takoz, böcek, krevides, karides, yengeç, kaplumbağa

— 2—
takoz, böcek, krevides, karides, yengeç, kaplumbağa, ahtapot, deniz kestanesi ve diğer su mah­
sulleri de, yüksek gıda kıymetleri dolayısiyle bes'enme sahasında mühim yer işgal etmekte ve.ba­
lıktan daha önemli ihracat metalarını teşkil etmektedirler.
Balıkların en iyi kıymetlendirme şekli, şüphesizdir ki, doğrudan doğruya istihlâkidir. Fakat
balığın ihtiyaçtan çok fazla olduğu yer ve mevsimlerde, taze halinde müstehlike ulaştırılamama­
sı takdirinde, nihayet cins ve kalite dolayısiyle, bir kısmının konserve edilmesine veya başka
maddeler istihsali suretiyle kıymetlendirilmeleri cihetine gidilmesine zaruret hâsıl olmakta ve bu
yüzden de muazzam bir endüstri doğmuş bulunmaktadır.
Kurutma, tuzlama, isleme, salamura şeklinde kıymetlendirme yanında, her türlü yağlı ve salçalı kutu konserveciliği, balık ezmeleri imalâtı bu endüstrinin kollarını teşkil etmekte ve bir kısım
balıkların ve bu meyanda yunus balıklarının yağlarından ve derilerinden de istifade olunmaktadır.
Balık derileri, kara hayvanları derilerinin aksine mesamatsız olduğundan, su geçmez deri is­
tihsali bakımından büyük bir önem arzetmektedir. Umumiyetle, çizme, ayakkabı, kadın çantası ima­
lâtında ve mezkûr vasfı dolayısiyle, gaz maskesi imalinde de kullanılmaktadır.
Morina balığından çıkarılan yağ tababette kullanıldığı gibi, diğer balıklardan ve yunus ba­
lıklarından çıkarılan yağdan da endüstride faydalanılmaktadır. Balık yağı, derilerin terbiyesinde
çeliklere su verilmesinde, ressamlıkta kullanılan yağlı boya , vernik, sabun imalinde ve diğer bir
kısım endüstri kollarında istimal olunmaktadır.
Istahlâk fazlası balıklarla, diğer şekillerde kıymetlendirmeden elde edilen bakiyelerden, hay­
van beslenmesinde veya uzvi gübre olarak kullanılan balık unu imalâtında faydalanılmaktadır.
Bâzı memleketlerde su mahsullerinin yanında mütalâa edilen tuz, insan ve hayvan
gıdasının
esaslı maddelerinden biri olduktan ve gıda maddelerinin muhafazasında kullanıldıktan başka,
sodyum, klor ve müştakları istihsalinde ilk maddeyi teşkil etmekte; deniz alklerinden iyot ve
müştakları imalâtında istifade edilmektedir.
İstiridyeden elde edilen tabiî incinin ziynet eşyalarının en kıymetlilerinden mâdut olduğu
malûmdur.IIususi surette yetiştirilen istiridyeden elde olunan kültür incileri de ziynet eşyası ola­
rak geniş istimal sahası bulmaktadır. Tatlı su kefalı pullarından yapılan Şark esansı, harcıâlem
ziynet eşyasından mâdut sun'i inci imaline yaramakta, bâzı balıkların pullarından da sun'i çiçek
imal edilmektedir.
Denizden çıkarılan sünger büyük bir kıymet ifade ettiği gibi, mercan ve sedef çok eski zaman­
lardan beri ziynet eşyası olarak kullanılmaktadır. Sedef, ayrıca, kakma mbbilye ve sair kıymetli
eşya imalinde de istimal edilmektedir.
Su mahsulleri istihsalinin ve bu mahsulleri kıymetlendirme sanayiinin gelişmesine muvazi
olarak, diğer birçok endüstri şubeleri de gelişmiştir, ki balıkçılık ve süngercilik vasıta, ımalzeme
ve konservecilik için muktazi kabları, makine ve teçhizatı imal eden endüstri bu meyandadır.
Tabiî muhit şartları, karada yetişen hayvanat ve nebatat üzerinde olduğu kadar, sularda
yaşıyan yaratıklar üzerinde de müessirdir.
Filhakika, su mahsullerinin yetişmeleri, üremeleri, tenevvüatı ve kaliteleri bu şartlara bağ­
lıdır.
Suların ihtiva ettiği enılâh miktarı, mevcut yemler - kabuklu hayvanlar, planktonlar - sula­
rın derinliği ve cereyanları, sühunet, ziya, tuzluluk derecesi, suları çevreliyen karaların teşekkülâtı ve marazları müessir faktörlerdir.
îşte bu faktörlerden müteşekkil tabiî muhit şartlarının fevkalâde elverişliliği dolayısiyle,
memleketimizi üç taraftan çevreliyen denizler ve iç sularımız mebzul, mütenevvi ve yüksek kali­
tede su mahsullerini ihtiva etmektedir.
Memleketimizde, öteden beri müteammem avcılık şekliyle ilgili olarak, en fazla istihsal olu­
nan ve bu itibarla da iktisadi bir kıymet arzeden muhacir balıklarımızın 13, yerli dip balıkları­
mızın 60, gezici dip balıklarımızın da 40 kadar nevide bulunduğunu nazara almak, denk balık­
larımızın tenevvüatı hakkında bir fikir verebilir.