat: 2013/14)"
MADDE 2 – (1) Montreal Protokolünün Kopenhag değişiklikleri uyarınca, Kopenhag
Değişikliklerine taraf olmayan (EK-A’da yer almayan) ülkelerden, EK-1’de GTİP’leri ile
isimleri belirtilen eşyanın,(2) Montreal Protokolünün Pekin Değişiklikleri uyarınca, Pekin
Değişikliklerine taraf olmayan (EK-B’de yer almayan) ülkelerden, EK-2 ve EK-3’te
GTİP’leri ile isimleri belirtilen eşyanın, ithalatı yapılamaz.
MADDE 4 – (1) Aşağıda GTİP ve tanımları belirtilen eşyanın saf veya karışım halinde
olanlarının ithalatı yasaktır.
Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan Kimyasal Maddelerin İthali
Ekonomi Bakanlığı tarafından yayımlanan "Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan
Kimyasal Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2013/17)" EK-1 sayılı listede kayıtlı
eşyanın ithalatı yasaktır.Dökme alkollü içkilerin, alkollü içki kökenli karışım içkilerin, alkollü
içki üretiminde kullanılabilecek tarımsal kökenli distilatların ve su, gıda alkolü gibi
hammadde veya katkı maddeleri ilavesiyle alkollü içki hazırlanmasında kullanılabilecek
konsantre içkilerEkonomi Bakanlığı tarafından yayımlanan "Tütün, Tütün Mamulleri, Alkol
ve Alkollü İçkilerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi:2013/19) Ek-3’te
belirtilen dökme alkollü içkilerin, alkollü içki kökenli karışım içkilerin İthali yasaktır.
Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıklar
Ekonomi Bakanlığı tarafından yayımlanan "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında
Tutulan Madde ve Atıklara İlişkin Tebliğ (Ürün Güvenliği ve Denetimi:2012/3)" eki "İthali
Yasak Atık ve Maddeler" 2/A ve 2/B kapsamında yer alan eşyanın ithalatı yasaktır.
Çevrenin korunması bakımından kontrol altında tutulan bazı Kimyasal maddeler
Ekonomi Bakanlığı tarafından yayımlanan "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında
Tutulan Kimyasalların İthalat Denetimi Tebliği(Ürün Güvenliği ve Denetimi 2013/6)" eki II
sayılı listede kayıtlı kimyasal maddelerin ithalatı yasaktır.
Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Metal Hurdalar
Ekonomi Bakanlığı tarafından yayımlanan "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında
Tutulan Madde ve Atıklara İlişkin Tebliğ (Ürün Güvenliği ve Denetimi 2013/23)" eki "İthali
Yasak Metal Hurdalar (Ek:2) kapsamında yer alan eşyanın ithalatı yasaktır.
Sayfa 6
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İthali yasaklanan ampuller(8539.22 ve 8539.31 G.T.P
Ekonomi Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü Tarafından 03.08.2012
tarih ve 54242 sayılı genelge ile yasaklanmıştır.
İthalat İşleminin Aşamaları




Tedarikçinin Bulunması ve Detaylarda Anlaşma
Hazırlık Aşaması
Gümrük ve Lojistik İşlemleri
İthalat Sonrası İşlemler
Kambiyo, Latince bir kelime olup, değiştirme bozdurma değer anlamına gelmektedir. Diğer
bir ifadeyle, para ya da para yerine geçen değerlerin değiştirilmesi, alım satımıyla ilgili
işlemleri ifade etmektedir.
Kambiyo Mevzuatı ise, Bir ülkenin yabancı parayla yapmak zorunda olduğu ödemeleri ve
tahsilatları düzenleyen kuralların tümünü ifade eder.
Ülkemiz Dış Ticaret Rejimi Ve Kambiyo Mevzuatı
Ülkemiz Kambiyo Mevzuatı, 25 Şubat 1930 tarihinde yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini
Koruma Hakkında çıkarılan 1567 sayılı Kanun ve bu Kanuna kapsamında 11.8.1989 tarihinde
yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı Kararla düzenlenmiştir.
Kambiyo Mevzuatı;
 Dış Ticaret Mevzuatı
 Türk Parasının Kıymetinin Koruma (T.P.K.K) Mevzuatı,olarak iki gurupta toplanır.
Dış Ticaret Mevzuatı
 Anlaşmalar
 İthalat/İhracat Rejim Kararları
 İthalat/İhracat Yönetmelikleri, Tebliğleri oluşturur.
Dış Ticaret Mevzuatının Konusu, ticari nitelikteki dışalım ve dış satımıdır. Ülkemizde, ticari
nitelikteki dışalım ve dışsatım işlemleri; anlaşmalar ithalat ve ihracat rejimleri ile bunlara
dayanılarak yayınmlanan yönetmelik, sirküler ve ilgili kuruluşlarca çıkarılan talimatlar
esasları içinde yapılır.
Sayfa 7
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
T.P.K.K Mevzuatı
 T.P.K.K. Hakkında 1567 Sayılı Kanun
 T.P.K.K. Hakkında 32 sayılı Karar
 T.P.K.K. Hakkında Tebliğleri oluşturur.
T.P.K.K. Mevzuatının konusu ise, genel olarak döviz, Türk lirası senetler ve tahviller, değerli
maden, taş ve eşyalar, taşınabilir değerler ve ticari senetlerle ödemeyi sağlayan her türlü
türden araç ve belgelerin ülkeden ithalatı ya da bunların ihracatı ile ilgili işlemleri düzenleyen
kuralların bütünü olarak tanımlanabilir.
32 sayılı Karar’ın Amacı:
Türk parası kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar karşısındaki
değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere (menkul değerler ve diğer
sermaye piyasası araçları dahil) ilişkin tüm işlemler ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk
parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası
araçları dahil), ithal ve ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, prim tahsili
suretiyle bedelsiz ithal izni vermeye, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata,
görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait düzenleyici,
sınırlayıcı esaslar bu Karar ile tayin ve tesbit edilmiştir.
Bu Karar’a ve bu Karar’ın uygulanması amacıyla Bakanlık’ça yayımlanacak tebliğlere
muhalefet 1567 sayılı Kanun’la ek ve tadillerine muhalefet sayılır.
Çeşitli kanunlar ve uluslararası anlaşmalarda yer alan özel hükümler saklıdır.
32 Sayılı Karar’da yer alan tanımlar;
Türkiye’de yerleşik kişiler: Yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahipleri dahil
Türkiye’de ikametgah sahibi gerçek ve tüzel kişiler ile yerleşmek niyetiyle bir takvim yılı
içinde Türkiye’de devamlı olarak 6 aydan fazla oturanları, (Dışarıda yerleşik kişilerden
Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre bir sermaye tahsisi suretiyle Türkiye’de şube açmış
olan veya bir şirkete katılmış veya şirket kurmuş gerçek ve tüzel kişiler yalnızca bu
faaliyetleri dolayısıyla Türkiye’de yerleşik sayılırlar)
Dışarıda yerleşik kişiler: Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişileri,Yolcu:
Geçerli pasaport veya pasaport yerini tutan belgeler taşıyan ve Türkiye’ye girmek veya
Türkiye’den çıkmak üzere Maliye ve Gümrük Bakanlığı’nca tespit edilen giriş ve çıkış
kapılarına gelen kişileri,
Sayfa 8
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Türk parası: Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre Türkiye’de tedavülde bulunan veya
tedavülden kaldırılmış olsa bile değiştirme süresi dolmamış olan paraları,
Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgeler: Türk parası ile ödemede bulunmayı sağlayan
ticari ve adi senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat çekleri, havale, mektup gibi her türlü
belge ve vasıtaları,
Efektif: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralarını,
Döviz (kambiyo): Efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve
vasıtaları,
Kısaca;
 Efektif dâhil yabancı para cinsinden ifade edilmiş olmak kaydıyla milli ve yabancı
bankalardaki hesaplarda bulunan alacakları,
 Yabancı para cinsinden düzenlenmiş poliçe, bono, çek gibi kambiyo senetleri ile tahviller
ve menkul kıymetler konusu alacakları,
 Yabancı para cinsindeki taahhütler ile yabancı ülke banknotlarını, İfade eder.
Menkul kıymetler: Sermaye ve para piyasalarında işlem gören her türlü Türk ve yabancı
menkul kıymetleri, (menkul kıymet yatırım fonu katılma belgesi bu Karar’ın uygulanmasında
menkul kıymet olarak mütalaa olunur)Diğer sermaye piyasası araçları: Menkul Kıymetler
dışında kalan ve Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen sermaye piyasası araçlarını,
Kıymetli madenler: Her tür ve şekilde altın, gümüş ve platini,
İşlenmemiş altın: En az 995/1000 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen barlar veya
külçeler halindeki altını,
İşlenmiş altın: 995/1000’den daha düşük saflıkta, gerek bir işçilik uygulanarak ziynet veya
süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alımsatım yapılan altını,
İşlenmemiş gümüş: En az % 99,9 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen bar, külçe
veya granül halindeki gümüşü,
İşlenmiş gümüş: % 99.9‘dan daha düşük saflıkta, gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs
eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım
satımı yapılan gümüşü,
İşlenmemiş platin: En az % 99,5 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen barlar veya
külçeler halindeki platini,
Sayfa 9
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İşlenmiş platin: Gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş,
gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan platini,
Kıymetli taşlar: Elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet ve inciyi,
Kıymetli eşya: Kıymetli madenler veya kıymetli taşlardan yapılmış ya da bunları içeren
eşyaları,
Türk Parası, Döviz İle Kıymetli Maden, Taş Ve Eşyalara İlişkin Hükümler
Türk Parası
 Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurda ithali ile aşağıda
belirlenen esaslar çerçevesinde ihracı serbesttir.
 Türkiye’de yerleşik kişiler ile, dışarıda yerleşik kişiler, bankalar ve özel finans kurumları
vasıtasıyla yurt dışına serbestçe Türk parası gönderebilirler.
 Yolcuların beraberlerinde en çok 5.000.- ABD Doları karşılığı Türk parasını yurt dışına
çıkarmaları serbesttir.
 Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgelerin ihracı serbesttir.
 Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta
bulunmaları serbesttir.
 Bankalar ve özel finans kurumları, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurt
dışına yapılan 50.000.- ABD Doları karşılığını aşan Türk lirası transferlerine ilişkin
bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere
bildirirler.
Döviz
 Türkiye’ye döviz ithali serbesttir.
 Türkiye’de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, özel finans
kurumları, yetkili müesseseler, PTT ile kıymetli maden aracı kuruluşlarından döviz satın
almaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak
kullanmaları, bankalar ve özel finans kurumları vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında
tasarruf etmeleri serbesttir.
 Türkiye’de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye’de yapacakları işlemler
nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir
 Dışarıda yerleşik kişiler; bankalar, özel finans kurumları, yetkili müesseseler, PTT ve
kıymetli maden aracı kuruluşlarından döviz satın alabilirler.
 Türkiye’de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar ve özel finans kurumları
vasıtasıyla yurtdışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir
Sayfa 10
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Bankalar ve özel finans kurumları, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki
yurtdışına yapılan 50.000.- ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat
hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün
içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.
 Yolcular 5.000.- ABD Doları veya eşitine kadar efektifi beraberlerinde yurtdışına
çıkarabilirler.
 Dışarıda yerleşik kişiler ile Türkiye’de yerleşik sayılmakla birlikte yurtdışında çalışan
Türk uyruklu kişiler, yurda girişlerinde beyan etmiş olmak, Türkiye’de yerleşik kişiler ise
görünmeyen işlemler çerçevesinde Bankalar ve özel finans kurumlarından döviz satın
aldıklarını tevsik etmek kaydıyla 5.000.- ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki
efektifi beraberlerinde yurtdışına serbestçe çıkarabilirler.
Kıymetli madenler, taşlar ve eşyalar
 Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların Dış Ticaret Rejimi esasları dahilinde Türkiye’ye
ithali ve ihracı serbesttir. Ancak, işlenmemiş kıymetli madenlerin ithal ve ihracında
gümrük idarelerine beyan verilmesi esas olup, ithalat ve ihracat Rejim, Karar ve
Yönetmelikleri uygulanmaz. İşlenmemiş kıymetli madenlerin ithali, Merkez Bankası ile
kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Kıymetli Madenler Borsası üyesi
Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları tarafından yapılır. Ancak, Kıymetli Madenler Borsası
üyesi aracı kuruluşlar ithal ettikleri işlenmemiş kıymetli madenleri üç iş günü içinde
Borsaya teslim etmek zorundadır.
 Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların yurt içinde alım ve satımı serbesttir. Ancak yurt
içinde cevherden her tür ve şekilde üretilen kıymetli madenlerin alım ve satım işlemleri de
Borsa tarafından düzenlenecek yönetmeliklerle belirlenecek esaslara göre İstanbul Altın
Borsasında yapılır.
 Yolcular, beraberlerindeki kendilerine ait değeri 15.000.- ABD Dolarını aşmayan ve ticari
amaç taşımayan ziynet eşyası niteliğinde kıymetli madenlerden ve taşlardan yapılmış
eşyaları yurda getirebilirler ve yurtdışına çıkarabilirler. Daha fazla değerdeki ziynet
eşyalarının yurtdışına çıkarılması, girişte beyan edilmiş olmasına veya Türkiye’de satın
alındığını tevsik etme şartına bağlıdır.
 Merkez Bankası ve Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları ithal ettikleri işlenmemiş kıymetli
madenlerin yurt içindeki alım ve satım işlemlerini sadece İstanbul Altın Borsasında
yaparlar. Şu kadar ki ziynet veya süs eşyasına dönüştürülmüş şekli hariç olmak üzere
Borsa’da hangi tür ve şekilde kıymetli madenlerin işlem göreceği ve teşekkül ettirilecek
piyasalar Borsa tarafından düzenlenecek yönetmeliklerle belirlenir.
Sayfa 11
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
2. İTHALAT TÜRLERİ
Kat’i İthalat (Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi)
Gümrük Bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma girişi; ticaret politikası önlemlerinin
uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen
ödenmesi gereken vergilerin tahsil edilmesidir.
Dahilde İşleme İzin Rejim Kapsamında Yapılan İthalat
Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretimde kullanılmasından sonra
Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret
politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlamak suretiyle yapılan
ithalat işlemidir. Eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur.
Dikkat edilmesi gereken en önemli husus getirilecek olan malzemenin G.T.İ.P. (Gümrük
Tarife İstatistik Pozisyonu) nun iyi bilinmesi ve bu doğrultuda DİİB.’ne yazdırılmasıdır.
Geçici İthalat
Geçici ithal yolu ile gelen malzeme ticaret politikası önlemlerinden yararlanmayıp, teminat
yatırılmak sureti ile gümrüklerden yapılan ithalatıdır. Geçici ithal yolu ile çekilecek eşya
aksesuar veya yardımcı malzeme olarak kullanılır (fermuar, çıtçıt vs.) Bu eşyaların yurtta
kalma süresi 12 aydır bu süre zarfı içinde eşya yurt dışı edilmiş olması gerekir veya süresi
dahilinde gümrüğe mücbir sebep göstererek ek süre talep edilir ve süre sonunda malzeme yurt
dışına gönderilir.Bunlarda yapılamayıp sipariş iptal durumu söz konusu ise gümrüğe yine
süresi içerisinde dilekçe ile müracaat edilerek malzeme ya mahrecine gönderilir ya da
gümrüğe terk edilir malzemenin durumuna göre malzeme üzerinde marka bulunmuyorsa kati
ithal edilebilir.Gelen malzemenin süresi içerisinde ihracatı yapılmamış ve ek süre talebinde de
bulunulmamışsa cezai durum söz konusudur malzeme gümrüğe alınır cezaları ve gecikme
faizleri ile birlikte tahsil edilir.Geçici ithali yapılıp tekrar ihraç edilen eşya gümrük idarelerine
başvurularak ithalatta alınan teminat tutarları mükellefe iade edilir.Unutulmaması gereken en
önemli husus bedelsiz ithalat hariç bedelli geçici ithalatlarda en fazla 10.000,- USD kadar
geçici ithalat yapılabilir.
G.K. 128 Maddesi Kapsamında Yapılan İthalat
Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak
ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması
ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma haricindeki herhangi bir değişikliğe uğramaksızın
yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.
Sayfa 12
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Geçici ithal yolu ile çekilecek eşya g.k. 128 maddesine göre ambalaj malzemesi olarak
kullanılır (karton kutu, plastik poşet v.s.) Bu eşyaların yurtta kalma süresi 6 aydır bu süre zarfı
içinde eşya yurt dışı edilmiş olması gerekmektedir.
Eşyanın süresi dahilinde yurtdışı edilemeyeceği anlaşılırsa gümrüğe mücbir sebep göstererek
ek süre alına bilir. Süre sonunda malzeme yurt dışına gönderilir.
Bu işlemlerde yapılmayıp siparişin iptal durumu söz konusu ise gümrüğe yine süresi
içerisinde dilekçe ile müracaat edilerek malzeme ya mahrecine gönderilir yada gümrüğe terk
edilir malzemenin durumuna göre malzeme üzerinde marka bulunmuyorsa kati ithal edilebilir.
Gelen malzemenin süresi içerisinde ihracatı yapılmamış ve ek süre talebinde de
bulunulmamışsa cezai durum söz konusudur malzeme gümrüğe alınıp cezaları ve gecikme
faizleri ile birlikte tahsil edilir.
Geçici ithali yapılıp tekrar ihraç edilen eşya gümrük idarelerine başvurularak ithalatta alınan
teminat tutarları mükellefe iade edilir.
Yatırım Teşvik Belgeli İthalat
Yatırım Teşvik Belgesi tasarrufları yatırıma yönlendirmek suretiyle, katma değeri yüksek,
ileri ve uygun teknolojileri kullanarak bölgeler arası dengesizlikleri gidermek, istihdam
yaratmak ve uluslar arası rekabet gücü sağlamak için yatırımların devlet tarafından
desteklenmesi amacıyla verilen bir belgedir.
16.06.1998 tarihli ve 23374 sayılı resmi gazetede yayımlanan teşvik tebliği gereğince global
liste muhteviyatı tüm malzemeler gümrük vergisinden muaftır ayrıca ithal edilecek malzeme
makine ve teçhizat kapsamı dahilinde ise k.d.v.%1 gümrük vergisi % 0. Olarak beyan edilir
ve malzeme gümrükten çıkartılır eğer k.d.v. İstisnası yoksa k.d.v. Tutarı teminata bağlanarak
ithalatı serbest bırakılır.Dikkat edilmesi gereken nokta global liste birim fiyatı ile fatura birim
fiyatı arasındaki fark +/- %50 aşmamalıdır ve gelen malzeme mutlaka global listesinde
olmalıdır. Eğer getirilecek malzeme eski ve kullanılmış ise global sıra numarasında
kullanılmıştır ibaresi mutlak surette bulunmalıdır.
Geri Gelen Eşya
G.K.168 Mad. kapsamında Serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden
ihraç edildikten sonra 3 yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan
sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutularak yapılan ithalat şeklidir.
Sayfa 13
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Geri gelen eşya statüsünde ithali yapılan malzeme ile ilgili olarak ihracat esnasında devletten
yararlanılmış olunan tüm istisnalar ve teşvikler devlete tekrar iade edilir örneğin vergi
dairesinden alınan KDV indirimi tekrar vergi dairesine veya gümrük veznesine yatırılır.
İhracatçı firma hiçbir iade almamış ise bu işlem için herhangi bir vergi ödemeden 0 vergi ve 0
k.d.v. ile malzemeler gümrükten çekilir. Yapılmış olunan ihracat iptal edilir. Eğer ihracatında
farklı ülke menşeli malzemeler kullanılmışsa bu malzemeler gümrük gözetimi altında
söktürülerek tutanakla gümrüğe terk edilir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus İhracat esnasında kesilen faturadaki birim kıymetle
mahreç ülkeden gelen iade faturasındaki birim kıymetin aynı olmasıdır.
Tamir Amaçlı İthalat
İhracatı gerçekleşen eşyanın alıcısı tarafından ürün üzerinde tamir, düzeltme ve ambalajlama
yapılması için iade edilen eşyadır. Bu ithalat ihracat 2001/7 sayılı tebliğ kapsamında olup
bununla ilgili gümrük giriş beyannamesi düzenlenir. İlgili gümrükten tescil ve muayene
işlemi yapılır kıymeti eğer 10.000,- USD fazla ise gümrük idaresi tamir olacağı da dair eksper
raporu isteyebilir.Bu işlemle alakalı gümrük vergisi ve KDV teminata bağlanır. İthali yapılan
malzemenin tamir işlemleri bitince ithalat işleminde ticaret odasından rapor alınmışsa
ihracında’ da tekrar ticaret odasından eksper tayini istenir eksper tamirinin yapılıp
yapılmadığını kontrol eder ve ihracatına müsaade eder. Eşyaların tescil tarihinden itibaren
süresi 12 aydır. Dikkat edilmesi gereken nokta ihracatta kesilmiş olan faturadaki birim
kıymeti ile ithalat faturasındaki birim kıymet aynı olmak zorundadır.
Transit Ticaret
Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark esas olmak üzere, malların transit olarak veya
doğrudan doğruya bir ülkeden başka bir ülkeye satılmasıdır.
Bu işlemde malzeme Türkiye ‘ye gelir bankadan transit ticaret beyannamesi tasdik ettirilir ve
karlı fatura ile birlikte gümrüğe müracaat edilir. Gümrük transit aktarma beyannamesi ile
birlikte malzemeyi yurt dışı eder. Bu işlemde transit olunacak malzeme ticaret politikası
önlemlerinden yararlanmaz.
Bedelsiz İthalat
Döviz transferi yapılmaksızın gerek kamu kurumları gerekse özel hukuk tüzel kişileri veya
gerçek kişiler tarafından serbest dolaşıma sokulacak eşya ile ilgili işlemlerin yürütülmesine
bedelsiz ithalat denir.
Sayfa 14
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Bedelsiz ithalatta ve bedelli ithalattaki tek fark bedelsiz ithalatta sadece döviz transferi
yapılmaz,Bununla birlikte alınması gereken vergi ve KDV. tutarı tahsil edilir ve varsa kota ve
gerekli izinler alınır.Dikkat edilmesi gereken hususlar, fatura orjinal olmalı ve fatura üzerinde
“bedelsizdir” ibaresi bulunmalı ve gümrük için bir değer taşımalıdır.
Bedelsiz İthalat Edilebilecek Eşya Listesi
 Miktarı ticari teamüllere uygun numune ve/veya maddeler, hediyeler, reklam eşyası
 Daha önce usulüne uygun olarak yurda ithal edilmiş maddelerin ticari teamüller gereğince
gönderilen parçaları ile imalatçının veya ihracatçının verdiği garanti icabı garanti süresi
içinde yenilenmesi gereken parçalar.
 Sanayiciler tarafından, imalat ve montaj için demelerde kullanılmak üzere veya örnek
olarak getirilecek sanayi mamulleri.
 Genel ve Katma bütçeli dairelere, özel idarelere, belediyelere, kamu iktisadi
teşebbüslerine ve sermayesinin yarısı veya yarısından fazlası bu idare ve teşebbüslere ait
kuruluşlara, özel kanunla kurulmuş banka ve kuruluşlara bedelsiz olarak gönderilen
mallar.
 Daha önce usulüne uygun olarak ithal edilmiş bulunan mallarda tespit edilen ağırlık ve
miktar noksanlığı ile hasarın giderilmesi amacıyla gönderilen aynı cins ve evsaftaki
mallar.
 Yabancı firma kurum ve kuruluşların Türkiye’de bulunan şube ve irtibat bürolarına, büro
faaliyetlerinde kullanılmak üzere, yurt dışındaki merkezlerinden bedelsiz olarak
gönderilen ticari teammüle uygun malzemeler.
 Çeşitli sebeplerle yurt dışına geçici olarak çıkarılan vasıtaların değiştirilen motorları
 Adet ve kilo miktarı fazla gelen malzemelerin gümrükten çekilebilmesi için İstanbul
Ticaret Odası’ndan ithalat öncesi mal faturası ile birlikte müracaat edilip numune belgesi
alındıktan sonra bedelsiz ithalatı yapılabilir.
 Değeri 60.000,- USD aşmayan bedelsiz ithalat talepleri gümrük idarelerince, 60.000,USD fazla olan bedelsiz ithalat talepleri Gümrükler Genel Müdürlüğünce incelenip
sonuçlandırılır.
3. İTHALAT REJİMİNİN VE İTHALAT TEBLİĞLERİNİN ANALİZİ
Dış ticaret ile iştigal eden firmalar, kati ithalat yanında zaman zaman bazı ürünleri geçici
olarak da ithal etmek durumunda kalmaktadırlar. Örneğin, sergi, fuar, toplantı ve benzeri
etkinlikler için getirilen eşyalar, test, deneme ve benzeri amaçlarla getirilen eşyalar,
konteynerler, palet, ambalaj ve benzeri eşyaların ithalatında geçici ithalat rejiminin
uygulanması söz konusudur. Ayrıca yurt dışında yerleşik kişilerin seyahatlerinde kullandıkları
Sayfa 15
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
araçların ve yabancı plakalı taşıma araçlarının Türkiye’ye girişi de geçici ithalat rejimi
kapsamında yapılmaktadır. Geçici ithalat rejimi, ‘’serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat
vergilerinden tamamen veya kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi
tutulmaksızın, Türkiye gümrük bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan
yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan
hükümlerin uygulandığı ekonomik etkili bir gümrük rejimidir.’’Geçici ithalat rejimi ile ilgili
hükümler, gümrük kanununun 128-134. Maddeleri ve gümrük yönetmeliğinin 376-394.
Maddelerinde yer almaktadır.
Geçici İthalat Rejiminin Temel Esasları Nelerdir?
 Eşyanın bu rejimden yararlanabilmesi için gümrük idaresinden izin alınması
gerekmektedir.
 Eşya için ticaret politikası önlemleri uygulanmamalıdır.
 Eşya için ithalat vergilerinden kısmi veya tam muafiyet hükümleri uygulanmalıdır.
 Eşya Türkiye gümrük bölgesinde kullanılmalı fakat bu kullanım sırasındaki olağan
yıpranma dışında herhangi bir değişikliğe uğramamalıdır.
 Eşya belirlenen sürenin sonunda Türkiye gümrük bölgesinden çıkarılmalıdır.
Geçici İthalat Eşyası İçin Teminat Verilmesi Gerekir mi?
Geçici ithalat rejiminde, belirli şartların yerine getirilmesi durumunda vergi muafiyeti
sağlandığından, bir anlamda şartlı muafiyet düzenlemesidir. Eşyanın şartlı muafiyet
düzenlemesine tabi tutulması, tahakkuk edebilecek gümrük vergilerine karşılık teminat
verilmesi şartına bağlıdır. Bakanlar Kurulu kararında teminat aranmayacağı belirtilen eşya
hariç geçici ithalat eşyasının vergileri teminata bağlanmaktadır. Yurt dışında yerleşik kişilerin
seyahatlerinde kullandıkları araçların Türkiye’ye girişinde teminat alınmamaktadır.
Geçici İthalat Rejimin Uygulama Biçimleri Nelerdir?
Geçici ithalat rejiminde ithalat vergileri muafiyeti tam veya kısmi olarak uygulanmaktadır.
Gümrük kanununun 131. Maddesine göre, ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici
ithalat rejiminin uygulanabileceği durumlar ve özel şartlar Bakanlar Kurulunca belirlenir. Öte
yandan Gümrük kanununun 132. Maddesine göre de kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat
rejiminden yararlandırılamayacak eşya Bakanlar kurulu kararı ile belirlenmektedir.
Bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, her iki muafiyet durumunda da yetki Bakanlar
Kuruluna bırakılmış durumdadır. Dolayısıyla geçici ithalat rejiminin uygulama biçimleri
muafiyet durumuna göre belirlenmektedir.
Sayfa 16
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Tam Muafiyet Uygulaması,
İthalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminin uygulanabileceği durumlar
ve özel şartlar 2009/15481 sayılı Bakanlar kurulu kararı ile düzenlenmiştir.
Taşıtlar, paletler, konteynerler, yolcular tarafından ithal edilen kişisel ve sportif amaçlı eşya,
gemi adamlarının ihtiyaç malzemesi, kriz hali için gönderilen yardım malzemesi, tıbbi ve
cerrahi teçhizat ile laboratuvar eşyaları, ses, görüntü veya veri taşıyan eşya, turistik reklam
malzemesi, mesleki teçhizat, pedagojik materyal ve bilimsel malzeme, ambalajlar, özel
nitelikli eşya, numuneler ve benzeri eşyalar Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen şartlar
dahilinde tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilebilmektedir.Türkiye’ye ithali yasak olan
eşya, tüketilebilir nitelikteki eşya, ayniyat tespitinin yapılması mümkün olmayan eşya, ülke
ekonomisine zarar verebileceği Bakanlıkça belirlenen eşya, tam muafiyetten
yararlandırılamayacağı gibi kısmi muafiyetten de yararlandırılmamaktadır.2009/15481 sayılı
Bakanlar Kurulu kararı kapsamı geçici ithalat rejimi, İstanbul sözleşmesi adıyla anılan
‘’geçici ithalat sözleşmesi’’ ile uyumlu olarak hazırlanmış olup, sözleşme akit tarafları
arasında ülkelerin çekinceleri hariç geçici ithalat rejimi yeknesak uygulanmaktadır. ATA
karnesi, geçici ithalatta kullanılan ve anılan sözleşmeden kaynaklanan bir belgedir. ATA
karnesi, bir yandan karne kapsamına giren eşya için teminat hükmündedir, bir yandan da
beyanname yerine geçen belgedir. Ayrıca; Avrupa Birliği ülkeleri ve ülkemiz için izin
başvurusu ve izin yerine de geçmektedir.
Kısmi muafiyet uygulaması




Geçici ithalat eşyasının kısmi muafiyete tabi olması için;
Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen tam muafiyetten faydalanamaması,
Bakanlar kurulu ile belirlenen kısmı muafiyetten yararlanamayacak eşya listesinde
Yer almaması gerekmektedir.
Kısmi muafiyet uygulaması suretiyle geçici ithalat rejimine tutulan eşyadan her ay için
alınacak ithalat vergileri, söz konusu eşyanın serbest dolaşıma girmiş olması halinde
ödenmesi gereken ithalat vergileri tutarının %3 ü olarak tespit edilir. Bir aydan daha az süreler
tam ay olarak değerlendirilir. Ancak, ithalat vergileri tutarı hiçbir şekilde eşyanın serbest
dolaşıma girmesi halinde alınacak vergi tutarını aşamaz. Bu tutardan geriye kalan miktar için
teminat verilip, rejimin sonlandırılmasından sonra geri alınmaktadır.
Konuyu bir örnekle açıklamaya çalışalım. Geçici ithalatı yapılacak eşyanın toplam ithalat
vergilerinin 10.000 TL olduğunu ve eşyanın rejim altında 6 ay kalacağını varsayalım. Eşyanın
Türkiye’de kalacağı her ay için %3 yani 6X%3=%18 oranında tutar kati olarak yatırılacak,
kalan tutar için teminat verilmesi gerekecektir. Bu durumda 10.000X%18=1.800 TL kati
Sayfa 17
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
yatırılacak, 8.200 TL için teminat verilecektir. Rejimin sonlandırılmasından sonra verilen
8.200 TL teminat geri alınabilecektir.
Geçici İthalat Rejimin işleyişi Nasıldır?
Tam ve kısmi geçici ithalat rejiminde izin, eşyayı kullanan veya kullandıran kişinin yapacağı
izin başvurusu üzerine ilgili gümrük idaresi tarafından verilir. Geçici ithalat rejiminden
yaralanabilmek için Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik olma şartı aranmaz.
Rejimin işleyişinde, duruma göre gümrük beyanı için gümrük beyannamesi, ATA karnesi
veya sözlü beyan formu kullanılır. Taşıtlar bilgisayar programına kayıt yapılmak suretiyle
Türkiye’ye geçici olarak ithal edilebilmektedir.Gümrük idaresi tarafından iznin
verilebilmesinin ön koşulu, ithal eşyası ile ilgili ayniyatın yapılabilmesidir. Ancak, eşyanın
veya yapılacak işin niteliği itibariyle, ayniyet tespiti ile ilgili önlemlerin alınmamasının
rejimin kötüye kullanılmasına sebep olmayacağı hallerde, gümrük idareleri vergilerin tümünü
teminata bağlamak suretiyle, geçici ithalat rejiminin kullanılmasına izin verebilirler.
Eşyanın Geçici İthalat Rejimi Altında Kalma Süresi ne Kadardır?
Geçici olarak ithal edilmiş eşyanın belirlenmiş süre içinde yeniden ihraç edilmesi ya da
gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması esastır. Ancak, izin hak
sahibi tarafından rejim süresi içinde başvurularak ek süre talep edilebilir.Geçici ithalat rejimi
kapsamında getirilen eşyanın Türkiye gümrük bölgesinde kalma süresi, duruma göre
belirlenen özel süreler saklı kalmak kaydıyla en fazla 24 ay olarak belirlenir. Ayrıca
belirlenmiş bir süre varsa bu süre dikkate alınır. Eşyanın rejim altında kalma süresinin
verilecek ek sürelerle birlikte 24 ayılık süreyi aşmaması esastır. Ancak, geçişi ithal konusu
eşyanın özelliği nedeniyle mülkiyetinin devredilememesi veya 24 aydan fazla yatırımlarda
kullanılması halinde 24 ayı aşan süre uzatımı da yapılabilir.ATA karnesi kapsamındaki eşya
için ATA karnesinin süresini geçmeyecek şekilde süre belirlenir. ATA karnesi kapsamındaki
eşyanın süre uzatımları, ilgili gümrük idaresince belirlenmekle beraber, karne süresini geçen
süre uzatımları yapılamaz.
Geçici İthalat Rejimi ile Dahilde İşleme Rejimi Arasındaki Fark Nedir?
Geçici ithalat rejimi bazen dahilde işleme rejimi ile birbirine karıştırılmaktadır. Her iki rejim
de ekonomik etkili rejimler olmakla birlikte, yapı ve işleyiş bakımından önemli farklılıkları
vardır. Bu farklılıklardan en önemlisi, dahilde işleme rejimi kapsamında gelen eşyanın
Türkiye gümrük bölgesinde işlem görerek, geçici ithalat rejiminde ise gelen eşyanın belli
sürenin sonunda olağan yıpranma hariç aynen ve hiçbir değişikliğe tabi tutulmadan yeniden
ihraç edilmesidir.
Sayfa 18
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Geçici İthalat Rejimim İhlali Halinde Karşılaşılacak Cezalar Nelerdir?
Geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden
sonra kontrol sonucunda vergi kaybının tespiti halinde gümrük kanununun 234. Maddesi
kapsamında ceza uygulanır. Bu durumda ihlalden kaynaklı vergi tahsil edilmekte, bu verginin
üç katının %50’si oranında da ceza uygulanmaktadır.
Geçici ithalat rejimi kapsamında Türkiye gümrük bölgesine getirilen eşyanın verilen sürenin
bitimini takiben;
 Bir ay içerisinde yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya
kullanıma tabi tutulması veya gümrük idaresine bilgi verilmeden ancak süresi içerisinde
Türkiye gümrük bölgesinin dışına çıkarıldığının kabul edilebilir belgelerle kanıtlanması
halinde gümrük kanununun 241/ 1.(şu anda 69 TL olarak uygulanmaktadır.) Maddesinde
belirtilen usulsüzlük cezasının iki katı,
 İki ayı aşmayan sürede yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem
veya kullanıma tabi tutulması halinde bu miktarın dört katı,
 Geçici ithalat rejimi kapsamında Türkiye gümrük bölgesine getirilen taşıtlara verilen
sürenin bitimini takiben üç ayı aşmayan sürede yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe
onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması halinde altı katı, kadar usulsüzlük
cezası uygulanır.
 Geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın yukarıda belirtilen süreler dışında yeniden
ihraç edilmesi veya gümrükçe belirlenmiş yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması
veya diğer şekillerde rejim ihlalinin olması halinde, eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki
katı, tam muafiyet suretiyle geçici olarak ithal edilen özel kullanıma mahsus taşıtlar için
dörtte biri oranında para cezası uygulanır.
Görüldüğü üzere rejimin ihlali halinde karşılaşılacak cezalar ağırdır. Bu yüzden rejimin
şartları, özellikle ayniyat ve eşyanın süresi içerisinde yurt dışı edilmesi konusunda hassasiyet
gösterilmelidir.
4. MALLARIN TANIMI
5. GÜMRÜK TARİFE POZİSYONLARI
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde kullanılan 12 basamaklı
bir koddur. Bu kodun ilk 6 rakamı Dünya Gümrük Örgütü’ne üye tüm ülkelerce kullanılan
Armonize Sistem Nomanklatürü kodunu, 7-8 inci rakamlar Avrupa Birliği ülkeleri tarafından
kullanılan Kombine Nomanklatür kodunu (Kombine Nomanklatür Kodu; Avrupa Birliği'ne
üye ülkelerce kullanılan eşya tanımlarını ve kodlamalarını gösteren dizindir. Kombine
Nomanklatür'de tanımlanan eşyalar sekiz haneli kodlarla gösterilir. Bu kodların ilk altı hanesi
Sayfa 19
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Armonize Sistem'le aynıdır. 1/95 Nu'lu Ortaklık Konseyi Kararı ile tesis edilen Avrupa Birliği
ve Türkiye tarafından oluşturulan Gümrük Birliği nedeniyle Kombine Nomanklatür, Tarife
Cetvelimizin ilk sekiz hanesine yansıtılmaktadır.), 9–10 uncu rakamlar farklı vergi
uygulamalarımız nedeniyle açılan pozisyonları gösteren kodları, 11–12 inci rakamlar ise
istatistik kodlarını göstermek için kullanılmaktadır.Örneğin; Gümrük Tarife Cetvelimizde
3002.20.00.20.11 kodu kızamık aşısı için kullanılmış olup kodun ilk 6 rakamı olan 3002. 20
kızamık aşısının Dünya Gümrük Örgütü’ne üye tüm ülkelerce kullanılan Armonize Sistem
kodunu; ilk 8 rakamı olan (Bu rakamların ilk 6 rakamı Armonize Sistem Kodundan oluşur.),
3002.20.00 kızamık aşısının Avrupa Birliğine üye ülkelerce kullanılan Kombine Nomanklatür
Kodunu; 9–10 uncu rakamların oluşturduğu 20 rakamı kızamık aşısının, ülkemizdeki çocuk
felci aşıları içerisindeki açılım kodunu; 11–12 nci rakamların oluşturduğu 11 rakamı ise
kızamık aşısının ülkemizdeki çocuk felci aşıları içerisindeki istatistik kodunu
göstermektedir.Dış ticaretin ülke ekonomileri içerisindeki payının hızla artması, ülkelerin
karşılıklı olarak imzaladıkları ikili ve çok taraflı serbest ticaret anlaşmaları, uluslararası ticaret
istatistiklerinin sağlıklı olarak tutulabilmesi gibi nedenler, uluslararası ticarete konu ürünlerin,
ticaret yapan ülkelerde karşılıklı olarak da ortak tarife ile işlem görmesini zorunlu hale
getirmiştir.Ülke veya ülke gruplarının ticarete konu ürünler için farklı sınıflandırmalar
uygulaması nedeniyle ortaya çıkan uyumsuzlukları gidermek ve gümrük işlemlerinde
tekdüzeliği sağlamak üzere Dünya Gümrük Örgütü tarafından hazırlanan “Uyumu Sağlanmış
(Armonize) Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi Hakkında Uluslararası Sözleşme’’ 14.06.1983
tarihinde Brüksel’de kabul edilmiş ve Armonize Sistem Nomanklatürü (AS) oluşturulmuştur.
Türkiye’de ise Armonize Sistem Nomanklatürü, 10.11.1988 tarihli ve 3501 sayılı yasa ile
kabul edilmiştir. Bahse konu yasa kapsamında, Türkiye, Armonize Sistem Nomanklatürü ’nü
1 Ocak 1989 tarihinden itibaren kullanmaya başlamıştır.
Armonize sistem olarak bilinen sistemde eşya sınıflandırması altılı kod esas alınarak
yapılmıştır. Sözleşmeye taraf olan ülkelere bu altılı kod esas alınmak kaydıyla daha alt
açılımlar ilave edilmesine olana tanınmıştır.
Ülke olarak kullandığımız, Gümrük Giriş Tarife Cetveli olarak isimlendirilen tarife de
Armonize Sistem Nomanklatürü esas alınarak hazırlanmıştır.AB ile olan uyum
yükümlülüğümüz kapsamındaki düzenlemeler de dikkate alınarak 12’li kod esasına göre
düzenlemiş olup, uygulanacak gümrük vergileri her yıl Bakanlar Kurulu kararı ile bu tarife
cetveli esas alınarak ithalat rejim kararı ekinde yayımlanmaktadır.
Sayfa 20
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Gümrük Tarife Cetvelinin Sistematiği
Tarife cetvelinde genel olarak eşyalar, en doğal haliyle bulunandan, insan yapısı ve/veya
işlem görmüş eşyaya doğru ilerlemektedir. Eşyanın işlenme düzeyi arttıkça tarifedeki yeri de
artmaktadır.
Örneğin;






Canlı ağaçlar 0602 tarife pozisyonunda,
Tomruklar 4403 tarife pozisyonunda,
Keresteler 4407 tarife pozisyonunda,
Ağaçtan yapılma sofra mutfak eşyası 4419 tarife pozisyonunda,
Ağaçtan yapılma masalar 9403 tarife pozisyonunda,
Ağaçtan yapılma sanat eserleri 97. fasılda yer almaktadır.
Bahsedilen sistem dâhilinde Türk Gümrük Tarife Cetveli 21 bölüm ve 99 fasıl olarak
düzenlenmiştir. 77. fasıl armonize sistem Nomanklatüründe ileride kullanılmak üzere, 98. ve
99. fasıllar ise akit taraflarca özel amaçlarla kullanılmak üzere saklı tutulmuştur. Türkiye’de
99. Fasıl özel amaçlarla kullanılmaktadır.
Eşyanın GTİP Tespitinde İzlenecek Yöntem
Gümrük tarifesinde eşyalar iki temel kurala göre sınıflandırılmıştır.
 Eşyanın yapıldığı maddeye ve imalat derecesine göre,
 Eşyanın fonksiyonu veya kullanıldığı yere göre,
 Bu nedenle eşyanın dahil olduğu tarife pozisyonunun doğru olarak tespit edilebilmesi için
izlenecek yöntem aşağıdaki şekilde olmalıdır.
 Eşyanın üretildiği malzeme net olarak belirlenmelidir.
 Eşyanın fonksiyonuna göre niteliği belirlenmeli, tamamlanmış bir eşya mı olduğu, aksam
parça ya da aksesuar olarak mı kullanılacağı tespit edilmelidir.
 Önce girebileceği bölüm, sonra bu bölümde dahil olacağı fasıl, daha sonra bu fasılda dahil
olabileceği pozisyon, daha sonra da bu pozisyon içerisindeki dahil olabileceği alt pozisyon
belirlenmelidir.
 Eşyanın dahil olduğu bölüm ve fasılın açıklama notları ve izahname notları
incelenmelidir.
 Eşya ile ilgili sınıflandırma kararları ve benzer eşyalar için verilmiş bağlayıcı tarife
bilgileri incelenmelidir.
 Eşya ile ilgili sınıflandırmada tereddüt bulunması halinde Gümrük ve Ticaret Bölge
Müdürlüğünden bağlayıcı tarife bilgisi alınmalıdır.
Sayfa 21
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
GTİP Hangi Amaçla Kullanılmaktadır?
 Gümrük tarifesi iki amaç için kullanılmaktadır.
 Gümrük vergilerinin hesaplanması
 Eşya ticaretinde vergi dışı önlemlerin uygulanması (kota, gözetim, standardizasyon
uygunlukları, insan, bitki, hayvan ve çevrenin korunması tedbirleri)
 Dış ticaret mevzuatının gümrük tarifesi üzerine oturtulmuş olduğunu söylemek hiç de
yanlış olmayacaktır.
 Ülkeler eşyanın tarifesine göre politikalar üretir ve buna göre tedbirler alırlar. Bir eşyanın
ithalatına veya ihracatına, vergi veya herhangi bir önlem getirilmek isteniyorsa, bu önlem
gümrük tarifesi üzerinden yapılmaktadır.
GTİP’ in Doğru Tespit Edilmesinin Önemi
Eşyaya uygulanacak tüm gümrük vergileri ve dış ticaret politikası önlemleri gümrük tarifesi
üzerinden yürütüldüğünden doğru tarife tespiti son derece önemli bir husus olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Gümrük giriş tarife cetvelinde birbirine benzer özellikteki pek çok ürün, farklı vergi oranları
ve farklı dış ticaret politikası önlemlerine tabi bulunmaktadır. Örneğin;Yüzü kauçuk,
plastik(6402 tarife pozisyonu) ve dokumaya elverişli maddelerden(6404 tarife pozisyonu)
üretilmiş ayakkabı ithalatında %30 oranında ilave gümrük vergisi uygulanırken, yüzü
deriden(6403 tarife pozisyonu) ayakkabı ithalatında %50 oranında İlave gümrük vergisi
uygulanmaktadır.Hazır giyim eşyalarının ithalatında genel olarak %30 oranında ilave gümrük
vergisi uygulanırken, 6113 ve 6210 tarife pozisyonunda yer alan kaplanmış olarak tabir edilen
hazır giyim eşyalarının ithalatında ilave gümrük vergisi uygulanmamaktadır.6209 tarife
pozisyonunda yer alan dokuma bebek hazır giyim eşyalarının ithalatında %30 oranında ilave
gümrük vergisi uygulanırken, 6111 tarife pozisyonunda yer alan örme bebek hazır giyim
eşyalarının ithalatında ilave gümrük vergisi uygulanmamaktadır.8516.80 tarife alt
pozisyonundaki ısıtıcı rezistansların ithalatında %6.7 oranında ÖTV, %30 oranında ilave
gümrük vergisi uygulanırken, 8533 tarife pozisyonundaki direnç rezistanslarında bu vergiler
uygulanmamaktadır.8510.10 tarife alt pozisyonunda yer alan tıraş makinalarının ithalatında
%6.7 oranında ÖTV uygulanırken, 8510.20 tarife alt pozisyonunda yer alan saç kesme
makinalarının ithalatında uygulanmamaktadır.9018 tarife pozisyonunda yer alan tıbbi
cihazların ithalatında %8 oranında KDV uygulanırken, bu ürünlerin aksam ve parçalarının
ithalatında %18 oranında KDV uygulanmaktadır.
Sayfa 22
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
8501 tarife pozisyonunda yer alan elektrik motorlarının çıkış gücü 37.5 Watt’ı geçmeyenleri
CE denetimine tabi değildir. Çıkış gücü 37.5 Watt’ı geçenlerin ithalatı ise CE denetimine
tabidir. Fakat çıkış gücü 37.5 Watt’tan fazla olmasına rağmen Asenkron “İndüksiyon”
motorları CE denetiminden hariç tutulmuştur.8528.72 tarife alt pozisyonunda yer alan
televizyon alıcı cihazlarının ithalatı CE denetimine tabi iken bu ürünlerin taşıtlarda
kullanılanları bu denetimden muaf tutulmuştur.8482 tarife pozisyonunda yer alan
rulmanlardan bilyalı olanların (8482.10 tarife alt pozisyonu) ithalatı TSE denetimine tabi olup
diğer rulmanların ithalatı bu denetimden muaf tutulmuştur.Örnekleri çoğaltmak mümkündür.
GTİP’ in Hatalı Beyan Edilmesinden Kaynaklı Oluşabilecek Cezalar
Gümrük kanununa göre, tarifenin yanlış beyan edilmesinden dolayı eksik ödenen verginin 3
katı oranında ceza ödenmesi gerekmektedir.
Tarife yanlış beyan edilmiş ve gümrükçe tespit edilen tarife CE, TSE vb. denetime tabi bir
tarife olup bu denetimlerde uygunluk belgesi alınamaz ise eşyaya el konulmakta ve
gümrüklenmiş değerin 2 katı oranında ceza ödenmesi gerekmektedir.
[Gümrüklenmiş Değer: Eşyanın CIF Bedeli (mal bedeli+sigorta+navlun) + tüm vergiler]
Kaçakçılık Kanununa muhalefetten yargılanma, eşya bedelinin 3 katına varan vergi cezaları
ve eşyaya el koyma gibi ağır cezai müeyyidelerle karşılaşmamak için; eşyanın gümrük
tarifesinin beyanı esnasında çok dikkatli davranılması ve uzman bir Gümrük Müşaviri
tarafından tespiti son derece önemlidir.
GTİP Tespiti İçin Gümrük Müşavirine Verilmesi Gereken Bilgiler
Eşyanın gümrük tarife tespiti genellikle gümrük müşavirliğince yapıldığından, ithalatçı
tarafından eşyanın tüm özelliklerini açıklayıcı bilgi ve belgeler gümrük müşavirine
verilmelidir. Eşyanın cins, nevi ve niteliğini belirlemeye yarayacak her türlü katalog, broşür,
datasheet vb. belgeler incelenmeli, gerekirse üründen numune temin edilerek bizzat ürün
üzerinden tarife araştırması yapılmalıdır.Her türlü bilgi ve belge temin edilmesine rağmen
bazı kimyevi ürünlerin tarifeleri gümrük müşavirlerince tespit edilemeyebilir. Bu tür
durumlarda üründen numune ve içerik belgeleri temin edilerek, bir kimyager görüşü alınmalı
ve tarife bu şekilde tespit edilmelidir.Konunun öneminden dolayı, tarife tespitinin mevzuat
bilgisi ve tecrübe olarak yeterli donanıma sahip uzman kişilerce yapılması çok büyük önem
arz etmektedir. İthalatçı firmaların Gümrük Müşavirini seçerken bu hususu mutlak surette göz
önünde bulundurmaları gerekmektedir.
Sayfa 23
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
6. İSTATİSTİKLERDEN YARARLANMA
Pazar araştırmasında masa başı pazar araştırması ve yerinde alan araştırması olmak üzere
birbirini tamamlayan iki yöntem mevcuttur. Çoğu zaman önce masa başı çalışması daha sonra
ise yerinde pazar araştırması yapılmaktadır.
Masa başı araştırması iki aşamadan oluşmaktadır.
 Hedef pazarın seçimi
 Hedef pazar potansiyelinin ölçülmesi
Masa başı çalışması ile işletme önce hedef pazarını seçmekte, daha sonrada bu pazarın
uygunluğu konusunda bir ön araştırma yapmakta, hedef pazar potansiyelini ölçmektedir.
Masa başı araştırması üç basit yolla gerçekleştirilmektedir:
Dünyadaki olayların günü gününe takibi: Firma, faaliyet alanı ile ilgili uluslararası pazardaki
gelişmeleri ve özel projelerle ilgili haberleri sürekli izlemelidir.Ticari ve ekonomik
istatistiklerin analizi: Ticari istatistikler genelde ürün gruplarına ya da ülkelere göre
hazırlanmaktadır. Gerek nüfus, nüfus dağılımı gibi demografik yapıyla ilgili göstergeler
gerekse kişi başına milli gelir düzeyi, sektörlere göre üretim miktarı gibi genel ekonomiyle
ilgili istatistikler bir firmanın ürünü için potansiyel pazarların belirlenmesinde en önemli
göstergelerdir. İnternetteki web sayfaları ve e-mail ile elde edeceğiniz bilgiler elektronik
ortamda sağlayacağınız verilerdir. Elektronik ortamda ve basılı yayınlara; İhracatçı Birlikleri
Genel Sekreterlikleri, İhracatı geliştirme kuruluşları, ticaret ve sanayi odaları, dış ticaret
müşavirlikleri, kütüphaneler ve diğer kaynaklardan ulaşabilirsiniz.Masa başı araştırmasına
yönelik kaynaklar çok önemli bilgiler içermekle birlikte bazı eksiklikleri olacağı da
unutulmamalıdır. Bazı ülkeler için yıllara ilişkin istatistiki bilgiler en az 2 yıl önceye aittir ve
hizmet sektörü için bilgi çoğu kez mevcut değildir. Nüfus ve nüfusun dağılımı, kişi başına
gelir düzeyi gibi demografik yapı ve genel ekonomiyle ilgili pek çok ticari istatistik
ücretsizdir. Ancak özel raporlar ve çalışmalar için 100 dolar ile 1000 dolar arasında değişen
bir maliyetin ödenmesi gerekebilir.
Uzmanların görüşlerinin alınması: Uzman görüşlerini öğrenmek için çeşitli yollar vardır:





İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerindeki uzmanlarla görüşme,
Ticaret ve sanayi odalarındaki uzmanlarla görüşme,
Seminerler, fikir üretme toplantıları (workshop) ve uluslararası ticari faaliyetlere katılma,
Uluslararası ticaret ve pazarlama danışmanlarından yararlanma,
Benzeri ürünleri ihraç eden başarılı ihracatçılarla görüşme,
Sayfa 24
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Masa başı araştırması araştırmacının hedef pazara daha hazırlıklı ve donanımlı gitmesini
sağlayarak, bu bilgileri araştırmakla pazarda zaman kaybetmesini önleyecektir.Masa başı
pazar araştırmasında verilerin toplanması ve değerlendirilmesi zor ve sıkıcı olabilir. Ancak
artık internet kullanımı bilgi kaynaklarına ulaşmada müthiş bir olanaktır. Pazar araştırması
yaparken internet kanalıyla ulaşabileceğiniz kaynakların listesini, Orta Anadolu İhracatçı
Birlikleri Genel Sekreterliği Bilgi Danışma Servisinden temin edebilirsiniz
(www.oaib.gov.tr).
Masa Başı Araştırmasının Aşamaları Nelerdir?





Amaç
Ürünün Sınıflandırılması
Bilgi Kaynaklarının Tespiti
Verilerin Sınıflandırılması
Veri Bankasını Oluşturma
Amaç: Hedef bir ülkenin ve bu ülkedeki potansiyel müşterilerin belirlenmesidir. Pazar
araştırması ile firma hedef pazarlarla ilgili stratejisine karar verecek ve bu pazarlarda
uygulanacak pazarlama karmasını belirleyebilecektir.
Ürünün Sınıflandırılması: Etkili ve bilinçli bir pazar araştırmasına başlamanın ilk adımı
ürettiğiniz ya da üreteceğiniz ürünün uluslararası literatürde bilinen şekliyle
sınıflandırılmasının yapılmasıdır.
Ticari istatistiklerin birçoğu kaynaklarda ürün sınıflandırması ile yer alırlar. Bu kaynaklar
sizlere ürününüz için uygun ülke ve pazarları bulmanızda yardımcı olacaktır.Ülkemizde dış
ticaret istatistikleri "ARMONİZE SİSTEM NOMANKLATÜRÜ" esas alınarak 12'li bazda
hazırlanmaktadır. Armonize Sistem, Gümrük İşbirliği Konseyi tarafından 14 Haziran 1983
tarihinde kabul edilen Uluslararası Armonize Mal Tanımı ve Kodlaması Anlaşmasına
dayanmaktadır. Böylece uluslararası istatistiklerin derlenmesi, kıyaslanması ve gümrük giriş
tarife cetvellerinin düzenlenmesi kolaylaşmıştır. Ürününüzün armonize sistem numarasını
Gümrük Müsteşarlığı (http://www.gumruk.gov.tr) sitesindeki tarifeyi inceleyerek
bulabilirsiniz.Ürününüzü sınıflandırıp dünya ve Türkiye ticareti ile ilgili verileri elde
ettiğinizde ürününüzün ve/veya sektörünüzün tüm dünyadaki ve Türkiye'deki durumu
hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Bilgi Kaynaklarının Tespiti
Pazar potansiyelinin ölçülmesi ve pazarın değerlendirilmesi için yapacağımız araştırmada
yararlanacağımız bilgi kaynakları da çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Bilgi kaynakları, dış
pazarlarda gerçekleştirilecek pazar araştırması sırasında kişi veya kuruluşların kendi özel
Sayfa 25
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
gayretleri ile topladıkları orijinal bilgilerin kaynakları olabileceği gibi yurtdışındaki
müşterilerle yapılan yazışmalar, proforma faturalar gibi firmanın kendi bünyesinde yer alan
bilgilerden, yurtdışındaki araştırma kurumlarından, ulusal ve uluslararası örgütlerden ücretli
veya ücretsiz olarak sağlanabilen rapor, etüt ve araştırmalar gibi hazır veriler olabilir.Bilgi
kaynaklarımız firma içi kaynaklar, Türkiye'deki Kuruluşlar yada Uluslararası Kuruluşlardan
elde edilen bilgiler şeklinde de sınıflandırılabilir.
İnternet günümüzde özellikle güncel ticari bilgi için büyük bir kaynaktır. Aşağıda bahsedilen
yurtiçindeki ve uluslararası kuruluşların web sayfalarından ticari bilgi elde edilebilir. Örneğin;
Dış Ticaret Müsteşarlığının web sayfasında (www.dtm.gov.tr) Türk İhracatçılar Rehberi
bulunmaktadır. Bu rehber sayesinde Türkiye'de hangi firmanın hangi ürünü nereye ihraç ettiği
bilgisini elde edebilirsiniz. Bu sayede rakiplerinizin ürünlerini nereye ihraç ettikleri
konusunda bilgi sahibi olur ve siz de aynı pazara ürünlerinizi ihraç etme şansını elde
edebilirsiniz.
1.Firma İçi Kaynaklar: Yönetici dosyaları ve firma kayıtlarından oluşmaktadır. Şirketler,
siparişlerle, satışlarla, fiyatlarla, döküm düzeyleriyle ve diğer birtakım verilerle zengin kayıt
depolarına sahiptir. Bu bilgiler iyi yönetilmeli, sınıflandırılmalı, arşivlenmeli ve firma içi
paylaşıma açılmalıdır.
İşletmede pazarlama bölümünün satış raporları, müşteri listeleri, satış kayıtları, satıcılarla olan
yazışmalar, bayi yazışmaları vardır. Müşteri hizmetleri bölümü müşterilerden gelen övgü ve
şikâyetleri öğrenmektedir. Muhasebe bölümü ise düzenli olarak satış siparişleri, mal sevkiyatı,
stok ve tutundurma maliyeti gibi konularda bilgi toplamaktadır.
Düzenli bir pazarlamacı her araştırma için topladığı bilgileri ileride tekrar kullanabilecek
şekilde özenle arşivlemelidir. Dosya ve kartlarda saklanabilecek dokümanları arasında
geçmişteki araştırma projelerinden elde edilmiş bilgilere ek olarak gazete ve dergilerden
derlenmiş haberler ve firmasına gelen diğer yayınlardan alınmış ilgili yazılar bulunur.
Türkiye'deki Kuruluşlardan Sağlanabilecek Veriler
Kamu Kuruluşları:
Her ülkede ticareti geliştirmeye yönelik çalışan devlet kurumları vardır. İhracatçı Birlikleri
Genel Sekreterlikleri, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME), Dış Ticaret Müsteşarlığı
(DTM), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Eximbank, Devlet Planlama Teşkilatı
Müsteşarlığı (DPT) gibi kamu kuruluşlarından ticaret ve ekonomi ile ilgili istatistikleri,
ihracat rehberlerini (İGEME, DTM), ülke ve ürün profillerini, sektör raporlarını (DPT) elde
edebilirsiniz. Bu bilgilere kuruluşların web sayfalarından da ulaşmanız mümkün olacaktır.
Sayfa 26
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Türkiye'nin dış ticareti ile ilgili veriler armonize sistem numarasına göre 2-12'li bazda Dış
Ticaret Müsteşarlığı (DTM), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterlikleri kayıtlarında mevcut olup, bu veriler ilgili kurumlardan temin edilebilir.
İGEME web sayfasında (http://www.igeme.gov.tr) Araştırmalar>Ülke Raporları, Sektör
Raporları kısmında belli başlı sektör ve ürün grupları bazında bilgiler bulunabilir.
17.07.2004 tarihinde faaliyete geçen, Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği
bünyesindeki Genel Mevzuat ve Bilgi Danışma Servisinde, dış ticaretle ilgili bilgilerin, etkin,
hızlı ve doğru bir şekilde ihracatçılarımıza ulaştırılması, ihracatın her aşamasında rehberlik ve
danışmanlık yapılması, dış ticaretle ilgili her konuda üyelerden, diğer firmalardan,
üniversiteler, kurum ve kuruluşlar ile diğer kişilerden telefon, e-posta ve faks ile ulaşan tüm
sorulara, sahip olunan, deneyim, geniş veri, bilgi tabanı aracılığıyla en kısa sürede cevap
verilmesi amaçlanmaktadır. Pazar araştırması ile ilgili olarak; ülke ve sektör raporları,
istatistikî veriler ve dış ticaret mevzuatı konularında bilgi almak için Orta Anadolu İhracatçı
Birlikleri Genel Sekreterliği Genel Mevzuat ve Bilgi Danışma Servisi ile irtibata
geçebilirsiniz (www.oaib.gov.tr).
İhracat, ithalat ve dünya ticaretine ilişkin sayısal bilgi edinilebilecek diğer kaynaklar ise başta
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) olmak üzere, Dış Ticaret Müsteşarlığı (www.dtm.gov.tr),
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri, KOSGEB (www.kosgeb.gov.tr), Hazine
Müsteşarlığı (www.hazine.gov.tr), Dış İşleri Bakanlığı (www.mfa.gov.tr), Maliye Bakanlığı
(www.maliye.gov.tr), Ulaştırma Bakanlığı (www.ubak.gov.tr), Devlet Planlama Teşkilatı
(www.dpt.gov.tr),
Merkez
Bankası
(www.tcmb.gov.tr),
Türk
Eximbank
(www.eximbank.gov.tr), Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA)
(www.tika.gov.tr), Gümrük Müsteşarlığı'dır (www.gumruk.gov.tr). Bunlar dışında Türkiye
Odalar ve Borsalar Birliği (www.tobb.org.tr) Ticaret Odaları (www.ito.org.tr, www.izto.org.tr
vd.) gibi meslek kuruluşlarından da bol miktarda bilgi sağlanabilir. Bu kuruluşlar
başvuranlara ücretsiz danışmanlık hizmetleri de sunmakta, dış ticaretin geliştirilmesi için
çeşitli projeler geliştirmektedirler. Yukarıda adresleri verilen web sitelerinden; Dünya
Bankası, Uluslararası Ticaret Örgütü, Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşların web
sitelerine de ulaşılabilmektedir.
Yabancı Ülke Temsilcilikleri
İhracat düşünülen ülkenin Türkiye'deki ticaret ataşeliği, konsolosluğu veya elçiliğinden o
ülkeyle ilgili dış ticaret istatistikleri, gümrük mevzuatı ve ülkenin ticaret ve sanayisi ile ilgili
bilgiler de elde edilebilir.
Sayfa 27
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Türkiye'nin Dış Temsilcilikleri
Ticaret Müşavirlikleri de bulundukları ülkedeki pazara ilişkin çeşitli bilgileri, talep
edildiğinde ihracatçılara sağlamaktadır. Ayrıca www.musavirlikler.gov.tr web adresinde,
birçok Ticaret Müşavirliğinin web sayfaları yer almakta, bu sayfalar aracılığıyla ilgili ülkenin
mevzuatı, iş ve yatırım yöntemleri, müşavirlik raporları gibi bilgilere ulaşılabilmektedir.
Ticaret müşavirliklerinin adreslerine DTM web sayfalarından ulaşabilirsiniz.
Uluslararası Kuruluşlar ve Yabancı Devlet Kuruluşlarının Veri Tabanları:
Uluslararası kuruluşların yayınları çok zengin bir bilgi hazinesi oluşturmaktadır. Bu tür
kaynakların başlıcaları şunlardır:
Birleşmiş Milletler Teşkilatı tarafından yayımlanan "Birleşmiş Milletler İstatistik Yıllığı"
(The United Nations Statistical Yearbook).
Uluslararası Para Fonu IMF'nin aylık "Uluslararası Finansal İstatistikleri" (International
Financial Statistics)
ITC-International Trade Center (Uluslararası Ticaret Merkezi) Merkezi Cenevre'de bulunan
bu kuruluştan ülkelerin sektörlere göre toplam ticaret istatistiklerine ulaşabilirsiniz. Bu sayede
hangi ülkenin hangi sektörlerde dünya ticaretindeki sıralamasının ne olduğunu öğrenmeniz
mümkün olacaktır.
WTO-World Trade Organisation (Dünya Ticaret Örgütü)
Dünya Ticaret Örgütünden dünya ticareti ile ilgili güncel bilgileri ve sektörlerle ilgili
dünyadaki genel eğilimler konusunda bilgi edinebilirsiniz.
Dünyadaki İhracatçı Birlikleri ve İGEME Benzeri Kuruluşlar
Çoğu ülkenin dış ticareti geliştirme kuruluşundan o ülke ile ilgili ekonomi ve ticaret bilgilerini
öğrenebilirsiniz.
Örneğin
İngiltere'de
faaliyet
gösteren
Trade
Partners
(www.tradepartners.gov.uk) isimli kuruluş dünyadaki birçok ülkede belirli sektörler hakkında
raporlar yayınlamaktadır.
Dünya Bankası'nın "Yıllık Raporları"nda çeşitli ülkeler ve ülke grupları için hazırlanmış özel
raporlar yanında, sanayileşme dereceleri ve gelir düzeylerine göre gruplanmış 124 ülke için
toplam nüfus, kişi başına düşen gelir, yıllık enflasyon oranı, sektörler itibari ile üretim
değerleri, ithalat-ihracat kıymetleri gibi bilgiler edinilebilir.
Sayfa 28
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü OECD'nin çeşitli yayınlarında, özellikle üye ülkelerle
ilgili önemli ekonomik göstergeler içeren genel istatistiklerde (General Statistics) ihracatçılar
için çok faydalı bilgiler bulunabilir.
7. İTHALATTA HAKSIN REKABETTEN KORUNMA (ANTİ-DAMPİNG VB.)
Dış Ticaret Müsteşarlığı (İthalat Genel Müdürlüğü) gerekli yasal şartların oluşması
durumunda;
 İthalatta haksız rekabet hâllerinden dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın
sebep olduğu zarara karşı bir üretim dalının korunması için önlem almaya,
 Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar
veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktar ve şartlarda ithal edilmesi
hâlinde, bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere korunma önlemleri almaya,
 Bir malın ithalatında kaydedilecek gelişmelerin yakından izlenmesi amacıyla o malın
ithalatında gözetim uygulanmasına karar vermeye yetkilidir.
Şimdi yukarıda maddeler hâlinde verdiğimiz durumları detayları ile ele alalım:
İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi
İthalatta haksız rekabet hâllerinden dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın sebep
olduğu zarara (haksız rekabete) karşı yerli üreticilerimizin korunması amacıyla hazırlanmış
olan “3577 Sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun” da bu konuda
önlem alınabilmesi için dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın Türkiye'de bir
üretim dalında;
 Maddi zarara yol açması,
 Maddi zarar tehdidi oluşturması veya bir üretim dalının kurulmasını fiziki
geciktirmesi gerektiği belirtilmiştir.
olarak
Aynı kanunda, sübvansiyona konu ithalata karşı önlem alınabilmesi için, sübvansiyonun,
Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Tedbirler Anlaşması'nın 2 nci maddesi çerçevesinde bir
firma/firma grubu veya bir üretim dalı/üretim dalı grubuna yönelik olduğunun da tespit
edilmiş olması gerektiği de vurgulanmıştır.
Damping ve Sübvansiyon
Damping
Damping; bir malın, normal değerinin altında, diğer bir ifadeyle ihracatçı ülkenin iç piyasa
fiyatlarının altında bir fiyatla Türkiye'ye ihraç edilmesidir.
Sayfa 29
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Normal değer, ihracatçı ülkenin iç piyasasında tüketime konu olan benzer mal için normal
ticari işlemler çerçevesinde bağımsız alıcılar tarafından ödenen veya ödenmesi gereken
fiyattır. Böyle bir fiyatın mevcut olmaması durumunda, normal değer; benzer malın menşe
(üretici) ülkedeki imalat maliyetine genel, idari ve satış giderleri ile makul bir kârın eklenmesi
ile oluşturulan değer veya benzer malın uygun bir üçüncü ülkeye ihracatında temsil niteliğini
taşıyan karşılaştırılabilir fiyattır.Piyasa ekonomisinin geçerli olmadığı ülkeler için normal
değer, piyasa ekonomisinin uygulandığı emsal üçüncü bir ülkede veya Türkiye'de oluşan
fiyatlar esas alınarak belirlenmektedir. Dampinge karşı uygulamalarda, halen Çin, Rusya
Federasyonu, Ukrayna gibi ülkeler piyasa ekonomisi uygulamayan ülkeler olarak kabul
edilmektedir.Her ucuz fiyatlı ithalat dampingli olmayabilir. Diğer bir deyişle, Türkiye
piyasasındaki fiyatların altında bir fiyatla ithalat dampinge konu olmayabilir.
Sübvansiyon
Sübvansiyon; bir ürün için, menşe (üretici) veya ihracatçı ülke tarafından doğrudan veya
dolaylı olarak sağlanan her türlü mali katkıyı ifade etmektedir.






Hükümet veya yerel yönetimlerin doğrudan mali katkısı,
İşletme zararlarının silinmesi,
Kurumlar veya gelir vergisi muafiyeti,
İthal girdiler için ödenen dolaylı vergilerden daha fazlasının iadesi,
Maliyetinin altında kredi sağlanması,
Hükümetin maliyetinin altında girdi temin etmesi, vb. sübvansiyon
değerlendirilebilir.
olarak
Sübvansiyonlar yasak ve müsaade edilebilir sübvansiyonlar olarak ikiye ayrılmaktadır:
 Yasak sübvansiyonlar: ihracata yönelik doğrudan sübvansiyonlardır (Gelişmekte olan
ülkeler ile en az gelişmiş ülkeler için bazı istisnalar bulunmaktadır.). Yasak
sübvansiyonlar için, DTÖ Panel Mekanizması işletilerek karşı ülke hükümetinden bu tür
sübvansiyonları iptal etmesi istenebilir ve/veya sübvansiyon soruşturması yürütülebilir.
 Müsaade edilebilir sübvansiyonlar: Yasak sübvansiyonların dışında kalan sübvansiyonlar
müsaade edilebilir sübvansiyonlardır. Müsaade edilebilir sübvansiyonlar ise dava
edilebilen ve dava edilemeyen sübvansiyonlar olarak kendi içinde ikiye ayrılmaktadır.
 Dava edilebilen sübvansiyonlar: Yasak sübvansiyonlara ilaveten özgül sübvansiyonlar,
diğer bir ifadeyle belirli işletmelere veya sektörlere yönelik sübvansiyonlar, dava
edilebilen sübvansiyonlardır. Bu tür sübvansiyonlar sübvansiyon soruşturmasına konu
olabilmektedir.
Sayfa 30
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Dava edilemeyen sübvansiyonlar: Yasak ve dava edilebilen sübvansiyonların dışında
ve özgül olmayan, diğer bir ifadeyle belirli işletmelere ve sektörlere yönelik olmayan
sübvansiyonlardır. Ayrıca, özgül olabilmekle birlikte, belirli ölçütler dâhilinde ar-ge, geri
kalmış bölgeler ve çevre yatırımları dava edilemeyen sübvansiyonlardır. Bu tür
sübvansiyonlar tanımı gereği sübvansiyon soruşturmasına konu edilememektedir.
Damping ve Sübvansiyon Soruşturmalarında Yapılacak İşlemler
İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat çerçevesinde damping ve
sübvansiyon soruşturması sırasında yapılan işlemler aşağıda özetlenmektedir.
Başvuru
Damping veya sübvansiyona konu olan ithalattan maddi zarar gördüğünü veya maddi zarar
tehdidi altında bulunduğunu veya bu tür ithalatın bir üretim dalının kurulmasını fiziki olarak
geciktirdiğini iddia eden üreticiler veya üretim dalı adına hareket eden gerçek veya tüzel kişi
veya kuruluşlar İthalat Genel Müdürlüğü’ne yazılı olarak başvuruda bulunabilirler.
Şikâyet, damping veya sübvansiyon, zarar ve damping veya sübvansiyona konu olan ithalatla
iddia edilen zarar arasındaki nedensel ilişkiyi gösteren delilleri içermelidir. Yeterli delillerle
desteklenmeyen iddialar şikâyet olarak değerlendirilmez.
Başvuruda, başvuru sahibinin makul olarak temin edebileceği aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:
 Şikâyette bulunanın kimliği ve ürettiği benzer ürün miktarı ve değeri ile ilgili bir
açıklama; başvuru üretim dalı adına yapıldığında, başvuruda benzer ürünün bilinen bütün
yerli üreticilerinin veya üretici birliklerinin bir listesi, eğer mümkünse, bu üreticilerin
faaliyet alanına giren benzer ürünün yerli üretim hacmi ve değeri ile ilgili bir açıklama ve
adına başvuru yapılan üretim dalı
 Dampinge veya sübvansiyona konu olduğu iddia edilen ürünün eksiksiz bir tanımı, söz
konusu menşe veya ihracatçı ülkenin veya ülkelerin adları, bilinen her ihracatçının veya
yabancı üreticinin kimliği ve söz konusu ürünün bilinen ithalatçılarının bir listesi
 Dampinge ilişkin başvurularda, menşe veya ihracatçı ülke veya ülkelerin iç piyasalarında
tüketilmek amacıyla satılan söz konusu ürünün fiyatları ile ilgili bilgi (veya uygun ise,
ürünün menşe veya ihracatçı ülke veya ülkelerden üçüncü ülke veya ülkelere satış fiyatı
veya üretim maliyetine makul bir karın eklenmesiyle tespit edilen fiyat ile ilgili bilgi) ve
ihraç fiyatları ile ilgili veya uygun ise, ürünün Türkiye'de bağımsız bir alıcıya ilk kez
yeniden satış fiyatları ile ilgili bilgi
 Sübvansiyona ilişkin başvurularda, söz konusu sübvansiyonun varlığı, miktarı ve özelliği
konusunda deliller
Sayfa 31
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 İddia edilen zararın, damping veya sübvansiyona konu ithalattan kaynaklandığına ilişkin
deliller yukarıdaki hususlar dikkate alınarak hazırlanan rehber mahiyetteki örnek başvuru
formu Genel Müdürlükten temin edilebilir.
Şikâyetin, üretim dalı tarafından veya üretim dalı adına yapıldığının ve yeterli delilleri
içerdiğinin anlaşılması hâlinde, Genel Müdürlükçe inceleme başlatılır. Bu tarih, incelemenin
başlangıç tarihi sayılır. Şikâyetin eksik olması halinde bu husus şikâyette bulunan tarafa
bildirilir.
Genel Müdürlük, bir soruşturmanın başlatılabilmesi için yeterli delil olup olmadığını
belirlemek üzere, başvuru beraberinde sunulan delillerin doğruluğunu ve yeterliğini inceler.
İnceleme süresi içerisinde şikâyetin geri çekilmesi hâlinde, şikâyet yapılmamış sayılır. Bunun
yanı sıra mevzuat gereğince damping incelemesinin re ’sen de (Herhangi bir
Şikâyet söz konusu olmadan genel müdürlükçe de inceleme başlatılabilir.) yapılması mümkün
bulunmaktadır. Ancak, İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat
hükümlerine göre re ‘sen hareket edilmesi hâlinde de dampingli ithalatın varlığı, bu ithalattan
kaynaklanan yerli üretim dalı üzerindeki zarar ve ikisi arasındaki illiyet bağına ilişkin bilgi ve
belgelerin otoritenin elinde mevcut olması gerekmektedir.
İnceleme
Soruşturma açılabilmesi için; şikâyetin üretim dalı tarafından veya üretim dalı adına
yapıldığının tespit edilmesi ve damping veya sübvansiyona konu olan ithalatın ve bu
ithalattan kaynaklanan zararın varlığı konusunda yeterli delillerin bulunması gerekir.
Bu kapsamda, başvurunun üretim dalı tarafından veya üretim dalı adına yapılmış
sayılabilmesi için, başvuruyu destekleyen üreticilerin toplam benzer ürün üretiminin;
başvuruyu destekleyen ve başvuruya karşı çıkan üreticilerin toplam benzer ürün üretiminin
% 50’sinden fazla olması ve toplam Türkiye benzer ürün üretiminin % 25’inden az olmaması
şartına bağlanmıştır.
Soruşturmanın Açılması
İthalat Genel Müdürlüğünce yapılan incelemenin en çok 45 gün içinde tamamlanmasını
müteakiben soruşturmanın açılıp açılmaması konusunda İthalatta Haksız Rekabeti
Değerlendirme Kuruluna teklifte bulunulur. Kurul’ca soruşturmanın açılmamasına karar
verilirse durum şikâyetçi tarafa bildirilir.
Kurul soruşturma açılmasına karar verirse, ilgili ülke hükümetine bildirim yapıldıktan sonra
soruşturmanın açılmasına ilişkin Tebliğ Resmi Gazete’de yayımlanır.
Sayfa 32
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Daha sonra, ilgili taraflara başvurunun gizli olmayan özeti ile Tebliğin örneği gönderilir.
Soruşturma sırasında; ihraç fiyatı, normal değer, damping marjı ve üretim dalı üzerinde
oluşan zarar ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır.
Bilgilerin Toplanması
Soruşturma açılmasını takiben, soruşturma konusu malın bilinen ithalatçılarına ve
ihracatçılarına soru formları gönderilir. Sübvansiyon soruşturmalarında, ihracatçı ülkeye de
soru formu gönderilir.
Bu formların gönderildikleri tarihten itibaren bir hafta içinde alındığı kabul edilir ve
cevaplandırılmaları için 30 günlük süre tanınır. Süresi içinde nedenleri belirtilerek müracaat
edilmesi hâlinde, bu süre, soruşturmadaki süre kısıtları göz önüne alınmak kaydıyla
uzatılabilir.
Soruşturmanın Süresi
Soruşturma, özel durumlar dışında 1 yıl içinde sonuçlandırılır. Bu süre, gerektiğinde, Kurulca
6 ayı geçmemek üzere uzatılabilir.
Tarafların Dinlenmesi
Soruşturma sırasında Genel Müdürlük, ilgili taraflar ile soruşturma konusu malın endüstriyel
kullanıcılarına ve malın perakende düzeyde satıldığı hâllerde, tüketici örgütleri temsilcilerine
görüşlerini bildirme olanağı sağlar. Bu çerçevede, ilgililerin yazılı talebi veya Genel
Müdürlüğün çağrısı üzerine, karşıt görüşlerin dile getirilebilmesini teminen, dinleme
toplantıları düzenlenebilir.Soruşturma sırasında, tarafların veya İthalat Genel Müdürlüğünün
talebi üzerine, taraflar tek tek veya birlikte dinlenebilir. Dinleme toplantıları kamu dinleme
toplantısı veya teknik toplantılar şeklinde düzenlenebilmektedir.
Geçici Önlem
Soruşturma esnasında, dampingli veya sübvansiyonlu ithalatın varlığı ve zarara ilişkin ön
belirlemeler yapılması hâlinde, soruşturma sonuçlandırılıncaya kadar üretim dalı üzerindeki
zararın telafisine yönelik olarak Kurulca (İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Kurulu)
belirlenen damping marjı veya sübvansiyon miktarı kadar veya zararı ortadan kaldırmaya
yetecek daha az bir oran veya miktarda teminatın geçici önlem olarak alınması Kurul’un
teklifi üzerine Bakanlık (Başbakanlık) makamının onayı ile alınabilir.Bu durum Resmi
Gazete’de yayımlanmak suretiyle ilgililere duyurulur. Geçici önlemlerin geçerlilik süresi 4
aydır. Ancak, damping soruşturmasına konu malın Türkiye’ye ihracatının önemli bir kısmını
gerçekleştiren ihracatçıların talebi hâlinde, bu süre, kurulun kararı üzerine Bakanlık onayı ile
6 aya kadar çıkarılabilir. Damping soruşturması sırasında, zararın önlenmesi için damping
Sayfa 33
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
marjından daha düşük oranda bir kesin önlemin yeterli olup olmadığının incelenmesi
amacıyla, bu süreler sırasıyla 6 ve 9 ay olarak belirlenebilir.
Taahhüt
Açılmış bulunan damping veya sübvansiyon soruşturması, aşağıdaki hâllerde, geçici veya
kesin önlem alınmaksızın durdurulabilir:
 Bir damping soruşturması sırasında; ihracatçının, ihraç fiyatlarını yeniden düzenleyeceğini
veya damping fiyatlı ihracatı durduracağını taahhüt etmesi ve Kurulun taahhüdü kabul
etmesi
 Bir sübvansiyon soruşturması sırasında; ihracatçının, ihraç fiyatlarını yeniden
düzenleyeceğini veya ihracatçı ülkenin sübvansiyon uygulamasını kaldıracağını,
sınırlayacağını veya bu amaçla başka önlemler alacağını taahhüt etmesi ve Kurulun
taahhüdü kabul etmesi
Kurul (İthalatta Haksız Rekabeti Değerlendirme Kurulu) da taahhütte bulunulmasını
önerebilir. Kurulca önerilen taahhüdün ihracatçı veya ihracatçı ülke tarafından kabul edilmesi
zorunlu değildir. Damping soruşturmasında ihracatçının, sübvansiyon soruşturmasında
ihracatçı ülkenin talep etmesi veya her iki hâlde Kurulun bu yönde bir karar vermesi hâlinde,
soruşturma sonuçlandırılır.Kurulca taahhütte bulunulmasının önerilmesi veya önerilen
taahhüdün Kurulca kabul edilebilmesi için, dampingli veya sübvansiyonlu ithalatın varlığı ve
bu ithalatın zarara neden olduğu konusunda ön belirlemelerin yapılmış olması gerekir.
Sübvansiyon soruşturmasında ihracatçının taahhüdü ilgili ülkenin onayı alındıktan sonra
kabul edilebilir.
Kesin Önlem
Soruşturma sonucunda dampingli veya sübvansiyonlu ithalatın varlığı ve bu ithalatın zarara
neden olduğu belirlendiğinde, bu zararın önlenmesi amacıyla, Kurulca belirlenen ve
Bakanlıkça onaylanarak kesinleşen damping marjı veya sübvansiyon miktarı kadar veya
zararı ortadan kaldıracak daha az bir oran veya miktarda dampinge karşı vergi veya telafi
edici vergi alınır.Daha önce teminat alınmış olması hâlinde, kesinleşen vergi daha önce alınan
teminattan yüksek ise fark tahsil edilmez. Kesinleşen vergi, daha önce alınan teminattan
düşük ise fark geri ödenir. Ancak, kesin önlem kararının maddi zarar tehdidi veya bir üretim
dalının kurulmasının fiziki olarak gecikmesine ilişkin olarak alınması durumunda, soruşturma
sırasında alınan teminatın tahsil edilebilmesi için Kurulun, geçici önlem alınması sebebiyle
maddi zarar oluşmadığı hususunda bir belirleme yapması gerekir. Böyle bir belirleme
yapılmadığı takdirde, soruşturma sırasında geçici önlem olarak alınan teminat iade edilir.
Sayfa 34
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Soruşturmaya konu olan mal için hem damping yapılmış olması hem de sübvansiyon verilmiş
olması hâlinde, aynı durumun telafisi için dampinge karşı vergi ve telafi edici vergi birlikte
uygulanamaz.
Soruşturmanın Kapatılması
Soruşturma sonucunda, soruşturma konusu ithalatın dampinge veya sübvansiyona konu
olmadığının veya bu ithalattan kaynaklanan zararın bulunmadığının belirlenmesi hâlinde veya
şikâyet konusunun ortadan kalkması durumunda Kurulca soruşturma kapatılır. Geçici
önlemler kaldırılarak alınan teminatlar iade edilir.
Damping marjının veya sübvansiyon miktarının veya ithalat miktarının ihmal edilebilecek
düzeyde olduğunun tespiti durumunda da damping veya sübvansiyon soruşturması kapatılır.
Şikâyetin geri çekilmesi halinde de Kurulca soruşturmanın kapatılmasına karar verilebilir.
Taahhütlerin kabul edilmesi hâlinde soruşturma durdurulabilir. Sübvansiyonun uygulamadan
kaldırılması halinde de soruşturma durdurulabilir veya kapatılabilir.
Önlemlerin Yürürlükte Kalma Süresi
Kesin önlemler, yürürlüğe girme tarihlerinden veya damping veya sübvansiyon incelemesi ile
zarar incelemesini birlikte kapsayan en son gözden geçirme soruşturmasının sonuçlandığı
tarihten itibaren 5 yıl sonra yürürlükten kalkar.Yürürlükten kalkacak olan önlemler, 5 yıllık
yürürlük süresinin son yılı içinde Resmi Gazetede yayımlanacak bir tebliğle ilan edilir.
Yürürlük süresinin sona ermesinden en geç 3 ay önce önleme konu olan ürünün yerli
üreticileri yeterli delillerle birlikte Genel Müdürlüğe yazılı olarak başvurarak bir nihai gözden
geçirme soruşturması açılmasını talep edebilirler.Ayrıca, 5 yıllık süresi biten ve yürürlükten
kaldırılan önlemler de Resmi Gazetede yayımlanacak bir tebliğle ilan edilir.Nihai gözden
geçirme soruşturması yerli üreticilerin yazılı başvurusu üzerine veya re'sen açılır ve
soruşturmaya konu önlem soruşturma sonuçlanıncaya kadar yürürlükte kalmaya devam eder.
Kesin önlemin yürürlük süresinin sona ermesi ile dampingin veya sübvansiyonun ve zararın
devam edeceğine veya yeniden meydana geleceğine dair yeterli delillerin bulunması hâlinde
soruşturma açılır. Bu kapsamda örneğin, dampingin veya sübvansiyonun ve zararın devam
ettiği veya yürürlükte bulunan önlemin etkisiyle zararın tamamen veya kısmen ortadan
kalktığı veya ihracatçıların ya da pazar şartlarının gelişiminden, zarar verici dampingin veya
sübvansiyonun devam etmesinin muhtemel olduğu hususlarda deliller sunulabilir.
Bu soruşturmada önleme konu ürünün ihracatçılarına, üreticilerine, ihracatçı ülke
temsilciliğine ve yerli üreticilerine (sübvansiyon soruşturmalarında, ilave olarak, menşe
ülkeye) gözden geçirme başvurusunda yer alan hususlarda görüşlerini belirtme ve karşı
Sayfa 35
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
savlarını dile getirme olanağı tanınır. Nihai karar, önlemin sona ermesi hâlinde damping
veya sübvansiyon ve zararın devam etmesinin veya yeniden meydana gelmesinin muhtemel
olup olmadığı konusunda usulüne uygun olarak belgelendirilerek sunulan tüm delillerin
dikkate alınması suretiyle verilir.
Önlemlerin Gözden Geçirilmesi
Kesin önlemlerle ilgili kararlar, soruşturmanın sonuçlandırılmasından itibaren en az bir yıl
sonra ilgili taraflardan birinin talebi üzerine veya re’sen gözden geçirilebilir. Gözden geçirme
talebinde bulunan taraflarca, gözden geçirmeyi haklı kılacak delillerin Genel Müdürlüğe
(İthalat Genel Müdürlüğü) sunulması gereklidir. Gözden geçirmeye karar verilmesi hâlinde
yeni bir soruşturma açılır, ancak, bu durum daha önce alınmış olan önlemlerin uygulanmasını
engellemez.Mevzuatta soruşturma döneminde önleme konu malı ihraç etmemiş taraflara, söz
konusu bir yıllık süre sınırlaması olmadan gözden geçirme talebinde bulunma hakkı sağlayan
hükümler yer almaktadır.
Dünya Ticaret Örgütü’ne ( DTÖ) Yapılan Bildirimler
DTÖ Anti-Damping Anlaşmasının 18.5 ve Sübvansiyonlar Anlaşmasının 32.6 maddeleri
hükümleri uyarınca, Üye Devletler tarafından Anlaşmaya uygun mevzuat ve değişiklikleri
hakkında bildirim yapılması gerekmektedir.Ayrıca yeni anlaşmaların şeffaflık ilkesi ışığında
her altı ayda bir, bir önceki altı ay içerisinde yapılan tüm işlemleri kapsayan bildirim ile geçici
veya kesin önlem alınması halinde ise bu önleme ilişkin DTÖ’ ye bildirim gecikmeksizin
yapılmaktadır.Aşağıda dampingli ithalat şikâyetinde bulunacak üreticilerin Dış Ticaret
Müsteşarlığı (İthalat Genel Müdürlüğü’ne) hitaben yazacakları dilekçeye bir örnek verilmiştir.
Başvuru formu uzun ve detaylı olduğu için örneklendirilmemiştir. Damping veya
sübvansiyonlu ithalata ilişkin müsteşarlığa başvuracaklar dilekçe ve başvuru formu
örneklerine www.dtm.gov.tr adresinden İthalat Genel Müdürlüğü linkine girerek ulaşabilirler.
Sayfa 36
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Yerli Üretim Dalının Birden Fazla Üreticiden Oluştuğu Durumlar İçin Dilekçe Örneği
Konu: Dampingli ithalat
Tarih:1 Ocak 2007
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığına (İthalat Genel Müdürlüğü) Piyasada matkap uçlu vida
olarak bilinen ve teknik tanımı ototaradöz sac vidası olan malın üreticileriyiz. Türkiye'de söz
konusu malın toplam üretiminin %60'nı gerçekleştirmekteyiz. 2005 Eylül ayından beri A
ülkesi, B ülkesi ve C ülkesinden yapılan damping fiyatlı ithalat nedeniyle üretimimiz zarar
görmektedir. Söz konusu ülkelerden yapılan ithalata karşı önlem alınması için damping
soruşturması başlatılmasını talep etmekteyiz.Bu amaçla, damping, zarar ve nedensellik bağı
konularındaki bilgi ve delilleri içeren ortak başvuru formu (gizli nüsha) dilekçemiz ekinde
takdim edilmektedir.Bizlerin dışında Türkiye üretiminin %15'ini gerçekleştiren Pasif Destek
A.Ş. firması doğrudan şikâyette bulunmamakla birlikte şikâyeti desteklemektedir. Anılan
firmanın şikâyeti desteklediğine dair dilekçesi de ekte sunulmaktadır.
Bilgilerini ve gereğini müsaadelerine arz ederiz.
Üretici 1:
Üretici 2:
Üretici 3:
İmza
İmza
İmza
İsim Kaşesi
İsim Kaşesi
İsim Kaşesi
Firma Kaşesi
Firma Kaşesi
Firma Kaşesi
EKLER:
1- Başvuru Formu (gizli nüsha) 2- Pasif Destek A.Ş. nin dilekçesi
İthalatta Korunma Önlemleri
Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya
ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde, öngörülmeyen nedenlerden dolayı artan miktar ve
şartlarda ithal edilmesi hâlinde, bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere, söz
konusu zarar veya zarar tehdidi ile sınırlı ve geçici olmak kaydıyla, uluslararası
yükümlülükler ve ülke yararı göz önüne alınarak korunma önlemleri alınabilir.
Sayfa 37
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Alınacak korunma önlemi bir malın ithalatında uygulanmakta olan gümrük vergilerinde artış
veya miktar sınırlaması (kota) şeklinde uygulanabileceği gibi ikisinin birleşimi
(kombinasyonu) olarak da uygulanabilir.
Korunma Önlemi Uygulanması İçin Gerekli Şartlar
Bir malın ithalatına karşı korunma önlemi alınabilmesi için;
 Yerli üreticiler tarafından üretilen malın şikâyet konusu ithal malın benzeri veya doğrudan
rakibi olduğunun,
 Şikâyet konusu malın ithalatında ani artışa neden olan öngörülmeyen gelişmenin veya bu
ithalat artışının GATT 94( Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması) ile doğan gümrük vergisi oranlarının indirilmesine ilişkin yükümlülük de dâhil olmak üzereyükümlülüklerin yerine getirilmesi olduğunun,
 Bu ithalat şartının benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi
zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturduğunun,
 Ciddi zararın veya ciddi zarar tehdidinin sadece şikâyet konusu artan ithalatın sonucu
olduğunun,
 Ülke menfaatlerinin önlem alınmasını gerektirdiğinin tespit edilmesi gerekir.
Yukarıda saydığımız şartların ortaya çıkması durumunda, korunma önlemi alınması için; İlgili
gerçek ve tüzel kişiler veya bağlı bulundukları Meslek Kuruluşları ya da Odalar başvuruda
bulunabilirler.
Konunun daha iyi anlaşılması adına yukarıda saydığımız korunma önlemi alınmasını
gerektirecek hususları biraz açalım:
Öngörülmeyen Gelişme veya Verilen Tavizler
Şikâyet konusu malın ithalatında meydana gelen ani artışa sebebiyet veren beklenmedik
gelişmeler veya GATT 94 ile doğan -gümrük vergisi oranlarının indirilmesine ilişkin
yükümlülük de dâhil olmak üzere- yükümlülüklerin yerine getirilmesidir.
Benzer veya Doğrudan Rakip Mal
Yerli üreticiler tarafından üretilen malların, ithalatında artış görüldüğü iddia edilen mal/mallar
ile benzer veya doğrudan rakip mallar olması gerekmektedir. Benzer mal veya doğrudan rakip
mal tespitinin aşağıdaki ölçütlerden yola çıkılarak yapılması mümkün bulunmaktadır:



Fiziksel özellikleri ve son kullanım yerleri
Birbirlerinin yerine kullanılabilirlikleri
Dağıtım kanalları
Sayfa 38
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri


Kullanıcı algılaması
Üretim metodu
Yerli Sanayi
Bir “yerli sanayi dalı”, ithal mallar ile benzer veya doğrudan rakip malları üreten üreticilerin
hepsini veya ürettikleri benzer veya doğrudan rakip malların toplam üretimi o malların toplam
yerli üretiminin önemli bir kısmını teşkil eden üreticileri ifade eder.
İthalat Artışı
Bir malın ithalatında miktar bazında mutlak olarak ya da söz konusu maddenin yerli üretime
veya tüketime göre nispi olarak önemli bir artış olup olmadığını ifade eder. İthalat artışının
tespitinde mutlak veya nispi artışın hızı dikkate alınır. İthalattaki her artış önemli artış
anlamına gelmemektedir. Bu artışın yerli sanayiye ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidinde yol
açacak ölçüde olması gerekmektedir.İthalat artışının tespiti için zorunlu olmamakla birlikte
genellikle son beş yıla ait ithalat verileri incelenir. Mümkün olması durumunda içinde
bulunulan yıla ait 3, 6, 9 aylık gibi verilere de bakılır. Başvuru sahibi tarafından incelenmesi
istenilen yıllar bazında da ithalat artışı incelenebilir. Ancak bunun nedeninin/nedenlerinin
açıkça belirtilmesi gerekmektedir.İthalatın mutlak veya yerli üretime göre nispi artış
gösterdiğinin tespit edilebilmesi için her yıl bir önceki yıla göre mutlak veya nispi artışın
olması gerekmemektedir.
Fiyat Kırılması
Şikâyet konusu ithal malın fiyatlarının yerli üreticiler tarafından üretilen benzer veya
doğrudan rakip malların fiyatlarının altında kalmasıdır. Eğer ithal malın ithalatçıya maliyeti
(CIF fiyat + gümrük vergisi + diğer masraflar), yerli üreticiler tarafından üretilen benzer veya
doğrudan rakip malların yurt içi satış fiyatlarına göre daha düşük ise fiyat kırılmasından
bahsetmek mümkün olmaktadır.
Ciddi Zarar veya Ciddi Zarar Tehdidi
Bir yerli sanayi dalının durumunda belirgin bir genel bozulma; açıkça yaklaşan ciddi bir zarar
anlamına gelir. Bu durumun varlığının belirlenmesi, yalnızca iddialara, varsayımlara veya
uzak ihtimallere değil, gerçek verilere dayandırılmak zorundadır. Ciddi zarar veya ciddi zarar
tehdidi belirlemesinde;



Üretim,
Verimlilik,
Kapasite kullanımı,
Sayfa 39
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Satışlar,
 Pazar payı,
 Kâr/zarar,
 İstihdam, gibi belli bazı ekonomik göstergeler başta olmak üzere yerli sanayinin
durumuyla ilişkili olan, objektif ve ölçülebilir bir niteliğe haiz bütün faktörler dikkate alınır.
Nedensellik Bağının Varlığı
Ciddi zararın veya ciddi zarar tehdidinin sadece şikâyet konusu artan ithalatın sonucu
olduğunun kanıtlanmasıdır. İlliyet bağının varlığı ortaya konurken genellikle ithalat artışının
olduğu dönemde yerli sanayinin ekonomik göstergelerinde olumsuzluğa sebebiyet verdiği
gözlenir. İthalat artışı ile ekonomik göstergelerdeki olumsuz gelişmelerin eş zamanlı olarak
ortaya çıkması illiyet bağının varlığına delil teşkil edebilir.
Korunma Önlemi İşlemleri
Bir korunma önleminin alınması için yapılması gereken işlemler aşağıda verilmiştir:
Korunma Önlemi Başvurusu
Korunma önlemi başvurusu ilgili otoriteye iletilen sade bir dilekçeden ibaret değildir.Bu
dilekçe ekinde hazırlanacak dosyada bazı temel bilgilere yer verilmesi gerekmektedir.
Korunma önlemi başvurusunda bulunan tarafın bu amaçla hazırlayacağı başvuru dosyasında
iddialarını/tespitlerini gerekçeleri ile birlikte açıklaması korunma önlemi başvurusundaki en
önemli husustur.
Temel olarak bir başvuru dosyası ithalatta artış olduğu (mutlak veya yerli üretime göre nispi),
ithalat artışına sebebiyet veren öngörülmeyen gelişmenin bulunduğu, ciddi zararın veya ciddi
zarar tehdidinin varlığı ve illiyet bağı (ithalat artışı ile ciddi zarar arasında) olduğu iddialarını
içermesi gerekmektedir.Tam ve eksiksiz olarak yapılacak bir korunma önlemi başvurusunda
yer verilmesi gereken bu temel tesp
Korunma Önlemi Soruşturmasının Başlatılması
Bir korunma önlemi soruşturması tam ve usulüne uygun olarak yapılan başvuru üzerine veya
İthalat Genel Müdürlüğü’nce re’sen yapılan ön inceleme sonucunda İthalatta Korunma
Önlemlerini Değerlendirme Kurulu’nun soruşturma açılması yönünde karar vermesi ve bu
kararın Resmi Gazete’de yayımlanması ile başlatılır. Bu kararın Resmi Gazete’deki yayım
tarihi soruşturmanın başlangıç tarihidir.
Sayfa 40
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Korunma Önlemi Soruşturmasının Süresi
Bir korunma önlemi soruşturmasının tamamlanması için belirlenmiş olan süre soruşturmanın
başlangıç tarihinden itibaren 9 aydır. Gerektiğinde bu süre 2 ay daha uzatılabilir.
Korunma Önlemi Alınması İçin Yapılması Gerekli Ana İşlemler
Bir maddenin Türkiye’ye ithalatına karşı korunma önlemi alınabilmesi için aşağıdaki ana
işlemlerin yapılması gerekmektedir:
 Korunma önlemi soruşturması başlatıldığının Resmi Gazete’de yayımlanması
 Soruşturma açıldığı yönünde DTÖ’ ye bildirim yapılması (DTÖ’ ye üye olmayan
ülkelerde bu işlem yerine getirilmez)
 Geçici korunma önlemi alınması durumunda DTÖ’ ye bildirim yapılması ve talepte
bulunan ilgili ülkelerle derhal istişarelere girilmesi
 Korunma önlemi almayı gerektirecek ve yukarıda saydığımız şartların varlığının tespit
edilmesi
 İlgili taraflara görüşlerini sunma imkânı verilmesi
 Tarafları dinleme toplantısı veya diğer uygun yöntemler ile korunma tedbiri
uygulanmasının kamu yararına olup olmayacağının belirlenmesi
 Korunma önlemi almayı gerektirecek şartların varlığının tespit edildiğinin DTÖ’ ye
bildirilmesi ve ön istişare talep eden DTÖ üyesi ülkeler ile ön istişarelere girilmesi
 Soruşturma sonucunun Resmi Gazete’de ilan edilmesi
Bunların dışında Serbest Ticaret Anlaşmaları çerçevesinde bildirim yükümlülüklerimize de
dikkat edilmesi gerekmektedir.
Korunma Önleminin Uygulanacağı Ülkeler
DTÖ Korunma Önlemi Anlaşması’na uyumlu olan İthalatta Korunma Önlemleri Mevzuatına
göre korunma önlemi ayrımcı olmayan bazda uygulanmalıdır. Yani DTÖ Korunma Önlemleri
Anlaşması’na uygun olarak alınacak bir korunma önlemi ürünün menşeine bakılmaksızın
uygulanmak zorundadır (Çin Halk Cumhuriyeti’ne ve DTÖ üyesi olmayan ülke/ülkelere karşı
ayrımcı bazda korunma önlemi alınması mümkün bulunmaktadır.).
Korunma Önlemi Uygulanmayacak Ülkeler
DTÖ üyesi gelişme yolundaki bir ülkenin soruşturmaya konu malın ithalatı içindeki payı
%3’ü ve toplu olarak %3’den daha az ithalat payına sahip bu ülkelerin ilgili malın toplam
ithalatındaki payı %9’u geçmedikçe, korunma önlemi, söz konusu ölçütü karşılayan, gelişme
yolundaki DTÖ üyesi ülkelere karşı uygulanmaz.
Sayfa 41
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Geçici Korunma Önlemi
Bir malın, benzer ya da doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya
ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktarlarda ithal edildiği yönünde açık kanıtların
bulunduğu ve gecikmenin telafisi güç zararlara yol açabileceği kritik durumlarda ülke yararı
göz önüne alınarak, geçici korunma önlemi alınabilir.
Geçici Korunma Önleminin Süresi
DTÖ üyesi ülkelere yönelik uygulanan geçici korunma önleminin uygulama süresi 200 günü
geçemez.
Korunma Önlemi
Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya
ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktar ve şartlarda ithal edildiği hallerde ülke
yaran göz önüne alınarak, yapılacak soruşturma sonucunda korunma önlemi alınabilir.
Korunma önlemi; gümrük vergisinde artış yapılması, ek mali mükellefiyet getirilmesi,
miktar/değer kısıtlaması, tarife kontenjanı uygulaması veya bunların birlikte uygulanması
şeklinde olabilir.
Korunma Önleminin Süresi
Bir korunma önleminin süresi -uzatılmadıkça- geçici önlem alınmış ise geçici önlem süresi de
dâhil 4 yılı aşamaz. Korunma önleminin toplam süresi yeniden açılacak soruşturma
sonucunda 10 yıla kadar uzatılabilir (Korunma önleminin 10 yıla kadar uzatılması hakkı
gelişme yolundaki ülkeler için geçerlidir).
Korunma Önleminin Yeniden Uygulanmama Süresi
Korunma önlemine tabi tutulmuş bir malın ithalinde, yeniden uygulamama süresi, en az 2 yıl
olmak şartıyla, daha önce uygulanmış olan korunma önleminin süresinin yarısına eşit bir süre
boyunca yeniden korunma önlemi uygulanamaz (Bu hak sadece gelişme yolundaki ülkelere
tanınmıştır. Gelişmiş ülkeler için uygulamama süresi önlemin yürürlükte kaldığı süre
kadardır).
Yargısal Denetim
İdarenin her kararı/uygulaması iç yargı denetimine tabi olduğu gibi bir korunma önlemi
soruşturması sonucunda alınacak kararlar da iç yargı denetimine tabidir. Eksik işlem
yapıldığını ve/veya yanlış karar alındığını iddia eden ilgili taraflar; başvuran taraf, ithalatçı
Sayfa 42
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
firmalar, önleme tabi ihracatçı firmalar ve ihracatçı ülke hükümeti iç yargıda kararı dava
edebilir.
Ayrıca, DTÖ üyesi ülkelere karşı alınan korunma önlemi DTÖ Anlaşmazlıkların Halli Organı
denetimine tabidir. Bir korunma önlemi alınmış olması durumunda bu korunma önlemine esas
teşkil eden işlemlerin usulüne uygun olarak yapılmadığını iddia eden her ihracatçı ülke
hükümeti DTÖ Anlaşmazlıkların Halli Organına başvuruda bulunarak panel kurulmasını talep
edebilir. Kurulacak panel korunma önlemi uygulamasının DTÖ kurallarına uygunluğunu
denetler.
Korunma Önlemi Başvurusunun Yapılacağı Merci
Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğü Korunma Önlemleri Dairesi Adres: İnönü
Bulvarı No:36, 06510 Emek-Ankara
Tel : (0312) 204 77 01, 204 77 03, 204 77 05, 204 77 06, 204 77 17
Faks: (03129 212 87 65 veya 212 87 11
e-posta: korunma@dtm.gov.tr
Web Sitesi: http://www.dtm.gov.tr/ITHALAT/gozkor/ithalat.htm
Bilinmesi Gereken Diğer Hususlar
Başvuru formuna verilen cevaplar ve tedarik edilen belgeler, incelemelere ve sonucunda
alınacak karara esas teşkil etmektedir. Başvurunun tam ve usulüne uygun yapılması, normal
koşullarda 9 ay olan soruşturma süresini kısaltabilecektir. Başvuru formuna verilen yazılı
cevapların aynı zamanda bilgisayar ortamında diskette sağlanması çalışmaları
hızlandırabilecektir.
Bu itibarla, başvuru sahipleri, soru formunu tam ve doğru şekilde cevaplamalı ve mümkün
olduğu ölçüde konu ile ilgili tüm belgeleri (gelir-gidere, bilançoya, satılan malın maliyetine
ilişkin tabloları) sunmalıdır. Soru formunun doldurulmasında yararlanılan kaynaklar açık bir
şekilde belirtilmelidir. İstenilen bilgilerin tam sağlanamadığı durumlarda açıklama
yapılmalıdır.Başvuruya eklenen tablo ve belgelere numara verilmesi (örneğin EK–1, EK–2
gibi) ve metin içerisinde bu numaralara gönderme yapılması yararlı olacaktır.Gizlilik ilkesine
istisnasız riayet edilmekte olup, başvuru üzerinde sağlıklı bir inceleme yapılabilmesini
teminen, yetkili mercie ilgili her türlü bilginin sağlanmasında fayda görülmektedir.
Başvuru formu genel maksatla hazırlandığından, bazı sorular her firma için uygun olmayabilir
veya cevaplanması zorluk teşkil edebilir. Bu gibi durumlarda yetkili birimle temasa
geçilebilir.
Sayfa 43
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Soru formunda verilen bilgilerin yerinde incelemelerle denetlenmesi mümkün bulunmaktadır.
Bu itibarla verilen bilgilerin hazırlanmasında yararlanılan kaynakların ve çalışma tablolarının
korunması ve yerinde inceleme esnasında hazır bulundurulması gerekmektedir.
Son olarak, şikâyet hazırlığının her aşamasında yetkili birim ile temasa geçilebilir ve
danışmalarda bulunabilir.Aşağıda korunma önlemi alınması için İthalat Genel Müdürlüğü’ne
hitaben yazılmış dilekçe örnekleri verilmiştir. Unutulmamalıdır ki tek başına dilekçe bir
anlam ifade etmez. İncelemenin yapılabilmesi için yazılacak bu dilekçeye müsteşarlığın
www.dtm.gov.tr adresinin ithalat linkine girilerek elde edilebilecek “Başvuru Formu” eksiksiz
olarak doldurulup eklenmelidir (Başvuru formu uzun ve detaylı olduğundan modülümüzde
örneklendirilmemiştir.). Belirtilen adres yoluyla ulaşılacak başvuru formlarının nasıl
doldurulacağı yine aynı adreste detaylı olarak verilmektedir.
DİLEKÇE ÖRNEKLERİ
Genel korunma taleplerinde tek üretici durumunda
FİRMANIN ANTETİ
Tarih:
Konu: Korunma Önlemi
Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığına (İthalat Genel Müdürlüğü)
Firmamız 1985 yılından beri 8517.21.00.00.00 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan
telefaks makinelerinin üretimini yapmaktadır. Türkiye'de söz konusu malın bilinen tek
üreticisiyiz.
Son yıllarda anılan malın ithalatında öngörülmedik bir şekilde artış olması nedeniyle
üretimimiz ciddi zarar görmektedir.
İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat çerçevesinde anılan maddenin ithalatında
korunma önlemi alınmasını talep etmekteyiz. Bu amaçla hazırlanmış olan başvuru formu ve
başvurunun gizli olmayan bir nüshası dilekçemiz ekinde takdim edilmektedir.
Bilgileri ve gereğini müsaadelerine arz ederim.
İmza
Sayfa 44
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İsim Kaşesi Firma Kaşesi
E K L E R:
Ek-1: Başvuru formunun gizli nüshası (... sayfa) Ek-2: Gizli olmayan nüsha (... sayfa)
DTÖ üyesi olmayan ülke/ülkelere karşı taleplerde tek üretici durumunda FİRMANIN
ANTETİ
Tarih:
Konu: Korunma Önlemi
Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığına (İthalat Genel Müdürlüğü)
Firmamız 1985 yılından 8517.21.00.00.00 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan
telefaks makinelerinin üretimini yapmaktadır. Türkiye'de söz konusu malın bilinen tek
üreticisiyiz.
Son yıllarda anılan malın Vietnam menşeli olanlarının ithalatında öngörülmedik bir şekilde
artış olması nedeniyle üretimimiz ciddi zarar görmektedir.
İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat çerçevesinde anılan ülke menşeli söz konusu
maddenin ithalatında korunma önlemi alınmasını talep etmekteyiz. Bu amaçla hazırlanmış
olan başvuru formu ve başvurunun gizli olmayan bir nüshası dilekçemiz ekinde takdim
edilmektedir.
Bilgileri ve gereğini müsaadelerine arz ederim.
İmza
İsim Kaşesi Firma Kaşesi
E K L E R:
Ek-1: Başvuru formunun gizli nüshası (... sayfa) Ek-2: Gizli olmayan nüsha (... sayfa)
Sayfa 45
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Genel korunma önlemi taleplerinde birden fazla üretici DİLEKÇE ANTETİ
Tarih:
Konu: Korunma Önlemi
Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığına (İthalat Genel Müdürlüğü)
Firmalarımız 8517.21.00.00.00 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan telefaks
makinelerinin üretimini yapmaktadır. Firmalarımızın toplam üretimi anılan maddenin Türkiye
üretiminin %70’ini oluşturmaktadır.
Son yıllarda anılan malın ithalatında öngörülmedik bir şekilde artış olması nedeniyle
üretimimiz ciddi zarar görmektedir.
İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat çerçevesinde söz konusu maddenin
ithalatında korunma önlemi alınmasını talep etmekteyiz. Bu amaçla hazırlanmış olan ortak
başvuru formu (firma bazında başvuru formları) ve başvurunun (başvuruların) gizli olmayan
bir nüshası dilekçemiz ekinde takdim edilmektedir.
Bilgileri ve gereğini müsaadelerine arz ederim.
Yetkili İmza / İmzalar
İsim Kaşeleri Firma Kaşeleri
E K L E R:
Ek-1: Ortak başvuru formu (başvuru formları) gizli nüshası (... sayfa) Ek-2: Gizli olmayan
nüsha (nüshalar) (... sayfa)
Sayfa 46
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
DTÖ üyesi olmayan ülke/ülkelere karşı talepler birden fazla üretici DİLEKÇE ANTETİ
Tarih:
Konu: Korunma Önlemi
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığına (İthalat Genel Müdürlüğü)
Firmalarımız 8517.21.00.00.00 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan telefaks
makinelerinin üretimini yapmaktadır. Firmalarımızın toplam üretimi anılan maddenin Türkiye
üretiminin %70’ini oluşturmaktadır.
Son yıllarda anılan malın Vietnam menşeli olanlarının ithalatında öngörülmedik bir şekilde
artış olması nedeniyle üretimimiz ciddi zarar görmektedir.
İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat çerçevesinde anılan ülke menşeli söz konusu
maddenin ithalatında korunma önlemi alınmasını talep etmekteyiz. Bu amaçla hazırlanmış
olan ortak başvuru formu (firma bazında başvuru formları) ve başvurunun (başvuruların) gizli
olmayan bir nüshası dilekçemiz ekinde takdim edilmektedir.
Bilgileri ve gereğini müsaadelerine arz ederim.
Yetkili İmza / İmzalar
İsim Kaşeleri Firma Kaşeleri
E K L E R:
Ek-1: Ortak başvuru formu (başvuru formları) gizli nüshası (... sayfa) Ek-2: Gizli olmayan
nüsha (nüshalar) (... sayfa)
Sayfa 47
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İthalatta Gözetim Uygulaması
İthalatta Gözetim Uygulamasına ilişkin tebliğlerle, ürünlerin ileride damping, kota, vs.
önlemlere tabi tutulabilmesi için takibi yapılmaktadır. Gözetim bir malın ithalatında
kaydedilecek gelişmelerin yakından izlenmesi amacıyla yapılır.
Gözetim kararı Gözetim Belgesi düzenlenmesi yoluyla ileriye yönelik olarak
uygulanabileceği gibi gerçekleşen ithalatı değerlendirmek üzere geçmişe dönük olarak da
uygulanabilir.
Bir malın ithalatında gözetim uygulanmasına ilişkin karar, başvuru üzerine veya re'sen
yapılacak bir değerlendirme sonucunda Müsteşarlık (İthalat Genel Müdürlüğü) tarafından
verilir. Yapılacak değerlendirmede ithalatın gelişimi, ithal şartları ve ithalatın yerli üreticiler
üzerindeki etkisi dikkate alınır.
Gözetim kararı Gözetim Belgesi düzenlenmesi yoluyla ileriye yönelik olarak veya
gerçekleşen ithalatı değerlendirmek üzere geçmişe dönük olarak uygulanabilir.
Bir malın ithalatı geçmişe dönük gözetime tabi tutulduğunda bu malın ithalatı sırasında
Müsteşarlıkça belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kayıt tutulur. İleriye yönelik gözetime
tabi bir malın ithalatında gümrük mevzuatının gerektirdiği belgelerin yanı sıra "Gözetim
Belgesi"de aranır.
Gözetim uygulamasına ilişkin usul ve esaslar ile başvuru sahiplerinden alınacak olan
taahhütnameler Tebliğlerle belirlenir.
Gözetim Belgesi, yürürlükteki mevzuatın öngördüğü diğer koşullar saklı kalmak üzere,
ithalatçının usulüne uygun başvurusunun Genel Müdürlüğe ulaşmasından itibaren 10 (on) iş
günü içinde talep edilen tüm miktar üzerinden, ücretsiz olarak verilir.
Yapılan beyanın gerçeğe aykırı olduğunun ve başvurularda sunulan bilgi ve belgelerde
tutarsızlık bulunduğunun tespit edilmesi hâlinde Gözetim Belgesi düzenlenmez.
Gözetim Belgesi üçüncü kişilere devredilemez. Gözetim Belgesinin geçerlilik süresinin
bitiminden itibaren 10 (on) iş günü içerisinde Genel Müdürlüğe iadesi zorunludur.
Gözetim Belgesine tabi bir malın ithalatıyla ilgili veriler (gözetim belgesinin tarih ve
numarası, gümrük beyannamesinin tarih ve numarası, malın ticari tanımı, Gümrük Tarife
İstatistik Pozisyonu, miktarı, değeri, ithalatçı ve ihracatçı firma, menşe ülkesi) Gümrük
Müsteşarlığınca ithalatın gerçekleştiği ayı izleyen ayın ilk 10 (on) günü içerisinde
Müsteşarlığa bildirilir.
Sayfa 48
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İthalinde gözetim uygulanacak mallar Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca çıkarılacak tebliğlerin
Resmi Gazete’de yayımlanması ile duyurulur. Çıkarılan tebliğin ekinde gözetim belgesi
başvurusunda bulunacaklara örnek dilekçe formu verilir ve forma eklenecek belgeler belirtilir.
Aşağıda ithalinde gözetim uygulanacak bir eşyanın ithali için aranılacak gözetim belgesinin
alınması için gerekli başvuru formu örneği verilmiştir:
8. E-TİCARET UYGULAMALARI
Küreselleşme ve küreselleşmeyle birlikte gelişen bilgi teknolojileri her ülkede farklı etkiler
yaratmıştır. Bu etkiler tek bir alanda değil, birden fazla alanda kendini göstermiştir. Her
büyük gelişim beraberinde toplumlarda değişimleri getirmiş, toplumlar yaşanılan çağda o
gelişimin adlarıyla anılmaya başlamıştır. Bilgi çağının toplumsal yapıdaki etkilerinin “bilgi
toplumu” olarak kavramlaştırılarak kullanılması bu konuda örnek teşkil etmektedir. Bilgi çağı
getirdiği yenilikler ve kolaylıklarla birçok alanda değişimi de beraberinde getirmiştir. Bu
değişimler ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte küreselleşmenin etkisi ile bu
gelişimden en az etkilenen ülkeler bile bugün bilgi çağının getirdiği olanakları kullanmak için
daha fazla çaba harcamaktadırlar. Bilgi çağı ülkelerin birbirleriyle olan bu doğal etkileşiminin
yanı sıra bir takım temel değişimleri de beraberinde getirmiştir. Günümüzde de üretim
sistemleri ve iş süreçlerinin dayandığı teknolojik tabandaki değişimler belirleyici bir konuma
gelmiştir. Mikro elektronik, bilgisayar ve telekomünikasyon teknolojileri ve bunların bileşimi
olan enformasyon teknolojilerindeki gelişimler değişimin belirleyici unsuru olmaktadır. Bu
süreçte teknoloji, üretim faktörlerinde değişimler yaratmakta ve üretim faktörleri arasındaki
nispi önemi de değiştirmektedir. Ekonomide ve uluslararası ticaretteki küreselleşme, bilgi
teknolojilerinin gelişimi ve yaygınlaşması çağımızın en önemli gelişmeleri arasındadır Bilişim
teknolojilerinde yaşanan bu gelişmeler birçok yeni sektöründe oluşmasına, var olan sektörel
yapılarda değişik yapılanmalara gidilmesine neden olmuştur. Bunlardan birisi de elektronik
ticarettir. Uzun yıllardır elektronik ticaret araçları mevcut olmasına karşın özellikle son
yıllarda internetin yaygınlaşması sonucunda açık ağlar üzerinden yapılan elektronik ticaret
ivme kazanmış ve günlük yaşamın vazgeçilmez bir unsuru olma yolunda önemli ilerlemeler
kaydetmiştir.
Elektronik Ticaretin Tanımı
İnternetin kullanılmaya başlaması ve zamanla değişen süreçler internetin iş yerlerinin dışında
evlerde kullanılmaya başlaması ticaretin tanımında da etkili olmaya başlamış elektronik
ticaretin tanımı konusunda birden fazla tanımın ortaya çıkmasına neden olmuştur. CEFACT
(Birleşmiş Milletler Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini Kolaylaştırma Merkezi)’ nin
Sayfa 49
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
tanıma göre elektronik ticaret; İş, yönetim ve tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için
yapılanmış ve yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler ve kamu kurumları ile diğer
organizasyonlar arasında elektronik araçlar (Elektronik posta ve mesajlar, elektronik bülten
panoları, WWW teknolojisi, akıllı kartlar, elektronik fon transferi, elektronik veri değişimi
vb.) üzerinden paylaşılmasıdır. WTO (Dünya Ticaret Örgütü) nün tanımına göre ise
elektronik ticaret mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon
ağları üzerinden yapılmasını kapsayan yeni bir ticaret türüdür. Ancak e-ticaret konusunda en
yaygın genel kabul görmüş tanım OECD (İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) tarafından
1997’de yapılan tanımdır. Bu tanıma göre elektronik ticaret; Sayısallaştırılmış yazılı metin,
ses ve görüntünün işlenmesi ve iletilmesine dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren tüm
ticari işlemlerdir. OECD, e-ticaret sürecini ise şu şekilde tanımlamıştır;-Ticaret öncesi
firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,
 Firmaların elektronik ortamda buluşması,
 Ödeme sürecinin yerine getirilmesi,
 Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi, Satış sonrası bakım,
destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi. Dış Ticaret Müsteşarlığı e-ticaret koordinatörlüğü
ise elektronik ticareti; “mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme
işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır” şeklinde tanımlamıştır.
Elektronik Ticaretin Araçları
Elektronik ticaretin araçlarını, birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran
her türlü teknolojik ürünler (telefon, faks, televizyon, bilgisayar, elektronik ödeme ve para
transfer sistemleri, elektronik veri değişimi sistemleri (Electronic Data Interchange-EDI),
internet) olarak düşünebiliriz. EDI, ticaret yapan iki kuruluş arasında, insan faktörü
olmaksızın bilgisayar ağları aracılığı ile belge ve bilgi değişimini sağlayan bir sistem olarak
elektronik ticaretin önemli bir aracıdır. Elektronik posta (e-mail) yapılanmamış dokümanların
iletilmesinde kullanılırken, EDI yapılanmış mesaj değişimini sağlamaktadır. Böylece standart
bilgilerin diğer bilgisayar sistemlerine kolayca aktarılması olanaklı kılınmaktadır. Elektronik
ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilen yeni internet teknolojileri ise ses, görüntü
ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, internet üzerinden
yapılan bu işlemlerin maliyeti diğer araçlara oranla hayli düşüktür. EDI ile sipariş alınması,
sözleşme ve faturaların hazırlanması, gümrük ve bankacılık ve buna benzer işlemlerin
yapılmasında tekrarlar önlenerek, maliyetlerin düşürülmesi ve işlemlerin en az hatayla ve kısa
sürede tamamlanması amaçlanmıştır. Bu yolla maliyetlerin % 5-20 arasında azaldığı, zaman
tasarrufunun ise % 50’lere ulaştığı ileri sürülmektedir. Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı
bilgisayar ağları üzerinden gerçekleştirilen elektronik ticaret uygulamaları, güvenli olmakla
birlikte maliyeti oldukça yüksek sistemlerdir. Günümüzde, açık bilgisayar ağı olan internet,
Sayfa 50
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
elektronik ticaret için çok daha uygun bir altyapıdır. İnternet aracılığıyla, artık kapalı yapıdan
açık yapıya geçerek küreselleşen ağların getireceği avantajlardan yararlanılmaktadır. Bu da,
özellikle KOBİ’lerin (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya ticaretinde daha fazla yer
almalarına imkân sağlamaktadır.
Elektronik Ticaretin Tarafları
Elektronik ticaret, kullanılan teknolojiler ve uygulamalar benzer olmasına rağmen taraflarına
göre çeşitli kaynaklarda farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Birçok kaynakta işletmeler arası
ve işletmeden tüketiciye olmak üzere iki tipte incelenen elektronik ticaret taraflara karşılıklı
olarak devletin de katılmasıyla dokuz türe kadar çıkabilmektedir. Bu çalışmada Avrupa
standartlarında geçerli olan dörtlü bir sınıflandırma yapılmıştır.




İşletme-İşletme (Business to Business-B2B)
İşletme-Tüketici (Business to Consumer-B2C)
İşletme-Devlet (Business to Government-B2G)
Tüketici-Devlet (Consumer to Government-C2G)
İşletmeler Arası Elektronik Ticaret (Business to Business – B2B)
Tüm dünyada Business to Business (B2B) e-commerce adıyla bilinen işletmeler arası
elektronik ticaret; birçok alıcı ve satıcı firmanın bir araya gelip alım satım işlemlerini ve
tedarik zincirindeki tüm süreçleri elektronik ortamda gerçekleştirebildikleri yeni ticaret şeklini
ifade etmektedir. İşletmeden işletmeye yönelik e-ticaret modelindeki amaç;
otomasyonlandırılmış sistemlerin ortaklaşa iş yapılan birimlere (üretici firma, tedarikçi
firmalar, bayiler, mağazalar, departmanlar vb.) entegrasyonu ile ürün, hizmet ve bilginin
işletmeler arasında satışını, kullanımını ve paylaşımını sağlamaktır. İşletmeler arası e-ticaret,
sadece dağıtımcıların güvenli bir şekilde bir dizi ürünü sipariş vermelerine imkân verecek
şekilde basit olabilirken, bir dağıtımcının binlerce müşterisine özel içerik ve fiyat seçenekleri
ile farklı ürün kombinasyonları sunması ve neredeyse eş zamanlı olarak tüm üretim süreci
aşamalarındaki stok düzeylerine erişim imkânı vermesi gibi karmaşık bir yapı olarak da
ortaya çıkabilmektedir. E-ticarette B2B, son dönemde hareketlilik gösterse de henüz çok
yaygın olarak kullanılan bir sistem olarak görülmemektedir. Bunun yanı sıra işletmeler arası
elektronik ticaret uygulamaları bir artış izlemiyor, artış katlanarak gerçekleşiyor. B2B çalışma
ortamının salgın hastalık gibi yayılacağını tahmin etmek güç değil, çünkü süreç zincirleme
reaksiyon halinde gelişiyor. Örneğin 300 tedarikçi ile çalışan ve yaptırım gücü olan bir şirket,
bu alanda bir adım attığı an, arkasından 300 şirketi de sürüklüyor. Bir süre sonra ise, B2B
ortamına geçen bu tedarikçiler, çalıştıkları diğer şirketlerin (müşteri veya kendi tedarikçileri)
kapısını çalmaya başlıyor. Bunun nedeni ise, iki farklı çalışma biçiminin uzun süre aynı şirket
Sayfa 51
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
içinde izlenmesinin daha pahalı olması… Bu zincirleme reaksiyon bir kez başladı mı
durdurmak veya direnmek mümkün olamamaktadır. Çünkü gerçekten B2B maliyet avantajı,
sürat ve daha verimli bir çalışma ortamı sağlamaktadır. Bu nedenle de bir moda veya gelip
geçici bir akım olarak görülmemelidir. Uygulama güçlüklerine karşın, B2B ortamı her iki
tarafa da önemli faydalar sağlar.
Bunların en önemlisi her zaman gerçek bilgi ile hareket edebilmektir. Bunun yanı sıra;








Müşteri talepleri daha hızlı değerlendirilir,
Ürünler pazara daha hızlı sunulabilir,
Bürokratik işlemler azalır,
Stoklarınızın devir hızı artar,
Müşteri memnuniyeti artar,
Tedarikçilerin sizin planınıza uyumu artar,
Satın alma maliyeti düşer,
Sistem içi disiplin artar.
İşletmeden Tüketiciye Elektronik Ticaret (Business to Consumer – B2C)
Internet teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişmeler sonucunda ortaya çıkan sanal mağaza
uygulamaları İnternet üzerinde firmaların ürünlerini doğrudan üreticiye satılmasını kapsar.
Günümüzde İnternet üzerinden pizzadan, otomobile akla gelen her şey satılmaktadır. B2C, eİş’in B2B’den sonraki en önemli adımını oluşturmaktadır. Kurumlarla kişiler arasındaki
elektronik ticaret olarak nitelendirilebilecek B2C (Business to Costumer), Üretici firmalarca
pazarlama, satış ve satış sonrası hizmetler amacı ile kullanımında başarılı sonuçlar elde
edilmesi bakımından kabul görmektedir. Yapılan araştırmalar B2C ticaretin zamanla büyük
bir mesafe kat ettiğini ve bu değişim hızla devam ettiğini göstermektedir. Türkiye’de ise B2C
pazarında süpermarketlerin ve karma alışveriş sitelerinin öne çıktığını görüyoruz. Yurtdışında
olduğu gibi kitap, müzik ve elektronik Türkiye’de de B2C sitelerinde en çok tercih edilenler
arasında yer alıyor. Dünyanın en büyük B2C sitesi Amazon.com bir yoktan var ettiği şirketi,
sistemi ve markasıyla tüm dünyadan sipariş almaktadır. Milyonlarca üyeye sahip ve bu
konuda bir ilk olan Amazon.com’u elektronik ticarete atılmak isteyen pek çok firma
izlemiştir.[9]www teknolojisindeki hızlı gelişmeler sonucunda ortaya çıkan sanal mağaza
uygulamaları ile Internet’te işletmeler elektronik ortamda; bilgisayardan otomobile, kitaptan
pizzaya birçok ürünün doğrudan tüketiciye satışını yapmaya başlamıştır. İnternet özellikle
KOBİ’lerin ticari hedeflerini yeniden gözden geçirmelerine neden olmuştur. Dünya
ticaretindeki “.com” değişimini yakalayan işletmeler, sanal dünyada showroom veya mağaza
açarak yeni müşterilere ulaşmaya çalışmaktadır. Günde 24 saat / haftada 7 gün açık ve
dünyanın her yerinde şubesi olan mağaza açma maliyetleri, Internet ile KOBİ’lerin
Sayfa 52
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
karşılayabileceği seviyeye inmiştir. İnternet’te açılan mağazanın genel giderlerinin çok düşük
olması, doğrudan satış fiyatlarına da yansımaktadır. Internet müşterilerin işletmelere, sürekli
geri bildirimde bulunma imkânı da sunmaktadır.
İşletmeler ve Kamu İdaresi Arasındaki Elektronik Ticaret (Business to Goverment –
B2G)
Kamu ile şirketler arasındaki lokal ağlar üzerinde yapılan ticaret, haberleşme ve diğer tüm
etkinlikleri bu alanda tanımlanabilir. Kamu ihalelerinin İnternette yayınlanması ve firmaların
elektronik ortamda teklif vermeleri ilk örnekleri oluşturmaktadır. E-Ticaretin yaygınlaşmasını
desteklemek amacı ile kamunun vergi ödemeleri, gümrük işlemleri de sanal dünyaya
taşınmaktadır. İşletmelerin sanal ortamda kamu idareleri ile olan ilişkileri yaygın olmamakla
birlikte, yakın gelecekte bu ilişkinin yaygınlaşacağı ve etkinlik kazanacağı tahmin
edilmektedir. Elektronik ortamda vergilendirme, istatistiki bilgiler ve çeşitli izinlerin
elektronik ortamda verilmesi, izlenmesi, denetlenmesi ve düzenlenmesi, sosyal güvenlik
hizmetleri, elektronik imza, şifreleme, elektronik noter, onay kurumu, elektronik ticarette
kullanılacak standartlar, elektronik gümrükleme, sigortacılık, kamu ihalelerinin elektronik
ortamda duyurulması, elektronik ortamda hukuki ve cezai sorumluluğun düzenlenmesi gibi
bir çok konu bu kapsamdadır.
Tüketici ve Kamu İdaresi Arasındaki Elektronik Ticaret ( Consumer to Goverment –
2G)
Vergilendirme, tüketicinin korunması ve benzeri işlem ve eylemler bu kapsamda
değerlendirilmektedir. Birçok alt unsuru ihtiva eden bu ilişkilerin, Türk Hukuk Sisteminde
karşılığı bulunmayanların düzenlenmesi, elektronik ticaret hukuksal alt yapısının
oluşturulması bakımından kaçınılmazdır. Bu düzenlemeler yapılırken; kamu hukuku alanında
da kısıtlayıcı olmaktan ziyade düzenleyici, yönlendirici ve hatta teşvik edici, elektronik
ticareti destekleyici uygulamaların çoğaltılması sağlanmalı ve internetin herkese açık
tutulmasını sağlayıcı kuralların konulması temel ilke olmalıdır. Ayrıca elektronik imza,
şifreleme, e-noter, onay kurumu ve e-ticaret standartları gibi güvenlik unsurları yukarıda
belirtilen tüm ilişkiler kapsamında yer almaktadır. E-ticaretin yukarıda sıralanan bu 4
başlığına ilave olarak tarafları şöyle de sıralanabilir:– Alıcı– Satıcı– Üretici– Bankalar–
Komisyoncular– Sigorta İşletmeleri– Nakliye İşletmeleri– Özel sektör bilgi teknolojileri–
Sivil toplum örgütleri– Üniversiteler– Onay kurumları, elektronik noterler– Dış Ticaret
Müsteşarlığı– Gümrük Müsteşarlığı– Diğer Kamu Kurumlar
Sayfa 53
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Elektronik Ticaretin Etkileri Ve Karşılaşılan Sorunlar
Elektronik Ticaretin Olumlu Etkileri
Elektronik ticaretin ekonomik ve toplumsal hayatta giderek kendisine dahafazla yer
edinmesine bağlı olarak ortaya çıkan olumlu etkileri aşağıda özetlenmiştir.
 Açık ağ üzerinden gerçekleşen e-ticaret faaliyetleri, elektronik iletişimi artırmıştır. Bu ise,
işletmelere, tüm tüketicilere ve diğer işletmelere daha ucuz ve kolay bir şekilde ulaşma
olanağı sağlamaktadır. Pek çok işletme, bu yolla herhangi bir fiziksel yatırıma girmeden,
bir satış mağazası, fiziki bir pazarlama ağı kurmadan ürünlerini pazarlayabilmektedir.
 Ulusal ve uluslararası ticari işlemlerin elektronik ortamda yürütülmesi (üretici, satıcı, alıcı,
aracı, gümrük idaresi, sigortacı, nakliyeci, bankalar ve diğer kamu kurumları kapsamında)
zamanın etkin kullanılmasını sağlamaktadır. Böylece ürünlerin sipariş edilmesi ile teslimi
arasında geçen süre asgariye inmekte, zamandan kaynaklanan maliyetler ile stok
maliyetleri düşmektedir.
 Elektronik ticarette ihtiyaç duyulan belgeler elektronik ortamda hazırlanmakta, bu bilgi ve
belgeler ilgililerin kullanımına sunulmaktadır. Böylece, işlemler minimum hata ile kısa bir
süre içinde ve kırtasiye masrafı ödenmeksizin tamamlanmaktadır. İnternete dayalı eticaret ve elektronik dağıtım sistemleri uluslararası ticareti hızlandırmaktadır.
 E-ticaret, mal ve hizmet piyasalarının yapısını değiştirmekte, yeni ürünler, yeni pazarlama
ve dağıtım tekniklerine yol açmakta, hızlı bir şekilde ürün geliştirilmesi, test edilmesi ve
müşteri ihtiyaçlarının tespit edilmesini olanaklı kılmakta, pazar talebindeki değişikliklere
hızla yanıt verebilmektedir.
 E-ticaret, ticari faaliyetlerin tabana yayılmasını sağlamış, pazar alanını genişletmiş ve
ekonomik yoğunlaşmaya yol açmıştır. Böylece uluslararası ticaretten daha çok pay
alınması mümkün hale gelmiştir.
 Elektronik ortamda üretim, pazarlama ve dağıtım faaliyetleri maliyetleri düşürmesi
nedeniyle, e-ticaret işletmelere, ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet üstünlüğü
sağlamakta ve rekabeti artırmaktadır.
 Tüketiciler için işlem maliyetleri ve nakliye masrafları düşmektedir. Tüketiciler
evlerinden çıkmadan sorun yaşamadan ve zaman harcamadan sanal mağazalardan
alışveriş yapabilmektedirler.
 Tüketiciler internet sayesinde, yeni mamul ve ürün bilgilerine kolaylaşabilmekte, bilgi
sahibi olmakta ve alternatif ürünleri karşılaştırarak, kolayca satın alabilmektedir.
 Zaman ve fiziksel engellerin kalkması elektronik ticaret yoluyla çok sayıda tüketicinin
küresel piyasaya girmesine yol açmış, azalan maliyetler, yüksek hız ve çeşitlilik tüketiciler
arasında yoğun bir rekabet ortamı yaratmıştır.
 Yeni tüketici memnuniyeti ve yeni işgücü profilleri e-ticaretin getirdiği yeniliklerdendir.
Sayfa 54
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 E-ticaret (internet), yeni birçok iş, görev ve unvanlar ortaya çıkarmıştır. Bu iş alanları
internet servis ve içerik sağlayıcıları, web sayfası hazırlayıcıları gibi doğrudan internete
ilişkin hizmetler olabileceği gibi, insanların evlerinde oturarak internet üzerinden hizmet
üretmeleri de olabilir. Örneğin mülakat ve danışmanlık yapma, rapor, oyun ve eğlence
hazırlama bu kapsamda görülmektedir.
 E-ticaret, ekonomik bir olgu olmasına karşın, sosyal ve politik yaşamı etkilemektedir.
Ekonominin bilgi ve bilgiyi yönetme temeline dayanması, eğitim, kültür, sağlık ve sosyal
güvenlik gibi alanlarda internet kullanılmasını yaygınlaştırmıştır. Bu durum sosyal
politikaların yeniden gözden geçirilmesine yol açmıştır.
 Bilgisayar yoluyla veri tabanlarına kolay ulaşım ve e-posta, geleneksel eğitim ve öğretim
alışkanlıklarını değiştirmektedir. Geleneksel sınıflar yerini sayısal ve sanal ortama
bırakmış, öğretim gören öğrenciler bilgiye çok daha hızlı ve kolay ulaşma imkânı
bulmuşlardır. İnternet bu anlamda bilgiye ulaşmanın önündeki engelleri ortadan
kaldırmıştır.
 Organizasyonlar ve işletmeler dönüşmekte, geleneksel yöneticilerinin sayısı azalmakta,
daha fazla uzmanlaşmakta, yatay ve dikey olarak küçülmekte ancak etkinliği artmaktadır.
 E- ticaret, işletmeler arası verinin paylaşılmasına, işletme çalışanlarının işbirliğine,
koordinasyonuna, müşterilerin öneri ve taleplerinin değerlendirilmesine büyük ölçüde
kolaylıklar getirmiştir. Tüm bu sayılan etkilerin girişimciliği teşvik etmesinin yanı sıra
ortaya çıkan yeni kural ve düzenlemeler girişimciler için karlılığın arttırılması ve küresel
rekabette öne çıkabilmek için uyulması zorunlu bir durum oluşturmuştur.[13]Bir çok dev
işletme için yeni pazarlar anlamına gelen küreselleşmeyle beraber uluslararası pazarlarda
geleneksel yöntemlerle (büro açmak, distribütör bulmak, bağlantı kurmak) iş yapabilmek
için gereken kaynaklara sahip olmayan Küçük / Orta Boy İşletmelerin (KOBİ) hayatta
kalmaları gün geçtikçe zorlaşmaktadır. Eskiden beri en büyük problemleri ürettikleri
ürünün satılabilmesi için hedef kitleye ulaşabilmelerini sağlayacak pazarlama kanallardan
mahrum olmaları olan küçük işletmeler, yeni düzene adapte olamazlarsa küresel üretim ve
satış yapan işletmeler karşısında çaresiz kalacaklardır. Internet işte tam bu noktada
KOBİ’lere etkili ve ucuz bir pazarlama kanalı sunarak tüm dünyada milyonlarca kişi ve
kuruluşu hedefleyebilmelerini sağlamaktadır. KOBİ’ler böylelikle yüksek yatırım ve
harcama yapmak zorunda kalmadan bir çok pazara girebilme, bu pazarlarda hızlı, ucuz ve
kaliteli ürün sunabilme fırsatına kavuşacaklardır. E-Ticaretin tüketiciye ve alışverişe olan
birçok olumlu etkisi vardır. sanal dünyada alışveriş yapmak gerek birey gerekse işletme
olarak müşteriye önemli avantajlar sağlamaktadır;
 Hesaplı: Sanal dünyadaki alışveriş, klasik mağazada yaptığınız alışverişten daha ucuzdur.
Sanal iş dünyasındaki mağaza kirası, personel gideri, elektrik, vb. masrafların ihmal
edilecek düzeyde olması satış fiyatlarına da yansımaktadır. Şehirlerarası veya ülkelerarası
Sayfa 55
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri




dolaşarak mağazalar arasındaki fiyat karşılaştırması, bire beş oranında şehir içi telefon
ücreti ödeyerek yalnızca Internet ile yapılabilmektedir.
Kolay Ulaşılabilme: Sanal dünyadaki alışverişi ile evden çıkmadan, trafik ve park sorunu
yaşamadan, zaman ve benzin harcamadan muazzam çeşitlilikteki ürün ve hizmetler
incelenebilmektedir. Birçok sanal mağaza, ana caddelerdeki benzerlerine kıyasla daha
fazla stok bulundurabilmektedir.
Hızlı: Satın almak istenilen ürün seçildikten sonra yalnızca beklemek gerekmektedir.
Birçok mağaza e-posta servisi ile siparişin hangi aşamada olduğu hakkında (ne zaman
kargoya verildi, ne kadar sürede teslimat yapılacak, vb.) müşterisini de
bilgilendirmektedir.— Güvenli: Birkaç basit önlemi aldığınızda, sanal dünyadaki
alışverişte kredi kartı kullanmanın restoran veya dükkânda kullanmadan daha az riskli
olduğu görülmektedir. Birçok online satış yapan sanal mağaza, müşterilerin ödeme
bilgilerini güvenli olarak ulaştırabilmesi için çeşitli güvenlik önlemleri (SLL, SET)
almaktadır. Ayrıca son dönemde bankalar, Internet üzerinde rahat ve güvenli
kullanabilmesi için “Sanal Kart” uygulamasını başlatmıştır. Yalnızca Internet’te
kullanılabilen ve normal zamanda “sıfır TL/$” limiti olan “Sanal Kart ”ın limitini,
alışveriş sırasında kart sahibi artırmakta/belirlemekte ve alışverişin sonunda ise kalan
miktar olması durumunda tekrar “sıfırlayabilmektedir.
Eğlenceli: Web dünyasındaki en keyifli alışverişlerden birisi de online müzayedelerdir.
Dünyanın herhangi bir yerinden insanlar herhangi bir şeyi online müzayedeye katılarak
satın alabilmektedir.
Küresel: Sanal dünyada müşteriler, en geniş çeşitlilikte mağaza bulma imkânına sahiptir.
Bu mağazaların bir kısmı büyük şehirlerde bulunabilecek olmasına karşın bir kısmına ise
yalnızca Internet dünyasında erişilebilmektedir.
Elektronik Ticaretin Olumsuz Etkileri
E-ticaretin yukarıda belirtilen olumlu yanlarına karşın bazı olumsuzlukları da bulunmaktadır.
Bazı yazarlara göre yasal, kurumsal ve teknolojik sınırlamalar nedeniyle öngörülen
gelişmelerin gerçekleşmesi olası değildir. İnternetin kültürel açıdan negatif yanları olduğunu
iddia eden bir başka görüşe göre, internet bir bilgi çöplüğüdür ve insanları yönlendirmektedir.
21. yüzyılın son çeyreği bilgi çağı, 21. yüzyıl ise bilgiyi yönetme çağı olarak
adlandırılmaktadır. Gerçekten bilgiyi üretmeyen ve yönetemeyenler için internet bir bilgi
çöplüğü olabilir. Olumsuzlukların ve sınırlamaların asgariye indirilmesiyle internet bir
ayrıcalık ve üstünlük aracı olabilir. Olumsuzlukları ortadan kaldırmak için herkes kendini
görevli kabul etmelidir. Elektronik ticaretin olumsuz etkileri aşağıdaki şekilde
sıralanabilir;·E-ticaret, bilim ve teknolojiyi üreten, süratle ekonomik ve toplumsal faydaya
Sayfa 56
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
dönüştüren gelişmiş ülkeler ile endüstri toplumu olmadan bilgi toplumu olmaya çalışan geri
kalmış ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki refah düzeyi farkını daha da artıracaktır.
Elektronik ticaret (internet), bir yandan yeni is alanları, görev ve unvanlar ortaya çıkarırken,
diğer yandan da organizasyonların yatay ve dikey olarak büzülmesi ve geleneksel ticarette rol
alan bazı unsurların ortadan kalkması nedenleriyle işgücü fazlası ortaya çıkacak, dolayısıyla
işsizlik artacaktır. E-ticaret (internet), bütünü ile ele alındığında teknik yapısı itibari ile
denetime müsait bir nitelikte değildir. İnternete girmek, yararlanmak ve çeşitli olanakları
kullanmak için herhangi bir yasal formalite, başvuru izni, onay gibi işlemler söz konusu
değildir. İnternetin hukuki anlamda bir sahibi yoktur; belli bir işleticisi ve/veya yöneticisi de
yoktur. Bu nedenle internetin kullanımında ortaya çıkabilecek suiistimalleri, aşırılıkları,
usulsüzlükleri, kural dışı davranışları denetleyip, yaptırım uygulayacak merkezi bir otorite de
bulunmamaktadır. İnternetin bu niteliği, uluslararası ya da uluslar üstü organizasyonlar
tarafından dikkate alınmalı ve çözüm üretilmelidir.·İnternet maliyetlerinin özellikle gelişmiş
ve gelişmekte olan ülkeler arasında farklılık göstermesi ve Türkiye gibi ülkelerde internet
maliyetlerini yüksek oluşu elektronik ticareti engelleyen olumsuz durumlardan biridir.
Elektronik ticaret ile birlikte hem vergi politikası hem de vergi hukuku alanında yeni gelişme
ve sorunların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Uluslararası e-ticarette verginin tahsilâtı, ödeme
araçlarının geliştirilmesi, gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi, e-ticarete uygun hale
getirilmesi önemlidir ve çözülmesi zorunludur. Bu kapsamda en önemli sorun ülkeler arası
gayri fiziki malların satış vergilerinin toplanmasıyla ilgilidir. Elektronik ticaretin
vergilendirilmesinde sistem, adil ve etkin, kuralları açık, yeterli derecede esnek ve dinamik,
vergi kayıp ve kaçaklarını önleyici nitelikte olmalıdır. Dünya üzerinde internetin gittikçe
yaygınlaşması sonucu ticaretin de bu yeni iletişim kanalında yapılmaya başlaması, üretici ve
tüketicilere yeni alım ve satım olanakları sunmuş, buna bağlı olarak da yeni ödeme şekilleri
doğmuştur. Elektronik para (E-Money) bu gelişmeler sonucu ortaya çıkmış, önemli bir ödeme
aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır-para, kişide bulunan elektronik bir araca yüklenmiş bir
mali değer veya kişisel fonu ifade eder. Elektronik araca yüklenmiş olan bu değer, kişi aracı
kullandıkça azalır ve yüklenmiş olan değerin bitimi sonucu tekrar değer yüklenilmesi gerekir.
E-parayı su anda yaygın olarak kullanılan kredi ve borç kartlarından ayıran en büyük özellik,
e-para kullanımı sırasında provizyon veya benzeri bir sorgulama işleminin olmamasıdır.
Elektronik para uygulamalarının gerçekleşebilmesi için güvenlik sorunlarının giderilmesi,
gerekli hukuki ve kurumsal yapının oluşturulması, para ve mali politikalarla vergilendirme ile
ilgili sistemlerin e-para kullanımına uygun hale getirilmesi gereklidir. Elektronik ticaret ve
internet işlemleri ile ilgili bir diğer önemli konu yasal düzenleme yetersizliği ve belirsizliğidir.
Yasal belirsizlik özellikle internet aracılığıyla yapılan ticaretin geliştiği ülkelerde düzenleme
boşluğu ortaya çıkarmıştır. İnterneti yürürlükteki mevzuat açısından ele aldığımız zaman,
Sayfa 57
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
konunun farklı yönleri bakımından oldukça değişik bir görünüm ile karşılaşmaktayız. Hukuk
sistemimizin internetin bazı önemli öğelerinin düzenlenmesi bakımından yetersiz olduğu
anlaşılmakla beraber, birçok yönlerine çözüm getirecek hükümleri bulunduğu da
görülmektedir. Bunlar tahmin edileceği üzere, daha çok özel hukuk alanındadır. İnternetin
süjeleri arasındaki özel hukuk ilişkileri, önemli ölçüde akdi ilişkiler olduğu için, bunların
mevcut hükümler ile düzenlenme olanağı büyük ölçüde mevcuttur. Ancak, her konunun
hukuki düzenlemesinde olduğu gibi, burada da 1. derecede önem taşıyan sorumluluk hukuku
meselesinde, akit dışı sorumluluğun mevzuata getirilecek hükümler ile ele alınmasıdır.
Yukarıda da belirtilmiş olduğu gibi yapılmış olan incelemeler ortaya koymuştur ki, mevzuat
özellikle kamu hukuku alanında yetersiz kalmaktadır ve bu bakımdan da ciddi sorunların bu
alanda ortaya çıkabileceği söylenebilir. Elektronik ticaretin geleneksel ticaretten farklılaştırma
yoluyla ortaya çıkardığı bir diğer olumsuz nokta ise iş süreçlerinin yeniden tasarlanarak
elektronikleşmesi gerekliliğinin doğmasıdır. Yapılan işe, müşterilere ve teknolojilere uygun iş
süreçleri geliştirilmelidir. Bunun yanı sıra süreçler ve sistemlerin doğru entegrasyonunun
sağlanamaması zaman ve maliyetler açısından kayıplara yol açabilecektir.Elektronik ticaretin
ortaya çıkardığı bir diğer olumsuz durumda geleneksel ticarette ölçülmesi kolay olan bir
takım verilerin genişleyen ağlar nedeniyle ölçümünde yaşanan bir takım zorlukları ortaya
çıkarması ve özellikle kamusal ara yüzlerde meydana gelebilecek ani değişimlerin fiyatlar
düzeyinde ani dalgalanmalar ortaya çıkarması durumudur.
Dünyada Elektronik Ticaret
ABD’de Elektronik Ticaret
ABD’nin e-ticaret konusunda en etkin ve kapsamlı çalışan, bu konuda lider konumunda olan
bir ülkedir. ABD’de doğan internet, bu ülkede bilim ve teknolojiye verilen önem ve ayrılan
kaynak sayesinde yaygın kullanım imkânı bulmuştur. ABD, ekonomisinin dünyanın en büyük
ekonomisi olmasının, son yıllarda beklentilerin ötesinde bir büyüme gerçekleştirmesinin
arkasında yatan temel etkenlerden bazıları hiç kuşkusuz, bilgi ve iletişim teknolojilerinde
ulaştıkları seviye, bilgisayarla çalışma eğiliminde yaşanan gelişme ve internetin her alanda
yaygın kullanılmasıdır. En fazla sayıda bilgisayar, internet ve yüksek seviyede internet
bağlantısı bu ülkede bulunmakta ve bu ülke hükümeti elektronik ticareti teşvik etmekte ve
desteklemektedir. ABD de elektronik ticaretin geliştirilmesi için Ulusal Bilgi Altyapıları
kapsamında (National Information Infastructure-NII) e-ticaret altyapı programı hazırlanmıştır.
1995 yılında “Federal Elektronik Ticaret Ekibi” oluşturulmuş, elektronik ticaretin hükümet
tarafından kullanılma olanakları değerlendirilmiştir. ABD’de elektronik ticaretin dünyaya
oranla daha yerleşmiş bir sistem içerisinde hareket etmesinin temel nedenleri güçlü üretici
kesimin varlığı, internet maliyetlerinin düşük olması ve internete ulaşım için gerekli
altyapının diğer ülkelere göre daha sağlam yapıda olmasıdır. Kuşkusuz bu yalnızca bugünün
Sayfa 58
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
süreçleri içerisinde gerçekleşen bir durum değildir. Teknoloji kullanım olanakları ve var olan
teknolojinin hızlı yayılımı ABD’yi bu konuda öne çıkarmaktadır. ABD’den yaygın olarak
görülen elektronik ticaret türü business to business (B2B) şeklindedir.[20]ABD istatistik
bürosu (census bureau) verilerine göre e- ticaret yoluyla yapılan perakende satışlar2009
yılının ilk çeyreğinde 2008 yılının son çeyreğine oranla %0,7 artarak 31,7 milyar dolar
olmuştur. Toplam perakende satışları aynı dönemde % 10.2 lik düşüşle 909.6 milyar dolar
olmuştur. Dünyada görülen ekonomik durgunluğa rağmen ABD’de elektronik ticaret yoluyla
yapılan satışlar toplam satışların %3,5 ini teşkil etmektedir.
AB’de Elektronik Ticaret
AB, 1980 yılından beri elektronik ticaret konusunda yoğun çalışmalar yürütmekte ve Avrupa
düzeyinde bir bilgi ağı sistemi kurmaya çalışmaktadır. 1994 yılında Avrupa Komisyonu resmi
bir “Elektronik Ticaret Girişimi (Electronic Commerce Initiative) ile birliğin temel hedefinin
elektronik ticaretin Avrupa’da hızla gelişimini sağlamak olduğu belirlenmiş ve elektronik
ticaretle ilgili çalışmalarda birbirini tamamlayıcı iki hedef belirlenmiştir. Bunlar, elektronik
ticarete güveni oluşturmak ve tek pazara tam girişi sağlamaktır. E-Europe girişimi,
Avrupa’nın güvenlik, elektronik bankacılık gibi bazı önemli alanlardaki gücünü arttırarak bu
gelişmeyi hızlandırmak amacındadır. Elektronik işlemlerde, euronun geniş bir kullanımı da,
AB düzeyinde elektronik pazarın gelişimine katkıda bulunacaktır. Avrupa Birliği, Avrupa-Ağı
bilgi kapasitesini geliştirmek amacıyla, Ar-Ge ağırlıklı programlar düzenlemekte, bu
kapsamda EDI sistemlerine ve belirgin olarak da ticaretle ilgili elektronik veri değişim sistem
(Trade EDI System – TEDIS) girişimlerine destek verilmektedir.
AB temel amacını, şifreleme, sayısal imza, altyapı, hukuksal ve finansal konuların ve
ticaretin dünya ölçeğinde gelişmesini sağlayacak ölçüde düzenlenmesi olarak belirlemiştir.
Avrupa Birliği Komisyonu, 8 Aralık 1999 tarihinde “E-Europe-Herkes İçin Bilgi Toplumu”
bildirimi kabul ederek E-Europe girişimi başlatmıştır. Girişim sayısal teknolojilerin bütün
Avrupa’da algılanışını hızlandırmayı ve tüm Avrupalıların bunları kullanacak gerekli beceriye
sahip olmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. E-Europe girişimi Avrupa ekonomisini
modernleştirmek için komisyonun yeni stratejisinde anahtar bir role sahiptir. Avrupa Konseyi
Lizbon Zirvesi için, komisyon tarafından ortaya konulan Avrupa’nın ekonomik ve sosyal
olarak yenileşmesi gündeminde bu girişim merkezi bir yer tutmuştur. Bu nedenle, 10–11
Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki Zirvesi’nde, Avrupa Konseyi, E-Europe girişimini kabul
etmiştir. E-Europe girişiminin diğer önemli bir amacı ise, tüketicilerin ve yurttaşların, internet
üzerinden aradıkları bilgiye ulaşabilmelerini mümkün kılacak becerilerle donatılmasıdır.
AB düzeyinde, bilgi toplumunu teşvik edecek birçok politika tedbirleri alınmıştır. Bunlar;
telekomünikasyonun liberalleşmesini arttırmak, e-ticaret konusunda açık bir yasal çerçeve
Sayfa 59
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
oluşturmak (kişisel bilgilerin korunması, gizlilik v.b.), önemli alanlarda araştırma ve
geliştirme faaliyetlerini desteklemektir.
AB’nin diğer bir çalışması da 1999/93/EC sayılı “Elektronik İmza” ya ilişkin direktifidir.[23]
Devlet ve hükümet başkanlarının talebi üzerine, komisyon, konseyle birlikte, Haziran 2000’de
Feira Zirvesi’nde kabul edilen “E-Europe Eylem Planı” çalışmalarına başlanmıştır.
 E-Europe Eylem Planının üç temel hedefi bulunmaktadır:
 Her evin, okulun, işyerinin ve idarenin on-line hale getirilmesi
 Sayısal konulardan haberdar ve girişimci Avrupa’yı yaratmak,
 Toplumsal olarak kabul görmüş bir bilgi toplumu oluşturmak
Bu çerçevede yapılacak olan eylemler, sorunları çözmek için ortak bir yaklaşım geliştirmede
açık bir katma değerin mevcut olduğu, herhangi bir farkın yaratabileceği yerlerde
başlatılacaktır. Bu temelde, on öncelik alan belirlenmiştir. Bu alanlardaki hedeflerin
başarılması üye devletlerin, Avrupa Komisyonu’nun, sanayinin ve vatandaşların ortak
çabasını gerektirmektedir.
Söz konusu öncelikli alanları şöyle sıralayabiliriz:
 Sayısal çağda Avrupa gençliği,
 Daha ucuz internet erişimi,
 E-ticareti hızlandırmak,
 Araştırmacılar ve öğrenciler için hızlı internet,
 Güvenli elektronik erişim için smart kartlar,
 İleri teknoloji ve KOBİ’ler için risk sermayesi,
 Engelliler için e-katılım,
 On-line sağlık,
 On-line idare,
 Ulaşım,
AB ayrıca, elektronik ticaretin gelişimini özellikle KOBİ’ler için hızlandıracaktır. Böylece,
KOBİ’ler bütün Avrupa pazarında faaliyet gösterebileceklerdir. Bunun için, bir dizi AB
mevzuat girişimi hazırlık aşamasındadır. Bu çalışmalar, yasal güvenliği sağlamayı, sınırlar
arası hizmetlerin önündeki engelleri kaldırmayı, on-line yenilikleri ve tüketici güvenini
desteklemeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmalarda önem arz eden özellik “kendi kendine
düzenleme” ve “ortak düzenleme” kavramları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu bağlamda,
komisyonda hâlihazırda birçok çalışma yürütülmektedir. Alternatif müşteri tashih
mekanizmaları ve sınır ötesi on-line uyuşmazlıkların halli sistemleri ile ilgili faaliyetler, “EGüvenlik Forumu” içerisinde koordine edilmektedir. Bu forum, 21 Mart 2000 tarihinde
Brüksel’de komisyon tarafından organize edilen “Sınırlar arası Elektronik Ticarette Yargı
Dışı Uyuşmazlık Halli” konulu bir çalışma toplantısında(workshop) oluşturulmuştur. ESayfa 60
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
ticaretle ilgili birçok direktif ve tüzük komisyon tarafından kabul edilmiştir. Komisyonda
Avrupa’da e-ticaretin yasal çerçevesi” konusundaki iki direktif için ortak bir noktaya
varılmıştır. Komisyon, şu anda, sınır ötesi finansal hizmetleri kapsayacak şikayet ağının
kurulması ve KOBİ’lere teknik know-how’ın transferini kolaylaştıracak “go digital”
kampanyasını başlatmakla ilgili çalışmalarına devam etmektedir.AB’de ülkesel ve dönemsel
olarak e-ticaret oranlarına baktığımızda ise; Avrupa e-Ticaret Pazarı’nın 2006 yılında 106
milyar Euro olacağı öngörüldüğü görülmektedir. Bu yıllarda cironun %70’i İngiltere,
Almanya ve Fransa gibi üç anahtar pazarda yoğunlaşmıştı. 2008 yılı verileri dikkate
alındığında geçen 2 yılda AB üye devletleri arasında e-ticaret seviyesi bakımından önemli
varyasyonlar göze çarpmaktadır:
 İngiltere’de bireylerin %57’si kişisel kullanımları amacıyla mal ve hizmet siparişlerini
internet üzerinden vermişlerdir. Almanya, Danimarka ve Hollanda’da bu oran %50’nin
üzerindedir.
 Fédération du e-commerce et de la vente à distance (FEVAD)’a göre; Fransa’da internet
kullanıcılarının %66’sı online alışveriş yapmaktadır.
 Almanya’da 2007 yılında bireylerin %58.3’ü interneti online alışveriş yapmak amacıyla
kullanmıştır.
 Nordik ülkelerde (Danimarka, İsveç, Finlandiya ve İzlanda) kullanıcıların %91’i internet
üzerinden işlem ve ticaret yapmışlardır.
 Yeni AB üyesi olan Bulgaristan ve Romanya’da bu oran sırasıyla %3 ve 4’tür. Estonya,
Kıbrıs, Yunanistan, İtalya ve Portekiz’de 2008 yılında kişisel kullanım amacıyla online
alışveriş yapan bireylerin oranı %10’dur.
 2008 yılında Online olarak en çok yapılan işlemler ve alınan mal/hizmetler şunlardır:
seyahat ve tatil rezervasyonları (%42); giysi, spor malzemeleri (%41), kitap/dergi/uzaktan
eğitim materyalleri (%39).
 İnternetten yapılan satışlar, günlük yaşamdaki alışverişi de etkilemiştir. 5 internet
kullanıcısından 3’ü fiyat karşılaştırma sitelerini kullanarak, alışveriş yapmadan önce
fiyatlar hakkında bilgi edinerek fiziki alışverişlerini gerçekleştirmektedir.
 İnternet en hızlı gelişen perakende kanalıdır. 2008 yılında AB 27’de perakendecilerin
%51’i satışlarını e-ticaret aracılığıyla gerçekleştirmiştir. Sadece çok yaygın olarak
kullanılan doğrudan perakende satışların, perakendeciler tarafından kullanım oranı
%79’dur. Bu oran dikkate alındığında e-ticaret, mail order’lardan (%30), müşterileri
evinde ziyaret ederek gerçekleştirilen satışlardan (%21) ve tele satışlardan (%17) daha
popülerdir.
Sayfa 61
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Ancak ulusal ve sınır ötesi e-ticaret arasındaki uçurum genişlemektedir. 2006’dan 2008’e
kadar en az bir kere internetten mal/hizmet satın alan tüm AB tüketicilerinin oranı
%27’den %33’e çıkarken, sınır ötesi e-ticaret sabit kalmaya devam etmiştir (%6-%7).
 Sınır ötesi alışveriş potansiyeli mevcuttur. AB vatandaşlarının üçte biri, daha ucuz veya
daha iyi olduğu için satın almak istedikleri mal veya hizmetleri diğer AB üyesi bir
devletten almak istemektedir.
 AB tüketicilerinin %33’ü mal veya hizmetleri başka bir dilde almaya istekli iken,
satıcıların %59’u işlemleri birden çok dilde gerçekleştirmeye hazırdırlar.
 Sınır ötesi online ticaret için iş potansiyeli de somutlaştırılamamaktadır. AB 27
satıcılarının %51’i internet üzerinden satış yaparken, %21’i ise halihazırda sınır ötesi
işlemleri gerçekleştirmektedir. %21’lik bu aynı oran sınır ötesi reklam da vermektedir.
 Halihazırda AB’li satıcıların dörtte üçü sadece ulusal sınırlar içinde satış yapmaktadır. 5
AB’li satıcıdan biri (%21) sınır ötesi satış yöntemlerini kullanarak, en az bir diğer AB
ülkesine satış yapmaktadır. Sınır ötesi ticareti kullanarak satış yapan satıcılar çok az
sayıda üye devlete bu satışları yapmaktadır. Bu satıcıların sadece %4’ü 10 veya daha çok
üye devlete satış yaparken; ticaretin yoğun bir bölümü bir veya iki üye devlet arasında
gerçekleşmektedir.
 Pazar segmentasyonu online tüketiciler bakımından giderek artan engellerin kaynağı
olarak gösterilmektedir. 2006 yılında tüketicilerin %33’ü sınır ötesi alışverişleri, satıcı ile
aynı ülkede yaşamadıkları için gerçekleştirmediklerini belirtmiştir. 2008 yılında
yayımlanan Eurobarometer araştırma verileri de, 2007 yılında başarılı bir şekilde sınır
ötesi alışveriş yapan tüm tüketicilerin, %8’inin en az bir diğer sınır ötesi alışverişi
tamamlama konusunda engellere takıldıklarını göstermektedir.
TÜRKİYE’DE ELEKTRONİK TİCARET
Türkiye’nin internetle tanışmasının üzerinden geçen zamanla birlikte hızla artan kullanıcı
sayısı, teknolojik alt yapının da aynı oranda gelişmesini sağladı. Böylece ülkemiz internetle,
diğer ülkeler gibi etkin bir geçmiş edindi.Bugünkü altyapı, dünyanın gelişmiş bütün ülkeleri
gibi, bu gelişmiş ülkeler içinde yer alan Türkiye için de çok önemli kapıları açmış ve hem eticaret, hem de tekno kültürel etkileşim ülkemizde kendisini hafife alınamayacak şekilde
göstermiştir. Gelişen süreçle birlikte elektronik ticaret alanında 1997 yılından itibaren bir
takım düzenlemelere gidilmeye başlamış değişen süreç ile birlikte oluşan kurul ve
düzenlemeler farklı bir takım işlevler kazanmıştır.
Sayfa 62
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ticaret Koordinasyonun Tarihçesi
“Elektronik Ticaret Ağının” tesis edilmesi ve ülkemizde elektronik ticaretin yaygınlaştırılması
amacıyla, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 25 Ağustos 1997 tarihli
toplantısında, bir çalışma grubunun oluşturulması kararlaştırılmış ve yapılacak çalışmalarda
koordinatörlük görevi Dış Ticaret Müsteşarlığı’na, sekreterya görevi de TÜBİTAK’na
verilmiştir.
Bu Karar uyarınca, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın başkanlığında ilgili kuruluşların katılımıyla
oluşturulan Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu’nun (ETKK) ilk toplantısı 16 Şubat 1998
tarihinde yapılmış ve ETKK bünyesinde hukuk, teknik ve finans çalışma grupları
oluşturulmuştur.
BTYK’nın 2 Haziran 1998 tarihli toplantısına anılan çalışma gruplarının hazırladığı finans,
teknik ve hukuk raporları sunulmuştur. Bu raporlara ilişkin alınan kararlarda ülkemizde
elektronik ticaretin geliştirilmesine ilişkin devletin uzun vadeli dört temel görevi
belirlenmiştir.
 Gerekli teknik ve idari alt yapının kurulmasını sağlamak,
 Hukuki yapıyı oluşturmak,
 Elektronik ticareti özendirecek önlemleri almak,
 Ulusal politika ve uygulamaların uluslararası politikalar ve uygulamalarla uyumunu
sağlamak.
BTYK’nın aynı tarihli toplantısında, Türkiye’de elektronik ticaretin yaygınlaştırılması ile
ilgili düzenlemeler tamamlanıncaya kadar ETKK’nun görevini sürdürmesine ve kendi
önerileri doğrultusunda bir eylem planı hazırlayarak uygulamayı izlemesi, sonuçları
değerlendirmesi, uygulamada ortaya çıkacak sorunları çözmeye yönelik yeni öneriler
geliştirerek bunları ilgili kuruluşların ve BTYK’nun görüşüne sunmaya devam
etmişlerdir.Bunun üzerine elektronik ticaret hukuksal alt yapısının teşkilinde uygulamadaki
aksaklıkların tespiti amacıyla eylem planından önce bir örnek uygulama planının
gerçekleştirilmesi öngörülmüş, Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu toplantısı 26 Nisan
2000 tarihinde Dış Ticaret Müsteşarlığı koordinatörlüğünde gerçekleştirilmiştir.Toplantıda, iç
ticaret örnek uygulaması ve hukuk çalışma gruplarının 1 Temmuz 2000 tarihine kadar, dış
ticaret örnek uygulama çalışma grubunun ise 1 Eylül tarihine kadar yürütülen çalışmalar ve
geleceğe dönük önerileri içeren birer sonuç belgesi hazırlaması kararlaştırılmıştır. Hukuk ve
iç ticaret örnek uygulama çalışma gruplarının sonuç belgeleri hazırlanmıştır.Bu çalışmaları
yürütmek üzere 2000 yılı başında Dış Ticaret Müsteşarlığı bünyesinde bir “Elektronik Ticaret
Genel Koordinatörlüğü” oluşturulmuştur. E-ticaretle ilgili etkin çalışmalar yapmak üzere,
Genel Müdürlük temsilcilerinden oluşan E-ticaret Komisyonu teşkil edilmiş, böylece
Müsteşarlık içi eşgüdüm sağlanmıştır.
Sayfa 63
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Başbakanlığın 19.03.1998 tarih ve B.02.0.PPG.0.12.320-04993 (1998/13) sayılı genelgesi ile;
kamu bilgisayar ağları konusunda yapılan faaliyetlerin değerlendirilmesi, koordinasyonu,
izlenmesi ve finansmanı konusunda karşılaşılan darboğazların aşılması amacıyla Başbakanlık
Müsteşarının başkanlığında bazı bakanlık ve kuruluş müsteşarlarından oluşan T.C.
Başbakanlık Kamu-Net Üst Kurulu ve Kamu-Net Teknik Kurulu kurulmuştur.
e-Türkiye Çalışmaları, Başbakanlığın koordinasyonunda ve Kamu-Net Üst Kurulu ve KamuNet Teknik Kurulu toplantılarının ardından 30.07.2001 tarihli geniş katılımlı toplantısı ile
başlatılmıştır. e-Türkiye kapsamında on üç ayrı çalışma grubu yer almakta olup, Dış Ticaret
Müsteşarlığı bünyesinde oluşturulan Elektronik Ticaret Genel Koordinatörlüğü 2001 yılı
Ekim ayından itibaren e-Türkiye kapsamındaki on üç çalışma grubundan biri olan e-Ticaret
Çalışma Grubu olarak ve bünyesinde kurduğu 8 Uygulama Grubu ile e-ticaret konusundaki
koordinasyonunu sürdürmüştür. Bu kapsamda, e-Ticaret Çalışma Grubu 2002 yılı içerisinde,
eAvrupa+ Eylem Planı, e-Türkiye Girişimi I. Ara Raporu ve e-Türkiye Girişimi Eylem Planı
çalışmalarına katılmıştır.2003/12 Sayılı Başbakanlık Genelgesi’nde belirtilen e-Dönüşüm
Türkiye çalışmalarının 2003 yılı Mart ayından itibaren DPT Bilgi Toplumu Dairesi tarafından
başlatılmasıyla gözlenen gelişmeler kapsamında, e-Ticaret Çalışma Grubu da kendi
çalışmalarını yeniden gözden geçirmiş ve e-Ticaret Uygulama Gruplarının yeniden
şekillenmesi zarureti doğmuştur. Bu çerçevede, 9 Nisan 2003 tarihinde Dış Ticaret
Müsteşarlığınca koordine edilen e-Ticaret Çalışma Grubu ile DPT Bilgi Toplumu Dairesi
Başkanının da katıldığı bir toplantıda, e-ticaret uygulama grup koordinatörlerinin görüşleri
almıştır. Anılan toplantı sonucunda, KOBİ’ler ve Diğer İşletmeler (koordinatör kuruluş:
KOSGEB), Dış Ticarette e-Belge (koordinatör kuruluş: Gümrük Müsterşarlığı) ile e-Finansal
Hizmetler (koordinatör kuruluş: Bankalar Birliği) olmak üzere 3 adet uygulama grubu ile
çalışmaların sürdürülmesi ve bu süreç içerisinde uygulama gruplarının e-Ticaret Çalışma
Grubu içerisinde proje ağırlıklı olarak çalışmalarına devam etmesi, ihtiyaç halinde yeni
yapılanmaya uygun biçimde isim, oluşum ve görev tanımlarının değiştirilmesi hususlarında
mutabık kalınmıştır.E-Dönüşüm Türkiye çalışmaları içerisinde Haziran 2003 tarihinde Kısa
Dönem Eylem Planı hazırlanmıştır. 2003-2004 dönemi eylemleri kapsayan KDEP içerisinde,
e-Ticaret bölümü (bkz. KDEP Eylem No: 68-73) Eylemleri ile Hukuki Altyapı bölümünde yer
alan 24 ve 25 No’lu Eylemler e-Ticaret Çalışma Grubu tarafından hazırlanmıştır. Bunlardan
“Şirket Sicil Kayıt Sisteminin oluşturulması” (sorumlu kuruluş; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı),
“Ortak e-Ticaret bilgi havuzunun oluşturulması” (sorumlu kuruluş; Dış Ticaret Müsteşarlığı)
ve “Dış Ticarette kullanılan bilgi ve belgelerin elektronik ortamda paylaşılması” (sorumlu
kuruluş; Gümrük Müsteşarlığı) eylemleri birer uygulama projesi kapsamında yer almıştır.
KDEP, 4 Aralık 2003 tarih ve 25306 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2003/48 sayılı
Başbakanlık Genelgesi ile de yürürlüğe girmiştir.
Sayfa 64
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Türkiye’de E-ticaretin Son Durumu
İnternet kullanımı için gerekli olan teknolojik altyapının sürekli gelişmesiyle, Internet
kullanımı ülkemizde de her alanda büyük bir hızla yaygınlaşmaktadır. Özellikle 1999 yılından
itibaren Internet kullanıcılarının sayısındaki hızlı artış, Türkiye’deki şirketleri de Internet
ortamına girmeye zorlamıştır.Şu anda Türkiye ”deki elektronik ticaret uygulamaları
işletmeden son kullanıcılara (Business to Consumer, B2C) satış biçimiyle gerçekleşmektedir.
Ancak dünyadaki mevcut uygulamalardan da anlaşılabileceği gibi işletmeden işletmeye satış
elektronik ticaret hacminin büyük kısmını oluşturmaktadır. Kısa bir süre sonra Türkiye’de de
büyük firmalardan başlamak üzere bir çok şirketin tedarikçileri ve bayileri arasındaki
işlemleri internete taşımalarına ve işletmeler arası elektronik ticaretin patlamasına tanıklık
edileceği iddia edilmektedir..Elektronik ticaretin büyüme trendini gören ve bu yeni pazarda
yerini almak isteyen çok sayıda şirket rekabette geri kalmamak için internet üzerinde site
açmaya başladı. Birçok ünlü marka sanal mağaza açarken, internet servis sağlayıcıları
oluşturdukları alışveriş merkezlerinde sanal mağaza kiralamaya başladılar. Bu gelişmeler
elektronik ticaret konusunda danışmanlık veren şirket sayısının da artmasına yol açtı.[26]2007
yılı itibariyle 100 servis sağlayıcısı (ISPs) nın olduğu Türkiye’de yaklaşık 10 servis
sağlayıcısının tüm internet hesaplarının% 95 ini oluşturduğu görülmektedir. İnternet servis
sağlayıcıları gelirlerinin % 80 ini abonelik ücretlerinden, %10 unu reklamlardan, %3 ünü
elektronik ticaretten, %3 ünü web barındırma ve geriye kalan %4 lük payı ise diğer
gelirlerden elde etmektedir.Bu gelişmelerden de görüleceği üzere Türkiye’deki e-ticaret
pazarının çok büyük potansiyele sahip olduğu gerçektir.. Telekomünikasyona yapılan yatırım,
yükselen sosyo-ekonomik standartlar ve dinamik e-ticaret sektörü yabancı girişimci açısından
Türkiye iç pazarını potansiyel bir pazar haline getirmektedir.E-ticaret başarısı sadece
teknolojik bir konu değildir, ayrıca tüketicinin kişisel ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayacak bir
yeterlilik ve sunum sağlama anlamına gelir. Türk e-ticareti benzersiz bir şekilde hem kendi iç
marketini koruma amacıyla konumlanmış hem de özellikle Almanya ve Türkiye dışında
yaşayan Türklere sunulan hizmetleri de karşılama yoluna gitmiştir. Bu da Türkiye pazarına
dinamik ve etkin bir başarı getirmektedir.
Türkiye’ de E-ticaret Oranları
Bankalar arası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre 2003 yılından bu yana sürekli yükseliş
gösteren e-ticaret işlemleri, 2008 yılı son 3 ayında duraklama göstermesine rağmen, 2007
yılına göre yıllık bazda % 48 artış göstererek 8 milyar TL olarak gerçekleşti. Yıllık bazda
bakıldığında 2008 rakamları büyümeyi işaret etse de, özellikle 2008 yılı Ekim, Kasım ve
Aralık aylarındaki gerileme dikkat çekicidir. 2005 ve 2006 yıllarında toplam kartlı alışveriş
içinde e-ticaret oranı %2,0 – %2,5 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Özellikle 2006 yılının son
aylarından itibaren yükselişe geçen oran 2008 yılı itibariyle ilk kez %5 seviyesini aşmıştır.
Sayfa 65
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Son 3 aya baktığımızda bu oranın da % 4,5 seviyelerine gerilediği görülmektedir.İnternet
ortamında satılan ürünlerde cep telefonu, bilgisayar gibi teknolojik ürünlerin başı çekmesi ve
kriz döneminde bireylerin harcamalarını market alışverişi gibi temel ihtiyaç maddelerine
doğru kaydırmaları bu düşüşü açıklamakta ilk akla gelen konulardan biri olabilir. 2008 yılı
son 3 ayda hem genel alışveriş rakamlarının hem de e-ticaret rakamlarının düşmesine rağmen,
kredi kartından nakit para çekiminin yükselmiş olması da dikkate değer bir bulgu.
9. SERBEST BÖLGELERE TANINAN AVANTAJLAR
06.06.1965 tarih ve 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile
Türkiye’de Serbest Bölgeler; AB ve Ortadoğu Pazarlarının yakınında Akdeniz, Ege ve
Karadeniz’deki gelişmiş tesislere sahip büyük liman ve uluslararası havaalanlarına, karayolu
ağlarına, kültür, turizm ve eğlence merkezlerine yakın yerlerde kurulmuştur. Serbest Bölgeler;
bir ülkenin dış ticaret rejimi için gerekli olan mevzuat ve kısıtlamaların kısmen veya tamamen
uygulama dışı bırakıldığı, genellikle uluslararası bir liman veya havaalanı yakınında olan,
milli sınırlar içinde bulunmakla birlikte, gümrük sınırları dışında kabul edilen ve esas
itibariyle ihracata yönelik faaliyet gösteren seçilmiş sınai ve ticari alanlardır.Buna göre,
Serbest bölgeler; genellikle ülkenin dış ticaret hacmini geliştirmek, ithalat ve ihracatı
kolaylaştırmak, sanayiyi canlandırmak, teknoloji transferini hızlandırmak gibi amaçlarla
kurulur. Ayrıca, amaçlanan kalkınmaya uygun ortamı yaratmak, geleceğin sektörlerini seçip,
teşvikleri onlara odaklamak, yeni yatırımları gerçekleştirecek yabancı sermaye ile teknolojiyi
ülkeye çekip, ülkenin dünya ekonomisinin odak noktası olmasını sağlamaktır.
Bu yazımızda; Türkiye’deki serbest bölgelere sağlanan teşvik ve avantajları özetler halinde
açıklamaya çalışılmıştır.
Türkiye’deki Serbest Bölgelerdeki Faaliyetlere Sağlanan Teşvik Ve Avantajlar
Serbest bölgeler; Gümrük Vergisi maliyetlerini çözmek ve vergisel avantajlarla ihracat
endüstrilerine olumlu etki yapmalarını sağlamak amacıyla kurulmuş olup, buna göre, ülkenin
gümrük mevzuatının ve vergi mevzuatının tamamen ya da kısmen uygulama dışı bırakıldığı
alanlardır. Serbest bölgelerde sağlanan karlar ve gelirlerin, işgücü ücret gelirlerinin gelir ve
kurumlar vergisinden kısmen veya tamamen muaftır. Ayrıca Serbest bölgelerde; ucuz enerji
kullanımı, ihracata yönelik üretim için uygun altyapı bürokratik engellerden arınma ve
yabancı sermayeli kuruluşlar için çeşitli güvenceler gibi başka teşvik araçları da bulunmakta
olup, bu teşvik ve avantajlar sırasıyla aşağıda belirtilmiştir.
Sayfa 66
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Serbest bölgeler, gümrük hattı dışında sayılır. Bölgeye giren mallar gümrük vergisine tabi
olmadığı gibi kredili ithalata uygulanan Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) ve
KDV de ödenmez. Sadece giriş ve çıkışlarda Bölgeler Fonuna mal değerinin %0.5’i kadar
bir harç alınır. Türkiye’den getirilen mallar ile yatırım ve tesis safhasında kullanılan
mallardan %0.5 oranındaki fon alınmaz.
 Bölgede yapılan faaliyetler sonucunda elde edilen gelirler, gelir vergisi ve kurumlar
vergisinden, işler de katma değer vergisi dahil olmak üzere her türlü vergiden muaftır. (1)
Serbest dolaşım halindeki malların bu nitelikleri, serbest bölgelerde bulundukları süre
zarfında askıya alınır. Bu malların Türkiye’ye ithalinde ise yalnızca bölgeden yaratılan
katma değer üzerinden KDV tahsil edilir. Serbest bölgeden üretilen veya serbest bölgeye
getirilen malların yurt içine satış imkanı bulunmaktadır.
 Türkiye’deki tam ve dar gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgelerdeki faaliyetleri
dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar, Türkiye’nin diğer yerlerine getirildiğinin
kambiyo mevzuatına göre tevsiki halinde de gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.
 Serbest Bölgelerde yapılacak inşaat işleri için serbest bölge içerisinde düzenlenen
kağıtlarla yapılan işlemlerin, yine bu bölgelerde noterler tarafından yapılacak işlemler için
düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçtan istisna edilmesi gerekir.
 Ayrıca Serbest bölgelerde yerleşik firmaların bu bölge içinde bulunan bankalar nezdinde
yapacağı akreditif işlemleri ve bu işlemler sebebiyle düzenlenen kağıtlarında damga
vergisi ve harçtan istisna edilmesi gerekir.
 Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme rejimi kapsamında serbest bölgelerde
işlenmesini müteakip Türkiye’ye ithalinde tam muafiyet uygulanır.
 Ticari politikası önlemlerine tabi üçüncü ülke menşeli mallar herhangi bir izne tabi
olmaksızın serbest bölgelere getirilebilir. Serbest bölgede üretilen bir üründe kutlanılan 3.
ÜIke menşeli mal için telafi edici vergi ödenecek ve böylece yeni ürün Avrupa Birliği
ülkelerine gidebilecektir.
 Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler hiçbir izne ve vergiye tabi
olmaksızın yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.
 Serbest bölgelerde 6224 Sayılı Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu uygulanmaz. Bu sebeple
yabancılar için ayrıca müsaade almak gerekmez.
 İşçi ücretlerinden SSK primi dışında herhangi bir kesinti yapılmaz. İşçi ücretlerinden gelir
vergisi kesintisi yapılmaz. Bu sebeple işçilik maliyeti düşük olur.
 Bir serbest bölgenin faaliyete geçmesinden itibaren 10 yıl süreyle grev ve lokavt
uygulanmaz. Ancak bu süre içinde toplu iş sözleşmesi üzerinde çıkacak menfaat
uyuşmazlıkları Yüksek hakem kurulunca karara bağlanır.
Sayfa 67
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına kanunlarla ve diğer
mevzuatla verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz. Bölgedeki faaliyetlerle ilgili
her türlü ödemeler dövizle yapılır.
 Bölgelerde her türlü bürokrasi ve kırtasiyecilik en aza indirilmiş olup, bölgeyi işletici
kuruluşlar özel AŞ’ler şeklindedir.
 İşletici kuruluşlar ve kullanıcılar yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulu’nca
belirlenen teşviklerden yararlandırılabilirler. Serbest Bölgede sağlanan teşvik ve
avantajlardan yararlanma, firmaların yerli ve yabancı olmasına göre değişmemektedir.
 Birçok ülkedeki serbest .bölgelerden farklı olarak, özellikle ekonominin girdi ihtiyacının
ucuz ve düzenli olarak temin edilebilmesi açısından Türkiye serbest bölgelerinden
Türkiye’ye yönelik mal satışlarına ve takas ticaretine kısıtlama getirilmemiştir.
Türkiye’nin diğer yerlerinden bölgelere yapılan satışlar, ihracat sayıldığından bölge
kullanıcıları, Türkiye’den ihracat fiyatına ve KDV ödemeden mal satın alabilirler.
 Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret
rejimine tabidir. Serbest bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret
rejimi uygulanmaz.
 Yatırımcı - kullanıcılar, kurdukları tesisleri Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’nün izni
ile başkalarına devredebilirler.
 Faaliyet ruhsatı süresi; hazır işyeri kiralamak suretiyle faaliyet gösterecek kiracı
kullanıcılar için 10 yıl, kendi işyerlerini inşa etmek suretiyle faaliyet gösterecek yatırımcı
kullanıcılar için 20 yıldır. Ancak, bu süre üretim konusunda faaliyet gösteren
kullanıcılardan kiracı kullanıcılar için 15 yıl, yatırımcı kullanıcılar için ise 30 yıldır. Daha
uzun süreli faaliyet ruhsatı taleplerinin proje bazında özel olarak değerlendirilmesi ve
uygun görülmesi halinde, 49 yıl için 100.000 ABD, 99 yıl için 250.000 ABD $ ücret
alınmaktadır.
 Serbest bölgelerin alt yapısı gelişmiş ülkelerdeki benzerleri ile aynı standarttadır. Açık ve
kapalı alan kiraları benzerlerine göre düşüktür.
Serbest bölgelerde faaliyette bulunan firmalara, yukarıda sayılan teşvik ve Avantajların yan
sıra mevzuatın esnekliği, işgücü ve sağlanan diğer kolaylıklarla firmanın üretim maliyeti
düşmekte, ithalat, ihracat ve transit ticaret hızlandırılmaktadır. Böylelikle, serbest bölgeye
sahip ülkelerin uluslararası pazarda rekabet gücünün artırmakta ve bu durum sonucunda da,
kaliteli ve ucuz ürün imalatı sağlanmaktadır.
Bu yazımızda, serbest bölgelerde faaliyette bulunan firmalara sağlanan ve genel olarak
bilinmesi gereken ve önem arz eden teşvik ve avantajların neler olduğu konulara değinilmiş
olup, bunların yanında diğer konular ihmal edilmiştir.
Sayfa 68
More Enstitü UZEM www.uzemmoreenstitu.com
uzem@moreenstitu.com