SOLUNUM SİSTEMİNİN ANATOMİSİ Yrd. Doç. Dr - E
advertisement
SOLUNUM SİSTEMİNİN ANATOMİSİ Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN SOLUNUM/ SOLUNUM SİSTEMİ • Atmosferdeki oksijenin kana geçmesi, kan dolaşımındaki karbondioksitin atmosfere geri verilmesi işlemine solunum (Respirasyon) denilir. • Solunum iki fazdan meydana gelir. Soluk alma (İnspirasyon) ve soluk verme (Ekspirasyon). Doğumdan sonra başlayan solunum fonksiyonu bir ömür boyu devam eder. Solunumun durmasından 3- • Solunum sistemi, solunum organı olan akciğerler ve solunum yolları ile diğer yardımcı oluşumlardan meydana gelir. Solunum yollarının göğüs kafesi içerisinde kalan kısmına Alt solunum yolları, göğüs kafesi dışında kalan kısmına ise Üst solunum yolları adı verilir. • Ağız ve burun yoluyla vücuda giren hava yutak ve gırtlaktan geçtikten BURUN (NASUS, RHINOS) • Üst solunum yollarının başlangıç bölümü olan burun aynı zamanda koku alma organı olarak işlev görür. • Burnun dıştan görünen kısmına dış burun ya da (Nasus externus) denilir. • İçte kalan kısım ise burun boşluğu (Cavitas olarak adlandırılır. nasi) • Nasus externus, yüzün orta kısmına Burun kemiği Üst kıkırdak Septum Alt kıkırdak yerleşmiş olan üç yüzlü piramit şeklinde bir çıkıntıdır. Yan yüzler ortada birleşerek dorsum nasi yani burun sırtını meydana getirirler. Alt yüz de ise nares denilen iki tane burun deliği bulunur • Dış burunun kemik çatısı os maxilla, os frontale ve os nasale tarafından oluşturulur. Bu kemik oluşumlar burun kökünü meydana getirirler. • Burunun uç kısımları ise yumuşaktır. Nares Deri altında burun kıkırdakları (Cartilago nasales) bu esnekliği sağlar. Cartilago Nasalis ve Kemik yapılar Os Frontale Os lacrimale Os Nasale Processus Frontalis maxilla Cartilago nasi lateralis Os Zygomaticum Cartilago nasi accesorius Cartilago alaris major Cartilago alaris minor Nares CONCHA NASALİS • Burun boşluğunun dış yan duvarında yukarıdan aşağıya doğru uzunlamasına yerleşmiş midye kabuğu seklinde üç çıkıntı bulunur. Bu çıkıntılara sırasıyla 1) Concha Bu çıkıntıların her birinin altında ise meatus nasi superior, meatus nasi medius ve meatus nasi inferior adında birer yol bulunur. 2) Bu yollardan her birine burun civarında yerleşmiş olan paranasal sinuslar ve gözyaşı kanalı açılır. nasalis superior, Concha medius nasalis SİNUS PARANASALES • Burun Bu oluşumlar kafa kemiklerinin ağırlığını azaltır ve konuşmaya rezonans katar. Burundan giren solunum havasını ısıtmaya ve nemlendirmeye yardımcı olurlar. Sinuslar içlerinde bulundukları kemiklere göre isim alırlar. boşluğunu çevreleyen kemiklerin bazılarının içlerinde ‘’Sinus’’ adı verilen boşluklar bulunur. Burun mukozasının devamı şeklinde mukoza tabakası bu boşlukların iç yüzeylerin döşer. Her bir sinus en az bir kanal aracılığı ile burun boşluğunun içerisine açılır. Sinusların fonksiyonları hakkında LARYNX (GIRTLAK) • Ses organı olan gırtlak, boyun bölgesinde yutak ile nefes borusu arasında yerleşmiştir. Gırtlağın iskeleti kıkırdaklar tarafından oluşturulur. Kıkırdak yapıların arasını dolduran bağ dokusu ve ligamentler bu oluşumları birbirine bağlarlar. Larynx’in iç kasları ise kıkırdaklara tutunurlar ve bu kıkırdakların hareketlerini sağlarlar. Bu hareketler sayesinde hem seslendirme hem de soluk yolunun gerektiğinde açılması ya da LARYNX KIKIRDAKLARI (CARTİLAGO) 1) Cartilago Cuneiforme 2) Cartilago Corniculate 3) Cartilago Cricoidea 4) Cartilago Arytenoidea TRACHEA (SOLUK • Solunum sisteminin larynx’ten BORUSU) sonra gelen 10-13 cm uzunluğundaki boru seklindeki parçasına Trachea denilir. Üst üste dizilmiş 15-20 tane at nalı şeklindeki kıkırdağın bağ dokusu ile birbirine bağlanması ile oluşmuştur. Kıkırdakların arkada kalan açık kısımları m. trachealis adındaki düz kas dokusu tarafından kapatılmıştır. Trachea’nın iç yüzeyi ise tüylü epitel hücrelerinden oluşan mukoza tabakası tarafından döşenmistir. Trachea’nın BRONCHİ (BRONŞLAR) • Trachea, bifurcatio trachea denilen Hava yollarının son ulaştığı nokta akciğer dokusu içerisindeki hava kesecikleri yani alveollerdir. Bu keseciklerin etrafı damarlarla sarılıdır. Alveol içerisine ulaşan oksijen, kese duvarından damara ulaşarak sistemik kan dolaşımına geçerken kan dolaşımındaki karbondioksit de tersi bir yolla alveol içerisine geçer. Böylece gaz değişimi gerçekleştirilmiş olur. Çatallanma noktasında iki ana bronşa ayrılır. Bunlar bronchus principalis dexter (sağ ana bronş) ve bronchus principalis sinister’dir (sol ana bronş). Sağ ana bronş sola göre daha kısa, daha geniş ve daha dik konumdadır. Bu nedenle trachea’ya kaçan yabancı cisimler çoğunlukla sağ akciğere doğru yönelirler. Ana bronşlar kısa bir seyirden sonra akciğerlerin medial yüzlerinden içeri girerek bronchus lobaris denilen ve akciğerlerin her bir lobu için bir tane olacak şekilde dallanırlar. Bu oluşumlar ise bir ağaç dalı gibi ayrılmaya devam ederler ve sırasıyla ve bronchialis adıyla devam ederler. PULMONES (AKCİĞERLER) Göğüs kafesi içerisine yerleşmiş olan bir çift solunum organından her birine akciğer (pulmo) denilir. Piramit şeklinde olan bu organlardan sağdaki soldakine nazaran biraz daha kısa fakat enlidir. Sol tarafta kalp bulunduğundan bu taraftaki akciğer sağdakinden biraz küçüktür. Trachea’nın bifurkasyon bölgesinden sonra dallanan bronşlar her iki akciğerin içine doğru yönelirler. AKCİĞERİN TEMEL YAPILARI • Akciğerin mediastinum yüzünde akciğer göbeği (Hilus pulmonis) bulunur. Buradan Brochus pirincipalis dexter ya da sinister, sinirler, akciğer arteri ve venleri ve lenf damarları geçmektedir. • Akciğerler fissura denilen yarıklar ile loblara ayrılır. • Sağ akciğer 3, • Sol akciğer 2 loba ayrılmıştır. SAĞ AKCİĞERİN ANATOMİK BÖLÜMLERİ 1) Apex Pulmonis 2) Lobus Superior 3) Facies Costalis (Dış yüz), Facies Mediastinalis (İç yüz), Facies İnterlobalis (Loblar arası yüz), Facies diaphragmatica (Diyaframa oturan yüz) 4) Lobus Medius PLEURA (GÖĞÜS KAFESİ ZARI) • Göğüs iç yüzeyleri ve diaphragma’nın üst yüzeyini saran Lamina parietalis (duvar yaprağı) ile • Bu iki pleura arasında bir boşluk vardır. Buna Cavum Pleura denir. Nefes alma (İnspirasyon) esnasında bu pleura genişleyerek giren hava ile nedeniyle akciğerlerde genişleme gösterir. Nefes verme (Ekspirasyon) esnasında ise bu pleura daralır ve akciğerlerdeki hava dışarıya doğru tahliye olur. kafesinin Akciğerlerin dış yüzeyini saran Lamina visceralis (organ yaprağı) olmak üzere iki yapraktan oluşmuş bir zar yapısıdır. DOLAŞIM SİSTEMİ Sindirim sistemi aracılığı ile vücudumuza alınan gıdalar bağırsaktan emilerek kan dolaşımına geçer ve hücrelere ulaştırılırlar. Solunum sistemi aracılığı ile alınan oksijen de kan dolaşımına geçerek hücrelere ulaşır. Hücreler oksijen yardımı ile bu besin maddelerini hücre içerisinde parçalayarak kullanır. Karbondioksit ve diğer atıklar kan dolaşımı aracılığı ile KALP (COR) Grekcesi cardia olan içi boşluklu, kaslar ve diğer fibrotik yapılardan meydana gelmiş bir organdır. Göğüs kafesinin içerisinde ve iki akciğerin arasında yerleşmiş olan kalp, pompa gibi çalışarak kanın vücutta dolaşmasını sağlar. Kalp, sternum’un arkasında ve omurganın ön tarafındadır. 2/3’lük kısmı orta hattın solunda iken • Dıştan bakıldığında tabanı arkada, tepesi önde ve sola yönelmiş bir koni gibidir. • Kalp 4 odacıktan meydana gelmiştir. Bu odacıklardan • 2 tanesi atrium’lardır (kulakçıklar) ve Kalbin arka tarafında atrium’lara ilave olarak arka tarafta yerleşir. kalbe giren ya da kalpten çıkan büyük damarlar bulunur. Sağlı ve sollu yer alan bu • Sağlı sollu iki damarlar kanın kalpteki dolaşımında en ventrikül (karıncık) büyük rolü üstlenirler. ise önde bulunur. Kalbe dıştan bakıldığında; 1) Arkadaki atrium’lar ile öndeki ventriculus’ları birbirinde ayıran bir oluk kalbin taban kısmında çepeçevre dolanırken görülür. Bu oluğun adı sulcus atrioventricularis’tir ve içerisinde kalbin koroner arterleri ve venleri yağ dokusuna gömülü olarak bulunurlar. 2) Karıncıkları birbirinden ayıran öndeki oluğun adı, sulcus interventricularis anterior, arkadakinin adı, sulcus interventricularis posterior’dur. KALBİN ODACIKLARI Atriumlar, kalbin arka tarafındaki içi boşluklu yapılardır. Her iki odacık, ‘’Septum interatriale’’ adındaki bir duvar yapısı ile birbirinden ayrılırlar. Kalbin ön tarafında ise ventriculus’lar bulunur ve bunlar da ‘’Septum interventriculare’’ ile birbirinden ayrılırlar. Aynı tarafın atrium ve ventriküller, aradaki delikler vasıtasıyla ATRİUM DEXTRUM (SAĞ Kalbin sağ arka tarafındadır. Sol KULAKÇIK) tarafında septum interatriale adını verdiğimiz her iki atriumu birbirinden ayıran duvar görülür. Bu duvar üzerinde fossa ovalis adında bir çöküntü bulunur. Bu çöküntü anne karnında iken deliktir (foramen ovale), ancak doğumdan sonra kapanır. Kapanmaması durumunda sağ ve sol atriumlar arasında kan geçişi olur. Böylece sol atrium’daki oksijenden zengin kana karbondioksitli kan karışır. Atrium Dextrum içinde V. Cava Superior ile V. Cava İnferior adını verdiğimiz dokulardaki venöz kanı taşıyan damarlar bulunur Atrium dextrum, ön tarafında bulunan ‘’Ostium atrioventriculare dextrum’’ adlı delik aracılığı ile ventriculus dexter’e açılır. Bu delik üzerinde valva atrioventricularis dextra (valva tricuspidalis) bulunur. Bu kapakçık kanın sağ karıncıktan geriye yani sağ atrium’a dönmesini önler. VENTRİCULUS DEXTER (SAĞ KARINCIK) Atrium Dextrum’un hemen altında bulunan Ventriculus Dexter sağ yarımda bulunan karıncıktır. Atrium Dextrum’daki kan buraya gelir. Aralarında kapağa Valva atrioventricularis dextra denir. Burada toplanan kan A. Pulmonaris’e aktarılır. Bu yolun kapağına ise Valva Trunci Pulmonaris denir. ATRİUM SİNİSTRUM (SOL Akciğerlerde oksijenlenen KULAKÇIK) kan bu V. Pulmonalis’ler aracılığı ile ile atrium sinistrum'a ulaşır. Atrium sinistrum'un ön tarafında bulunan ostium atrioventriculare sinistrum adındaki delik uzerinde valva mitralis (valva atrioventriculare sinistra) adlı kapakçık bulunur. Bu kapakçıklar sol ventrikülün içine doğru uzanır. Atrium kasıldığında içerisindeki kan ostium VENTRİCULUS SİNİSTER (SOL KARINCIK) Sol Atrium’dan gelen kan Mitral kapak ile kaplanan Ostium atrioventiculare sinistrum’dan geçerek sağ karıncığa gelir. Buradaki temiz kan ‘’Ostium Aorta’’ adı verilen delik vasıtasıyla 3 kapaklı bir damar olan ‘’Aorta’’ ile tüm vücuda pompalanır. Aorta’ya pompalanan kan tekrar ventrikülüse veya atrium’a geri dönmez. KALBİN DAMARLARI Vv. pulmonales: Sayıları 4-5 tane olan ve akciğerlerden oksijenli kanı kalbin sol atrium'una ulaştıran damarlardır. Aorta: İnsan vücudundaki en büyük atardamardır. Ventriculus sinisterdeki oksijenli kanı bütün vücuda dağıtmak üzere kalpten ayrılır. A.Pulmonalis: Sağ ventrikülüsten akciğere kirli kan gönderir. V. cavae superior: Kalp seviyesinin üstünde kalan vücut bölümlerinden yani thorax, başboyun ve üst ekstremitelerden gelen kanı kalbin sağ atrium'una taşıyan toplardamardır. Sağ atrium'un üst tarafına açılır. V. cavae inferior: Kalp seviyesinden aşağıda kalan vücut kısımlarının yani karın boşluğu, iç organların bir kısmı, ve alt ekstremitelerden gelen kanı atrium dextrum'a ulaştıran toplar damardır. Sağ atrium’un alt kenarına açılır.
