ocak / january 2017

OCAK / JANUARY 2017
SAMEKS
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi 2017 yılı Ocak ayında, bir
önceki aya göre 0,5 puan azalarak 46,1 puana gerilemiştir. Endekste gözlenen bu azalışta,
hizmet sektörünün önceki aya göre 3,6 puan
azalış kaydederek 45,6 seviyesine gerilemesi etkili olurken, sanayi sektörü ise önceki aya
göre 5,7 puan artarak 51,6 puana yükselmiştir.
Yeni siparişler ve üretimdeki toparlanmaya bağlı olarak artışa geçen SAMEKS Sanayi Endeksi,
iki ay aradan sonra yeniden 50 referans puanının üzerinde gerçekleşerek sektördeki aktivitenin canlılığına işaret etmiştir. Bileşik Endeks
içerisindeki ağırlığı yaklaşık %70 olan hizmet
sektöründe ise Temmuz 2016 döneminde başlayan durgunluk Ocak ayında da devam etmiş
4
PUMAX
ve böylece yılın ilk ayında SAMEKS Bileşik Endeksi 0,5 puan azalarak 46,1 puana gerilemiştir.
SAMEKS Bileşik Endeksi’nin 46,1 puanlık değeri, 2017 yılı Ocak ayında ekonomik aktivitenin
önceki aya göre yavaşladığına işaret ederken;
51,6 puana yükselen SAMEKS Sanayi Endeksi, Türkiye ekonomisinde sanayinin çarklarının
dönmeye devam ettiğini göstermektedir.
1. Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi, 2017 yılı Ocak ayında,
bir önceki aya göre 5,7 puan artarak 51,6 seviyesine yükselmiştir. Üretim (9,7 puan), Yeni
Sipariş (7,1 puan), Satın Alım (3,6 puan) ve İstihdam (2,5 puan) alt endekslerinde gözlenen
The PUMAX Composite Index, seasonally and
calendar adjusted, decreased by 0.5 points in
January 2017 compared to the previous month
and hence a regression was observed to 46.1
points. In this decline observed in the index,
while the regression of the services sector to
the level of 45.6 had an impact by means of
declining by 3.6 points compared to the previous month, the industry sector increased by
5.7 points compared to the previous month to
rise to the level of 51.6 points.
tor, which had a weight of around 70% in the
Composite Index, the recession that started in
July 2016 also continued in January and therefore the PUMAX Composite Index decreased
by 0.5 points to the level of 46.1 points in the
first month of the year.
While the PUMAX Composite Index value of
46.1 pointed out that the economic activity decelerated in January 2017 compared to the previous month, the PUMAX Industry Sector rising
to the level of 51.6 points Index indicates that
the wheels of the industry in the Turkish econThe PUMAX Industry Index, which had inomy are continuing to spin.
creased based on new orders and the recovery
in production, exceeded 50 reference points 1. PUMAX Industry Sector Index
again after two months and indicated the vital- The PUMAX Industry Sector Index, seasonally
ity of sector activities. As for the services sec- and calendar adjusted, increased by 5.7 points
5
artışlar, sanayi sektöründeki hızlanmanın en
önemli belirleyicileri olmuştur.
Önceki aya göre yeni sipariş ve girdi alımlarının
artış kaydetmesi, üretimin önemli ölçüde hız kazanmasına neden olmuştur. Bu gelişmelere paralel olarak sektöre ait istihdamda artış gözlenmiş;
üretim seviyesinin (49,8 puan) girdi alımlarının
(59,4 puan) altında gerçekleşmesiyle nihai mal
stokunda nispi bir atış gerçekleşmiştir.
Böylece Ocak ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi 2
ay aradan sonra yeniden 50 referans puanının
üzerine yükselmiş ve sektördeki toparlanmaya
işaret etmiştir. Sektöre ait girdi alımlarının artmaya devam etmesi, önümüzdeki dönemde de
sanayi üretiminin artış kaydedeceğinin sinyalini vermektedir.
a. Üretim
Sanayi sektörüne ait Üretim alt endeksi, Ocak
ayında bir önceki aya göre 9,7 puan artarak
49,8 seviyesine yükselmiştir. Üretimde gözlenen bu artışta, Yeni Sipariş (7,1 puan) ve Satın
Alım (3,5 puan) alt endekslerinde gerçekleşen
artış etkili olmuştur.
b. Yeni Sipariş
Sanayi sektörüne ait Yeni Sipariş alt endeksi,
Ocak ayında bir önceki aya göre 7,1 puan artarak 49,6 seviyesine yükselmiştir. Yeni Siparişlerde gözlenen bu artış, sektöre ilişkin toparlanmanın en önemli göstergelerinden biri olmuştur.
c. Satın Alım
Sanayi sektörüne ait Satın Alım alt endeksi,
Ocak ayında bir önceki aya göre 3,6 puan artarak 59,4 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarındaki artışlar sektördeki hızlanmanın önümüzdeki dönemde de devam edeceğine işaret
etmektedir.
d. Nihai Mal Stoku
Sanayi sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Ocak ayında bir önceki aya göre 1,1 puan artarak 54,1 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarının
yeni siparişlerden daha fazla olması, bu dönemdeki stok artışının başlıca sebebi olmuştur.
e. Tedarikçilerin Teslimat Süresi
Sanayi sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Ocak ayında bir önceki aya
göre 0,2 puan azalarak 51,4 seviyesine gerile-
6
in January 2017 compared to the previous
month and hence an increase was observed to
the level of 51.6 points. The increases observed
in Purchasing (3.6 points), Manufacturing (9.7
points), New Orders (7.1 points) and Employment (2.5 points) sub-indices were the most
significant determinants of the acceleration in
the industry sector.
The increase recorded in new orders and input
purchases in the industry sector compared to
the previous month caused a acceleration in
production. Parallel to these developments, an
increase has been observed in employment in
the sector and upon the realization of production level (49.8 points) below the input purchases (59.4 points), a relative increase was
performed in the final good inventory.
Therefore, in January, the PUMAX Industry Index, seasonally and calendar adjusted, increased
above 50 reference points again after 2 months
and indicated to a recovery in the sector. The
continuing increase in input purchases pertaining to the sector signals that industrial production will increase in the upcoming period.
a. Production
The Production sub-index of the industry sector increased by 9.7 points in January compared to the previous month to reach the level
of 49.8. In these increases observed in production, the increases observed in New Orders (7.1
points) and Purchasing (3.5 points) sub-indices had an impact.
b. New Orders
The New Orders sub-index of the industry sector increased by 7.1 points in January compared to the previous month to reach the level
of 49.6. This increase observed in New Orders
has been one of the most significant indicators
of the recovery of the sector.
c. Purchasing
The Purchasing sub-index of the industry sector increased by 3.6 points in January compared to the previous month to reach the level of 59.4. Increases in input purchases indicate
that the acceleration in the sector will continue
in the upcoming period.
d. Final Good Inventory
The Final Good Inventory sub-index of the industry sector reached the level of 54.1 in Janu7
mektedir. Bununla birlikte 40,4 puana kadar
gerileyen iş hacmi, istihdamı olumsuz etkileyerek sektördeki duraksamanın derinleştiğine işaret etmektedir.
miştir. Ocak ayında katılımcıların %87’si teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir.
a. İş Hacmi
Hizmet sektörüne ait İş Hacmi alt endeksi, Ocak
ayında bir önceki aya göre 1,4 puan azalarak
40,4 seviyesine gerilemiştir. Böylece sektöre
ait iş hacminde Mart 2016 döneminde başlayan
daralma trendi 11. ayına ulaşmıştır.
ary compared to the previous month with an increase by 1.1 points. The fact that input purchases
are higher than new orders has been the main
reason for the stock increase during this period.
Input purchases, which continued to increase
by 54.4 points despite the recession in the services sector and the decline compared to the
previous month, indicate that the confidence
of the sector in the economy still continues.
e. Suppliers’ Delivery Time
However, the business volume declining to
The Suppliers’ Delivery Time sub-index of the 40.4 points negatively affected employment
industry sector decreased by 0.2 points in Jan- indicating an intensive stagnation in the sector.
uary compared to the previous month hence
causing a regression to the level of 51.4. In January, 87% of participants stated that there was
no significant change in delivery times.
f. İstihdam
Sanayi sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Ocak
ayında bir önceki aya göre 2,5 puan artarak 49,2
seviyesine yükselmiştir. Bu dönemde üretim ve
yeni siparişlerde gözlenen artışlar, istihdamdaki
toparlanmayı tetikleyen en önemli etken olmuştur.
2. Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Endeksi; 2016 yılı Ocak ayında,
bir önceki aya göre 3,6 puan azalarak 45,6 değerine gerilemiştir. İş Hacmi (1,4 puan), Satın
Alım (3,8 puan), Nihai Mal Stoku (4,8 puan) ve
İstihdam (5,5 puan) alt endekslerinde gerçekleşen azalışlar, hizmet sektöründe gerçekleşen
yavaşlamanın en önemli belirleyicileri olmuştur.
Böylece SAMEKS Hizmet Endeksi son 7 ayda 6.
kez sektördeki durgunluğa işaret etmiştir.
Hizmet sektöründeki durgunluğun sürmesi ve
önceki aya göre gözlenen düşüşe rağmen 54,4
puanla artışını sürdüren girdi alımları, sektörün
ekonomiye olan güveninin sürdüğüne işaret et8
b. Satın Alım
Hizmet sektörüne ait Satın Alım alt endeksi,
Ocak ayında bir önceki aya göre 3,8 puan azalarak 54,4 seviyesine gerilemiştir. İş hacminde
gözlenen daralmaya rağmen girdi alımlarının
50 puan üzerinde seyretmesi, sektöre güvenin
sürdüğüne işaret etmektedir.
The declines observed in the Business Volume
(1.4 points), Purchasing (3.8 points) and Final
Good Inventory (5.5 points) sub-indices were
the most significant determinants of the slowdown in the services sector. Thus, the PUMAX
Service Index has pointed out the recession in
the sector for the 6th time in the last 7 months.
f. Employment
The Employment sub-index of the industry
sector increased by 2.5 points in January compared to the previous month to reach the level
of 49.2. The increase in production and new orders observed during this period was the most
important factor that triggered the recovery in
employment.
2. PUMAX Services Sector Index
The PUMAX Services Sector, seasonally and calendar adjusted, decreased by 3.6 points in January 2017 compared to the previous month and
hence a regression was observed to 45.6 points.
a. Business Volume
The Business Volume sub-index of the services
sector decreased by 1.4 points to regress to the
level of 40.4 points in January compared to the
previous month. Thus, the contraction trend
that started in March 2016 in the sector’s business volume has reached its 11th month.
b. Purchasing
The Purchasing sub-index of the services sector decreased by 3.8 points to regress to the
level of 54.4 points in January compared to
9
c. Nihai Mal Stoku
Hizmet sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Ocak ayında bir önceki aya göre 4,8
puan azalarak 43,9 seviyesine gerilemiştir.
İş hacminde gözlenen yavaşlamanın Ocak
ayında da sürmesi, firmaların bu dönemde
mevcut stoklarından tüketmesine neden olmuştur.
YORUM:
Kasım 2016 döneminde hizmetler sektöründe gözlenen durgunluğun 2017 yılı Ocak
ayında devam etmesi, mevsim ve takvim
etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi’nin 0,5 puan azalarak 46,1 seviyesine
gerilemesinde etkili olmuştur. Sanayi sektörünün hız kazanarak 51,6 seviyesine yükselmesi ise Bileşik Endeks’te gözlenen düşüşü
sınırlandırmıştır.
Sanayi sektöründe gözlenen bu artış; başta Aralık ayında açıklanan Ekonomi Koordinasyon Kurulu kararları olmak üzere, son
dönemde hükümet tarafından alınan ek
tedbir ve sağlanan yeni teşviklerin piyasaya
olumlu yansıdığına işaret etmektedir. Buna
ek olarak, girdi alımlarının 50 referans puanı üzerindeki seyri, hizmetler sektörünün de
önümüzdeki aylarda toparlanacağına işaret
etmektedir.
d. Tedarikçilerin Teslimat Süresi
Hizmet sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat
Süresi alt endeksi, Ocak ayında bir önceki aya
göre 6,4 puan azalarak 45,5 seviyesine gerilemiştir. Aralık ayında katılımcıların %75’i teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir.
e. İstihdam
Hizmet sektörüne ait İstihdam alt endeksi,
Ocak ayında bir önceki aya göre 5,5 puan azalarak 44,8 seviyesine gerilemiştir. İş hacminde
gözlenen azalışlar, bu dönemde sektöre ait istihdamı olumsuz yönde etkilemiştir.
10
2016 yılının son çeyreğine ait makroekonomik veriler de yılın 3. çeyreğinde yavaşlayan
ekonomik aktivitenin toparlanma sürecinde
olduğunu göstermektedir. Ekim ve Kasım
aylarında sırasıyla %2,0 ve %2,7 artış kaydeden sanayi üretimi ve Kasım ayında %9,7 artış kaydeden ihracat, yılın ilk 3 ayında %2,2
oranında büyüyen Türkiye ekonomisindeki pozitif görünümün sürdüğüne işaret etmektedir.
the previous month. Despite the contraction in
business volume, the fact that the input purchases are above 50 points indicates that confidence in the sector is still present.
served in business volume affected the employment in the sector in a negative direction
during this period.
c. Final Good Inventory
The Final Good Inventory sub-index of the services sector decreased by 4.8 points in January
compared to the previous month and regressed
to the level of 43.9 points. The slowdown observed in the business volume also continued in
January, causing companies to consume their
existing stocks during this period.
d. Suppliers’ Delivery Time
The Suppliers’ Delivery Time sub-index of the
industry sector decreased by 6.4 points in January compared to the previous month hence
causing a regression to the level of 45.5. In December, 75% of participants stated that there
was no significant change in delivery times.
e. Employment
The Employment sub-index of the services
sector decreased by 5.5 points in January compared to the previous month and regressed
to the level of 44.8 points. The Decreases ob-
COMMENT:
The recession observed in the services sector during November 2016 period continued to be effective in January 2017, hence
had an impact on the PUMAX Composite Index, seasonally and calendar adjusted, to
decrease by 0.5 points to the level of 46.1.
The rapid increase in the industrial sector to
the level of 51.6 has limited the decline in the
Composite Index.
This increase observed in the industry sector
indicates that the recent additional measures
taken and the new incentives provided by
the government as well as mainly the Economy Coordination Board decisions, which
were announced in December, are positively reflected in the market. In addition to this,
the course of input purchases above 50 reference points indicates that the services sector will recover in the upcoming months.
Macroeconomic data for the last quarter of
2016 also indicate that the economic activity which slowed down during the third quarter of the year is in its recovery period. Industrial production increasing by 2,0% and
2,7% respectively in October and November
and export operations increasing by 9.7% in
November, indicate a positive outlook in the
Turkish economy, which grew by 2.2% in the
first 3 months of the year.
11
VERİ DERLEME VE HESAPLAMALAR
DATA COMPILATION AND CALCULATION
SAMEKS kapsamında aylık olmak üzere sanayi ve hizmet sektörleri için iki ayrı
anket formu düzenlenmiştir. Sanayi ve
imalat sektörü anketi 6; hizmet sektörü
anketi ise 5 sorudan oluşmaktadır. Sanayi ve imalat sektörü anketi, üretim, yeni
sipariş, satın alınan hammadde, stoklar,
teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin
değerlendirmeleri içermektedir. Hizmet
sektörü anketi ise iş hacmi, satın alım,
stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına
ilişkin değerlendirmeleri kapsamaktadır.
Two separate questionnaires were prepared monthly for the industry and services sectors by PUMAX. The Industry
and manufacturing sector survey includes
6 questions whereas the services sector
survey consists of 5 questions. The industry and manufacturing sector survey includes an assessment of production, new
orders, purchased raw materials, inventories, delivery times and the number of
employees. The services sector survey
covers business volume, purchases, inventories, delivery times and the number
of employees.
ğerleridir. Örneğin arttı ve azaldı diyenlerin sayısı eşitse, bu yayılım değeri 50 olacaktır. Bu hesaplama, göstergelerin aynı
yönlü olmaları için, tedarik teslim süreleri endeksi hesaplanırken azaldı diyenlerin yüzdesi ile yapılmaktadır.
Bu alt endekslerin her biri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından da
kullanılan iş günü etkilerinden arındırma
yöntemiyle düzeltilmiştir. Bu değerlerde
50’nin üzerinde bir okuma son ayda bir
gelişim ve iyiye gidiş, 50 altındaki değerEndekse kaynak olan anketler, her ayın ler ise durumda kötü yönde bir hareket
20-21-22’sinde belirlenen örnek grubu- olarak algılanır.
nun satın alma müdürlerinin profesyonel
SAMEKS sanayi ve hizmet endeksleri,
çağrı merkezince telefonla aranmasıyla
kendileri ile ilgili alt endekslerin belli bir
hayata geçirilir. SAMEKS endeksini oluş- yüzdeye göre ağırlıklandırılması ile oluşturan ham veriler, bu kapsamda düzen- turulmuştur. Bu ağırlıklar, alanında uzlenen ankete katılan işyerleri satın alma man akademisyenlerin profesyonel satın
müdürlerinin sorulan sorulara verdiği, alma müdürleri ile yaptıkları odak grubu
içinde bulunulan aya dair arttı/azaldı/ çalışmaları ve her bir göstergenin şirket
değişmedi cevaplarından oluşmaktadır. sağlığı için önemini ölçen anketler sonuÖrneklem büyüklüğü hizmet ve sanayi cu karar verilmiş; kullanım kolaylığı için
sektörlerinin ekonomideki ağırlıklarını da yuvarlatılmış değerler belirlenmiştir.
yansıtan bir karışımdaki 500’ü aşkın şirSAMEKS Bileşik Endeksi ise, hizmet ve
ketten oluşmaktadır.
sanayi endekslerinin her bir sektörün
Bu veriler daha sonra şirketin sağlığının Türkiye Gayri Safi Milli Hasılası (GSMH)
farklı yönlerini ölçen aylık alt endeksle- içindeki göreceli ağırlıklarına göre alınan
rin oluşumunda kullanılmaktadır. Alt en- ortalaması ile belirlenmiştir. Bu değerler
dekslerin her biri, soruya arttı cevabı ve- GSMH toplamından tarım sektörünün çırenlerin yüzdesiyle değişmedi cevabı karılmasından sonra hizmet ve sanayi
verenlerin yüzdesinin yarısının toplamı sektörlerinin ekonominin geri kalanındaile oluşan 0 ile 100 arasındaki yayılım de- ki ağırlıklarıdır.
12
For instance, such a spread value would
be 50 if those who replied “increased”
would be equal to those who replied “decreased”. This calculation is conducted
with the percentage of those who reply
“decreased” in supply delivery time index
calculation so that indicators are in the
same direction.
Each sub-index was adjusted with a method, also applied by the Central Bank of
the Republic of Turkey, to remove working day effects. A value of over 50 means
an improvement and upturn in the past
month whereas one below 50 indicates a
Surveys that contribute to the Index are negative change.
conducted through the phone conversations on 20th 21st and 22nd day of each PUMAX industry and services indices
month between the call centers and pur- were created by weighting of relevant
chasing managers chosen for the sam- sub-indices pursuant to a certain percentple group. Raw data that make up the age. Ratios were decided as a result of foPUMAX index are, in this context, based cus group studies conducted by specialist
on the answers of “increased/decreased/ academics with professional purchasing
steady” given by the surveyed purchasing managers and surveys which measure
managers of from different companies. the importance of each indicator for the
Sample size consists of a mixture of over health of a company. Values were round500 companies reflecting the weight of ed for ease of use.
services and industry sectors in the econPUMAX Composite Index, on the othomy.
er hand, was determined with the averThese data are later used when form- age of relative weights of the services
ing monthly sub-indexes which measure and industry indices in the Gross National
different aspects of a company’s health. Product (GNP). These values refer to the
Each sub-index is the spread value be- weight of the services and industry sectween 0-100 reached by adding half the tors in the rest of the economy after expercentage of those who answers the clusion of the agricultural sector from the
question as “increased” and “steady”. total GNP.
13
DÜNYA EKONOMİSİ
2017 yılının ilk ayında küresel ekonominin başlıca gündemleri; 20 Ocak’taki yemin töreniyle
başkanlık görevini resmi olarak devralan Donald Trump’ın izleyeceği muhtemel ekonomi politikaları, Çin ekonomisinde beklentilerle paralel gerçekleşen 2016 yılı büyüme verisi
ve Avro Bölgesi’nde toparlanmaya işaret eden
makroekonomik veriler olmuştur.
20 Ocak’ta ABD başkanlığı görevini devralan
Donald Trump’ın, seçim kampanyası kapsamında verdiği ekonomik vaatlere yönelik hızlı bir başlangıç yaptığı gözlemlenmiştir. Önce
ABD’yi Trans Pasifik Ticaret Ortaklığı (TPP)’ndan çeken Trump, önümüzdeki 10 yılda 25 milyon kişiye istihdam yaratmayı ve yıllık %4,0
büyümeyi amaçlayan planlarını açıkladı. Bu
kapsamda Amerikan iş alemi üzerindeki regülasyonların en az 3/4’ünün kaldırılması planlanırken, Amerika menşeili şirketlerin üretimlerini ABD’ye taşımaları için vergi kesintisi ve
petrol üretiminin artırılması öngörülüyor. Bunlara ek olarak FED’in 2019 yılına kadar faiz artırım sürecini sürdürmesi ve politika faizinin %3
seviyesine kadar çekilmesi orta vadeli hedefler
arasında yer alıyor.
Çin ekonomisinin, piyasa beklentilerine uygun
şekilde 2016 yılında %6,7 büyüdüğü açıklandı. Bununla birlikte 2017 yılının Çin ekonomisi
için önemli zorluklar içermesi beklenmektedir.
ABD’nin yeni başkanı Donald Trump’ın Çin’e
karşı takınacağı siyasi ve ekonomik tutumun
sert olması durumunda, Çin’in ihracat gelirlerinde ciddi düşüşler olması beklenirken; ülkede
özel sektör borçlarının yüksek seviyede seyretmesi nedeniyle ortaya çıkan riskler genişleyici para politikasının sürdürüleceğine işaret etmektedir.
14
Avro Bölgesi’nde ise yılın son ayında %3,2 artış
kaydederek beklentileri aşan sanayi üretiminin
yanı sıra, yaklaşık 6 yılın en yüksek seviyesinde ulaşan imalat sanayii PMI verisi; bölge
ekonomisine dair pozitif sinyaller vermektedir.
Bu gelişmelere ek olarak, %1,1 ile son 3,5 yılın
en yüksek seviyesine çıkan enflasyon, deflasyon riskinden nispeten uzaklaşıldığına işaret
etmektedir.
TÜRKİYE EKONOMİSİ
2016 yılının üçüncü çeyreğinde %1,8 oranında
küçülen Türkiye ekonomisinde son açıklanan
makroekonomik veriler, son çeyrekte ekonomik
aktivitenin toparlandığına işaret etmektedir.
Ekim ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%2,0 artış kaydederek son çeyreğe pozitif bir
giriş yapan sanayi üretimi, Kasım ayında da
%2,7 artarak Türkiye ekonomisinde sanayinin
çarklarının dönmeye devam ettiğini göstermektedir.
2016 yılı Kasım ayında önceki yılın aynı ayına
göre %9,7 oranında genişleyen ihracat, 2016
yılının en yüksek artışını gerçekleştirmiştir. Bu
dönemde ithalattaki artış hızının %6,0’da kalması, dış ticaret açığının yıllık bazda %4,1 oranında azalmasını sağlamıştır. Yılın ilk 11 ayında
da ithalatın ihracattan hızlı azalmasıyla dış ticaret açığında %11,8 daralma gözlemlenmiştir.
Geçici dış ticaret verisi ise ihracattaki artışın yılın son ayında da sürdüğüne işaret etmektedir.
Yine 2016 yılı Kasım ayında cari açık önceki yılın aynı dönemine göre yatay bir seyir izleyerek, piyasa beklentilerinin altında kalmış ve 2,3
milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Yılın
son ayında geçici verilere göre %9,7 oranında
artış kaydeden ihracat verisi, cari açıktaki ılımlı
seyrin devam edeceğine işaret etmektedir.
WORLD ECONOMY
turing industry, which reached the highest level
of about 6 years suggest positive signals about
the regional economy. In addition to these developments, inflation, which reached 1.1% being
the highest level in the last 3.5 years, indicates
that the risk of deflation is relatively removed.
The first agenda items of the global economy in the first month of 2017 were the possible economic policies to be followed by Donald
Trump, who officially took over the presidency by an oath ceremony on January 20th, the
growth in 2016 in line with forecasts in the Chinese economy and the macroeconomic data
indicating the recovery in the Eurozone.
The recently announced macroeconomic data
It was observed that Donald Trump, who took in the Turkish economy, which shrank by 1.8%
over the US presidency on January 20th, made in the third quarter of 2016 indicates that ecoa quick start to the economic promises made nomic activity has recovered in the last quarter.
during the election campaign. Trump, who first
Industrial production, which recorded a positive
withdrew the United States of America from the
increase in the last quarter, increasing by 2,0%
Trans Pacific Trade Partnership (TPP), announced
in October compared to the same period of the
his plans to create employment capacity for 25
previous yea, also increased by 2.7% in Novemmillion people in the next 10 years and grow by
ber, indicating that the industry’s wheels con4.0% on an annual basis. In this context, while at
tinue to spin in the Turkish economy.
least 3/4 of the regulations on American business
are planned to be abolished, tax deductions and Export operations, which expanded by 9.7% in
oil production are foreseen to be increased for November 2016 compared to the same month
the transportation of American companies pro- of the previous year, achieved the highest inductions to the USA. In addition to these, con- crease in 2016. The acceleration in the increase
tinuation by FED of its interest rate uptrend un- of import operations during this period remaintil 2019 and policy interest rate to be increased to ing at the level of 6.0% caused the foreign trade
3% are among the medium term targets.
deficit to be decreased by 4.1% on an annual
It was announced that the Chinese economy has basis. Upon the rapid decrease in import opergrown by 6.7% in 2016 in line with market ex- ations compared to export in the first 11 months
pectations. However, the year 2017 is expected of the year, a foreign trade deficit of 11.8% was
to contain significant challenges for the Chinese observed. Temporary foreign trade data indieconomy. In the case the political and economic cates that the increase in exports continued in
stance of the new US president, Donald Trump, the last month of the year.
TURKISH ECONOMY
against China is to be strict, China’s export revenues are expected to fall sharply and the risks
arising from the high level of private sector borrowing in the country suggest that the expanding monetary policy will be maintained.
The current account deficit in November 2016
had a horizontal course compared to the same
period of the previous year hence remained below the market expectations and realized at a level of USD 2.3 billion. As per the temporary data of
In the Eurozone, industrial production exceed- the last month of the year, the export operations
ing expectations by 3.2% in the last month of increasing by 9.7% indicates a moderate course
the year, as well as the PMI data of the manufac- to continue with the current account deficit.
15
2016 yılı Aralık ayına ait tüketici fiyatları ise aylık
ve yıllık olarak beklentilerin üzerinde artış kaydetmiştir. Yıllık bazda %8,53 olarak gerçekleşen
enflasyon oranıyla birlikte, Ağustos 2016 döneminde başlayan düşüş eğilimi sona ermiştir.
Ekim 2016 dönemine ilişkin işsizlik oranı, geçtiğimiz aya göre 0,5, önceki yılın aynı ayına göre
ise 1,3 puan artarak arındırılmamış veriye göre
%11,8 seviyesinde gerçekleşmiş ve böylece işsizlik oranındaki artış trendi 6. ayına ulaşmıştır.
Özetle; son açıklanan dış ticaret, cari işlemler
dengesi ve sanayi üretimi verileri Türkiye ekonomisinin yılın son çeyreğinde önceki döneme
göre toparlandığına işaret ederken; enflasyon
ve iş gücü göstergelerindeki bozulmalar, bu
döneme ait olumsuz veriler olarak dikkat çekmektedir.
Dış Ticaret: 2016 yılı Kasım ayında ihracat, önceki yılın aynı ayına göre %9,7 oranında artarak
12,8 milyar dolara yükselirken, ithalat da %6,0
artarak 16,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
İhracatta gözlenen bu genişleme 2016 yılının
en hızlı artışı olarak kayıtlara geçerken, Kasım
ayında dış ticaret açığı %4,1 artarak 4,1 milyar
dolara gerilemiştir.
Ocak-Kasım döneminde ise ihracat bir önceki
yılın aynı dönemine göre %1,7 oranında azalmış, ancak bu dönemde ithalat ihracattan hızlı bir düşüş kaydederek %5,8 oranında daralmıştır. Böylece 2016 yılının ilk on bir ayında dış
ticaret açığı önceki yılın aynı dönemine göre
%11,8 oranında daralmıştır.
Kasım ayında altın ihracatının önceki yılın aynı
dönemine göre yaklaşık 525 milyon dolar artarak 627 milyon dolar seviyesine yükselmesi,
bu dönemde ihracatın artışında belirleyici bir
rol oynamıştır. 2016 yılı Kasım ayında önceki
yılın aynı ayına göre %8,1 azalan enerji ithalatı
16
ise, Ocak-Kasım döneminde de %30,2 oranında azalarak 34,8 milyar dolardan 24,3 milyar
dolara gerilemiştir.
En büyük ihracat pazarımız olan Avro Bölgesi’ne ihracatımız Kasım ayında %6,6 artarak
yaklaşık 6,0 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bölge’ye olan ihracatımızın Ocak-Kasım
döneminde de ise %7,0 oranında artış kaydederek 62,7 milyar dolara ulaşması, bu dönemde ihracattaki düşüşü sınırlandırmıştır. Avro
Bölgesi’ne olan ihracatımızın artması, Bölge’de
ekonomik aktivitenin toparlanma sürecinin hızlandığına işaret etmektedir.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan geçici dış ticaret verilene göre; Aralık ayında ihracatın %9,3 ithalatın ise %2,2 artış kaydetmesiyle, ihracattaki yıllık düşüş %0,8 olarak
gerçekleşmiştir. Son dönemde etkisi azalsa
da, petrol fiyatlarındaki düşük seyrin sürmesi
enerji ithalatına olumlu yansımaya devam etmektedir. Bununla birlikte paritedeki düşüşün
dış ticaret rakamları üzerindeki olumsuz etkisinin önümüzdeki dönemde de sürmesi beklenmektedir.
Cari Açık: 2016 yılı Kasım ayına ait cari işlemler
açığı, bir önceki yılın Kasım ayına göre 32 milyon dolar artarak 2,3 milyar dolar seviyesinde
gerçekleşmiştir. Bu dönemde cari açığın beklentileri altında kalmasında, cari açık tablosundaki dış ticaret açığın azalması etkili olurken,
parasal olmayan altın ticaretinde de net artış
kaydedilmiştir. Böylece 2016 yılı Ocak-Kasım
dönemi cari açığı, önceki yılın aynı dönemine
göre, 1,4 milyar dolar artmış ve 28,6 milyar dolara yükselmiştir. Yıllıklandırılmış bazda cari işlemler açığı ise 12 ay öncesine (Aralık 2015’te
32,3 milyar dolar) göre 1,4 milyar dolar genişlemiş ve 33,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
In December 2016, the consumer prices showed
an increase above expectations both on a
monthly and annual basis. With the annual inflation rate of 8.53%, the downward trend that
started in August 2016 came to an end.
million compared to the same period of the previous year, played a decisive role in the increase
in exports during this period. Energy imports
decreasing by 8.1% in October 2016 compared
to the same month of the previous year, conThe October 2016 period unemployment fig- tinued to decrease by 30.2% in the period beures increased by 0.5 points compared to the tween January and November, hence regressprevious month and 1.3 points compared to ing from USD 34.8 billion to USD 24.3 billion.
the same month of the previous year and re- Our export operations to our largest export maralized at the level of 11.8% as per the unadjust- ket, Eurozone, increased by 6.6% in November
ed data hence the increase trend in unemploy- and was realized at the level of USD 6.0 billion.
ment reached its 6th month.
The fact that our exports to the zone showed
In short, while the recently announced foreign
trade, current account balance and industrial
production data indicate that the Turkish economy recovered in the last quarter of the year
compared to the previous period, deterioration
in the indicators of inflation and labour force
are attracting attention as negative data pertaining to this period.
Foreign Trade: While export operations increased by a 9.7% in November 2016 compared
to the same month of the previous year to
reach USD12.8 billion, import operations were
realized as USD 16.9 billion with an increase by
6.0%. While this expansion observed in export
operations was recorded as the most rapid increase of the year 2016, the foreign trade deficit in November increased by 13.2% to decline
to USD4.1 billion.
In the period between January and November,
a decrease was observed in the exports by 1.7%
compared to the same month of the previous
year but imports regressed more rapidly compared to export operations by a decrease of
5.8%. Thus, the foreign trade deficit in the first
eleven months of 2016 fell down to USD46.2
billion with a decrease by 11.8% compared to
the same period of the previous year.
an increase in the rate of 7.0% during the period
between January and November to reach USD
62.7 billion, limited the decrease in export operations during this period. Furthermore, the increase of our export to the Eurozone indicates
that the recovery process of economic activities
in the region has accelerated.
As per the provisional foreign trade data announced by the Ministry of Customs and Trade,
upon the increase in exports in December by
9.3%, and imports increasing by 2.2%, the annual decrease in export operations was 0.8%. Although the impact has been weakened during
the recent period, the low course of oil prices
continues to reflect a positive impact on energy imports. Yet, it is expected that the negative
impact of the decline in the parity on foreign
trade figures will continue in the forthcoming
period as well.
Current Account Deficit: The current account
deficit for November 2016 increased by USD 32
billion compared to the November of the previous year and was realized at the level of 2.3
billion. In this period, while the decrease in the
foreign trade deficit had an impact on the current account deficit to remain below the expectations, a net increase was recorded in
In November, gold exports increasing by ap- non-monetary gold trade. Thus, the current acproximately USD525 million to reach USD627 count deficit of the January-November 2016
17
Parasal olmayan altın ticareti, önceki yılın Kasım ayında 131 milyon dolar açık vermişken,
2016 yılının Kasım ayında 141 milyon dolar net
fazla vermiştir. Böylece önceki yılın aynı ayına
göre parasal olmayan altın ticareti cari açığa
272 milyon dolar olumlu yansımıştır.
Aylık bazda sanayi üretiminin yatay seyretmesinde madencilik ve imalat sanayi sektörü endekslerinin azalması etkili olurken, yıllık bazda
sanayi üretimi artışının beklentileri aşmasında
elektrik ve gaz sektöründeki artış belirleyici olmuştur.
Ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı, 2016 yılının Kasım ayında, bir önceki yılın
aynı ayına göre yaklaşık 200 milyon dolar azalarak 2,9 milyar dolara gerilemiştir. Böylece dış
ticaret açığı, 2016 yılının Kasım dönemi cari işlemler dengesine pozitif etkide bulunmuştur.
SAMEKS Sanayi Endeksi, 2016 yılı Aralık ayında, bir önceki aya göre 3,8 puan azalarak 46,0
seviyesine gerilemişti. Bu bağlamda TÜİK sanayi endeksinin Aralık ayında yeniden ivme
kaybedebileceği öngörülebilir. Bununla birlikte, mevsimsel etkilerden arındırılmış imalat sanayii kapasite kullanımının Aralık ayında önceki aya göre %0,4 artış kaydetmesi, SAMEKS’in
aksine, bu döneme ait sanayi üretiminin artış
kaydedebileceğine işaret etmektedir.
Cari işlemeler dengesinin finans hesabında ise,
yabancı yatırımcıların hisse senedi alımlarının Kasım 2016 döneminde 504 milyon dolarlık net satış olarak gerçekleştiği dikkat çekerken, Ocak-Kasım 2016 döneminde de önceki
yılın aynı dönemine göre hisse senedi hesabının fazla verdiği görülmektedir. Kasım ayında,
net turizm gelirlerindeki düşüşün ivme kaybetmekle birlikte sürdüğü izlenirken, dış ticaret tarafındaki nispi toparlanma cari açık üzerindeki yukarı yönlü risklerin bir miktar azaldığına
işaret etmektedir. TİM’in açıkladığı geçici verilere göre ihracatın Aralık ayında %9,3 artması, önümüzdeki dönemde de dış ticaret açığı
tablosunda pozitif görünümün süreceğini göstermektedir. Bununla birlikte küresel petrol fiyatlarında gözlenen nispi artış ve USD/TRY
kurundaki hareketlilik, cari açık üzerinde risk
unsuru oluşturmaya devam etmektedir.
Sanayi Üretimi: 2016 yılı Kasım ayında sanayi üretimi, bir önceki aya göre yatay seyretmiş,
yıllık bazda ise %2,7 oranında artış kaydetmiştir.
Ekim ayında sağlanan %2’lik artışlarla son çeyrekte ekonomik aktivitenin yeniden hızlandığına işaret eden sanayi üretimi, artışını Kasım
ayında da sürdürmüş ve böylece 4. çeyrek büyüme verisi için olumlu bir tablo sunmuştur.
18
İşsizlik: Eylül, Ekim ve Kasım dönemlerinin ortalaması alınarak hesaplanan Ekim 2016 dönemi işsizlik rakamları, geçtiğimiz aya göre 0,5,
önceki yılın aynı ayına göre ise 1,3 puan artarak arındırılmamış veriye göre %11,8 seviyesinde gerçekleşti.
%11,8’lik işsizlik oranı son 6,5 senenin (79 ay) en
yüksek işsizlik oranı olarak kayıtlara geçmiştir.
İşsizlik en son Mart 2010 döneminde %12,8’le
%11,8’lik Ekim 2016 işsizlik oranının üzerinde
gerçekleşmişti.
Eylül 2015 döneminde istihdam 27,1 milyon seviyesinde iken Ekim 2016 döneminde 27,2 milyon seviyesine yükselmiştir. Böylece son 12
ayda sağlanan istihdam artışı yaklaşık 111 bin
seviyesinde olmuştur.
Son 12 ayda toplam işgücünün bu dönemde
sağlanan istihdamı aşarak 655 bin artması toplam işsiz sayısının 544 bin kişi artmasına neden
olmuştur. Ekim 2016 dönemi itibariyle toplam
işsiz sayısı yaklaşık 3,7 milyon olarak tahmin
edilmektedir.
period increased to by USD 1.4 billion to reach
USD 28.6 billion. On the other hand, the current
account deficit on an annual basis extended by
USD 1.4 billion compared to 12 months earlier
(USD 32.3 billion in December 2015) and was
realized at the level of USD 33.7 billion.
compared to the previous month and had an
increase of 2.7% on annual basis.
The industrial production indicating the acceleration of the economic activity in the last
quarter with an increase by 2% in October continued its increase in November as well and
Non-monetary gold trading posted a net surplus therefore offered a positive outlook for the
of USD141 million in November 2016, compared growth data of the 4th quarter.
to the USD131 million deficit in November of the
previous year. Therefore, non-monetary gold While the decrease in mining and manufacturtrade had a USD272 million positive year-on- ing industry indices was influential on the horyear impact on the current account deficit com- izontal course on industrial production on a
monthly basis, the increases in the electricity
pared to the same month of the previous year.
and gas sector have been decisive in the annuThe foreign trade deficit in the balance of payal industrial production exceeding the expectaments decreased by USD200 million in Novemtions on an annual basis.
ber compared to the same month of the previous year to regress to USD2.9 billion. Therefore, The PUMAX Industry Sector Index regressed to
the foreign trade deficit had a positive impact 46.0 points in December 2016 with a 3.8-point
on the current account balance of November drop compared to the previous month. In this
2016 period.
context, we can foresee that the industrial indiIn the financial calculations of the current ac- ces of TURKSTAT may lose acceleration again
count balances, it is observed that foreign in- in December. Nevertheless, the seasonally advestors’ stock purchases were realized as justed production capacity utilization of indusUSD504 million net sales in November 2016 trial production increasing by 0.4% in Decemperiod, while the share stock accounts offered ber compared to the previous month, indicates
more in January-November 2016 period com- contrary to PUMAX that industrial production
pared to the same period of the previous year. for this period could increase.
In November, while the decline in net tourism
Unemployment: The October 2016 period unrevenues continued to decelerate, the relative
employment figures calculated with an averrecovery on the foreign trade side indicates that
age of September, October and November pethe upward risks on the current account deficit
are somewhat reduced. According to the tem- riods increased by 0.5 points compared to the
porary data announced by TEA, the increase in previous month and 1.3 points compared to the
exports by 9.3% in December indicates that the same month of the previous year and realized
foreign trade deficit will have a positive out- at the level of 11.8% as per the unadjusted data.
look in the upcoming period. Nevertheless, the The unemployment rate of 11.8% was recorded
relative increase observed in global oil prices
as the highest unemployment rate in the last
and the volatility in USD/TRY continues to pose
6.5 years (79 months). Unemployment was last
a risk to the current account deficit.
realized with a rate of 12.8% in March 2010 peIndustrial Production: Industrial production riod which was above the October 2016 unemhad a horizontal course in November 2016 ployment rate of 11.8%.
19
Hatırlanacağı gibi Orta Vadeli Program’da 2016
yılı için öngörülen işsizlik oranı %10,5’ti. Ekonomik aktivitenin önceki çeyreğe göre nispeten
hızlandığı 4. çeyreğin ilk ayında işsizliğin artış
kaydetmesi, yılsonu işsizlik oranı için olumsuz
bir tablo oluşturmaktadır.
Enflasyon sepetindeki ağırlığı %24 ile en yüksek grubu teşkil eden gıda fiyatlarının, 2016
Aralık ayında aylık bazda %3,29 yıllık bazda ise
%5,65 artması, bu aya ait tüketici fiyatlarındaki
artışı belirleyen en önemli etken olmuştur.
Alkollü içki ve tütün grubunda ÖTV artışlarının
öne çekilmesinin de Aralık ayında TÜFE’yi yukarı yönlü etkileyen bir diğer unsur olmuştur.
Nitekim aylık bazda %7,33 yıllık bazda %31,59
oranında artış kaydeden alkollü içecekler ve tütün grubu, oransal olarak en çok artış kaydeden
grup olarak dikkat çekmiştir.
SAMEKS Hizmet ve Sanayi sektörüne ait istihdam alt endekslerinde Kasım ayında gözlenen
düşüşler, işsizlik oranının önümüzdeki dönemde de artış kaydetmeye devam edeceğine işaret etmektedir. Zira SAMEKS Hizmet Sektörü istihdam alt endeksi yılı 48,4 puanla kapatırken,
SAMEKS Sanayi Sektörün istihdam alt endeksi
de 46,8 puanla işsizlik artışına işaret etmektedir. Kurda gözlenen dalgalanmalar kısa ve orta vadede enflasyonu baskı altında tutmaya devam
Enflasyon: 2016 yılı Aralık ayı tüketici fiyatları
aylık ve yıllık olarak beklentilerin üzerinde artış etmektedir. Kurlarda meydana gelen bu yükkaydetmiştir. Aylık olarak %1,64 artış kaydeden selişin birikimli etkilerinin yanı sıra OPEC üyetüketici fiyatları (beklenti %0,90 artış olacağı yö- lerinin petrol üretimini kısma kararı almasının
nündeydi), yıllık bazda da %8,53 (beklenti %7,60 ardından petrol fiyatlarında meydana gelen arartış olacağı yönündeydi) artış kaydetmiştir. Böy- tışın enflasyon üzerinde baskı yaratmaya delece manşet enflasyonda Ağustos ayında başla- vam edeceği beklenmektedir. Bununla birlikte,
yan düşüş Aralık ayında sona ermiş, yılsonu enf- talep koşullarındaki zayıf seyrin sürmesi, önülasyonu %8,53 düzeyinde gerçekleşmiştir.
müzdeki aylarda fiyat artışını kısıtlayıcı bir etkide bulunabilir.
Böylece 8,53 puanlık yıllık tüketici fiyatları artışı, %7,5 düzeyindeki yılsonu Orta Vadeli Program (OVP) hedefinin üzerinde gerçekleşmiştir.
Kasım ayında tüketici fiyatlarında yıllık bazda düşüşün sürmesine karşın, üretici fiyatlarında yıllık bazdaki sert artış dikkat çekmiş; Ekim
ayında yıllık bazda %2,84 seviyesinde gerçekleşen üretici fiyatları, Kasım ayında %6,41’e yükselmişti. Geçtiğimiz ay üretici fiyatlarında gözlenen bu sert artışın, Aralık ayı tüketici fiyatlarına
olumsuz yansıması beklenen bir gelişmeydi.
Aralık ayında ise yine tırmanışını sürdüren yıllık
üretici fiyatları artışı %9,94 seviyesine yükselmiştir. Bu bağlamda, mevcut üretici fiyatları artışının önümüzdeki aya ilişkin enflasyon oranına
yine olumsuz yansıyacağını ve tüketici fiyatlarındaki artışın süreceğini bekleyebiliriz.
20
While employment was at the level of 27.1 million during the September 2015 period, it rose
to the level of 27.2 million during the period
of October 2016. This means that the increase
in employment provided in the last 12 months
was at an approximate level of 111 thousand.
The total workforce rose by 655 thousand in the
last 12 months exceeding the employment provided during that period leading to an increase
of 544 thousand people unemployed. As of October 2016, the total number of unemployed
people is estimated to be about 3.7 million.
end Medium Term Program (MTP) of 7.5%.
Despite the continuation of the annual decline
in the consumer prices in November, the sharp
annual increase in producer prices is notable
and the producer prices which realized at the
level of 2.84% on annual basis in October increased to the level of 6.41% in November. This
sharp rise in producer prices observed in the
past month was a development expected to
be reflected negatively on the consumer prices in December. The annual increase in producer prices, which also continued to rise in December increased to the level of 9.94%. In this
context, we can expect that the increase in the
current producer prices will again affect the inflation rate for the next month and that consumer prices will continue to increase.
As can be remembered, the unemployment
rate projected for the year 2016 in the Medium Term Program was 10.5%. The increase in
unemployment in the first month of the 4th
quarter, when economic activity accelerated
relatively faster than in the previous quarter, Having the largest impact on inflation with
constitutes a negative picture for the year-end 24%, the increase in food prices by 3.29 % on a
unemployment rate.
monthly basis in December 2016 and 5.65% on
The decrease observed in the PUMAX Services an annual basis were the most important facand Industry sector sub-indices in November tors defining the increases in consumer prices
suggests that the unemployment rate will con- during this month.
tinue to rise in the upcoming period. Yet, while
PUMAX Services Sector employment sub-index
closed the year with 48.4 points, the PUMAX Industry Sector employment sub-index points to
an increase in unemployment with 46.8 points.
The increase in the special consumption tax on
alcoholic beverages and tobacco group was also
another factor affecting CPI in December. Yet, alcoholic beverages and tobacco group attracted
attention as the group with the highest increase
Inflation: In November 2016, the consumer prices in proportion, with an increase of 31.59% per anshowed an increase below expectations both on num an increase of 7,33% on a monthly basis.
a monthly and annual basis. The consumer pricFluctuations observed in the currency contines increased by 1.64% on a monthly basis (the exue to keep inflation under pressure in short and
pectation of the increase was to be 0.90%), while
medium term. Besides the cumulative effects of
it increased by 8.53% on an annual basis (the exthe uptrend in the currencies as well as the uppectation of the increase was to be 7.60%) . Thus,
surge in oil prices following OPEC members’ dethe decline in headline inflation, which began in
cision to cut down oil production are expected
August ended in December and the year-end into continue to put pressure on inflation. Neverflation was realized at the level of 8.53%.
theless, the continuation of weak course of deThus, the annual consumer price increase of mand conditions may have a restrictive effect
8.53 points was above the target of the year- on the price increase over the coming months.
21
NOT / NOTES:
Dr. Özer Balkız
Ekonomist
ozer.balkiz@musiad.org.tr