mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ŞUBAT 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................4
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................6
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER ............................................................11
IV.
a. Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................11
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................12
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................15
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................15
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................18
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................20
d. Altın Borsası .........................................................................................20
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................21
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................21
b. Krediler ................................................................................................22
c. Menkul Kıymetler.................................................................................27
d. Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler............................................28
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................29
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ ..............................................................................30
VIII. ULUSLARARASI PİYASALARDA GELİŞMELER............................................33
IX.
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER ...................................................35
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02/menkulde.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi adincer@dpt.gov.tr,
cavdaroglu@dpt.gov.tr, bgumrah@dpt.gov.tr e-posta adreslerine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu..............................................................................................2
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu..................................................................................................3
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ...................................................................................3
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ................................................................................................4
5. Hazine İç Borç İhaleleri.................................................................................................................6
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı........................................................................................................8
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı......................................................................................................8
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı.........................................................................................9
9. Dış Borç Stoku............................................................................................................................ 10
10. Kurlardaki Gelişmeler ................................................................................................................ 12
11. TCMB Döviz Alımları.................................................................................................................. 13
12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi ..................................................................................................... 15
13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ....................................................................................................... 16
14. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı Portföy Oranı ......................... 17
15. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası ......................................................... 19
16. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi.................................................................. 21
17. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı ..................................................... 24
18. Tüketici Kredisi Faiz Oranları ..................................................................................................... 25
19. Yabancı Para Pozisyonları .......................................................................................................... 28
20. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu......................................................................................... 29
21. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ........................................................................ 30
22. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ................................................................................. 32
23. Uluslararası Piyasalarda Gelişmeler ............................................................................................ 33
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi .......................................................1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları..............................................4
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )......................................................................5
4. Para Çarpanları ............................................................................................................................5
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu .............................................................................................................7
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ..........................................................................................................7
7. İç Borç Stokunun Yapısı................................................................................................................9
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ........................................................ 10
9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi .................................................................................................. 11
10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat ............................................ 13
11. İMKB 100 Bileşik Endeksi .......................................................................................................... 16
12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri.................................................................................... 19
13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi ............................................................................................. 20
14. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................................... 21
15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat ........................................................ 22
16. TL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi..................................................................................... 22
17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler ......................................................................... 23
18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla) ....................................... 24
19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar............................................................... 25
20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH ...................................................................................................... 26
21. TGA/Krediler ............................................................................................................................ 26
22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü..................................................................... 27
23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................................. 27
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca TL Portföy Tercihleri ......................................................................... 31
25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................................... 31
26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi............................................ 34
KUTULAR
Kutu 1. İMKB’de İşlem Gören Hisselerde Yabancı Sahipliği Oranı, Piyasa Değeri ve Kapitalizasyon .............. 18
DPT-YPKDGM
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZET
•
2005 yılı Ocak ayında Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu, Net Dış Varlıklar
hesabının bir önceki ay sonuna göre 2.075 milyon dolar artmasına karşılık İç Döviz
Yükümlülüklerinin 353 milyon dolar yükselmesiyle, 1.772 milyon dolar artarak
4.458 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Net İç Varlıklar hesabı 191 milyon YTL azalarak 21.262 milyon YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir.
•
Merkez Bankası Parası (MBP) 2.466 milyon YTL artmıştır.
•
Ocak ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak azalmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Ocak ayında yüzde
20,9 olarak gerçekleşmiştir.
•
Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 4.309 milyon YTL artarak 228.8 milyar
YTL’ye yükselmiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, 6 puan artarak 124,7 puana yükselmiştir.
•
Ocak ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 165,1 puandan 173,1
puana yükselmiştir.
•
Euro/Dolar paritesi, ay içerisinde dolar lehine gelişmiştir.
•
2003=100 bazlı enflasyon endekslerine geçişle İMKB 100 endeksinin reel
getirisinde revizyon yapılmış ve 1994=100 bazlı enflasyon verilerine göre bazı
değişiklikler olmuştur.
•
2005 yılının ilk ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi yüzde 9,4 oranında artarak
27.074 puan seviyesine yükselmiştir.
•
Borsa piyasa değeri ve borsaya kote olan şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu
en yüksek değerlerine çıkmışken, yabancıların payı da Borsada işlem gören
hisselerin değerinin yüzde 62,7’sine yükselmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasası işlem hacminde düşüş görülmesine karşın, günlük ortalama
işlem hacmi olarak artış göstermiştir. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı da bir
önceki aya göre 2,4 puan gerileyerek yüzde 20,1 seviyesine inmiştir.
DPT-YPKDGM
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
•
Şubat 2005
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir
önceki aya göre getiri eğrisinin aşağı yönde yer değiştirdiği görülmektedir. Ocak
ayında işlem hacmi 520-560 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
•
Repo-Ters Repo Piyasasında Ocak ayında 110,9 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 1,9 puan gerileyerek
yüzde 17,8 düzeyine inmiştir.
•
2005 yılı Ocak ayında yurtiçi yerleşiklerin hem TL hem de YP mevduatlarında
önceki aya göre azalma olmuştur.
•
TL mevduatın ortalama vadesi artmıştır.
•
Mevduat bankaları kredileri, ticari kredilerdeki gerileme sonucunda azalmıştır.
•
Mevduat bankalarının kredi hacmindeki azalışa rağmen, mevduatların daha yüksek
oranda azalması sonucunda kredilerin mevduatlara oranında artış gerçekleşmiştir.
•
Mevduat bankalarının tahsili gecikmiş alacaklarının (TGA) kredilerine oranı önceki
aya göre artmıştır.
•
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Ocak ayında artmıştır. Menkul
kıymet portföyü içinde ise alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler
artarken, vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler azalmıştır.
•
Bankacılık sisteminin yabancı para pozisyon açığı artmıştır.
•
Ocak ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde en büyük artış TL DİBS’lerde
ve yatırım fonlarında, ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların yatırım araçları
içinde ise en büyük artış hisse senedi ve DİBS portföyünde görülmüştür.
•
FED, kısa vadeli faiz oranlarını Ocak ayında değiştirmemiştir.
•
Ocak ayında dolar libor faiz oranlarında artış, euro libor faiz oranlarında ise
gerileme yaşanmıştır.
DPT-YPKDGM
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 2005 yılı Ocak ayında 1.772 milyon dolar
artarak 4.458 milyon dolara yükselmiştir.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
(Milyar Dolar)
11
9
10
7
8
6
5
4
3
2
12
2005
-1
-8
12
2004
-1
10
11
9
8
6
7
5
0
0
4
8
1,5
3
15
3
2
23
4,5
2003
-1
30
6
2002
-12
38
7,5
-1,5
-15
-3
Net Rezervler (Sol Eksen)
Net Döviz Pozisyonu (Sağ Eksen)
Ocak ayında, Net Rezervler ve Diğer hesaplarının sırasıyla 1.191 ve 146 milyon dolar
artması ve pasif karakterli KMDTH ve SDMH hesabının 738 milyon dolar gerilemesi
sonucu, Merkez Bankası Net Dış Varlıklar hesabı bir önceki ay sonuna göre 2.075 milyon
dolar artarak, 19.248 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. KMDTH ve SDMH hesabındaki
gerilemeye rağmen, Net Rezervlerde görülen artış, Merkez Bankası tarafından Ocak ayı
içerisinde gerçekleştirilen YTL karşılığı döviz alımlarından kaynaklanmıştır. Aynı zamanda
KMDTH ve SDMH hesabının dolar değerindeki azalışta
ise Euro/dolar paritesindeki
gerileme etkili olmuştur.
Döviz Olarak Takip Olunan Mevduat hesabındaki 1.267 milyon dolarlık artışın,
Bankaların Döviz Mevduatındaki 914 milyon dolarlık düşüşle dengelenmesi sonucu İç Döviz
Yükümlülükleri 353 milyon dolar yükselerek 14.790 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Döviz Olarak Takip Olunan Mevduattaki söz konusu artışta, Hazinenin Ocak ayı içerisinde
1.160 milyon dolar tutarında dış borç ödemesinde bulunmasına karşılık 2 milyar dolar
tutarında eurobond ihracı gerçekleştirmesi etkili olmuştur.
Bu gelişmeler sonucunda, Ocak ayında Net Döviz Pozisyonu 1.722 milyon dolar
yükselerek 4.458 milyon dolara ulaşmıştır.
DPT-YPKDGM
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
2003
Aralık
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
Eylül
Ekim
Aralık
Ocak
3.250,9
2.960,9
2.736,4
4.458,2
12.149,4
16.321,9 17.644,6
16.948,2
17.173,1
19.247,9
Net Rezervler
33.054,9
33.691,4 35.409,6
35.062,0
35.189,7
36.380,8
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3
17.073,3 17.609,7
18.126,8
18.602,5
17.864,6
-3.781,2
- İç Döv. Yük.
12.095,1
3.490,3
Kasım
- Net Dış Varlıklar
Diğer
54,3
(Milyon Dolar)
2005
2004
-155,2
13,0
586,0
731,7
12.831,6 14.393,7
-296,2
13.987,3
14.436,6
14.789,6
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
4.966,3
6.243,3
5.048,1
4.544,7
5.811,7
Hazine Mevduatı
3.612,1
3.136,0
5.385,2
4.366,3
3.837,5
5.170,0
7.059,9
7.865,3
8.150,4
8.939,1
9.891,9
8.977,9
Bankaların Döviz Mev.
Kaynak: Merkez Bankası
Ocak ayında Net İç Varlıklar hesabı 191 milyon YTL azalarak 21.262 milyon YTL
düzeyinde gerçekleşmiştir.
Ocak ayında Hazinenin Borçları hesabı, döviz kurunda yaşanan gerilemenin
sonucunda Merkez Bankası portföyünde bulunan Dövize endeksli DİBS stokundaki
azalmanın etkisiyle,
241 milyon YTL azalarak 22.999 milyon YTL’ye gerilemiştir. Aynı
dönemde, Değerleme Hesabının ve Bankalara Açılan Krediler kaleminin sırasıyla, 1,9 ve
1,1 milyon YTL artması ve TMSF’ye Kullandırılan Krediler hesabının 9,1 milyon YTL
azalması sonucu Toplam İç Krediler kalemi 247 milyon YTL azalarak 25,335 milyon YTL’ye
gerilemiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Diğer İç Varlıklar hesabının 438 milyon YTL artması
sonucu, Net İç Varlıklar hesabı, Ocak ayında 191 milyon YTL artarak, 21.261 milyon YTL
seviyesinde gerçekleşmiştir.
Ocak ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 2.466 milyon YTL artarak 27.209 milyon
YTL’ye yükselmiştir.
Merkez Bankasının bilançosunun YTL cinsi pasif kalemlerinin Ocak ayı gelişimi
incelendiğinde; Emisyon hacminin, Bankalar Zorunlu Karşılıklarının ve Bankalar Serbest
İmkanının sırasıyla 517, 134 ve 65 milyon YTL artması ve fon hesapları ve banka dışı
kesimin mevduatlarını gösteren Diğer hesabının ise 47 milyon YTL azalması neticesinde
Rezerv Paranın, Ocak ayında 669 milyon YTL artarak 20.966 milyon YTL’ye yükseldiği
görülmektedir.
Söz konusu dönemde, APİ’den Borçlar hesabının
1.817 milyon YTL azalması
sonucu, Parasal Taban 1.148 milyon YTL azalarak, 22.802 milyon YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir. Parasal Tabandaki söz konusu azalmayla birlikte Kamu Mevduatı hesabı
DPT-YPKDGM
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
3.614 milyon YTL artmış ve Ocak ayında Merkez Bankası Parası 2.466 milyon YTL artarak
27.209 milyon YTL’ye yükselmiştir.
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Milyon YTL)
2003
Aralık
24.067,0
76,7
17.161,5
17.084,7
23.990,2
29.059,6
28.049,3
19.511,7
Eylül
26.388,1
5.214,1
24.382,7
19.168,7
21.174,0
24.856,4
23.850,6
18.710,0
Ekim
26.346,4
4.779,4
25.940,3
21.161,0
21.567,1
25.306,9
24.027,8
19.006,4
2004
Kasım
25.740,9
4.209,1
24.092,8
19.883,7
21.531,9
25.363,3
23.431,9
19.108,7
Aralık
24.743,1
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
25.581,9
23.239,4
19.577,2
2005
Ocak
27.208,8
5.947,3
25.676,7
19.729,4
21.261,5
25.334,9
22.998,5
19.571,0
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
8.580,9
-43,3
1.003,6
5.186,7
-46,2
687,2
5.067,0
-45,6
967,4
4.362,7
-39,6
1.620,9
3.715,3
-53,0
2.032,4
3.470,7
-43,2
2.034,3
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
0,0
6,8
0,0
-5.069,4
0,0
16,3
302,3
-3.682,4
0,0
9,3
302,3
-3.739,8
0,0
8,2
302,3
-3.831,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
0,0
8,8
293,2
-4.073,4
REZERV PARA
15.442,7 20.746,4 20.424,8
20.164,7
20.327,7
Emisyon
10.844,5 14.523,9 14.330,9
13.813,0
13.465,2
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6
2.955,9
2.946,1
3.061,7
3.115,3
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7
3.182,2
3.087,5
3.017,4
3.608,0
Diğer
112,8
84,3
60,4
272,5
139,2
PARASAL TABAN
23.345,1 26.042,2 25.957,8
25.102,3
23.949,7
APİ’den Borçlar
7.902,5
5.295,8
5.533,0
4.937,6
3.622,1
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP)
24.067,0 26.388,1 26.346,4
25.740,9
24.743,1
Kamu Mevduatı
721,8
345,9
388,7
638,7
793,4
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
20.996,3
13.982,4
3.249,4
3.672,5
92,0
22.801,7
1.805,4
27.208,9
4.407,2
NDP+Net İç Varlıklar = MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
Yapısal reformların ve mali disiplinin sürdürülmesiyle, orta vadede enflasyondaki
düşüş eğiliminin devam edeceği beklentisi ile Merkez Bankası 11 Ocak 2005 tarihinde,
Bankalar Arası Para Piyasası ve İMKB Repo-Ters Repo Piyasasında uygulamakta olduğu
kısa vadeli faiz oranlarını birer puan düşürmüştür.
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2003
Basit Faiz
_
2004
_
2005
25.Nis 04.Haz 16.Tem 06.Ağu 15.Eki 05.Şub 16.Mar 08.Eyl 20.Ara 11.Oca
Gecelik Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
18
17
Gecelik Borç Verme
48
45
41
38
31
29
27
24
22
21
Haftalık Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
18
17
Geç Lik. Pen. Borç Verme
53
50
46
43
36
34
32
28
26
25
Geç Lik. Pen. Borç Alma
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
Kaynak: TCMB
DPT-YPKDGM
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
35,0
32,0
29,0
26,0
23,0
20,0
b.
12
11
10
MB Gecelik Bileşik
20
05
-1
2. El Bileşik
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
17,0
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Ocak ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak azalmıştır.
Ocak ayında Dolaşımdaki Para miktarının 327 milyon YTL artmasına karşılık vadesiz
mevduatın 2.679 Milyon YTL düşmesi sonucu, M1 para arzı 2.352 milyon YTL azalarak
27.117 milyon YTL’ye yükselmiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Ocak ayında YTL vadeli
mevduatlardaki 463 milyon YTL azalmanın etkisiyle M2 para arzı 2.815 milyon YTL
azalarak 106.530 milyon YTL’ye gerilemiştir. Söz konusu dönemde yurtiçi yerleşiklerin
DTH’larında ise 2.548 milyon YTL tutarındaki gerilemeye bağlı olarak, M2Y para arzı 5.363
milyon YTL azalarak 180.056 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Ocak ayında ÜFE’nin
yüzde 0,4 gerilediği göz önüne alındığında, M1, M2 ve M2Y parasal büyüklüklerinin reel
olarak azaldığı görülmektedir.
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Milyon YTL)
2003
Aralık
2004
Ekim
Kasım
2005
Aralık
Ocak
Dolaşımdaki Para
10.129
13.471
12.959
12.446
TL Vadesiz Mevd.
11.435
14.608
14.853
17.023
12.774
14.344
M1
21.564
28.079
27.811
29.469
27.117
TL Vadeli Mevd.
59.359
76.567
78.559
79.875
79.412
M2
80.923
104.646
106.371
109.344
106.530
Yurtiçi Yer. DTH
68.932
75.928
75.903
76.074
73.526
M2Y
149.855
180.574
182.274
185.419
180.056
ÜFE
103,3
120,4
120,4
119,1
118,6
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
DPT-YPKDGM
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
M2
12
20
05
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
11
20
03
-1
2
20
04
-1
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
02
-1
2
20
03
-1
70
M2Y
Ocak ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, Rezerv Paranın ve M2’nin bir
önceki aya göre 3,3 artması ve M2 ve M2Y’nin sırasıyla yüzde
2,6 ve 3 oranlarında
gerilemesi sonucu M2/RP çarpanı 5,4’den 5,1 puana, M2Y/RP çarpanı ise 9,1’den 8,6
puana gerilemiştir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
2004
-1
10
11
9
8
7
6
5
4
3
2
2002
-12
2003
-1
3,0
M2Y/RP
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Şubat 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Ocak ayında yüzde
20,9 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Mil. YTL)
(Mil. YTL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2004 Ocak
438
11.941
11.612
93,6
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
8.708
8.968
85,6
26,1
11,7
12,9
Mart
433
10.403
11.234
80,7
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
11.136
13.538
102,8
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.997
10.820
97,1
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
5.919
5.607
92,6
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
10.050
12.292
82,3
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
9.992
14.320
83,2
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
8.716
9.705
105,6
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
10.352
11.678
81,8
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
11.751
13.636
69,8
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
6.876
8.077
89,8
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
11.941
131.487
88,6
25,7
2005 Ocak
428
13.119
13.131
99,9
20,9
8,1
11,8
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma rakamlarına dövize endeksli ve döviz cinsinden ihale tutarları dahil edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık olarak
yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın YTL rakamlarından türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Ocak ayında Hazine ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranı, bir önceki aya
göre 2 puan azalarak yüzde 20,9 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan
ortalama vade ise 53 gün uzayarak, 428 güne yükselmiştir. Hazinenin 18 Ocak tarihinde
düzenlediği 1001 gün vadeli YTL cinsi sabit kupon ödemeli tahvil ihalesinde oluşan 17,5’lik
bileşik faiz oranı, Hazine ihalelerinde bugüne kadar oluşan en düşük faiz oranı olarak göze
çarpmaktadır.
Bu dönemde piyasaya YTL bazında 13,1 milyar YTL itfası bulunan Hazine, piyasadan
net olarak aynı tutarda borçlanma gerçekleştirmiştir. Böylece Ocak ayında borçlanma/itfa
rasyosu, 100 puan olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
14.500
120,0
Milyon YTL
12.500
10.500
100,0
Yüzde
8.500
80,0
6.500
60,0
4.500
İTFA
BORÇLANMA
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
40,0
20
04
-1
2.500
İTFA/BORÇLANMA
Merkez Bankası, Ocak ayı ikinci dönem beklenti anketi sonuçlarına göre, enflasyon
beklentilerinde bir önceki aya göre 0,6 puanlık bir gerileme görülmüştür. Nitekim, Aralık
ayı ikinci dönem 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 8,7 olurken, Ocak ayında bu rakam,
Merkez Bankasının yıl sonu hedefiyle uyumlu olarak, yüzde 8,1’ye gerilemiştir. Diğer
yandan, Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik faiz oranının önceki aya göre 2 puan
düşerek yüzde 20,9 oranında gerçekleşmesiyle, hazine ihalelerinde oluşan reel faiz oranı
aynı dönemde yüzde 13,1’den yüzde 11,8’e gerilemiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
60
50
40
30
20
10
ihale DIBS
12
05
-1
20
11
10
09
08
07
06
05
04
03
02
1
20
04
-
12
11
10
09
08
07
06
05
04
01
02
20
02
-1
20 2
03
-1
0
interbank
TÜFE Beklentisi
Ocak ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 4.309 milyon YTL artarak
228.8 milyar YTL’ye yükselmiştir.
2005 yılı Ocak ayında iç borç stoku, Aralık ayı sonuna göre 4.309 milyon YTL artarak
228,8 milyar YTL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde, kısa vade yapısına sahip olan
DPT-YPKDGM
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
nakit borç stokunun, toplam borç stoku içindeki ağırlığının 1 puan artarak yüzde 74,8’e
yükselmesinden dolayı, stokun ortalama vadesi 20,6 aydan 19,5 aya gerilemiştir.
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Milyon YTL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
194.386
130.484
105.842
24.642
63.903
100,0
67,1
54,4
12,7
32,9
25,1
12,4
14,6
2,8
51,2
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
228.792
171.047
137.254
33.793
57.745
100,0
74,8
60,0
14,8
25,2
19,5
10,8
12,5
4,2
45,5
2003 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Ocak
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Ocak ayı itibariyle, iç borç stokunun içinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı bir
önceki aya göre yüzde 42,3’den yüzde 42,8’e, değişken faizli menkul kıymetlerin payı ise
yüzde 40,1’den yüzde 40,3’e yükselirken, döviz cinsi ve dövize endeksli menkul kıymetlerin
payı 17,6’dan yüzde 16,9’a gerilemiştir.
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Milyon YTL)
130.484
67
165.579
74
Ocak 2005
171.047
Sabit getirili
68.614
35
94.930
42
97.990
Değişken faizli
29.080
15
36.309
16
39.377
17
11
Nakit
Aralık 2003
Yüzde
Aralık 2004
Yüzde
Yüzde
75
43
Döviz cinsinden
16.839
9
26.608
12
26.207
Dövize endeksli
15.951
8
7.732
3
7.473
3
-IMF kredisi
8.473
4
3.692
2
3.432
2
-Takas
7.478
4
4.041
2
4.041
2
-Diğer
0
0
-
0
-
0
58.904
26
57.745
25
-
0
-
0
Nakit Dışı
63.903
33
-
-
Değişken faizli
54.096
28
53.781
24
52.771
23
Döviz cinsinden
7.781
4
3.413
2
3.339
1
1.709
1
1.635
1
224.483
100
228.792
100
Sabit getirili
Dövize endeksli
1.926
1
Toplam Stok
194.387
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
100
DPT-YPKDGM
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Döviz
Aralık 2004
Cinsi Dövize
Endeksli
%17,6
Döviz Ocak 2005
Cinsi Dövize
Endeksli
%16,9
Sabit
Faizli
%42,3
Sabit
Faizli
%42,8
Değişken
Faizli
%40,1
Değişken
Faizli
%40,3
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Aralık ayı
itibariyle yüzde 62,9 olan piyasa payının, Ocak ayında yüzde 63,5’e yükseldiği; kamunun
payının ise yüzde 37,1’den, yüzde 36,5’e gerilediği görülmektedir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
YTL Miktarı
(Milyon YTL)
2003 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Ocak
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Milyon Dolar)
Yüzde Pay
(Yüzde)
194.387
92.626
26.900
27.239
15.056
23.431
101.760
139,3
66,4
19,3
19,5
10,8
16,8
72,9
100
47,7
13,8
14,0
7,7
14,1
52,3
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
228.792
83.405
21.859
27.407
8.212
25.926
145.387
172,2
62,8
16,5
20,6
6,2
19,5
109,4
100,0
36,5
9,6
12,0
3,6
11,3
63,5
İç borç stoku/M2Y oranı, Ocak ayında 3,6 puan artarak 124,7 puana yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
1
2
3-1
02 200
20
2
3
4
5
6
8
7
9
10
11
12
04
20
1
2
3
İç Borç/M2Y
4
5
6
7
8
9
10
11
12
-1
05
20
Nakit İç Borç/M2Y
Ocak ayında, M2Y para arzı yüzde 2,9 oranında azalırken, iç borç stokunun yüzde
1,9 oranında artmasıyla mali baskınlık oranı yükselmiştir. Nitekim; kamunun mali
piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Ocak ayında 3,6
puan artarak 124,7
puana yükselmiştir. 2001 Şubat krizinden sonra kamu bankaları,
Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen ve piyasanın işleyişinden
etkilenmeyen nakit dışı borç stokunun hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun
M2Y’ye oranı ise, 2,7 puan artarak 92 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 9. Dış Borç Stoku
(Milyon Dolar)
2003
Toplam
2004
2005
Aralık
Ekim
Kasım
63.408
66.632
67.778
68.473
68.247
0
0
0
0
0
Vade Yapısı
Kısa Vade
Aralık
Ocak
Orta Vade
6.687
5.844
6.020
6.123
4.882
Uzun Vade
56.721
60.788
61.758
62.350
63.365
36.565
37.719
38.401
38.781
38.147
23.525
25.416
25.892
26.211
25.856
Alacaklıya Göre
Kredi
Uluslararası Kuruluşlar
IMF Sağlanan Krediler
16.732
17.858
18.247
18.445
18.122
Hükümet Kuruluşları
6.924
6.448
6.600
6.534
6.407
Ticari Bankalar
6.116
5.855
5.909
6.036
5.884
26.843
28.912
29.377
29.692
30.100
Tahvil
Aralık ayı sonunda 68,5 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Ocak ayında 0,3 milyar dolar azalarak 68,2 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu
dönemde, konsolide bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli
borçların oranı yüzde 91’den yüzde 93’e yükselirken, orta vadeli borçların oranı da yüzde
9’dan yüzde 7’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Ocak ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 165,1 puandan 173,1 puana
yükselmiştir.
Aralık ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1,3363 YTL
olurken, Ocak ayı sonunda bu rakam yüzde 0,5 oranında azalarak 1,3295 YTL düzeyine
gerilemiştir. Ocak ayı ortalama dolar kuru ise, 1,3504 YTL düzeyinde gerçekleşerek,
1,3897
YTL olan Aralık ayı ortalamasına göre yüzde 2,8 oranında gerilemiştir. Aynı
dönemde, Merkez Bankası gösterge euro kuru alış fiyatı 1,8233 YTL iken, 1,7297 YTL’ye
gerileyerek yüzde 5,1 oranında değer kaybetmiştir. Euro aylık ortalama kuru ise 1,7755
YTL olarak gerçekleşerek, 1,8633 YTL düzeyinde gerçekleşen Aralık ayı rakamına göre
yüzde 4,7 oranında değer kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk ağırlıklandırmayla
hesaplanan reel kur endeksi ise, Ocak ayında 165,1 puandan 173,1 puana yükselmiştir.
Grafik 9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi
1,85
1,65
1,45
YTL/Dolar
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
2003
-12
1,25
YTL/Euro
Euro/Dolar paritesi Ocak ayında dolar lehine gelişmiştir.
Aralık ayı sonunda 1,36 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi Ocak ayı
içerisinde dolar lehine bir seyir izleyerek 1,3’e gerilemiştir. Aylık ortalama parite ise,
1,34’den 1,31’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Tablo 10. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Aylık Ort.
Ay Sonu
Euro
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aylık Ort.
Ay Sonu
1,7451
1,6654
1,6477
1,5998
1,7038
1,8212
1,7969
1,7628
1,8113
1,8452
1,8778
1,8929
1,8233
1,7297
1,227
1,250
1,277
1,241
1,202
1,200
1,216
1,227
1,219
1,220
1,248
1,301
1,341
1,315
1,250
1,249
1,245
1,220
1,183
1,226
1,213
1,205
1,210
1,232
1,277
1,327
1,364
1,301
Aralık-2003
1,4291
1,3958
1,7529
Ocak-2004
1,3434
1,3332
1,6898
Şubat
1,3388
1,3239
1,6794
Mart
1,3213
1,3113
1,6397
Nisan
1,3514
1,4401
1,6235
Mayıs
1,5013
1,4853
1,8015
Haziran
1,4872
1,4809
1,8078
Temmuz
1,4474
1,4627
1,7759
Ağustos
1,4674
1,4972
1,7880
Eylül
1,4983
1,4977
1,8286
Ekim
1,4834
1,4702
1,8516
Kasım
1,4421
1,4260
1,8745
Aralık
1,3897
1,3363
1,8633
Ocak-2005
1,3504
1,3295
1,7755
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
b.
Euro/Dolar Paritesi
Reel Kur Endeksi
(1 Dolar+1,5 Euro)
159,5
167,0
170,6
175,7
173,5
155,5
155,7
159,1
158,1
156,1
157,3
161,0
165,1
173,1
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Uygulanmakta olan dalgalı kur rejiminde dövizin fiyatı, piyasanın kendi arz-talep
dinamikleri ile oluşmakta ve Merkez Bankası piyasalara her hangi bir kur fiyatı
taahhüdünde bulunmamaktadır. Ancak, döviz piyasasında oluşan dalgalanmalar Merkez
Bankası tarafından fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda izlenmekte ve gerekli müdahaleler
yapılarak döviz kurunun yönü üzerine piyasalara mesaj verilmektedir. Merkez Bankası,
2003 yılı başından Eylül ayı sonuna kadar döviz piyasalarında yaşanan düşüşe yönelik
olarak, 12 ve 21 Mayıs, 9 Haziran, 18 Temmuz, 10 ve 25 Eylül tarihlerinde olmak üzere 6
defa, alım yönünde doğrudan müdahalede bulunmuş ve 2003 yılında toplam 4,2 milyar
dolar tutarında döviz alımı gerçekleşmiştir. 2004 yılı içerisinde bir kez doğrudan alım
müdahalesi gerçekleştirilmiş ve 16 Şubat tarihinde 1.283 milyon dolar tutarında alım
yapılmıştır.
2005 yılında ise Merkez Bankası ilk kez, 27 Ocak tarihinde piyasadaki döviz arz
fazlasını sterilize etmek amacıyla
döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale
etmiştir.
Merkez Bankası, döviz piyasasında oluşan arz fazlasını sterilize etmek amacıyla, 2003
yılı Ekim ayında ara verdiği döviz alım ihalelerine 23 Ocak 2004 tarihinde tekrar başlamış
ve Ocak ayında 286, Şubat ayında
805, Mart ayında
1.418, Nisan ayında ise 1.354
milyon dolar tutarında döviz alımı yapmıştır. Merkez Bankası, Nisan ayı sonunda uluslar
DPT-YPKDGM
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
arası piyasalarda faiz artırımı beklentisinden kaynaklanan, döviz piyasasındaki arz
daralmasından dolayı 27 Nisan 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine ara vermiştir.
Tablo 11. TCMB Döviz Alımları
(Milyon Dolar)
Döviz Alım İhaleleri
Günlük
Ortalama
Teklif
Teklifin
Karşılanma
Oranı (%)
Döviz
Alım
Miktarı
Doğrudan
Döviz
Alımları
TOPLAM
58,3
87,2
137,6
129,3
149,5
184,0
34,3
41,3
33,8
38,7
43,3
46,0
319
630
990
1.071
1.317
1.326
5.653
579
566
938
579
2.146
0
4.808
898
1.196
1.928
1.650
3.463
1.326
10.461
101,7
97,6
117,2
128,9
108,3
46,9
51,7
52,6
61,8
27,9
286
805
1.418
1.354
242
4.104
0
1.283
0
0
0
1.283
286
2.088
1.418
1.354
242
5.387
88,4
35,1
559
-
-
2003
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
TOPLAM
2004
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Aralık
TOPLAM
2005
Ocak
Kaynak: TCMB
Avrupa Birliği müzakere sürecinin olumlu gelişmesinin, ülkeye yabancı sermaye
girişini artıracağı ve ters para ikamesi sürecini daha da belirginleştireceği göz önünde
tutularak 22 Aralık 2004 tarihinde döviz alım ihalelerine yeniden başlanmış ve Aralık ayın
toplam 242 milyon dolarlık alım yapılmıştır. 2005 yılı Ocak Ayında ise düzenlenen 17 adet
ihaleye, 1.503 milyon dolarlık teklif gelmiş ve 255 milyon doları ihale, 334 milyon doları ise
opsiyon tutarı olmak üzere toplam 559 milyon dolarlık alım yapılmıştır.
Grafik 10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat
1.420.000
250
1.400.000
200
Doğrudan
müdahale
150
100
1.380.000
1.360.000
1.340.000
1.320.000
50
1.300.000
Teklif
DPT-YPKDGM
12O
Döviz Alım Miktarı
13
ca
25O
ca
a
5-O
c
29A
22A
ra
1.280.000
ra
0
Ortalama Fiyat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Şubat 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
2003=100 bazlı enflasyon endekslerine geçişle İMKB 100 endeksinin reel getirisinde
revizyon yapılmış ve 1994=100 bazlı enflasyon verilerine göre bazı değişiklikler olmuştur.
DİE’nin TEFE ve TÜFE olarak açıklamakta olduğu enflasyon verisini 2003=100 bazlı
olmak üzere ve endeksleri oluşturan ürünler ve ağırlıklarında yenilemeye giderek ÜFE ve
TÜFE olarak yeni enflasyon verileri açıklamasına paralel olarak İMKB 100 endeksi reel
getirileri revize edilmiştir. Buna göre, 2004 Aralık ayı itibarıyla İMKB 100 endeksinin yıllık
reel getirisi 1994=100 bazlı TEFE ve TÜFE’ye göre sırasıyla yüzde 18,4 ve yüzde 23,3 iken,
bu değerler 2003=100 bazlı ÜFE ve TÜFE’ye göre sırasıyla yüzde 16,8 ve yüzde 23,2
düzeyinde revize edilmiştir.
Tablo 12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi
(Yüzde)
Aylık Bazda
2003-Aralık
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Nominal
Getiri
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
Yıllık Bazda
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
26,2
26,2
-10,3
-7,5
9,2
8,9
6,3
5,9
-12,7
-11,2
-9,3
-5,6
4,4
5,3
8,7
7,4
Nominal
Getiri
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
65,1
83,3
Ağustos
4,3
3,3
3,5
Eylül
8,6
7,8
7,6
Ekim
4,3
1,8
2,0
Kasım
-1,8
-1,8
-3,1
Aralık
11,1
12,3
10,7
2005-Ocak
9,4
9,9
8,8
Kaynak: DİE, İMKB
(1) Reel getiriler enflasyon değerleri 2003=100 bazlı endekse
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
58,4
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
41,6
41,5
50,6
49,1
98,9
96,6
41,7
45,2
28,7
39,9
40,1
54,2
57,3
70,1
48,8
42,5
21,5
31,3
16,8
43,0
60,6
55,7
32,8
40,5
23,2
45,0
göre olacak şekilde yeniden düzenlenmiştir.
2005 yılının ilk ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi yüzde 9,4 oranında artarak
27.074 puan seviyesine yükselmiştir.
2005 yılı Ocak ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki aya göre yüzde 9,4
oranında artarak 27.074 puan seviyesine çıkmıştır. Aylık reel getiriye bakıldığında ÜFE
bazlı yüzde 9,9, TÜFE bazlı ise yüzde 8,8 düzeyinde getiri oluştuğu görülmektedir. Dolar
bazında Endeks, bir önceki aya göre yüzde 11,3 oranında artış göstererek 1.197 puana
çıkmıştır. Döviz kurlarında belli bir istikrar yaşanması YTL ve Dolar bazlı endeksin paralel
DPT-YPKDGM
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
hareket etmesini sağlamaktadır. Ulusal Pazar işlem hacmi incelendiğinde Ocak ayında
önemli bir artış görüldüğü ve yüzde 13,5 oranında artarak 20,7 milyar YTL’den 23,5 milyar
YTL’ye yükseldiği görülmektedir. Ortalama günlük işlem hacmi ise aynı ayda yüzde 25,4
oranında artarak 986 milyon YTL’den 1.237 milyon YTL’ye çıkmıştır.
Grafik 11. İMKB 100 Bileşik Endeksi
30.000
1.400
25.000
1.200
YTL
800
15.000
600
10.000
400
5.000
200
İMKB-100 Endeks (YTL)
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
0
2
0
20
04
-1
Dolar
1.000
20.000
30 Günlük Har. Ort. (YTL)
İMKB-100 Endeks (Dolar)
Tablo 13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
İş günü
Günlük Ort.
İMKB 100
İMKB 100
Ulusal Pazar
Sayısı
İşlem Hacmi
Dönemler
Dönem Sonu 30 Günlük HO.
İşlem Hacmi
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
23
1.061.389
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
20
991.870
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
17
884.564
Mart
20.191
19.476
24.998.286
23
1.086.882
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
21
824.202
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
20
659.360
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
22
475.782
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
22
589.929
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
21
591.752
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
22
1.076.462
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
20
913.703
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
20
887.741
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
21
986.000
2005 Ocak
27.074
25.412
23.499.205
19
1.236.800
5
910.430
7 Ocak
25.308
23.831
4.552.148
5
1.601.557
14 Ocak
26.363
24.372
8.007.785
3
875.420
19 Ocak
26.918
24.752
2.626.260
5
1.452.120
28 Ocak
27.074
25.412
7.260.602
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(*) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacimleri, Bin YTL
(**) HO: Hareketli Ortalama
DPT-YPKDGM
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Portföy
Şubat 2005
yatırımcılarının
portföyündeki
yatırım
araçlarının
ağırlıklarının
oluşturulmasında belirleyici olan endeks korelasyon katsayılarının Ocak ayındaki gelişimi
incelendiğinde, söz konusu katsayıların FTSE-100 endeksiyle 0,12, Nikkei-225 endeksiyle
yüzde –0,59 ve Dow Jones Industrial endeksiyle yüzde –0,65 olarak gerçekleştiği
görülmektedir.
Borsa piyasa değeri ve borsaya kote olan şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu
en yüksek değerlerine çıkmışken, yabancıların payı da Borsada işlem gören hisselerin
değerinin yüzde 62,7’sine yükselmiştir.
İMKB nezdinde tüm hisse senedi işlem piyasalarını kapsayan Ulusal Pazar, İkinci
Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı ve Gözaltı Pazarı toplam piyasa kapitalizasyonu Ocak
ayı sonu itibarıyla 144,1 milyar YTL seviyesine çıkmıştır. Borsada işlem görmekte olan
hisselerin Takasbank saklama bakiyesi verilerine göre değeri 40 milyar YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir. Yabancı portföy değerinin bu değer ile karşılaştırılmasıyla bulunan
yabancıların borsa cari değerindeki payı Takasbank saklama bakiyelerinin İMKB tarafından
yayınlanmaya başladığı Aralık 2003 tarihinden itibaren en yüksek seviye olan yüzde 62,7
seviyesine çıktığı görülmektedir.
Tablo 14. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı
Portföy Oranı
Tarih
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa
İşlem Gören Hisseler (1)
Kapitalizasyonu
İşlem Gören
Şirket Sayısı Piyasa değeri Yabancı Payı
Toplam
Toplam
Toplam/GSMH
(Milyon YTL)
(Yüzde)
(Milyon YTL) (Milyon Dolar) Oranı (Yüzde)
2003 Ara.
285
23.931,5
52,2
96.073
68.828,2
26,9
2004 Ocak
285
22.376,2
51,7
89.264
66.955,4
-
Şubat
286
24.428,4
52,3
98.049
74.059,8
-
Mart
287
26.634,5
53,2
104.719
79.860,1
28,4
Nisan
287
24.009,2
53,0
94.332
65.502,6
-
Mayıs
289
22.767,2
53,4
89.463
60.230,7
-
Haziran
292
25.159,9
53,6
95.225
64.301,9
24,8
Temmuz
293
27.039,5
49,9
101.953
69.704,2
-
Ağustos
294
28.137,0
53,1
105.285
70.321,3
-
Eylül
294
31.320,8
55,0
115.964
77.446,2
28,7
Ekim
297
33.105,9
54,5
124.787
84.939,9
-
Kasım
297
32.317,5
56,9
120.668
84.678,6
-
Aralık
297
36.486,9
59,4
132.556
98.073,0
-
2005 Ocak
297
39.993,6
62,7
144.116
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, DPT
(1) Takasbank saklama bakiyeleri kullanılarak hesaplamalar yapılmıştır.
108.463,7
-
DPT-YPKDGM
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Kutu 1. İMKB’de İşlem Gören Hisselerde Yabancı Sahipliği Oranı, Piyasa Değeri ve Kapitalizasyon
İMKB’de hisseleri işlem gören şirketlerin değerini, Borsada hisse senedi alım-satımı şeklinde yapılan her işlem
sonrası yeniden değerleme yapma imkanı bulunmaktadır. Buna göre oluşan fiyat ile şirketin toplam hisse senedi
sayısı çarpımından o şirketin piyasa kapitalizasyonu bulunmaktadır.
Ancak, şirketlerin halka açıklık oranları yüzde 100 olmadığı için borsada işlem gören hisseler o şirketin tüm
hisselerini kapsamamaktadır. Bunun da ötesinde belli bir oranda halka açılmak için SPK’dan izin alan bir şirketin
satmış olduğu tüm hisselerin Borsada işlem görmemesi de mümkün olabilmektedir.
Bu çerçevede; yabancıların Borsada alım-satımını yaptığı hisseler, bir şirket tarafından halka açılmış ve halka açık
hisselerin de Borsada işlem gören kısmını kapsamaktadır. Borsada işlem gören şirket hisseleri Takasbank
tarafından saklandığı için İMKB’nin açıkladığı Takasbank verilerinden, bu verileri takip etmek mümkündür.
Yabancı portföy yatırımcılarının Borsadaki paylarını bulabilmek için Borsada işlem gören hisselerin piyasa
değerini ve yabancıların portföy büyüklüğünü aynı dönem sonundaki cari değerlerini karşılaştırma imkanı olması
gerekmektedir. İMKB, Borsada işlem gören hisselerin piyasa değerini YTL cinsinden günlük olarak, yabancıların
portföy büyüklüğünü dolar cinsinden ay sonları itibarıyla yayınlamaktadır. Bu çerçevede, mevcut veri aşağıdaki
tabloda verilmiştir. Yabancı portföy büyüklüğünü oransal olarak takip edebilmek amacıyla oluşturulabilecek en
uygun seri, yabancı portföyünün YTL’ye çevrilmek suretiyle bulunacak büyüklüğünü ve Takasbank saklama
bakiyesini kullanmak suretiyle bulunacaktır.
Borsaya kote olan şirketlerin nominal tutarı olarak açıklanan veri, borsaya kote şirketlerin tüm nominal
sermaye tutarını göstermektedir. Dolayısıyla borsada işlem yapan yabancıların payını bulurken tüm şirketlerin
hisse değerlerini üstelik nominal değer üzerinden kullanmak da açıklayıcı olmayacaktır.
Tablo. Borsaya Kote Olan Şirketlerin Hisse Değerleri
Nominal
Takasbankta
Tutar
Saklanan Değer
(Milyon YTL)
(Milyon YTL)
2003 Aralık
18.008
23.932
2004 Ocak
18.818
22.376
Şubat
19.188
24.428
Mart
19.277
26.635
Nisan
19.521
24.009
Mayıs
20.180
22.767
Haziran
21.411
25.160
Temmuz
22.866
27.040
Ağustos
23.365
28.137
Eylül
23.877
31.321
Ekim
24.665
33.106
Kasım
24.737
32.318
Aralık
25.186
36.487
2005 Ocak
39.994
Kaynak: İMKB, SPK
b.
Kapitalizasyon
(Milyon YTL)
96.073
89.264
98.049
104.719
94.332
89.463
95.225
101.953
105.285
115.964
124.787
120.668
132.556
144.116
Yabancı Portföy
Büyüklüğü
(Milyon Dolar)
8.954
8.683
9.645
10.813
8.836
8.192
9.074
9.189
9.943
11.505
12.264
12.949
16.141
18.887
Tahvil ve Bono Piyasası
Tahvil ve Bono Piyasasında Ocak ayında işlem hacminde düşüş görülmesine karşın,
günlük ortalama işlem hacmi olarak artış göstermiştir. Gerçekleşen ortalama basit faiz
oranı da bir önceki aya göre 2,4 puan gerileyerek yüzde 20,1 seviyesine inmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında aylık işlem hacmi bir önceki aya göre 41,5 milyar
YTL’den 40 milyar YTL gerilemesine karşın, günlük ortalama işlem hacmi 1.974 milyon
YTL’den 2.103 milyon YTL’ye çıkmıştır. Piyasada gerçekleşen ortalama faiz oranları bir
önceki aya göre 2,4 puan gerileyerek yüzde 20,1 seviyesinde gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Tablo 15. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Piyasası
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
Faiz Oranı
(Milyon YTL)
(Milyon YTL)
(Yüzde)
2003-Ara.
2004-Ocak
24.972
26.572
1.086
1.329
26,3
24,3
Şubat
23.509
1.383
23,9
95.058
5.592
24,1
Mart
30.057
1.307
23,6
129.283
5.621
23,1
Nisan
35.024
1.668
22,9
121.592
5.790
22,0
Mayıs
33.184
1.659
27,7
136.555
6.828
22,0
Haziran
26.029
1.183
26,8
133.675
6.076
22,1
Temmuz
31.082
1.413
26,0
128.180
5.826
22,1
Ağustos
29.141
1.388
25,2
137.557
6.550
22,1
Eylül
33.268
1.512
24,7
147.376
6.699
20,5
Ekim
31.715
1.586
23,3
121.082
6.054
20,1
Kasım
31.635
1.582
22,9
147.644
7.382
20,1
Aralık
41.453
1.974
22,5
154.463
7.355
19,7
2.103
20,1
110.894
5.837
17,8
Dönemler
2005-Ocak
39.953
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
(Milyon YTL) (Milyon YTL)
121.301
5.274
98.925
4.946
Faiz Oranı
(Yüzde)
26,1
26,3
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir
önceki aya göre getiri eğrisinin aşağı yönde yer değiştirdiği görülmektedir. Ocak ayında
işlem hacmi 520-560 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
Grafik 12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri
Bileşik Faiz (Yüzde)
24,00
22,00
20,00
18,00
16,00
14,00
12,00
10,00
0
100
200
300
400
500
600
Vadeye Kalan Gün
ARALIK 2004
OCAK 2005
ARALIK 2004 (TREND)
OCAK 2005 (TREND)
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde Ocak
ayında bir önceki aya göre ciddi değişimler olduğu görülmektedir. Kısa vadede (1-100
gün) Aralık ve Ocak aylarında bileşik faiz oranları birbirine yakın seviyede gerçekleşirken,
daha uzun vadelerde Ocak ayında gerileme olmuş ve bu durum, Ocak ayında getiri
DPT-YPKDGM
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
eğrisinin aşağı yönde yer değiştirmesini sağlamıştır. Oluşan faiz oranlarının sağlıklı
değerlendirilebilmesi için işlem hacimlerinin belli bir seviyede gerçekleşmiş olması
gerekmektedir. Belli vadelerde bu şartın sağlandığı ve özellikle Ocak ayında 520-560 gün
vadeli kamu menkul kıymetlerinde işlem hacminin yoğunlaştığı görülmektedir.
2.000
1.800
1.600
1.400
1.200
1.000
800
600
400
200
0
25,00
20,00
15,00
10,00
5,00
Bileşik Faiz (Yüzde)
İşlem Hacmi (Milyon
YTL)
Grafik 13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi
0,00
1
41
81 121 161 201 241 281 321 361 401 441 481 521 561
Vadeye Kalan Gün
İŞLEM HACMİ
c.
BİLEŞİK FAİZ
Repo-Ters Repo Piyasası
Repo-Ters Repo Piyasasında Ocak ayında 110,9 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 1,9 puan gerileyerek yüzde
17,8 düzeyine inmiştir.
Aralık ayında 154,5 milyar YTL seviyesinde gerçekleşen Repo – Ters repo piyasası
işlem hacmi, Ocak ayında büyük oranda gerileyerek 110,9 milyar YTL seviyesinde inmiştir.
Bu gelişmeye paralel olarak günlük ortalama işlem hacmi de bir önceki ay değeri olan 7,4
milyar YTL’den Ocak ayında 5,8 milyar YTL’ye düşmüştür. Söz konusu dönemde basit faiz
oranı bir önceki aya göre 1,9 puan gerileyerek yüzde 17,8 seviyesinde gerçekleşmiştir.
d.
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Ocak ayında bir önceki aya göre önemli
bir gerileme göstererek 441 dolardan 424 dolar seviyesine inmiştir. İstanbul Altın
Borsasındaki altın işlem hacmine bakıldığında ise, Ocak ayında hem TL hem de dolar işlem
hacminde gerilemeler gözlenmiştir. Bu dönemde TL işlem hacmi 123 milyon YTL’den 60
milyon YTL’ye; dolar işlem hacmi ise 331 milyon dolardan 312 milyon dolara inmiştir. Ocak
ayında, miktar bazında işlem hacmi 29 tondan 26 tona gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Şubat 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
2005 yılı Ocak ayında yurtiçi yerleşiklerin hem TL hem de YP mevduatlarında önceki
aya göre azalma olmuştur.
TCMB verilerine göre; 2005 yılı Ocak ayında bankalar arası hariç toplam mevduat
önceki aya göre yüzde 3 oranında azalarak 182,8 milyar YTL’den 177,3 milyar YTL’ye
gerilemiştir. Bu gerilemede, hem TL hem de YP mevduatlarda yaşanan azalış etkili
olmuştur. Yurtiçi yerleşiklere ait TL mevduat, Ocak ayında temel olarak vadesiz
mevduatlardaki gerilemenin etkisiyle önceki aya göre yüzde 2,7 oranında azalarak 103,2
milyar YTL’den 100,4 milyar YTL’ye düşmüştür. Aynı dönemde YP mevduatların dolar
değeri yüzde 2,8 oranında azalarak 56,7 milyar dolardan 55,1 milyar dolara, TL değeri ise
yüzde 3,3 oranında azalarak 76,1 milyar YTL’den 73,5 milyar YTL’ye gerilemiştir. YP
mevduatların kompozisyonuna bakıldığında ise, Ocak ayında dolar cinsi mevduatlar
azalırken euro cinsi mevduatların arttığı görülmektedir.
Tablo 16. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
(Yüzde Değişim)
Ocak 05/
Ocak 04
19,3
22,4
14,9
Ocak 05/
Aralık 04
-3,0
-2,7
-2,8
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam TL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi TL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
-0,9
-1,2
-1,3
-1,0
3,9
49,8
55,2
73,7
13,6
9,5
Grafik 14. YP Mevduat/Toplam Mevduat
60
1 8 0 .0 0 0
50
40
1 2 0 .0 0 0
9 0 .0 0 0
30
6 0 .0 0 0
20
3 0 .0 0 0
10
DPT-YPKDGM
T o p la m M e v d u a t
20
12
200
5-1
10
11
8
9
7
5
6
3
4
2
200
4-1
11
12
10
8
9
6
7
4
YP M evduat
5
2
3
200
3-1
0
200
2-1
2
0
Yüzde
Milyon YTL
1 5 0 .0 0 0
Y P M e v d u a t / T o p la m M e v d u a t
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Ocak ayında TL mevduatın ortalama vadesi artmıştır.
2004 yılında genel olarak artış eğiliminde olan 3 ay ve daha kısa vadeli mevduatların
toplam mevduatlar içindeki payı, 2004 yılı Aralık ayında ve 2005 yılı Ocak ayında
azalmıştır. Nitekim; 2004 yılı Kasım ayında yüzde 85,4 olan söz konusu oran Aralık ayında
yüzde 84,2’ye, 2005 yılı Ocak ayında ise yüzde 84’e gerilemiştir.
Grafik 15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat
88
86
Yüzde
84
82
80
05
-
1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
20
04
-
1
2
78
Ocak ayında TL mevduatın ortalama vadesi de, vadesiz mevduatlardaki azalışın
etkisiyle önceki aya göre artarak 3 aydan 3,1 aya yükselmiştir. YP mevduatın ortalama
vadesi ise değişmeyerek 2,6 ay seviyesini korumuştur.
Grafik 16. TL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi
3,4
Ay
3,2
3,0
2,8
2,6
-1
20
05
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
2,4
TL Mevduatın Ortalama Vadesi
YP Mevduatın Ortalama Vadesi
* 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
b.
Krediler
Ocak ayında mevduat bankaları kredileri, ticari kredilerdeki gerileme sonucunda
azalmıştır.
TCMB verilerine göre; 2005 yılı Ocak ayında bankacılık sistemi yurtiçi şubelerinin
toplam kredi hacmi, önceki aya göre yüzde 0,9 oranında azalarak 84,8 milyar YTL’den 84
milyar YTL’ye gerilemiştir. Bu dönemde mevduat bankaları kredileri azalırken, kalkınma ve
DPT-YPKDGM
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
yatırım bankaları kredileri artmıştır. Mevduat bankalarının yurtiçi kredileri önceki aya göre
yüzde 1,2 oranında azalarak 77,6 milyar YTL’den 76,7 milyar YTL’ye gerilemiştir. Mevduat
bankaları kredilerinde Ocak ayında görülen azalmada, ticari kredilerdeki gerileme etkili
olmuştur.
Ocak ayında mevduat bankalarının TL kredi stoku yüzde 1,3 oranında azalarak 60,2
milyar YTL’den 59,4 milyar YTL’ye, YP kredi stoku ise yüzde 1 oranında azalarak 17,4
milyar YTL’den 17,2 milyar YTL’ye gerilemiştir. Mevduat bankaları kredileri içinde YP
kredilerin payı ise 2005 yılı Ocak ayı itibariyle yüzde 22,4’ten yüzde 22,5’e yükselmiştir.
40
90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
35
25
20
15
Yüzde
30
10
5
YP Krediler
Toplam Krediler
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2004
2003
-
-1
0
12
Milyon YTL
Grafik 17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
YP Krediler/Toplam Krediler
Bankaların yurtdışı şubeleri tarafından yurtiçi yerleşiklere kullandırılan krediler de
hesaba katıldığında, YP kredilerin mevduat bankaları kredileri içindeki payı yükselmektedir.
Nitekim; yurtdışı şubelerin kullandırdıkları krediler de dahil edildiğinde Ocak ayında YP
kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 33,2’ye ulaşmaktadır. Yurtdışı şubeler tarafından
yurtiçi yerleşiklere kullandırılan YP krediler Ocak ayı itibariyle 12,7 milyar YTL
seviyesindedir.
Mevduat bankaları tarafından kullandırılan kredilerin türlerine bakıldığında; Ocak
ayında ticari kredilerin ve ihtisas kredilerinin azaldığı, tüketici kredilerinin ise arttığı
görülmektedir. Ocak ayında ticari krediler yüzde 2,4 oranında azalarak 43,5 milyar YTL’den
42,5 milyar YTL’ye gerilemiş ve mevduat bankaları kredilerindeki azalmanın en önemli
etkeni olmuştur. Aynı dönemde tüketici kredileri 12,9 milyar YTL’den 13,1 milyar YTL’ye
yükselmiştir. Mevduat bankaları kredilerinin türlerine göre dağılımına bakıldığında; Ocak
ayında ticari kredilerin payının yüzde 56,1’den yüzde 55,4’e gerilediği, tüketici kredilerinin
payının yüzde 16,6’dan yüzde 17’ye, kredi kartlarının payının ise yüzde 17,7’den yüzde
18’e yükseldiği gözlenmektedir.
DPT-YPKDGM
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Tablo 17. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Aralık 2003
Aralık 2004
Ocak 2005
Önceki
Önceki
Önceki
Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
MEVD. BANK. YURTİÇİ KR.
48.019
3,0
100,0 77.628
2,3
100,0 76.667
-1,2
100,0
Ticari krediler
30.110
0,9
62,7 43.513
-0,5
56,1 42.490
-2,4
55,4
Tüketici kredileri ve kredi k.
12.626
8,4
26,3 26.678
5,9
34,4 26.836
0,6
35,0
6.048
19,0
12,6 12.925
4,1
16,6 13.053
1,0
17,0
-Tüketici kredileri (1)
-Konut Kredileri
872
14,0
1,8
2.641
6,5
3,4
2.790
5,6
3,6
-Taşıt Kredileri
2.153
33,5
4,5
4.322
3,5
5,6
4.226
-2,2
5,5
-Diğer Tüketici Kredileri
3.023
11,8
6,3
5.962
3,4
7,7
6.036
1,2
7,9
6.578
0,1
13,7 13.753
6,5
17,7 13.783
0,2
18,0
5.365
3,1
11,2
7.437
6,9
-1,3
9,6
-Kredi Kartları
İhtisas Kredileri
9,6
7.342
-Tarımsal Kredi
2.948
1,5
6,1
3.739
10,6
4,8
3.667
-1,9
4,8
-Küçük Esn. Sanat. Kredisi
1.638
6,3
3,4
2.777
2,4
3,6
2.718
-2,1
3,5
-Diğer
780
2,6
1,6
922
6,6
1,2
957
3,8
1,2
Kaynak: TCMB
(1) 9.07.2004 tarihinden itibaren bankaların ticari işletmelere kullandırdıkları konut, otomobil ve tüketici kredisi
niteliğindeki krediler “tüketici kredisi” tanımından çıkarılmıştır. Tablodaki tüketici kredisi verileri yeni tanıma
göre revize edilmiş verilerdir.
Ocak ayında tüketici kredileri içinde konut kredileri ve ihtiyaç kredilerinde artış
gerçekleşirken, taşıt kredileri azalmıştır. Reel olarak bakıldığında; Ocak ayında taşıt
kredilerinin yüzde 2,7 oranında azaldığı, konut kredilerinin ve diğer tüketici kredilerinin ise
sırasıyla yüzde 5,1 yüzde 0,7 oranında arttığı görülmektedir. Ocak ayı itibariyle tüketici
kredileri içinde konut kredilerinin payı yüzde 21,4, taşıt kredilerini payı yüzde 32,4, ihtiyaç
kredilerini de içeren diğer tüketici kredilerinin payı ise yüzde 46,2’dir. Ocak ayında tüketici
kredileri faiz oranlarındaki düşüş eğilimi de devam etmiştir.
Grafik 18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla)
12.000
Milyon YTL
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
5-1
12
11
10
9
8
7
6
200
Konut Kredileri
DPT-YPKDGM
5
4
3
2
4-1
200
2
3-1
200
200
2-1
2
0
Taşıt Kredileri
23
Diğer Tüketici Kredileri
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Tablo 18. Tüketici Kredisi Faiz Oranları
(Yüzde)
İhtiyaç
Min.
2004 Haziran
Taşıt
Max.
2,35
Ort.
3,00
Min.
2,72
Konut
Max.
2,10
Ort.
3,00
Min.
2,63
Temmuz
2,35
2,75
2,57
2,10
2,65
2,38
Ağustos
2,35
2,80
2,62
2,10
2,65
2,40
Eylül
2,35
2,75
2,56
2,10
2,65
2,38
Ekim
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,16
Kasım
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,17
Aralık
2,35
2,40
2,35
1,95
2,15
2,04
2005 Ocak
2,20
2,40
2,26
1,85
1,90
1,87
Kaynak: Reuters, bankaların web siteleri
(*) Faiz oranlarının minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunurken,
büyük beş bankanın oranları esas alınmıştır.
Max.
Ort.
2,10
3,00
2,57
2,10
2,10
2,10
2,05
2,05
1,80
1,70
2,55
2,50
2,50
2,20
2,20
2,10
1,90
2,35
2,36
2,36
2,13
2,11
1,93
1,74
aktif büyüklüğü itibariyle en
Ocak ayında mevduat bankalarının kredi hacmindeki azalışa rağmen, mevduatların
daha yüksek oranda azalması sonucunda kredilerin mevduatlara oranında artış
gerçekleşmiştir.
Mevduat bankalarının yurtiçi şubeleri tarafından verilen kredilerin mevduatlara oranı
2004 yılı sonunda yüzde 41,9 iken, 2005 yılı Ocak ayında yüzde 42,5’e yükselmiştir.
Yurtdışı şubelerin kredileri de toplama dahil edildiğinde bu oranın Ocak ayında yüzde
48,6’dan yüzde 49,3’e yükseldiği görülmektedir.
Grafik 19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
2 0 0 .0 0 0
45
1 8 0 .0 0 0
40
1 6 0 .0 0 0
35
30
1 2 0 .0 0 0
25
1 0 0 .0 0 0
20
8 0 .0 0 0
Yüzde
Milyon YTL
1 4 0 .0 0 0
15
6 0 .0 0 0
12
11
9
10
8
6
7
5
4
3
2
-1
12
04
20
11
9
7
8
6
5
4
10
03
20
02
20
3
0
2
5
0
-1
10
2 0 .0 0 0
-1 2
4 0 .0 0 0
Y u r tiç i Ş u b e le r in K r e d ile r i
M e v d u a tla r
K r e d ile r /M e v d u a tla r
Yurtiçi kredi hacminin gayrisafi milli hasılaya (GSMH) oranının ise 2004 yılının 3.
çeyreği itibarıyla yüzde 18,3 olduğu görülmektedir. Kredi hacminin GSMH’ya oranı, 2001
ve özellikle 2002 yılında krizin etkisiyle önemli ölçüde azalmıştır. Ancak makroekonomik
istikrarın sağlanmasıyla ekonomik birimlerin ileriye dönük benlentilerinin iyileşmesi ve iç
talebin canlanması sonucunda 2003 yılının 2. yarısından itibaren bu oran yükselme
eğilimine girmiştir.
DPT-YPKDGM
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH
30,0
Yüzde
25,0
20,0
15,0
20
04
/I
20
04
/II
I
20
03
/I
20
03
/II
I
20
02
/I
20
02
/II
I
20
01
/I
20
01
/II
I
20
00
/I
20
00
/II
I
19
99
/I
19
99
/II
I
19
98
/I
19
98
/II
I
19
97
/I
19
97
/II
I
10,0
Mevduat bankalarının tahsili gecikmiş alacaklarının (TGA) kredilerine oranı Ocak
ayında önceki aya göre artmıştır.
Ocak ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranı artarak yüzde
7,6’dan yüzde 7,8’e çıkmıştır. Gruplar bazında bakıldığında ise; TGA’ların kredilere oranının
kamu bankalarında yüzde 11,6’dan yüzde 12’ye, özel bankalarda (TMSF dahil) yüzde
6,4’ten yüzde 6,5’e yükseldiği, yabancı bankaların söz konusu oranında ise değişiklik
olmadığı ve yüzde 3,4 olan seviyesini koruduğu görülmüştür.
Grafik 21. TGA/Krediler
Yüzde
60
40
20
M e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k . T G A / k r e d i ( T M S F d a h il)
Yabancı bank.TGA/kredi
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
20
02
-1
2
0
Tasfiye olunacak tüketici kredilerinin toplam tüketici kredilerine oranı Ocak ayında
değişmeyerek yüzde 0,7 seviyesini korurken, tasfiye olunacak bireysel kredi kartlarının
toplam bireysel kredi kartlarına oranı artarak yüzde 4,3’ten yüzde 4,6’ya yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
25
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
c.
Şubat 2005
Menkul Kıymetler
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Ocak ayında artmıştır. Menkul
kıymet portföyü içinde ise alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler artarken,
vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler azalmıştır.
Ocak ayında mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü önceki aya göre yüzde
1,1 oranında artarak 114,8 milyar YTL’den 116,1 milyar YTL’ye yükselmiştir. Aynı
dönemde mevduat bankalarının alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerleri TL
menkul kıymetlerdeki artış sonucunda yüzde 3,7 oranında artarak 64,4 milyar YTL’den
66,8 milyar YTL’ye çıkarken, vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler yüzde 2,2
oranında azalarak 50,4 milyar YTL’den 49,3 milyar YTL’ye gerilemiştir. Böylece, mevduat
bankalarının daha uzun vadeli olan vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerinin
toplam menkul değerleri içinde payı yüzde 44,2’den yüzde 42,7’ye gerilemiştir.
Grafik 22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü
7 0
6 0
Milyar YTL
5 0
4 0
3 0
2 0
1 0
Kamu Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-1
2
20
02
-1
2
0
Yabancı Mevduat Bankaları
Ocak ayında toplam menkul kıymet portföyündeki artış ve mevduatlardaki azalış
sonucunda, mevduat bankaları menkul değerlerinin mevduatlara oranı önceki aya göre
artarak yüzde 62,8’den yüzde 65,5’e yükselmiştir.
Grafik 23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
2 0 0 0 0 0
7 3
1 8 0 0 0 0
7 1
1 6 0 0 0 0
6 9
6 7
1 2 0 0 0 0
6 5
1 0 0 0 0 0
6 3
8 0 0 0 0
6 1
6 0 0 0 0
5 9
4 0 0 0 0
Menkul Değerler
M e v d u a t la r
26
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
5 5
20
03
-12
5 7
0
20
02
-12
2 0 0 0 0
DPT-YPKDGM
Yüzde
Milyon YTL
1 4 0 0 0 0
Menkul Değerler/Mevduatlar
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
d.
Şubat 2005
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Ocak ayında bankacılık sisteminin yabancı para pozisyon açığı artmıştır.
Aralık ayında önemli ölçüde artan bankacılık sisteminin bilanço içi yabancı para
pozisyon açığı, Ocak ayında da artarak 1.386 milyon dolardan 1.442 milyon dolara
yükselmiştir. Bu ay içinde özel bankaların bilanço içi yabancı para pozisyon açıkları bir
miktar düşerken, bilanço dışı işlemleri de kapsayan net genel pozisyon açıkları artmıştır.
Nitekim; Ocak ayında yabancı bankaların net genel pozisyon açığı 515 milyon dolardan
751 milyon dolara yükselmiştir. Toplam bankacılık sektörünün net genel pozisyon açığı ise
bu dönemde 38 milyon dolardan 437 milyon dolara yükselmiştir.
Tablo 19. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
12
2005-1
2003-12
2004-7
8
9
10
11
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
206
237
207
260
278
382
287
Özel Bank.
-454
-367
-880
-774
-749
-1.082
-1.206
-1.758
-1.652
Yabancı B.
42
82
-392
23
-131
150
151
-98
-140
-367
1
58
69
59
54
-
-
-
34
37
-78
52
-86
97
77
88
63
-551
-20
-1.085
-394
-700
-522
-700
-1.386
-1.442
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
252
227
208
237
215
260
278
382
287
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Özel Bank.
-288
-135
-334
-381
-83
-214
-93
-515
-751
Yabancı B.
58
39
21
53
11
16
-4
20
-14
TMSF Ban. (1)
34
1
58
69
59
54
-
-
-
KYB
177
137
60
71
53
72
81
75
41
Toplam
173
269
13
48
255
188
263
-38
-437
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
DPT-YPKDGM
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Şubat 2005
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Ocak ayında ÖFK’ların topladıkları fonlar arasında cari hesaplar azalırken, katılma
hesapları artmıştır. Nitekim; Ocak ayında ÖFK’ların cari hesapları 1,3 milyar YTL’den 1,2
milyar YTL’ye gerilerken, katılma hesapları 4,7 milyar YTL’den 4,8 milyar YTL’ye
yükselmiştir.
ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar ise bu ay içinde 4,3 milyar YTL’den 4,4 milyar
YTL’ye çıkmıştır. Bu gelişmeler sonucunda ÖFK’ların topladıkları fonların kullandırdıkları
fonlara dönüşüm oranı artarak yüzde 70,5’ten yüzde 73,1’e yükselmiştir.
Tablo 20. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu
(Milyon YTL)
12 2005-1
2002-12
2003-12
2004-7
8
9
10
11
799
956
1.042
1.138
1.299
1.325
1.398
1.547
1.407
1.735
2.542
3.705
3.827
3.932
4.048
4.115
4.255
4.373
374
511
758
763
769
789
781
744
667
Sabit Kıymetler (Net)
495
719
507
541
586
583
581
568
429
Tahsili Gecikmiş
259
232
93
89
85
74
73
91
95
575
872
1.046
1.114
1.187
1.237
1.258
1.327
1.217
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.159
4.335
4.441
4.565
4.612
4.707
4.764
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
5.206
5.450
5.628
5.801
5.869
6.034
5.981
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
5
35
42
28
42
23
47
Net Genel Pozisyon
-20
-65
-22
-8
-12
-15
-12
3
12
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
DPT-YPKDGM
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ
Ocak ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde en büyük artış TL DİBS’lerde
ve yatırım fonlarında görülmüştür.
Ocak ayında yurtiçi yerleşiklerin portföyleri içinde hem TL hem de YP mevduatlarda
azalma görülmüştür. Bu dönemde TL mevduatlar 103,2 milyar YTL’den 100,4 milyar
YTL’ye, YP mevduatlar 56,7 milyar dolardan 55,1 milyar dolara gerilemiştir. Yurtiçi
yerleşiklerin yatırım araçları içinde en büyük artış ise TL DİBS’lerde ve yatırım fonlarında
görülmüştür. Yurtiçi yerleşiklerin TL DİBS portföyünün piyasa değeri Ocak ayında yüzde
2,6 oranında artarak 56,6 milyar YTL’den 58,1 milyar YTL’ye, yatırım fonu portföyü ise
yüzde 6 oranında artarak 24,6 milyar YTL’den 26 milyar YTL’ye yükselmiştir. Aynı
dönemde yurtiçi yerleşiklerin hisse senedi portföyü 14,8 milyar YTL’den 14,9 milyar
YTL’ye, eurobond portföyü ise 5,5 milyar YTL’den 5,8 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Tablo 21. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003 Ara.
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
Yurtiçi
Yer. TL
Mevd.
(Mln.
YTL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
Ekim
Kasım
Aralık
2005 Ocak
51.646
53.393
56.683
55.117
98.158
101.872
103.240
100.407
Repo
(Mln.
YTL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
TL
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
44.841
46.961
48.573
49.315
49.730
52.179
55.489
56.951
56.212
55.970
YP
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
2.285
2.012
1.819
1.872
2.048
2.343
2.438
2.511
2.623
2.388
Eurobn.
(1)
(Mln.
YTL)
4.347
4.774
5.264
5.095
5.310
5.215
5.384
5.561
5.793
5.806
2.136
2.115
1.651
1.774
56.381
55.053
56.624
58.107
2.482
2.473
2.578
2.589
6.160
5.930
5.503
5.802
Yat.
Fonu
(Mln.
YTL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
ÖFK
Katılma
ve Cari
Hesabı
(Mln.
YTL)
4.036
3.982
4.053
4.203
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
Hisse
senedi
(2)
11.433
10.800
11.659
12.456
11.284
10.599
11.677
13.547
13.201
14.094
24.352
25.141
24.573
26.048
5.801
5.869
6.034
5.981
15.076
13.938
14.824
14.898
Kaynak: TCMB, BDDK, İMKB
(1) Bankaların emanetinde yurtiçi yerleşikler adına tutulan kamu menkul kıymetlerinin piyasa değerleri.
(2) Hisse senedi değeri alt kalemler bazında ayrıştırılamadığından, tablodaki değer bankalar ve mali
kuruluşların portföyünde bulunan hisse senetlerinin piyasa değerini de içermektedir.
DPT-YPKDGM
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca TL Portföy Tercihleri
120000
Milyon YTL
100000
80000
60000
40000
20000
20
05
-1
12
10
11
Hisse Senedi
Yatırım Fonu
Banka Dışı Kesim Kamu Menk. Kıy. Port.
TL Mevduat
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
20
03
-12
0
5-1
200
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
4-1
200
200
3-1
Milyon Dolar
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
2
Milyon YTL
Grafik 25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP ve YP endeksli DİBS Portföyü (Trilyon TL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Trilyon TL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH hesapları (Milyon Dolar)
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların yatırım araçları içinde en çok hisse senedi
ve DİBS portföyünde artış görülmüştür.
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında ise, 2005 yılı Ocak
ayında yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun önceki aya göre yüzde 12,1
oranında artarak 30 milyar dolardan 33,6 milyar dolara yükseldiği görülmektedir. Söz
konusu artış, yabancı yatırımcıların hisse senedi ve DİBS portföyündeki artıştan
kaynaklanmaktadır. Nitekim; Ocak ayında ülkemizdeki yabancı yatırımcıların hisse senedi
portföyü 16,1 milyar dolardan 18,9 milyar dolara, DİBS portföyündeki artış ise 10,1 milyar
dolardan 11,4 milyar dolara yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
30
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Tablo 22. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003 Aralık
8.954
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.683
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.645
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.813
5.467
1.154
2.823
19.103
Nisan
8.836
4.719
1.116
2.970
16.525
Mayıs
8.192
4.644
981
3.054
15.890
Haziran
9.074
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.189
6.398
1.095
3.106
18.693
Ağustos
9.943
7.182
986
2.942
20.067
Eylül
11.505
7.400
1.235
3.054
21.958
Ekim
12.264
7.516
1.279
3.796
23.576
Kasım
12.949
8.457
1.348
3.307
24.713
Aralık
16.141
10.144
1.135
3.696
29.981
2005 Ocak
18.887
11.379
1.122
3.347
33.613
Kaynak: REUTERS, İMKB, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
VIII. ULUSLARARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 23. Uluslararası Piyasalarda Gelişmeler
2003
Aralık
2004
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
2005
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread (1)
(bps)
1,15
1,61
1,70
1,80
2,02
2,16
2,40
2,56
2,65
2,12
2,12
2,12
2,11
2,15
2,15
2,18
2,17
2,14
Türkiye
306
496
427
315
289
295
248
217
223
Arjantin
6.978
5.323
5.008
5.019
5.246
5.174
5.095
4.873
5.324
Brezilya
371
651
580
481
410
421
321
270
297
Rusya
140
222
222
203
203
151
112
110
105
Kaynak: BDDK
(1) Ülkelerin 2009 veya 2009’a en yakın vadeli tahvillerinin ABD’nin 2009 vadeli Hazine kağıtlarına göre
spreadleri
FED, kısa vadeli faiz oranlarını Ocak ayında değiştirmemiştir.
2004 yılında toplam beş kez çeyrek puanlık faiz artırıma giden ve en son Aralık
ayındaki toplantısında kısa vadeli faiz oranlarını yüzde 2,25’e yükselten FED, 2005 yılı Ocak
ayında faiz oranlarını artırmamıştır.
Ocak ayında dolar libor faiz oranlarında artış, euro libor faiz oranlarında ise gerileme
yaşanmıştır.
Ocak ayında 3 ay vadeli dolar libor faiz oranı yüzde 2,56’dan yüzde 2,65’e
yükselirken, 3 ay vadeli euro libor faiz oranı yüzde 2,17’den yüzde 2,14’e gerilemiştir.
2004 yılı Kasım ve Aralık aylarında önemli ölçüde artarak 1,36 seviyesine ulaşan
euro/dolar paritesi, Ocak ayında sonunda 1,30’a düşmüştür.
ABD’nin cari açığının finansmanına ilişkin endişeler ve Avrupa veya ABD’nin kurların
seyrine bir müdahalede bulunmayacağına ilişkin beklentiler sonucunda 2004 yılı sonunda
1,36 seviyesine kadar yükselen euro/dolar paritesi, FED’in ölçülü artırım politikasına
devam etmeyeceğine yönelik endişeler sonucunda Ocak ayında gerileyerek 1,30’a
düşmüştür. Bu endişeler gelişmekte olan ülkelerin spreadlerinde de bir artış yaşanmasında
neden olmuştur.
DPT-YPKDGM
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Şubat 2005
Grafik 26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
Brezilya
Türkiye
Rusya
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
G. Kore
Kaynak: Reuters
DPT-YPKDGM
33
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IX.
•
Şubat 2005
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
3 Ocak 2005 tarihinde, Merkez Bankası dolar cinsi Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat
Hesapları faiz oranlarını 1 yıl vadelide yüzde 1,50’den yüzde 2,25’e, 2 yıl vadelide
yıllık yüzde 2,25’ten yüzde 2,75’e, İsviçre frangı üzerinden açılan hesaplarda ise 1
yıl vadelide yüzde 0,75’ten yüzde 1’e yükseltmiştir. Aynı tarihte euro üzerinden
açılan Süper Döviz Hesapları faiz oranları, 1 yıl vadelide yüzde 3,5’ten yüzde 3’e, 2
yıl vadelide yıllık yüzde 4’ten yüzde 3,75’e, 3 yıl vadelide yıllık yüzde 4,75’ten yüzde
4,25’e düşürülmüştür.
•
13 Ocak 2005 tarihinde TCMB tarafından vadesine en çok 3 ay kalan senetler
karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yüzde
38’den yüzde 32’ye, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde
42’den yüzde 35’e düşürülmüştür.
•
18 Ocak 2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2005/8377 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararına (BKK) göre, Türkiye Halk Bankası tarafından Esnaf ve Sanatkar Kredi ve
Kefalet Kooperatifleri kefaletiyle esnaf ve sanatkarlara 1 yıla kadar vadeli olarak
2005 yılında kullandırılacak sübvansiyonlu kredilerde ve daha önce kullandırılmış
olup bakiyesi 2005 yılına devreden sübvansiyonlu kredilerde 2005 yılında gösterge
faiz oranı Bankanın cari faiz oranının yüzde 75’i kadar olacaktır. Aynı tarihli Resmi
Gazetede yayımlanan 2005/8378 sayılı BKK’ya göre ise, T.C. Ziraat Bankası ve
Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafından 2005 yılında kredi konularına göre
değişik oranlarda indirim yapılmak suretiyle tarımsal kredi kullandırılabilecektir.
Halk Bankası, Ziraat Bankası ve TKK’nın söz konusu Kararlar sonucu cari faiz ve
gösterge faiz arasındaki farka göre oluşan gelir kayıpları, Hazine Müsteşarlığı’nca
ilgili yıl bütçelerine bu amaçla konulacak ödenekten karşılanacaktır.
•
2005 yılı Ocak ayında 2 büyük ölçekli firma Finansal Yeniden Yapılandırma
Programı (FYYP) kapsamına alınmıştır. Ayrıca, bu ay içinde FYYP kapsamına alınan
5
firma
ile
anlaşma
bağıtlanarak
28,5
milyon
dolarlık
borç
yeniden
yapılandırılmıştır. Toplam olarak bakıldığında, 2005 yılı Ocak ayı itibariyle 329
firmanın FYYP kapsamına alındığı ve kapsama alınan 311 firma ile anlaşma
bağıtlanarak 5,7 milyar dolarlık borcun yeniden yapılandırıldığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/02.pdf