FETHİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI ÇĠN HALK CUMHURĠYETĠ ÜLKE RAPORU AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 1 GĠRĠġ Çin Halk Cumhuriyeti Asya‟nın doğu ve güneydoğusunda 9.571.300 km2„lik bir alanda yayılan dünyanın en büyük ülkelerinden biridir. Sınır komĢuları Moğolistan, Rusya, Tacikistan, Kazakistan, Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nepal, Bhutan, Burma, Laos, Vietnam ve Kuzey Kore‟dir. Ülkenin doğusunda düzlükler, deltalar ve tepeler; batısında ise yüksek platolar ve çöller hâkimdir. Arazinin geniĢ bir coğrafyaya yayılmıĢ olması dolayısıyla, güneyde tropik iklimden kuzeyde yarı-arktik iklime kadar farklı hava koĢulları hüküm sürmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti dünya nüfusunun yüzde 20‟sini barındırmaktadır. Bu büyüklükteki bir ülkenin küresel ekonomi ile bütünleĢmesi hem Çin hem de dünya ülkeleri için dengeleri değiĢtirmekte ve özellikle küresel ticaret kompozisyonunda büyük bir dönüĢümü beraberinde getirmektedir. Ülke, son 25 yılda Çin Komünist Partisi tarafından kademeli olarak uygulanan reform süreci sayesinde, 2001 yılında Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi olmuĢtur. Çin, bugün, dünya ekonomik sistemine uyum sağlamak üzere çaba göstermekte ve bu doğrultuda dıĢa açılıma ve piyasa ekonomisine geçiĢ yönünde önemli ama ihtiyatlı adımlar atmaktadır. GATT (”General Aggreement on Tariffs and Trade”-Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel AnlaĢması)'ın 1947‟deki kurucusu ve fikir babalarından biri olan Çin, 1950‟de ayrıldığı sisteme, yukarıda söz edildiği gibi, 11.Kasım.2001 tarihinde dönmüĢ bulunmaktadır. Çin‟in GATT/DTÖ sistemine dönmesi, hem kendine hem de uluslararası alandaki partnerleri açısında önemli avantajlar doğurmuĢ ve ülke ekonomisinin daha da güçlenmesine katkıda bulunmuĢtur. Ancak Çin hükümetini bekleyen bir dizi sorun da mevcuttur. Ülkenin iç ve batı bölgelerinin kalkındırılması, kuzeydoğu eyaletlerinde eski sanayi tesislerinin elden geçirilmesi, bazı sektörlerde aĢırı ısınmanın önünün alınması ve iĢsizliğin azaltılması, devletin, önümüzdeki dönem için baĢlıca hedefleridir. Ayrıca yoksulluk sorunu ciddi boyutlardadır; kırsal yörelerde 30, kentlerde ise 20 milyon Çinli yoksulluk sınırının altında yaĢamaktadır. 1990‟ların sonlarından bu yana üretkenlikteki artıĢ durma noktasına gelmiĢ durumdadır. Yüksek kalkınma hızının motoru olarak üretkenlik artıĢından ziyade yoğun yatırım gösterilmektedir. Bir yandan ikili dıĢ ticaretimizde aleyhimize mevcut dengesizlik, iç ve dıĢ pazarlarımızda karĢı karĢıya kaldığımız çetin fiyat rekabeti; diğer yandan geni iç pazarı ve dünya pazarlarında iĢ birliği olanakları ile Çin, Türkiye‟de büyük ilgi uyandıran bir ülkedir. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 2 ĠÇĠNDEKĠLER GĠRĠġ ................................................................................................................................................... 2 ÇĠN ÜLKE KĠMLĠĞĠ .......................................................................................................................... 4 1.0 GENEL ......................................................................................................................................... 5 1.1 EKONOMĠK DURUM ...................................................................................................... 6 1.2 SEKTÖRLER ..................................................................................................................... 6 1.2.1 TARIM SEKTÖRÜ............................................................................................. 6 1.2.2 SANAYĠ SEKTÖRÜ .......................................................................................... 7 1.2.3 LOJĠSTĠK SEKTÖRÜ ........................................................................................ 8 1.2.4 MÜTEAHHĠTLĠK VE ĠNġAAT SEKTÖRÜ ..................................................... 9 1.3 DIġ TĠCARET ................................................................................................................. 10 2.0 TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERĠN GELĠġĠMĠ ...................................... 11 2.1 TÜRKĠYE VE ÇĠN ARASINDAKĠ DIġ TĠCARET SORUNLARI ............................... 11 2.2 ĠKĠ ÜLKE ARASINDAKĠ ĠġBĠRLĠĞĠ OLANAKLARI ................................................ 13 3.0 TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN KONULAR ................................................. 14 3.1 VERGĠ TÜRLERĠ, MĠKTAR VE DÖNEMLERĠ ..……………………………………………14 3.2 TÜRKĠĞYENĠN ÇĠN‟DEKĠ TEMSĠLCĠKLĠKLERĠ ….……………………………………...15 3.3 DĠĞER ADRESLER ……………………………...……………………………………………15 3.4 ĠġADAMLARI ĠÇĠN PAZARA GĠRĠġTE YARARLI BĠLGĠLER …………………………..16 KAYNAKÇA ..................................................................................................................................... 18 AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 3 ÇĠN ÜLKE KĠMLĠĞĠ Resmi Adı : Çin Halk Cumhuriyeti Yönetim ġekli : Halk Cumhuriyet Devlet BaĢbakanı : Hu Jintao Devlet Konseyi BaĢkanı : Wen Jiabao Ulusal Halk Konseyi BaĢkanı : Wu Bangguo BaĢkent : Pekin (Běijīng) Dil : Çince (Resmi), Moğolca, Tibetçe ve Uygurca (Bölgesel) Yüzölçümü : 9.571.300 km2 Nüfus : 1,34 Milyar Nüfus Dağılımı : Erkek %51,5 : Kadın %48,5 Nüfus ArtıĢ Oranı : %0,57 (2010 tahmini) Etnik Gruplar : %91 Han Çinliler, %1,3 Zhuanglı, %0,86 Mançu, %0,79 Uygur, %6,05 Diğer Para Birimi : Çin Yuanı (renminbi) Döviz Kuru : 1 ABD Doları = 6,40 Yuan (Serbest Kur 08/2011) Büyük Kentler : Shanghai (ġangay), Beijing (Pekin), Chongqing, Tianjin, Wuhan, Guangzhou, Harbin, Shenyang, Chengdu, Nanjing, Changchun Saat Farkı : + 8 GMT ( +6 Türkiye) Telefon Kodu : + 86 AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 4 1.0 GENEL Çin Halk Cumhuriyeti, geniĢ bir coğrafi alanı, uzun bir tarihi ve farklı kültürel yapısıyla ilgi çeken bir ülkedir. Bu farklılığının yanında, ekonomik olarak yaĢadığı değiĢimler ülkeye olan ilgiyi daha da artırmıĢtır. AĢağıda, Çin Halk Cumhuriyeti‟nin değiĢen dünya koĢullarındaki ekonomik durumu saptanmaya çalıĢılacaktır. 1950‟li yıllarda ağır sanayiye dayanan Sovyet sanayileĢme modelini deneyen Çin, bu modelin baĢarısızlığını gördükten sonra 1978–1979 yıllarında liberalleĢme politikalarını yaygınlaĢtırmaya baĢlamıĢtır. Çin‟in bu amaca yönelik reformunu iki aĢamaya ayırmak mümkündür. Birincisi 1978–1993 dönemi, ikincisi ise 1994 sonrası dönemdir. Reformların ilk safhasında (1978–1993), merkezi planlama sistemi, kaynak dağılımında piyasanın rolünü ve teĢvikleri artırmak ekseninde reforme edilmeye çalıĢılmıĢtır. Reformların ikinci safhasında ise (1994 sonrası) piyasa sistemini destekleyen yeni kurumlar kurulmuĢ, piyasa sistemi oturtulmaya çalıĢılmıĢ ve devlet teĢebbüslerinin özelleĢtirilmesi ve yeniden yapılandırılmasına ağırlık verilmiĢtir. Reformlardan dıĢ ticaret de nasibini almıĢtır. DıĢ ticaret reformunun temelde üç yönü vardı: Ticari firmalar arasındaki rekabeti teĢvik etmek için tekelleĢmeyi kırmak, kaynak dağılımını esas olarak piyasa güçlerine bırakmak ve dıĢ ticaret firmalarının bağımsızlığını sağlamak. 1990‟lı yılların baĢlarında, artık bu kontroller sınırlandırılmıĢtır. 1978 reformuyla, kamu iktisadi teĢebbüsleri piyasa dinamiklerine duyarlı hale getirilmeye çalıĢılmıĢ, küçük ölçekli özel teĢebbüslerin kurulmasına ve yabancı firmalarla ortak giriĢimler oluĢturmalarına izin verilmiĢtir. Uygulanan politikalar kısa sürede sonuç vermeye baĢlamıĢ, sahil boyunca ihracata dayalı özel teĢebbüs iĢletme sayısı ve yabancı sermaye giriĢi artmaya baĢlamıĢtır. Çin Halk Cumhuriyeti, yabancı sermaye bakımından gözde ülkelerden biri konumunda görülebilmektedir. Özellikle, iĢgücü fiyatlarının düĢüklüğü nedeniyle ve DTÖ'ne üye olmasının verdiği güvenle, Çin, yatırımcılar için cazip görülmektedir. Diğer taraftan, ülkenin yüksek büyüme hızı, dünya ekonomisi ile bütünleĢme kararlılığı, bir milyarın üzerindeki tüketici topluluğu, gerçekleĢtirilen ve gerçekleĢtirilmesi beklenen reformlar yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Çin, 2004 yılında 60.3 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekerek, faaliyet halindeki yabancı yatırım stokunu 560 milyar doların üzerine çıkarmıĢtır. Çin Halk Cumhuriyeti‟ne gelen yabancı sermaye yatırımlarındaki artıĢ, Çin ekonomisi için ciddi bir katkı olarak değerlendirilebilir. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 5 1.1 EKONOMĠK DURUM Çin 2010 yılında, nominal kur ile de 5.800 milyar dolarlık bir gayri safi yurt içi hasıla (GSYĠH)'ya sahiptir. KiĢi baĢına gelir satın alma gücü paritesi ise 6.500 dolar olarak deklare edilmektedir. Çin ekonomisinin üretiminin sadece %15‟i tarımdan, %45,3‟ü sanayiden (imalat, madencilik ve inĢaat) ve %39,7 kadarı ise hizmet sektöründen (petrol, ticaret, ulaĢım, iletiĢim vb.) kaynaklanmaktadır. Toplam GSYĠH‟nın %24,1 kadarı yatırıma gitmektedir. Ġssizlik oranı %12 civarındadır ve nüfusun %30 kadarı fakirlik sınırının altında bulunmaktadır. Çin çok ciddi boyutta vasıflı iĢçi sıkıntısı çekmektedir. Nüfusun sadece üçte biri iĢgücüne dâhildir. ĠĢgücünün %42 kadarı tarımda, %35 kadarı sanayide ve %23 kadarı hizmet sektöründe çalıĢmaktadır. Tüketici fiyatları ile enflasyonun yüzde 2,4 civarında tahmin edildiği ülkede 2010 bütçe gelirleri fazla vermektedir. Tablo 1 Çin’in Temel Ekonomik Göstergeleri GSYĠH (milyar ABD $) KiĢi baĢına GSYĠH ($) KiĢi baĢına GSYĠH ($)-PPT Enflasyon(ortalama; %) 2006 2,780 2,110 4,800 1,8 2007 3,460 2,620 5,540 4,8 2008 4,416 3,330 6,140 5,9 2009 4,806 3,600 6,590 -0,5 1,31 1,32 1,32 1,33 1,34 1,35 1,35 1,35 1,062 1,342 1,580 1,370 1414 1,571 1,784 2,070 985 1,050 1,205 1,421 1,707 6,5 6,3 6,2 Nüfus (milyar) Ġhracat(milyar ABD $) Ġthalat (milyar ABD $) 853 1,035 1,233 Döviz kuru (ortalama) YUAN:ABD$ 8 7,6 6,95 6,8 2010 2011a 2012a 2013a 5,800 6,149 7,023 8,075 6,500 4,570 5,190 5,940 7,600 7,690 8,410 9,300 2,2 2,4 3,1 4,1 6,6 Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU) 1.2 SEKTÖRLER 1.2.1 Tarım ve Hayvancılık Sektörü Tarım, Çin ekonomisi için önemli bir sektördür. 2009 yılında tarım sektörünün nominal GSYĠH‟ya olan katkısı %15 civarında gerçekleĢmiĢtir. Ülkede toplam istihdamın %42‟si tarım sektöründe çalıĢmakta ve bu insanlar çiftlik, ormancılık, besicilik ve balıkçılık ile geçinmektedir. Tarımda kolektif mülkiyetten özel mülkiyete geçilen 1978 – 2001 döneminde tarım kesiminin net geliri 5 kat artmıĢtır. 2000 – 2006 döneminde ise tarımsal gelir yıllık %9,8 olarak gerçekleĢmiĢtir. Ancak AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 6 tarımsal gelir beklendiği ölçüde artmamakta, özellikle kentlere karĢılaĢtırıldığında çok düĢük seviyelerde kalmakta, ayrıca bölgesel farklılıklar da göstermektedir. Yüzölçümü 9,571 milyon km2 olan Çin‟de bu alanın yaklaĢık %10‟u ekilebilir durumdadır. Ülkede pirinç, buğday, jüt, Ģeker karmıĢı ve bazı tropikal ürünler yetiĢtirilmektedir. Büyük bir tarım ülkesi olan Çin, ilk defa 1994 ve 1995 yıllarında önemli miktarda hububat -buğday ve pirinç- ithal etmek zorunda kalmıĢtır. Bu konuda yapılan tahminlerde 2015 yılında Çin‟in ithal etme ihtiyacı gösterdiği hububat miktarın dünyada henüz üretilmediği ifade edilmektedir. Uzun vadede Çin‟de hububatın yanı sıra diğer gıda maddeleri arzında da problemler yaĢanması beklenmektedir. Diğer taraftan, Çin‟in tarımsal üretiminde kendi kendine yeterliği hususunda endiĢeye gerek olmadığı, normal Ģartlarda, iyi bir planlama ile hububat ithalatının, toplam tüketiminin %5‟ini geçmeyeceği de belirtilmektedir. Çin‟de tarımsal üretim teknikleri geliĢmiĢtir. Özellikle seracılık bütün ülke genellinde oldukça yaygın olup güney bölgelerde hububat tarımı yılda iki mahsul alacak Ģekilde gerçekleĢtirilmektedir. Ülkede hayvancılık özellikle balıkçılık yaygındır. Tarımsal üretim tekniklerinde ve tarımda kullanılan makinelerin teknoloji seviyelerinde önemli iyileĢtirmeler sağlanmıĢtır. En önemli tarımsal ürünler hububat, yağlı tohumlar -yer fıstığı, kolza tohumu-, pamuk, jüt ve kenevir, Ģeker karmıĢı, Ģeker pancarı, tütün (kuru), çay, meyveler, domuz, inek, koyun eti, inek sütü, koyunyünü, ipek kozası, küçük ve büyükbaĢ hayvanlar olarak sayılabilir. 1.2.2 Sanayi Sektörü Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisine sahip olan Çin, 1970‟li yılların sonundan itibaren uygulanan sanayileĢme programları sonucunda büyük bir atılım gerçekleĢtirmiĢtir. 1980‟lerin baĢında Çin, hafif sanayinin geliĢimini özendirici bir politika izlemiĢtir. Bunun sonucunda, hafif sanayi kollarındaki büyüme hızlı olmuĢtur. 1979 – 1990 döneminde hafif sanayideki yıllık büyüme oranı ortalama %13,4, ağır sanayi ise %10,3 olarak gerçekleĢmiĢtir. 1979‟da toplam sanayi içinde %43 paya sahip olan hafif sanayinin oranı 1990‟da %49‟a yükselmiĢtir. Sanayinin hızlı bir Ģekilde büyümesi sonucunda, ülkede enerji, petrol, demir-çelik, kömür kaynaklarında, ulaĢım ve iletiĢim sektörlerinde bir sıkıntı yaĢanmaya baĢlanmıĢtır. Bunun sonucunda, 1990‟dan sonra yatırımlar bu sektörlere yönlendirilmiĢtir. Çin‟de bankaların devlete ait olması, devletin belirlediği sektörlere kaynak aktarımını da mümkün kılmıĢtır. Günümüzde Çin sanayisi pek çok sektörde yetkinliğe ulaĢmıĢ durumdadır. Modern metalürji, madencilik ve enerji ekipmanları, uçak yapımı, otomobil üretimi, büyük makine parçaları, döküm, uzay sanayisi, büyük enerji devreleri, elektronik, iletiĢim ekipmanları, yeĢil enerji teknolojisi, ölçüm araçları üretimi, son dönemde Çin ekonomisinin faaliyet gösterdiği baĢlıca alanlar arasında AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 7 sayılmaktadır. Çin, halen madencilik, enerji santralı, metalürji, akaryakıt, kimyasallar, otomotiv ve gemi yapımı konularında tamamen kendi teknoloji imkânlarına dayanmaktadır. Öte yandan Çin‟de üniversite-sanayi iĢ birliği de büyük önem verilmektedir. Çin‟in “Silikon Vadisi” olarak bilinen “Zhongguancun Vadisi”, otuzdan fazla üniversitenin yanısıra, çoğu ileri teknoloji üretimi yapan firmalara ait olmak üzere, 200 civarında araĢtırma kuruluĢuna da ev sahipliği yapmaktadır. Dikkat çeken diğer bir husus da ileri teknoloji alanında baĢı çeken firmaların çoğunun Pekin Üniversite ve Tsinghua Üniversitesi gibi belli baĢlı Çin üniversitelerinin yan kuruĢları olmalarıdır. Dünya tekstil ve hazır giyim ticaretinde birinci tedarikçi durumdaki Çin‟de tekstil ve hazır giyim sektörlerinin 2010 yılında yaklaĢık 78 milyar Dolar değerinde üretim yaparak 2009 yıla göre üretimlerini %24 oranında arttırdıkları bilinirken, söz konusu sektörlerin kar oranı da %36 artıĢ kaydederek yaklaĢık 2,5 milyar yükselmiĢtir. 1.2.3 Lojistik Sektörü Ülkenin fiziksel özellikleri, yerel otoritelerin kendi bölgelerindeki taĢıma Ģirketlerini korumak için diğer bölge Ģirketlerine uyguladıkları çeĢitli bürokratik iĢlemler -çok sıkı denetimler, çeĢitli harçlar ve birtakım lisans zorunlulukları- ve kapasitenin sınırlı olması, Çin‟in lojistik sektörünün önündeki en önemli engellerdir. Bu nedenlerden dolayı lojistik sektörü ülkenin her yerini kapsayan bir ulaĢım ağından mahrum kalmaktadır. Kara Yolu TaĢımacılığı Demir yollarının ekonomideki hızlı geliĢmeye cevap verememesi ve 1990‟ların ortalarından bugüne kara yolu ulaĢım altyapısına yapılan ciddi yatırımlar, özellikle gıda maddesi taĢımacılığında kara yollarını ön plana çıkarmıĢtır. TaĢıma fiyatlarının yüksekliği, aĢırı yükleme yapılması ve taĢıma koĢullarının yetersizliği de sektörün geliĢmesinin önündeki en önemli engellerdendir. Ayrıca, lojistik sektörünün ülke çapında bir bütün olarak organize olamamasından dolayı, hiçbir firma tek baĢına ülke çapında hizmet verememektedir. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 8 Demir Yolu TaĢımacılığı Ülkenin taĢımacılık sektörü içinde %30 paya sahip demir yolları, sadece bozulmayan malların taĢınmasında tercih edilmektedir. Diğer gıda maddeleri ve hassas mallar için uygun değildir. Öncelikle, taĢınan mallara yeterli özenin gösterilmemesi -kırılma ve dökülme olaylarının çok sık görülmesi- ve ehil kiĢiler tarafından yapılmadığı için aktarma sırasında malların zarar görmesi sıklıkla karĢılaĢılan sorunlardır. Bunun dıĢında, yolcu taĢımacılığının kargo taĢımacılığından daha önemli kabul edilmesi, bürokratik uygulamalar ve trenlerin düĢük hızda seyretmesi sebebiyle, malların yerine ulaĢması uzun süreler alabilmektedir. Ayrıca, birçok sevkiyat için getirilen yükün en az 10 ton olması Ģartı da küçük ve orta büyüklükteki dağıtım Ģebekelerinin demir yolu taĢımacılığından yeterince yararlanamamasına neden olmaktadır. Bunlara ek olarak, çeĢitli güvenlik sorunları da bulunmaktadır. Bu sorunlar çerçevesinde, Demir Yolu Bakanlığı, 2004 yılında uygulamaya konan 25 yıllık bir plan çerçevesinde demir yollarının modernize edilip yabancı kargo gemilerine uygun olarak kombine taĢımacılık yapılmasına imkân verecek Ģekilde yeniden düzenlemeler için çalıĢmalarını sürdürmektedir. Su Yolu TaĢımacılığı Toplam taĢımacılığın yarısından fazlasını oluĢturan su yolu taĢımacılığı, ülke genelinde yüzyıllardır kullanılan bir taĢımacılık Ģeklidir. Ülkede bulunan üç büyük nehir -Yangtze Nehri, Sarı Nehir ve Ġnci Nehri- iç bölgelere de ulaĢım sağlamaktadır. 18.000 km‟si kıyıda olan yaklaĢık 124.000 km‟lik suyoluna sahip ülkede 1.200 liman bulunmaktadır. Ancak, limanların yetersiz altyapıları önemli bir sorun olmaktadır. Bununla birlikte Çin Hükümeti, limanların geliĢtirilmesine yönelik 20 yıllık bir projeye 14,5 milyar dolar tahsis etmiĢ durumdadır. Hava Yolu TaĢımacılığı Toplam pazarın %60‟ına sahip üç büyük hava yolu Ģirketiyle yıllık 500 milyon dolarlık bir büyüklüğe sahip olan havacılık sektörü, diğer taĢımacılık Ģekillerinin gölgesinde kalmaktadır. Ancak, hava yolu taĢımacılığı bugün kullanımda olan 500‟e yakın havalimanı sayesinde daha az maliyetle daha geniĢ bir bölgeye ulaĢım imkânı sağlayan kara yolu taĢımacılığı ile rekabet eder hale gelmiĢtir. 1.2.4 Müteahhitlik ve ĠnĢaat Sektörü Çin‟de 2008 yılında Pekin‟de Olimpiyatlar ve 2010 yılında Shanghay‟da düzenlenen Dünya Fuarı (World Expo) nedeniyle hızlı bir yapılaĢma gözlemlenmektedir. Ayrıca Çin‟in az geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan bölgelerine yönelik altyapı ve üstyapının iyileĢtirilmesine yönelik önemli projelerin gerçekleĢtirilmesine de Çin‟in 11. Kalkınma Planı'nda yer verilmiĢ, özellikle kırsal alanda konutların inĢa edilmesine ve altyapının iyileĢtirilmesine öncelik verileceği belirtilmiĢtir. Öte yandan, Çin, inĢaat, altyapı ve üstyapı iĢlerinin çoğunu kendi firmalarına yaptırmakta, ancak yüksek teknoloji AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 9 gerektiren, Çin‟in kendi olanaklarıyla gerçekleĢtiremeyeceği projeleri yabancı firmalara yaptırmakta veya özellikle gökdelenler, iĢ merkezleri ve komplekslerin inĢası için Çin‟deki eyaletlerce finansmanın karĢı tarafça sağlanması kaydıyla bedeli karĢılığı arazi tahsis edilmekte, üstlenici bu inĢaatları bitirdikten sonra satarak yatırımını geri döndürmektedir. Bu sistemi daha çok Hong Kong merkezli firmaların kullandığı görülmektedir. Yabancı firmaların da özellikle Pekin ve ġanghay‟da bu tip binalar yaparak bunları pazarladıkları bilinmektedir. Bu çerçevede, Türk müteahhitlik firmalarının finansman sağlayamadıkları takdirde Çin‟de proje üstlenmeleri zor görünmektedir. Finansmanı Çin tarafından sağlanan projeleri ise Türk firmalarının alabilmeleri, Çinli firmaların maliyet avantajlarından dolayı çok uzak bir ihtimaldir. Bu nedenle müteahhitlik firmalarımızın Çinli müteahhitlik firmaları ile hem Çin içindeki projeler hem Türkiye‟deki projeler ve özellikle de rekabet içinde olduğumuz ve karĢılıklı fiyat indirimleri nedeniyle kâr marjlarının ciddi anlamda düĢtüğü üçüncü ülkelerde (Kuzey Afrika ve Körfez ülkeleri baĢta olmak üzere) iĢ birliği yapmaları hususuna yoğunlaĢılmasının daha yararlı olacağı değerlendirilmektedir. 1.3 DIġ TĠCARET DıĢ Ticaretin Dağılımı- 1.000 Dolar (2010) ĠHRACAT ABD Hong Kong Japonya G. Kore Türkiye Tutar % ĠTHALAT Tutar % 283.822.852 18 176.736.115 12,7 Japonya 218.344.855 13,8 138.416.090 9,9 G. Kore 121.096.344 7,7 115.674.562 8,3 Taipei 68.777.199 4,4 102.704.439 7,4 ABD 11.959.620 0,8 3.154.647 0,2 Türkiye Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi) Çin‟in 2010 yılı ihracatına bakıldığı zaman, Amerika‟ya ihracat 283,8 milyar dolar değer ve toplamda %18 oranı ile birinci sırada yer almaktadır. Amerika‟nın ardından Hong Kong 218,3 milyar dolar ve %13,8‟lik payı ile ikinci sırada gelmektedir. Türkiye ise 11,9 milyar dolar değeri ve toplam ihracat içinde %0,8‟lık payı ile 27. sırada yer almaktadır. Çin‟in 2010 yılı ithalatında ise Japonya 176,7 milyar dolar değeri ile ilk sırada yer almaktadır. Japonya‟nın toplam payı ise %12,7‟dir. Ġkinci sırada Güney Kore 138,4 milyar dolar değeri ile yer alırken toplam ithalatta %9,9 paya sahiptir. Türkiye ise 3,1milyar dolar ile 48. sırada yer alırken toplam ihracatı içindeki payı %0,2‟dir. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 10 2.0 TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠSKĠLERĠN GELĠġĠMĠ Çin‟in Türkiye ile DıĢ Ticareti (1.000 $) Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010 Ġhracat Ġthalat Hacim Denge 7.303.285 765.952 8.069.237 6.537.333 10.484.266 1.293.801 11.778.067 9.190.465 10.606.312 1.962.933 12.569.245 8.643.379 8.333.535 1.745.485 10.079.020 6.588.050 11.959.620 3.154.647 15.114.267 8.804.973 Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi) 2010 yılında Çin‟in Türkiye‟ye ihracatında önem arz eden baĢlıca ürün grupları, makine sanayisi ürünleri (%23), elektrik ve elektronik ekipmanları (%17), optik, fotoğraf, teknik ve tıp cihazları (%6) ve plastik ve plastik mamulleridir (%3).1 Çin‟in Türkiye‟den 2010 yılında gerçekleĢtirdiği ithalatta metal cevherleri, cüruf ve kül mamulleri (%40) baĢta olmak üzere tuz, kükürt, mermer mamulleri (%24), çeĢitli kimyasallar ve mineral yakıtlar önemli yer tutmaktadır.2 2.1 TÜRKĠYE VE ÇĠN ARASINDAKĠ DIġ TĠCARET SORUNLARI Günümüzde, aralarında ABD‟nin de bulunduğu birçok dünya ülkesi ve bu arada Türkiye de uluslararası piyasalarda bir Çin tehlikesi ya da tehdidi altında olduklarını bilmektedir. Bu duruma “Çin Sendromu” adı verilmektedir. Türkiye açısından, bu sendroma dıĢ ticaret yönünden bakıldığında, yukarıda da incelendiği üzere, Türkiye ile Çin arasında ülkemiz aleyhine sürekli bir dıĢ ticaret açığı izlenmektedir. KuĢkusuz, bu açığın nedeni, Türkiye‟nin Çin Cumhuriyeti‟ne yeterince ihracat yapamamasından ve rekabette zorlanmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye‟nin Çin ile yaĢadığı dıĢ ticaret sorunlarının çok boyutlu nedenleri vardır: Ülkelerin yeterince ihracat yapabilmesi o ülkenin rekabet gücüne dayalıdır. Bu açıdan Türkiye ve Çin‟e bakıldığında, Çin Cumhuriyeti‟nin iĢgücü maliyetleri bakımından kaçınılmaz bir rekabet üstünlüğüne sahip olduğu görülmektedir. Çin ekonomisinin geliĢimine dair güvenilir istatistiksel verilerin bulunmaması nedeniyle, Amerikan ĠĢgücü Ġstatistikleri Bürosu kapsamlı bir araĢtırma yaparak, Çin sanayisinde iĢgücü maliyetlerinin doğru ölçülmesi amacıyla bir çalıĢma yürütmüĢtür. ÇalıĢmanın sonucuna göre Çin Halk Cumhuriyeti, Türkiye karĢında, birim iĢgücü maliyeti bakımından yaklaĢık 11 kat üstünlüğe sahiptir. Bu üstünlük, uluslararası piyasalarda ve Çin piyasasında Türk ihracatçıları açısından 1 2 Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi) Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi) AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 11 rekabet yönünde bir dezavantaj olarak değerlendirilebilir. Aslında, bu sorun sadece Türkiye‟nin sorunu olmayıp birçok dünya ülkesinin sorunu olarak gözükmektedir. Bir baĢka sorun, Türkiye‟nin Avrupa Birliği‟ne üyelik yolunda müzakere tarihi almasının etkisiyle, Türkiye‟ye gelen yabancı sermaye miktarı kısmen artmıĢ olup bu olgu TL‟nin değerlenmesine yol açmıĢtır. Aslında, son yıllarda Türk Lirası reel olarak zaten değerlenmekte idi. Türk Lirası‟nın değerlenmesi ise ihraç ürünlerimizin pahalanmasına neden olarak, Çin ve diğer ülkelerle dıĢ ticaret iliĢkilerimizde ilave güçlükler yaratmaktadır. Diğer yandan, Çin‟in uyguladığı düĢük kur rejimi de ayrı bir sorundur. Çin Merkez Bankası, Çin‟e giren sıcak para akıĢı nedeniyle, yükselme eğiliminde olan yuanı piyasadan dolar almak suretiyle dengede tutmaya çalıĢmaktadır. Buna neden olarak, Çin‟in ekonomik büyümesinin temel kaynağının ihracat sektörü olması gösterilmektedir. DıĢ ticaret bakımından; özellikle, Türkiye‟nin Çin‟e yönelik ihracatındaki en önemli sorunlardan biri de, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından uygulanan dıĢ ticaret mevzuatının ve hukuk mekanizmalarının yeteri kadar açık olmaması, tüm alanlarda standartların oluĢturulmaması, Türkiye ve diğer dünya ülkelerinin ihracatçıları açısından bir bilinmezlik ve belirsizlik doğurmaktadır. Türk ihracatçıları, Çin‟deki bu belirsizlik nedeniyle, ne ile karĢılaĢacaklarını yeterince tahmin edememekte ve ihracat yapmakta çekimser kalabilmektedirler. Önemli olarak nitelendirilmesi gereken ve Türk ihracatını olumsuz yönde etkileyen bir başka etken ise, Çin‟de üretim sürecinde hemen hemen hiçbir kurala uyulmamasıdır. Örneğin, üretimde çocuk işçilerin çalıştırılması, üretim esnasında çevre kirlenmesine önem verilmemesi, çalışma güvenliğinin ikinci planda tutulması gibi. Bu durum esasında, bir futbol oyununda oyuna elle müdahale etmeye benzemektedir. Yani, Çin Halk Cumhuriyeti uluslararası piyasalarda oyunu kuralınca oynamamaktadır. Çin‟in bu tavrına ilave olarak, ihracat firmalarını ihracat hibeleriyle desteklemeleri sonucunda, Çin ihracatçıları uluslararası piyasalarda üstünlük şansı kazanmaktadır. Türkiye‟nin ve bu arada birçok dünya ülkesinin uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü ve ihracatını olumsuz yönde etkileyen önemli unsurlardan biri de telif hakları ile ilgilidir. Çin Halk Cumhuriyeti‟nin fikri mülkiyet haklarını ihlal etmesi ve yoğun bir şekilde taklitçiliğe başvurması, yabancı firmaların ürünlerini gerçeklerinden daha düşük bir fiyattan piyasaya sürmesi olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Çin Hükümeti, 22.Aralık.2004 tarihinde fikri mülkiyet haklarını yasal koruma altına almaya yönelik bir düzenleme yapmıştır. Ancak, bu düzenlemenin uygulamada etkin olmadığı görülmektedir. Hatta, Çin‟in taklit üretime devam etmesi sonucunda 2010 yılı içinde ABD, Avrupa ve Japon firmaları yaklaşık 80 milyar dolar zarara uğramıştır. Önemli bir faktör de, Çin ve Türkiye arasındaki coğrafi uzaklıktır. UlaĢım harcamaları önemli bir maliyet unsurudur. Dolayısıyla, Türkiye ile Çin arasındaki coğrafi uzaklık maliyetleri artırdığından, iki ülke arasındaki ticareti olumsuz yönde etkilemektedir. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 12 Türkiye‟de enerji maliyetlerinin yüksek olması, Türk sanayisinin dünya ile rekabetinin önündeki en büyük engel olarak değerlendirilebilir. Enerji maliyetlerinin yüksekliği, Türkiye‟nin genelde diğer dünya ülkelerine ve özelde Çin Halk Cumhuriyeti‟ne ihracatını artırması ve rekabet edebilmesi açısından sorun teĢkil etmektedir. 2.2. ĠKĠ ÜLKE ARASINDAKĠ Ġġ BĠRLĠĞĠ OLANAKLARI Çin‟in sahip olduğu milli hâsıla, nüfus ve dıĢ ticaret hacmi ile dev bir pazardır. Çin, DTÖ üyeliği ile dünya ile entegre olma sürecine girmiĢ ve birçok alanda mevzuatını ve uygulamalarını uluslararası kurallara uyumlu hale getirmeye baĢlamıĢtır. Tam uyum zaman alacak olup DTÖ katılım anlaĢmasında, Çin‟in kurallarını belirli bir takvim çerçevesinde DTÖ kurallarına uygun hale getirmesi öngörülmektedir. Uygulamanın etkin olarak sürdürülmesi için de belirli bir zaman geçecektir. Ancak, her geçen gün dıĢa daha da açılan Çin, diğer dünya pazarlarının genelde doyum noktasına gelmiĢ olması, ABD, AB gibi büyük ekonomilerdeki daralmanın da etkisiyle, geliĢmiĢ ülkeler baĢta olmak üzere tüm dünya ülkelerinin ilgi odağı haline gelmiĢtir. Çin Halk Cumhuriyeti, 11.Aralık.2001 tarihinde DTÖ‟ne üyeliği ile imzalanan katılım anlaĢmasında, pazara giriĢ konuları açısından önemli sayılacak, aĢağıda özetlenen taahhütleri vermiĢtir: Katılım tarihinden (2001) itibaren 5 yıl içinde tüm tarife dıĢı engeller ve kota uygulamasına son verilmesi. Gümrük tarifelerinin, 2005 yılı itibariyle, sanayi mallarında %8,9‟a, tarım ürünlerinde ise 2004 yılı itibariyle %15‟e çekilmesi. Üretimde belirli oranlarda yerli girdi kullanılması zorunluluğuna ve ihracat performansına dayalı uygulamalara son verilmesi. Belirli firmalara tanınan dıĢ ticaret hakkı uygulamasına son verilmesi. Hizmet sektöründe(dağıtım ağı oluĢturulması, haberleĢme, hukuk/gözetim firmaları ve finansal alanlarda) sektörünün yabancı firmalara açılması. Bu çerçevede, Çin, Tarife dıĢı engellerin kaldırılması bağlamında, idari engelleri azaltmıĢtır (kota, ithal lisansı uygulaması, gümrük değerinin hesaplanması, standartlar ve teknik düzenlemeler). Ticaretin ağırlıklı olarak tarife ve kur politikası çerçevesinde yönlendirilmesine baĢlanmıĢtır. Tarife indirimi kapsamında, 2005 itibariyle ortalama %9,9 seviyesine ulaĢılmıĢ bulunmaktadır. Ancak, gümrük tarifeleri, ithalatı teĢvik edilen sanayi girdilerinde %3 iken, hassas olan nihai ürünlerde halen %80‟lere kadar varmaktadır. Otomotiv, tekstil, makine, elektrik-elektronik ürünler, inĢaat malzemeleri, tarım (bira) hassas sektörler arasında yer almaktadır. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 13 DıĢ ticarette belirli firmalara tanınan ithalat/ihracat hakkı uygulamasına son verilmiĢ, bunun yerine “kayıt uygulamasına” baĢlanmıĢ ve koĢulları sağlayan firmalara (özellikle firma için ithalatın gerçekten ihtiyaç olup olmadığına bakılmaktadır) ticaret hakkı tanınması hükme bağlanmıĢtır. Yerli katkı kullanılması zorunluluğu öngeren uygulamaya önemli ölçüde son verilmiĢtir. Eczacılık ürünlerinde dağıtım hakkı uygulaması bir ölçüde yumuĢatılmıĢtır. Çin pazarı yakın gelecekte DTÖ kuralları çerçevesinde uluslararası kuralların uygulandığı bir pazar olacaktır. Dolayısı ile gümrük tarifelerindeki indirim baĢta olmak üzere, pazar yapısındaki değiĢim dikkate alındığında, Çin, pazara giriĢ koĢulları açısından üçüncü ülkeler için önemli fırsatlar tanımaktadır. Ancak, bu aĢamada Çin‟de pazar payı edinmek isteyen tedarikçi ülkeler arasındaki rekabet daha da kızıĢacaktır. 3.0 TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN KONULAR 3.1 VERGĠ TÜRLERĠ, MĠKTAR VE DÖNEMLERĠ Çin‟de vergiler merkezi vergi ofisleri, yerel vergi ofisleri ve gümrük idareleri tarafından tahsil edilmektedir. Ulusal düzeyde vergi ofisleri esas itibariyle kurumlar vergisi, KDV ve tüketim vergisinin tahsilâtından sorumlu iken yerel vergi ofisleri gelir vergisi, iĢ vergisi, arsa değer artıĢ vergisi, kentsel emlak vergisi, taĢıt ve araç kullanım vergisi, kentsel bakım ve inĢaat vergisi ile damga vergisi gibi yerel vergilerin tahsilâtından sorumludur. Gümrük idareleri ise ithalat sırasında alınan gümrük vergileri, KDV ve tüketim vergilerinin tahsilâtından sorumludur. Kurumlar Vergisi: Çin‟de bir tesisi bulunan yabancı sermayeli iĢletmeler %30 kurumlar vergisi, ayrıca üretim ve diğer faaliyetleri, temettüleri, faiz ve kira gelirleri, telif ücretleri ile Çin‟deki iĢleri ile bağlantılı olarak Çin‟in içi ve dıĢından elde ettikleri diğer tüm gelirleri üzerinden %3 oranında yerel gelir vergisi öder. Tüketim Vergisi: KDV dâhil hesaplanmaktadır. Vergi %3 ile %50 arasında değiĢen 25 değiĢik oranda/miktarda alınmaktadır. ĠĢ Vergisi: UlaĢtırma, iletiĢim, finans, posta, haberleĢme, inĢaat, sigorta, eğlence gibi sektörlerde hizmet temini ile maddi olmayan duran varlıkların el değiĢtirmesi ve ÇHC sınırları içindeki taĢınmazların satıĢından alınan bir vergidir. ĠletiĢim ve ulaĢtırma sektörlerinde %3 olan iĢ vergisi oranı eğlence sektöründe %20‟ye kadar çıkmaktadır. 9 değiĢik oran mevcuttur. Ödenecek vergi, hâsılata vergi oranının uygulanması ile hesaplanmaktadır. KiĢisel Gelir Vergisi: Gelir vergisi %5 ile %45 arasında değiĢen oranlarda alınır. Gelir artıĢına paralel olarak artan bir vergidir. Aylık gelirin Çin vatandaĢları için 800 RMB (100 dolar), yabancılar için ise 4.000 RMB (500 dolar)‟lik bölümü gelir vergisinden muaftır. Çin‟de yerleĢik olmayanlar eğer kâr, faiz, kira veya telif geliri elde etmiĢlerse veya iĢletmeleri AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 14 var ancak Çin‟deki faaliyetleri ile bağlantılı bir gelirleri yok ise %10 oranında gelir vergisine tabidir. Katma Değer Vergisi: ÇHC genelinde %17 ve %13 olmak üzere iki KDV oranı mevcuttur. Hububat, yemeklik sebze yağı, içme suyu, ısıtma ve soğutma, sıcak su, kömür gazı, sıvılaĢtırılmıĢ petrol gazı, doğalgaz, metan, yurt içi kullanıma yönelik kömür ürünleri, kitap, dergi, gazete, gıda ürünleri, kimyasal gübre, haĢere ilaçları, zirai makineler, zirai plastik kaplama ve yasa tarafından sayılan diğer malların satıĢ ve ithalatı %13 KDV‟ye tabidir. Arsa Değer ArtıĢ Vergisi: Kamu taĢınmazının kullanım hakkının transferinden doğan gelirlere uygulanan bir vergidir. Vergi salınmadan önce mükellefin yaptığı masrafların düĢülmesine izin verilir. %40, %50 ve %60‟a kadar çıkabilmektedir. Kentsel Emlak Vergisi: Yabancı sermayeli iĢletmelere veya yabancılara ait tüm gayrimenkulün orijinal değeri üzerinden %10–30 kesinti yapıldıktan sonra bulunan meblağa %1,2 vergi uygulanarak veya kira gelirinden %12 kesilerek elde edilmektedir. 3.2 TÜRKĠYE’NĠN ÇĠN’DEKĠ TEMSĠLCĠLĠKLERĠ T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticaret MüĢavirliği (Turkish Embassy, Trade Counsellor) Dong Wu Jie 9, Sun Li Tun 100600 Beijing Tel: (86) (10) 65 32 38 46 Faks: (86) (10) 65 32 32 68 Genel ağ sitesi : www.turkey.org.cn E-posta: dtpek@public.fhnet.cn.net Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Ticaret MüsteĢarlığı Uğur Mumcu Cad, No:72, 06700 GaziosmanpaĢa, Ankara Tel: 0312 437 71 07 Faks: 0312 446 67 62 Genel ağ sitesi: tr.mofcom.gov.tr Çin Halk Cumhuriyeti Ġstanbul BaĢkonsolosluğu Ticaret ve Ekonomi Bölümü MemduhpaĢa Yalısı Kireçburnu Mah. Mısırlı Cad. Sarıyer, Ġstanbul Tel: 0212 299 26 34 – 0212 299 21 88 Faks: 0212 299 26 33 – 0212 299 21 87 E-posta: sws@netone.com.tr 3.3 DĠĞER ADRESLER Çin DıĢ Ticaret ve Ekonomik ĠĢbirliği Bakanlığı MOFTEC 2 Dong Chang An Avenue Beijing Tel: 861065198114 AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 15 Çin Uluslararası Ticareti GeliĢtirme Konseyi 1 Fuxingmenwai Street Beijing 100860 Tel: 861068533204 Faks: 861068511370 Çin Uluslararası Ekonomik ve Ticari Arbitrasyon Komisyonu East Beisanhuan Road Beijing 100028 Tel: 861064677395 Faks: 861064677335 Çin Uluslararası Ticaret Odası (CCOIC) (CHINA CHAMBER OF INTERNATIONAL COMMERCE) 1 Fuxingmenwai Street Bejing 100860 China Uluslararası ĠliĢkiler Bölümü, Asya ĠĢleri Dairesi Tel: 86 10 685 332 04, 685 234 20, 685 735 56 Faks: 68 10 685 113 70 Fuar Bölümü Faks: 86 10 685 336 84, 685 113 70 Genel ağ sitesi: www.english.ccpit.org Türk-Çin Ticaret Odası Andaç Sok. 10, YeĢilköy, 34800 Ġstanbul Tel: 0212 662 62 52 Faks: 0212 663 01 54 3.4. ĠġADAMLARI ĠÇĠN PAZARA GĠRĠġTE YARARLI BĠLGĠLER UlaĢım Çin‟e giriĢ sırasında bulundurulması gereken belgeler arasında geçerli bir pasaport ve vize yanında, sınırda doldurulan “GiriĢ ve ÇıkıĢ Kayıt Formu” önemlidir. Ayrıca ülkede 6 aydan daha fazla kalacak kiĢilerden HIV negatif belgesi istendiği bilinmelidir. Çin içinde seyahat amacıyla kullanılacak araçlar içinde otobüsler en sık kullanılanlardır. Genelde numaralarla belirlenmiĢ hatlarda çok sayıda otobüs çalıĢır ve bunlar sabah 5.00‟ten gece 23.00‟e kadar duraklardan geçmektedir. Metro sistemi Pekin, ġanghay ve Tianjin gibi belli Ģehirlerde tüm olanaklarla donanmıĢ olarak hizmet vermektedir. Tüm tabelalar Çince yanında Ġngilizce ile de yazılmıĢtır. Duyurular da Ġngilizce olarak tekrarlanmaktadır. Minibüsler, özellikle baĢlıca ticaret ve turizm merkezleri arasında bolca bulunduklarından tavsiye edilmektedir. Taksi, tüm merkezlerde kolaylıkla bulunabilen ve çok pahalı olmayan bir alternatiftir. Konaklama Otel rezervasyonlarının önceden yapılması gerektiği, yoğun talep dönemlerinde özellikle hatırlanmalıdır. Halen sahip oldukları olanaklar ve hizmetleri açısından, Çin‟in baĢlıca otelleri uluslararası standartları yakalamıĢ durumdadır. Oteller, yüksek, orta ve düĢük kalite olmak üzere üç gruba ayrıldığında, yüksek kalite olanların Batı‟daki otellerden çok farklı olmadıkları AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 16 söylenebilir. Orta kalite oteller genelde turistlere hizmet verir ve güvenle kalınabilecek yerler durumundadır. DüĢük kalite oteller daha ziyade motel niteliğindedir. Çin‟de kalınan yerlerde çalıĢanlara bahĢiĢ verilmez. Gerekli Telefonlar Hırsızlık, yangın alarmı ve ilkyardım gibi durumlarda baĢvurulacak telefonlar 110, 119 ve 120 olarak bildirilmiĢtir. Bilinmeyen numaraları öğrenmek için Çin içinde 114 çevrilmektedir. ĠĢ GörüĢmeleri Çin‟deki iĢ gelenekleri arasında soyadının önce kullanılması önemlidir. ĠĢ toplantıları sırasında kart alınıp verilmesi doğal bir uygulamadır Kartın bir yüzünün Çin harfleriyle yazılmasının uygun olacağı düĢünülmektedir. ĠĢ toplantıları için, gerek kamu kurumlarında gerekse büyük Ģirketlerde özel salonlar kullanılır. Büroların kullanılması adet değildir. Toplantılar resmi bir havada geçer ve oturulan yerler protokole göre belirlenir. En üst düzey Çinli katılımcının, en üst düzey misafiri kendi sağına oturtması yaygın bir uygulamadır. Dakik olmak önemlidir. Toplantı sırasında her iki taraf kısa bir tanıĢma ve açıĢ konuĢması yapar. Önemli olan, bundan sonraki kısımda Çinli taraf önce söze baĢlamıĢsa, sonuna kadar müdahale etmemek ve kendi görüĢlerini en sonda söz alındığında dile getirmektir. ĠĢ toplantıları sırasında, Çinlilerin ev sahibi olduğu akĢam yemeklerinin erken saatte baĢladığını bilmek gerekir. ĠĢ yemekleri çoğu kez aksam saat 18.00‟de baĢlatılır. Yemek aniden saat 20.00 gibi sona erdirilir. Bu ĢaĢırtıcı gelse de yaygın bir durumdur. Vize Uygulaması YeĢil ve gri hizmet pasaportu taĢıyanlar dıĢındaki tüm Türk vatandaĢları ülkeye girmek için vize sahibi olmak zorundadır. Vize için baĢvurulan pasaportun en az 6 ay daha kullanım süresi olmalıdır. Türkiye‟den gidilirken turistik amaçlı vize yetkili seyahat Ģirketinden davetiye almak suretiyle verilmektedir. ĠĢ amaçlı gidiĢlerde Çin‟deki bir firmanın davetiyesine sahip olmak gerekmektedir. Ayrıca söz konusu Çinli firmanın böyle bir davetiye göndermek için yetkili olması ve davetiyeyi yerel hükümetten onaylatması gerekmektedir. Davetiye ile vize baĢvurusu yapılırken kiĢinin çalıĢtığı yere ait faaliyet belgesi, vergi levhası, antetli kâğıda Ģirket dilekçesi ve imza sirküleri talep edilmektedir. Ankara için vize baĢvuruları pazartesi, salı ve perĢembe günleri saat 9.30 – 12.00 arasında kabul edilmektedir. BaĢvuru sırasında 1 adet fotoğraf gerekmekte, ayrıca bir form doldurulmaktadır. Vize verilmesi yaklaĢık 5 – 10 gün sürmektedir. O nedenle Büyükelçiliğe mümkün olduğunca erken baĢvuru yapılması tavsiye edilmektedir. Turistik çıkıĢlarda uçak gidiĢ dönüĢ konfirmasyonu ve banka hesap cüzdanı fotokopisi istenmektedir. AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 17 4.0 YARARLANILAN KAYNAKLAR DıĢ Ticaret Birliği (www.disticaretbirligi.org) DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı, Bilgi ĠĢlem Merkezi Verileri http://bilgi.dtm.gov.tr DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı, AnlaĢmalar Genel Müdürlüğü Economist Intelligence Unit, China Country Profile, 2009 Economist Intelligence Unit, China Country Report, International Trade Center (ITC) TradeMap Veritabanı www.trademap.net T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticaret MüĢavirliği Raporları ve Kurum Adres Listesi Tradepartners www.tradepartners.gov.uk DıĢ Ekonomik ĠliĢkiler Kurulu, www.deik.org.tr Tradepartners Ġnternet Site, www.tradepartners.gov.uk BirleĢmiĢ Milletler Uluslar arası Ticaret Veri Bankası (http//comtrade.un.org/db China Distrubution&Trading (www.lifunggroup.com) CIA The World Factbook, Country Profiles, China Doing Business in China (www.communicaid.com) National Bureau of Statistics of China (www.stats.gov.cn) AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011 18