NÜFUS YAŞ VE CİNSİYET GRUPLARININ GÖÇE ETKİSİ ( YOZGAT
advertisement
NÜFUS YAŞ VE CİNSİYET GRUPLARININ GÖÇE ETKİSİ ( YOZGAT ÖRNEĞİ ) Recep YURT1 Özet Göç, coğrafi mekânlar ve nüfus özelliklerinin değişimi üzerinde önemli bir etkendir. Bu araştırmada da son dönemde Yozgat ilinden yaşanan iç göçün yönü ve miktarı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca Yozgat ilinden gerçekleşen göçün il nüfusunun cinsiyet ve yaş grubu üzerinde nasıl bir etki oluşturduğu araştırılmıştır. Araştırma sonucunda Sivas il nüfusunda çocuk ve genç nüfus oranı azalırken, yaşlı nüfusun arttığı tespit edilmiştir. Sivas ilinden yaşanan göçün il nüfusunun cinsiyet dağılımında bir dengesizliğe yol açmadığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Göç, Göç Etmek ,Göç Nedenleri, Türkiye ,Yozgat, Nüfus Özellikleri Abstract The Effect of Immigration Movement on the Gender and Age Group of the Population ( Yozgat Sample) According to the general population registration of 2015, Yozgat is with its 419.440 cities a city of medium size (TUİK2015).The increase of populationin Yozgat is smaller than the increase of population in Turkiye generally. While this rate increased in the city, it decreased in the province. The sex ratio is on the side of the female(% 50,8) TUİK The age ratio is similiar to that of the developing countries. The population density is 30 persons in 1 km2, Keywords: Migration, Immigration, Turkey, Causes of Immigration, Yozgat 1.GİRİŞ Bu çalışma, göç olgusunun tanımlarını ve çeşitlerini genel bir bakış altında inceleyerek, Türkiye’de içgöç olgusunun neden olduğu nüfus hareketlerini çeşitli istatistikî veriler ile ortaya koymaktadır. Türkiye’nin içgöç tarihi irdelenerek, içgöç olgusunun zaman içerisinde geçirdiği süreçler aydınlatılmaya çalışılmıştır. İçgöç olgusunun Türkiye’yi nasıl etkilediği, hangi yerleşim merkezlerinin ne ölçüde etkilendiği ortaya konulmuştur. İçgöç oluşumunda hangi faktörlerin yer aldığı, faktörlerin oluşma nedenleri analizi ve istatistikî olarak anlatılmıştır. Çalışmanın üçüncü kısmını oluşturan Yozgat örneğinde ise; Yozgat’ta yaşanan iç göç olgusu istatistikî olarak analiz edilmiştir. Yozgat araştırması neticesinde elde edilen veriler Türkiye gerçeği ile karşılaştırılarak güncel bilgiler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma sahası olarak Yozgat ili yönetim sınırları ve Yozgat doğumlu nüfusun göçlerle ulaşabildiği yerler esas alınmıştır. Ancak, göçlerin yoğunlaştığı merkezler ve nedenleri, ön palana çıkarılmaya özen gösterilmiştir. 2. Coğrafi Özellikleri 2.1. Fiziki Coğrafya Özellikleri Yozgat ili Yozgat Çayı Vadisi’nin yamaçlarında kurulmuştur. Ankara-Sivas karayolu ilçe merkezinYrd.Doç.Dr., Giresun Üniversitesi, yurt61@hotmail.com 1 467 den geçer. Ankara’ya 217 km mesafededir. Doğusunda Sivas, Tokat illeri; güneyinde Kayseri ve Nevşehir illeri; batısından Kırşehir ve Kırıkkale illeriyle, kuzeyde Amasya ve Çorum illeriyle komşudur (Haita.1.). 2.1.1. Platolar Yozgat arazisinin yeryüzü şekillerini platolar, dağlar, tepeler ve ovalar olmak üzere üç ana gruptan oluşturur. İç Anadolu Bölgesi platolarının Yozgat’ta kalan bölümüne “Bozok Platosu” denir. Güney bölümünde ortalama yüksekliği 1000-1150 m arasında değişen lav platosu özelliğindedir. Dağlık alanlar, İlin kenar kısımlarında yer almıştır. Kuzeydoğu ve doğu kenar bölümü çok dağlık olup, Yozgat yöresinin en yüksek yeridir. İlin ortalama yüksekliği fazla olup 1500 m’yi geçer. ‘’Akdağlar’’ kıvrımlı sıradağlar şeklindedir. İkinci önemli dağ sırası olarak Akdağ’ın devamı durumundaki Gevendik ve Kekli Çek dağlarıdır. Çamlık Tepesi 1525 m, Nohutlu Tepesi 1530 m yüksekliktedir. Yer şekilleri bakımından genelde sade bir yapıya sahiptir. Yer şekillerinin büyük bölümünü platolar kaplamaktadır. Platoların üzerinde yüksekliği fazla olmayan dağ ve tepeler vardır. Plato yüzeyini parçalayan vadi tabanlarında ve alçak yerlerde alüviyal ovalar oluşmuştur. İl İç Anadolu Bölgesi’ndeki en geniş plato alanlarından olan “Bozok Platosu” üzerinde yer almaktadır. Bozok platosu Kızılırmak yayının çevirdiği dalgalı bir arazi özelliğindedir. Ortalama yüksekliği ise; 1200 - 1400 m. arasında değişmektedir. Kızılırmak, Delice Irmağı ve kolları tarafından derince yarılmış olan platonun yüksekliği kuzeybatı ve batıya doğru azalmakta olup, 700 - 800 m yükseklikte olan Kızılırmak taban ovasında sona ermektedir. Platonun güneyi lavlarla örtülüdür. Akarsular bu volkanik alan içerisinde gömülerek derin vadiler oluşturmuştur. Platonun kuzeydoğu kesiminde ise, kalker tabakalarının yaygın olduğu daha dalgalı arazi yapısı görülmektedir. Harita.1. Çalışma Alanı Lokasyon Haritası 2.1.2. Dağlar: Platolardan sonra ilde en geniş alanı kaplayan yeryüzü şekli, dağlardır. İlin, doğu ve kuzeydoğu kenarlarında yer alan dağlar, genellikle yüksekliği fazla olmayan kıvrımlı sıradağlar ve aşınarak alçalmış tepeler biçimindedir. Kızılırmak Vadisi boyunca kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan Akdağlar en önemli sıra dağlardır. Kıvrımlı sıradağlar halinde uzanan Akdağlar, Kızılırmak’ın akış yönünü belirlemiş, ayrıca ilin doğu komşusu Sivas’a doğal bir sınır oluşturmuştur. İç Anadolu Bölgesi’nin de önemli dağ sıralarından olan Akdağların yapılarında, genellikle 2.zamanın kalkerleri yaygın olup, eteklerinde ise, neojen tortulları yer almaktadır. İkinci önemli bağ sırasını Deveci Dağları oluşturur. Bozok Platosunun kuzeyi boyunca uzanan Deveci Dağları Yozgat - Tokat İlleri ile İç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri arasında doğal bir sınır oluştur468 maktadır. Çorum sınırındaki Zinciri ve Akdağ, Kayseri sınırındaki Akdağların devamı olan Gevendik ve Kekli Çek dağları ilin diğer önemli yükseltileridir. Bozok Platosu üzerinde arazinin dalgalı görünüşünü fazla bozmayan, nispi yükseltileri 250 - 350 m. arasında değişen tepelik alanlar da çoktur. Aşınmaya uğramış bu tepeler seller tarafından parçalanarak, kırgıbayırı (Bedledan) adı verilen keskin sırtlarla birbirinden ayrılan pürüzlü yüzeyler oluşmuştur. Yozgat ilinde ovaların kapladığı alan azdır. Ovalar, genellikle tepeler arasındaki alçak yerlere alüvyonların çökmesiyle oluşmuştur. Boğazlıyan, Sarıkaya ve Yerköy ilçelerinde ovalık arazi daha geniş yer tutmaktadır. 2.1.3. Ovalar; İlin en önemli ovaları Boğazlıyan ve Yerköy ovalarıdır. Yerköy Ovası, tepelikler arasında Delice Irmak’ın taşıdığı alüvyonların çökmesiyle oluşmuş, alüviyal bir düzlüktür. Boğazlıyan Ovası’da, ilçenin batısında çevredeki tepelerden inen dere ve çayların taşıdıkları alüvyonlarla örtülü olup, 6-7 km boyunda, 5-6 km enindedir. Sarıkaya İlçesi’nin 5-6 km kuzeyinde yine aynı şekilde oluşan verimli bir ovadır. Bu ovanın kenarlarında Karayakup, Hasbek ve Çıkrıkçı köy ve kasabaları bulunmaktadır. Ayrıca çıplak yüzeylerden inen seller vadi diplerinde taban ovaları oluşturmuştur. Çekerek Suyu Vadisi ve Karanlıkdere’de yer alan bağ - bahçe arazileri bu özelliktedir. Bu verimli topraklarda, vadilerdeki ılıman iklimin de etkisiyle üzüm, fıstık ve ayva gibi çeşitli meyveler yetiştirilmektedir. Vadi kenarları ve dağ eteklerinde sellerin bıraktığı materyallerden, birikinti konileri oluşturmuştur. 2.2. Nüfus Coğrafyası Özellikleri Yozgat 1990 genel nüfusu sayımı sonuçlarına göre 579 150 nüfuslu orta büyüklükte bir ilimizdir. 1997 yılı nüfus sayımına göre 599.690’e ulaşan nüfus, 2015 yılı TUİK verilerine göre 419.440 kişiye gerilemiştir. 1927 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımında ilin toplam nüfusunun 208.628 olduğu düşünülürse, Yozgat’ın nüfusunun oldukça yavaş arttığı hatta belli dönemlerden sonra nüfusun azalma eğilimi gösterdiği görülür. Nitekim 88 yıllık dönemde ancak %201.2’ lik bir artış olmasına karşılık aynı dönemde Türkiye nüfusunda %291.1’lik bir artış gerçekleşmiştir. Yozgat nüfusundaki bu demografik gelişimin bazı temel problemlerden kaynaklandığı dikkat çekmektedir, Gerçekten de doğum oranlarının ülke genelinden nispeten yüksek; ölüm oranlarının düşük olduğu ilde, nüfus artış hızının da yüksek olması beklenmektedir, fakat göçler nedeniyle nüfus artış hızı düşük kalmaktadır. Toplam yüzölçümü 14. 123 km2 olan ilde, Türkiye ortalamasından oldukça düşük, başka bir ifadeyle, yarısından da az ( 2015 yılı nüfus yoğunluğu 102 kişi) nüfus yoğunluğu vardır (Tablo,1.2.3.4,) Tablo.2. İlin Türkiye Geneli Nüfus büyüklüğü sıralaması( 2012-2013-2014 TUİK) 469 Tablo.3. İlin 1927-2008 yıllarına ait nüfusun cinsiyet,yıllık nüfus artışı köy ve şehir nüfus dağılışları, Yaklaşık olarak km2 de 30 kişinin yaşadığı il seyrek nüfuslanmış yörelerimizden birini oluşturmaktadır ( Tablo. 3.4.). Yeryüzü şekilleri, iklim, bitki örtüsü, toprak dağılışı ve verimlilikleri ile sanayileşme gibi pek çok faktörün nüfus dağılış dokusu üzerinde etkili olduğu gözlenmektedir. Tablo.4.Yozgat ili 2007-2015 yılları arası toplam nüfus miktarı ve nüfus yoğunluğu değişimi Genellikle tarım topraklarının ve sulama imkânlarının olduğu alanlar büyük (yoğun ) nüfuslu alanlar şeklinde belirirken, yükseltinin arttığı, ormanlık arazi, tarım arazisinin ve veriminin azaldığı alanlar seyrek olarak nüfuslanmaktadır. Yozgat nüfusunun önemli özelliklerinden birisi, genellikle kadın nüfus fazlalığı oluşudur. Gerçekten de 2015 yılı TUİK verilerinden de anlaşılacağı gibi %50,8 olan( kadın nüfus) cinsiyet yapısı, ilden dışarıya verilen göçlerin de en önemli belgesidir. Oysa 15 yaş altındaki gruplarda erkek nüfus oranı daha yüksektir. İlerleyen (yukarı) yas gruplarının hemen hemen hepsinde kadın nüfus fazlası dikkati çeker. Özellikle yetişkinlerde belirginleşerek, cinsiyet oranı %86’a kadar düşer. Nüfusunun okuryazarlık oranın 470 %86,1 olduğu yörede, okuma yazma oranlarındaki dengesizlik alt yaş gruplarından itibaren üst yaş gruplarına doğru belirgin bir şekilde kadın nüfus aleyhine değişmektedir. Genel nüfus içerisinde de okuma-yazma bilmeyenlerin çoğunluğunu kadın nüfus (%76,7) oluşturmaktadır. Yaş yapısı bakımdan nüfusunun %56,2’si faal nüfustan (yetişkinlerden) oluşan Yozgat’ta çocuk nüfusun %39,7 gibi yüksek bir oran gösterdiği tespit edilmiştir. Yaslı nüfusun payı ise toplam nüfus içerisinde sadece % 4.1’ dir. Aile buyrukluğunun 5,1 olduğu il genelinde şehirsel alanlar ile kırsal alanlar arasında belirgin bir farklılaşma vardır. İI merkezinde 4.08’e kadar düşen bu değer, ilçeler genelinde 5.25 iken; kırsal karakterli yerleşmelerde (belde ve köyler ile bağlamında ) 6.23’e kadar çıkmaktadır. Yozgat, ülkemizde önemli miktarlarda göç veren, hatta en fazla göç veren, illerimizden biridir( TUİK 2015). Tablo.5. Yozgat ilinden 2008-2014 yılları arasında ilden meydana gelen göçler ve ile yapılan göçler (kişi) ,(TUİK) Yozgat ilinin verdiği göçler sırası ile Ankara, İstanbul ve Kayseri illerimizdir, Kırşehir, Kayseri ve Ankara; Yozgat’ın aynı zamanda en fazla göç aldığı illeri oluşturur. Yozgat doğumlu olup da, bu ilin dışında yaşayanların sayısı 2014 yılı istatistiklerine göre 27.722 ‘i bulmuştu (2015). Buna karşılık Yozgat’ta yaşayan başka il doğumlu ve yurtdışı doğumluların sayısı sadece 16.200 kadardır. 2014 yılında bu ilden 11522 net göç gerçekleşmiştir.(Tablo.5.) Tablo.6. Türkiye’de Nüfusu Azalan iller( TUİK) 471 2.2.1. Nüfus Artışları Cumhuriyet döneminde ülkemizde modern nüfus sayımlarıyla birlikte il nüfusunu, daha doğru bir şekilde takip edebilmekteyiz, Bu nedenle il bazında nüfus artım 1927’den başlatarak incelemeyi uygun buluyoruz. Yozgat ilinin toplam nüfusunun 1927’de 208.628 olduğu bilinmektedir. Bu nüfusun 1990’da 579.150’ye yükselerek 63 yıllık bir dönemde %277’lik bir artış yaşandığını görüyoruz. Tablo.7. Yozgat ili nüfus grafiği(2006-2014 yılları ) En son 1997’de yapılan nüfus tespitinde ise 599 690 kişi bulunan ilde; 1927-1997 dönemindeki il nüfusundaki 70 yılık değişim %294,4 kadar olmuştur. Türkiye nüfusunda olan bu artış 13 628 270’den 62 865 574’e çıkarak %460,6 kadar gerçekleşmiştir, 1990 yılı sayımında şehir nüfusu 269 217, kır nüfusu da 345 042 kadar tespit edilmiştir. Toplam nüfustaki bu artışın nüfusun kır ve kent nüfusu içerisinde farklılıklar da gösterdiğini görüyoruz. Nitekim 1927-1990 arasındaki genel nüfus sayımında tespit edilen artış değerinin kırsal kesim nüfusunda daha düşük (% 194,6); Kent nüfusunda bununla kıyaslanmayacak kadar yüksek olmuştur (% 1154,5). Tablo.8.Yozgat ili nüfus grafiği(2012-2013201 yılları illerin nüfus büyüklüğü sırası) Yozgat’taki şehir merkezlerinin çevre kırsal alanlardan önemli ölçüde göç almasının doğal bir neticesidir. Yozgat şehir nüfusunda sürekli bir artış söz konusu iken kır nüfusunda 1975’e kadar sürekli bir artış, 472 bu tarihten itibaren düzenle bir azalış gözlenmektedir. Bu durum 1975’ten sonra şehirleşmenin hız kazanmasıyla açıklanabilir. Nüfus artışının kırsal ve kentsel nüfus yapılarında gösterdiği farklıklar kadar olmasa da cinsiyete göre de, nüfus artış değerlerinin nispeten fark olduğu dikkati çekmektedir. Nitekim kırsal nüfusta 88 yılda (1927-2015) erkek nüfustaki büyüme %50,6 (197,3) iken, kadın nüfusta %52 kadar olmuştur(% 192 ). Tablo.9. Yozgat, Kayseri, Sivas ve Türkiye Kır-şehir nüfusları oranı(1965-2012) (TUİK) Kent nüfusunda ise erkek nüfustaki büyütmenin %1227,0 olmasına karşılık , kadınlarda da %1087,6 düzeyinde kaldığı tespit edilmiştir. Kır nüfusun içerisinde nüfus artışlarında artış kadın nüfus lehine olacağı düşünülmektedir. Yozgat kır nüfusunda %194,6 kadar olan 88yıllık (1927-2015) büyümenin kadınlarda düşük olması, göç olayı, kadınlarında göçe yoğun olarak katıldıklarının ifadesidir. Şekli itibariyle de göçlerin mevsimlik veya gurbetçilikten çok sürekli yerleşmek amacıyla yapıldığını göstermektedir, Ayrıca bu devrenin başında kadın nüfusun erkek nüfusa göre daha geniş bir tabana dayanması da kadın nüfustaki artışın az olmasının diğer bir nedenidir. Çünkü Yozgat’ta 1927’de 89.415 erkek nüfusa karşılık 101.131 kadın nüfus bulunuyordu. Dolayısıyla cinsiyet oranı kadınlar lehine %88,4’tü. Yani 100 kadına düşen erkek sayısı sadece 88,4 kişi idi. 2.2.2.Nüfusun Cinsiyet ve Yas Yapısı Özelikleri Nüfusun sosyal ve ekonomik niteliklerini en iyi yansıtan özelliklerinden birisi de yaş yapısıdır. Yani yaş grupları arasındaki bölüşümüdür. Yaş yapısı açısından il nüfusu, gelişmekte olan bölgelere benzeyen bir yaş yapışı tipine sahiptir. Nitekim il nüfusunun 1990’da %39,6’sı (229,593) çocuk nüfustan oluşurken, %56,09’u (324 873) yetişkinlerden oluşmaktaydı. Yaşlanan nüfus içerisindeki oran ise sadece %4,1 (23 946) kadardı. Yozgat genel nüfusunda görülen bu yaş yapısı özelliğinin kırsal ve kentsel nüfus için farklı özellikler gösterdiği dikkati çeker. Aralıklı yaş gruplarında dağılımı kırsal nüfusta yetişkinlerin oranı daha da düşerek çocuk ve yaşlı nüfus oranı biraz daha artmaktadır. Yozgat nüfusu incelendiğinde ise nüfus yaş ve cins yapısı daha bir açıklık şüphesiz bu durum kırsal kesimde nüfustaki bağımlılık oranın yüksek olması seklinde sonuç kazanmaktadır. 473 Tablo-Şekil.10. Yozgat ili nüfus piramidi (TUİK) Nitekim 1990 verilerinden hareketle oluşturduğumuz tabanda 5-10 yıl öncesine göre daralmaya başlayan, yani bir taraftan doğum kontrollerinin uygulanması, öte yandan genç nüfusun göçleri ve ortada hafif içe çökük, 50-60 yaş dilimleri arsamda nispeten istikrarlı şekilli bir piramit ortaya çıkmıştır. Gerek dar; gerek geniş aralıklı yaş grupları ele alınan, il nüfusunda ekonomik bağımlılık oranlarının yüksek olduğu görülür. 15-19 yaş grubundan itibaren 50-54 yaş gruplarına kadar toplam yaş dilimleri içerisinde de kadın nüfusun 13’e - 5 üstünlüğü de fazla dikkat çekmektedir. Kuşkusuz bu yaş yapısı bağımlı nüfus oram yükseltmektedir. Nitekim 1990 yılı nüfuslarıyla genel nüfusta ekonomik acıdan bağımlılık oranı 3 %78 kadardır. 15-64 yas grubunun tamamının çalıştığını kabul ederek yaptığımız bu hesaplama issizlerin de göz önünde bulundurulduğunda daha farklı netice verecektir (Şekil.10.). Nitekim 1980 nüfus sayımı sonuçlana göre faal nüfusun (15-64 yaşlar oranı) %36’sı işsizlerden oluşmakta, dolayısıyla da bağımlılık oranını yükseltmekteydi. İlin toplam nüfusunun da gerçek bağımlı nüfus oranı % 133,2 iken kadın nüfusta değer daha da artarak % l21.2’ye yükselmektedir. Erkek nüfusta ise oran %116,3 ‘e nispeten daha düşüktür. Ayni şekilde istihdam açığının da yüksek olduğu yörede genel nüfusta çalışma çağında olan nüfusunun % 63,8’i bir işle uğraşırken, kadınlarda bu oran % 46.l’e ve erkeklerde ise 78,8’e yükseldiği görülür. Kuşkusuz bu değerler kentli nüfus ve kırsal nüfus için daha değişik sonuçlar gösterecektir. Ayrıca istatistiklerdeki gibi 12 yaştan itibaren faal nüfusu ele aldığımızda bu oranların çalışanlar lehine düzeleceği söylenebilir. Özellikle kırsal kesimde faal nüfus sayısını aşağı ve yukarı çekmek mümkündür. 2.2.3.Doğumlar ve Ölümler Doğumlarla ölümler bir yerdeki nüfus değişimini sağlayan iki temel doğal belirleyicidir. Yozgat nüfusunda doğumlar ve ölümlerle ilgili veriler 2014 yılı Sağlık Müdürlüğü istatistiklerine dayanılarak incelenmiştir. Hesaplamalarda doğumlar 15-47 yas grubundaki kadın nüfus dikkate alarak tespit edilmiş olup daha gerçekçi sonuç ortaya konulmaktadır. Ölüm sayısı, 877 kadar olduğu ilde kaba ölüm oranı %1.46 olarak hesaplanmıştır. Bu nedenle bu iki demografik olgu arasındaki fark olarak nitelendirdiğimiz doğal nüfus artış luti %05.61 olup oldukça düşüktür. Bu değerin düşük çıkması bölgeden dışarıya gerçeklesen göçlerle yöreden kaybedilen üretken genç nüfustur. Ölümler içerisinde bebek ölümlerinin ve anne ölümlerinin azalması demografik açıdan gelişmişlik göstergeleri olarak ele alabilir. Doğumlar genellikle bir sağlık kurulusu ve yetkilisi tarafından gerçekleştirildiği Yozgat’ta kırsal nüfus içerisinde çok az da olsa nispeten kendi kendine doğumlar ilgi çekicidir. Nitekim %7,6’lık önemli bir bölümü hastane, sağlık kuruluşu ve gerekli imkânlardan yaralanmadan mahalli ebeler kontrolünde veya kendi kendine gerçekleşmiştir. 474 Tablo.11.Yozgat ve yakın iller kaba doğum oranı(2009-2011) (TUİK) Nüfus yoğunluklarında, nüfus ile çevre arasındaki ilişkinin boyutunu en iyi şekilde ortaya koyan belirleyicilerden birisi de nüfus dağılışıdır. Alan ne olursa olsun yeryüzünün hiçbir ünitesinde nüfus eşit dağılmamıştır. Nüfus dağılışı pek çok fiziksel ve beşeri coğrafya ögesinden etkilenecek biçimde gerçekleşmektedir, Yozgat’ta nüfus yoğunluklarında da yükselti, tarım arazisi varlığı ve orman dağisi gibi fiziki öğelerle bağlı olarak belirlenmiştir. İlin genelinde 30 kişi/ km2 olan nüfus yoğunlukları önceki dönemlerde 19-67 kişi/ arsamda değişmekteydi. Ancak basit bir genellemenin sonucu alan bu dağılımın da temelde genel bir fikir vermekten öteye gidemeyeceği düşünülebilir. İl genelinde, ilçe yönetim alanları başına da nüfusun oldukça farklı dağılışı görülmektedir. 3. Göçler Göç bir nüfus hareketidir. Araştırmacılar bu konuda farklı tanımlar yaparlar. Bu hareketi, bir idari sınırı geçerek, oturma yerini devamla ya da uzun sureli olarak değiştirme şeklinde tanılanır. Buna karşılık nüfusun; devamla yasama bölgelerini birey, aileler veya gruplar halinde terk edip, geçiciydi devamlı olarak yerleşmek amacıyla bir başka yere gitmesi hareketine göç etmek denir, Kısaca, bir yerleşme biriminden diğerine yerleşmek amacıyla yapılan nüfus hareketlerini kapsar. Türkiye’nin en önemli sosyal, kriter ve ekonomik sorulandan biri de; iç göç hareketi olarak dikkati çeker. Daha çok 1950’den sonra önem kazanan bu nüfus hareketinin genel olarak büyük kentlere yönelik oluşunun, bu kentlerde birçok toplumsal soruna yol açtığı bilinmektedir, Bunların başında, alt yapı yetersizliği ve plansız kentleşme hareketi ile işsizlik, güvenlik ve çevre sorunları gibi sorulan geldiğini, herkes tarafımdan bilinmeleri nedeniyle, burada fazla üzerinde durulmayacaktır. Ancak, kırsal kesimin nüfusunun kentlere akması, tarım sektörünü olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle, üzerinde önemle durulması gereken bir sorundur. Çünkü tanımsal bölgelerin sürekli nüfus iş gücü yitirmesi, hem kentlerde önemli sorunlara yol açmakta ve hem de tanımsal gıda maddelerinin üretiminde gerilemeye neden olmaktadır. Gayeler konusunda göç; veren-alanlar ve göç çeken merkezler olarak, iki farklı ortamdan söz etmek mümkündür, Ülkemizde, ilden - ile gerçeklesen göçlerin bu iki değişik mekândaki farklı gelişmelerle ilgili olması, önemle üzerinde durulması gereken bir etkileşim faktörüdür. 475 Tablo.12. Türkiyede Nüfusu Azalan İller (TUİK) Kırsal kesimde artan nüfustan kaynaklanan geçim sıkıntısı, büyük kentlerde gelişmiş sanayi, hizmetler, yönetim, imalat gibi sektörle bazda çeşitlenmiş iş olanakları, bu iki boyutlu nüfus hareketini sağlayan en önemli nedenler arasındadır. Bu nedenler, giderek çeşitlenmekte, her gün yeni göç motivasyonları doğmaktadır. Değişik kriterlere göre sınıflandırılabilecek göçlerin hemen hemen her türünün görüldüğü Yozgat ilinde Türkiye›deki göç olaylında önemli bir yeri vardır, Hatta son nüfus sayımları neticesinde en fazla göç veren il olarak dikkat çekici konuma ulaşmıştır (Harita.2). Daha çok kırsal kesimden kentlere doğru ağırlıklı olarak gelişen bu hareketin temelinde, ülkenin belirli alanlarında kır kesiminde yasayan nüfus ile oradaki geçim kaynaklan arasındaki dengenin bozulmuş olması, tarım sektöründe ülke genelinde yapısal değişikliklerin görülmesi, tarım dışı yeni iş alanları ve ulaşım sistemindeki gelişmeler, iç göçlerin başlıca nedenleri arasında değerlendirilmektedir. Göçlerin; ikinci Dünya Savaşı’ndan sonra hızla arttığı ve ülkemizin önemli sorunları arasında yer aldığı, topraktan kopma, kentlere ve metropolitan kentler ile yurt dışına da taştığı belirtilmektedir. Araştırmanın amacı, göç alan merkezler kadar göç veren bölgelerimizin sahip olduğu genel koşulları incelemek ve Yozgat’tan gerçeklesen göçlerin şekli, boyutları ve yönünü ortaya koyabilmektir. Göçlerin nedenleri açıklanmaya çalışılacaktır ve incelemeye temel teşkil eden verilerin taranması, yurt dışı ile ilgili göçlerde ilgili kurumların kayıtları ve kaynak taranmasıyla elde edilmiştir. Harita.2. Yozgat İlinin Göç Verdiği İller Haritası (TUİK 2014) 476 Araştırma sahası olarak Yozgat ili yönetim sınırları ve Yozgat doğumlu nüfusun göçlerle ulaşabildiği yerler esas alınmıştır. Ancak, göçlerin yoğunlaştığı merkezler ve nedenleri, ön palana çıkarılmaya özen gösterilmiştir. Yozgat ili; ülke dışına verdiği göçlerle, il içindeki ve ile olan göçler açısından nüfus hareketlerinde oldukça çeşitliliğin yaşandığı bir ilimizdir, Zaman zaman ülke dışından kabul edilen soydaş göçleri açısından da, önemli miktarda nüfus yerleştirilen illerimizden biridir. Yine, il içindeki mevsimlik iş gücü göçleri, kısa sureli de olsa yaz mevsiminde yörenin aldığı tarım isçisi göçü, yayla göçleri gibi nüfus göç hareketleri, göç çeşitlerini daha da artırmaktadır. Yozgat’ın başka illere verdiği göçler, 1955’ten 2000’lere kadar önemli büyümeler göstermiştir. Gerek net göçler, gerekse sayısal göç değerlerinin incelenmesine göre, 1955- 2000 yılları arasında toplam olarak ülkemizde 701 339 Yozgat doğumlu nüfus vardır. Bunların % 57,3’i Yozgat’ta, % 42,7’si bu ilin dışında yasamaktadır, Yozgat dışında bulunan nüfusun(390 800 kişi), % 57’i erkek(144 161 kişi), % 43’i (289 661 kişi) kadın nüfustan oluşmaktadır. Ekonomik amaçlı göçlerin oranı 2000’de bile oldukça yüksektir. Yozgat’ın dışarıdan kazandığı göçlerle aldığı nüfusun oranı, hiç bir dönemde % 10’a ulaşamamıştır. Göç veren bir il nüfusu için bu değer bile yüksek kabul edilebilir. Yozgat, verdiği göçlerden ötürü nüfusu yavaş artan, hatta son dönemlerde nüfusu hızla azalan illerimizden biridir (TUİK, 2014,2015 ) Yani, nüfus artışında aldığı göçlerin önemi çok azdır, Nitekim 1955-2014 arasında geçen 59 yıllık sürede il nüfusu sadece %.102,8 kadar büyümüştür. Oysa bu süre içerisinde dışarıdan gelen nüfus 9,466’dan 37,025’e yükselerek yaklaşık %.291’Iik bir büyüme göstermiştir. Yozgat’tan olan göçleri, aldığı göçler karşılayamamakta, bu nedenle il diş doğumludan oran giderek artmaktadır. 3.1.Dış Göçler Yozgat’tan gerçeklesen göçlerin önemli bir şeklini de, diş göçler oluşturmaktadır. Başlangıçta muhacir olarak Balkan ülkelerinden gelenlerle temsil edilen bu gurup göçler, günümüzde yurt dışı göçü görülen şeklinde Avrupa ülkeleri başta olmak üzere dış ülkelere yönelmiştir. Ancak, bu göçler Yozgat’a yönelen iç göçlerin tersine, Yozgat’a yönelen dış göçler acısından devamlılık göstermemiş, sayısal ve oransal olarak giderek azalmıştır. İş göçü ise 1960’tan sonra başlamış ve hızlanarak 1980’e kadar devam etmiştir, Özellikle Balkan ülkelerinden Türk yerleşim bölgelerinden zorlanarak göç ettirilen soydaşlarımızdan Yozgat’a ‘gelenler, kısa surede bu merkezdeki il ve köylerden ayrılarak başta Bursa olmak üzere batı illerimize yönelmiştir. Bilindiği gibi, 1923-1989 arsamda ülkemize sadece Balkan ülkelerinden 2 milyondan fazla nüfus intikal etmiştir. Bunların önemli bir kısmi da, Yozgat’a yerleştirilirmiştir. 3.2. İl Dışına Göçler: Yozgat ili doğumlu nüfus 1990 yılında 801.739’a ulaşmasına rağmen, bunun 261.800’ü il dışına çıkmış görülmektedir. İl doğumlu nüfusun %32,3’ü il dışına yerleşmiştir. Bu sayının büyük bir bölümünün 1975-1990 arsamdaki dönemde ilden ayrıldığı tespit edilmiştir”. Nitekim 1975-1980’de ilden alınan 40.268 nüfus bu değerin %18’ini, 1980-1985’te ayrılanlar (34.299) %15,9’unu, 1985-1990’da anlan nüfus ise 55.345’e yükselerek %25’lik bir oran teşkil etmiştir, Yozgat’tan il dışıma gerçekleşen göçlerin % 70’e yakını son 15-25 yıllık dönemde gerçekleşmiş olduğunu söylemek mümkündür. Adı gecen dönemin göçler açısından hız kazanmamda kentlerin çekim gücünün artmasının yanında, yetersiz ekonomik koşulları etkili olmuştur. Göçlerde belli merkezlere yönelişin ise en önemli nedeni geçici süreler ile başlayan göçlerin dâhili ikametgâha dönüştürülmesi, daimi ikametgâhı gerçekleştirenlerin ayrıldıkları yöredekilere göç zemini oluşturmasıdır (Tablo.14.15.). Bunun sonucunda göç kabul eden merkezlerde birbirine akrabalık ve sıkı komşuluk 477 ilişkileriyle bağlı, sosyal dayanışmanın yoğunlaştığı şehirsel hemşericilik yerleşim kümeleri oluşturulmuştur. Tablo.14. Yozgat ilinden Başkent Ankara’ya göçler(2.sırada) Tablo.15. Ankara iline göç eden bireylerin yerleşim tercihleri (Mahalle ve ilçe olarak) Örneğin Ankara›da; Mamak, Abidinpaşa, Etimesgut, Keçiören ve Geliveren gibi semtlerde olduğu gibi. Yozgat dışında 1990 yılında Türkiye geneline dağılmış 261 800 nüfusun %44›ti (115. 200 kişi) yeni ikametgâh yeri olarak Ankara’yı tercih etmiştir (.Tablo.15). Az çok göç yaşanmasına rağmen İstanbul’da ikamet eden Yozgatlı nüfus 37,445 gibi büyük bir rakama ulaşmıştır. İl dışımdaki Yozgatlıların %14,3’nü de 478 İstanbul’da yerleşenler oluşturmaktadır. 1975-1980’de Yozgat’tan ayılarak İstanbul’a yerleşen nüfusun oram İstanbul’a gelen tüm göçler içerisinde %08 olarak tespit edilmiştir. Türkiye’de göçlerin genel yönelişinin tersine Kayseri iline vermiş olduğu göçlerde azımsanamayacak büyüklüktedir. Nitekim 1990 verilerine göre, Kayseri’yi yeni ikamet yeri olarak seçen Yozgatlıların oranı %o77.1’i, sayısı 20.185’i aşmıştır. Türkiye’nin göç yoluyla 1975-1980 döneminde en fazla nüfus kazanan ikinci il durumunda olan İzmir (1985-1990 döneminde 5.) ise Yozgat’tan daha az göç almaktadır. Bu illerimizi Kırıkkale (%033,3), Kırşehir (%028,9), Bursa (%025,8), İçel (%013,9) ve Antalya (%013,7) gibi iller izlemektedir. Aynı şekilde Kocaeli ve Konya %01 üzerindeki değerler ile Yozgat’tan göç almış önemli illerimiz arasına girmiştir Türkiye geneli için 1985-2000 döneminde en fazla göç alan illerin Yozgat’tan dışarıya olan göçlerin de önemli bir bolumunum almış olduktan anlaşılmaktadır, Böyle olmakla beraber, son yıllarda 1970’Ii yıllara kadar Yozgat’tan aldığı nüfus sayısı 500 kişiye ulaşmayan Kocaeli, Antalya, İçel ve Bursa gibi yerlerde de Yozgat’tan yoğun göçler yaşanmaya başlamış. Ancak yine ilden gerçeklesen göçlerin büyük bölümü sırasıyla Ankara, İstanbul, Kayseri, İzmir, Kırıkkale ve Kırşehir gibi merkezlere devam etmektedir (Tablo.14.). Coğrafi yakınlık, ortak kültür, sanayi, inşaat ve çeşitlenen hizmetler sektörü, eğitim kurumlan ve gelişen ulaşım koşulları bu göçlerin temel belirleyicileri olmayı sürdürmektedir. Ancak 1975-2000’li yıllar ve sonrasında daha da gelişen sanayi, turizm, inşaat gibi ekonomik sektörlerin genişlettiği istihdam imkânla yeni merkezlere de göçlerin yönelmesine sebep olmuştur, Yozgat’tan dışarıya olan göçlerde hızlı bir büyüme kaydedilmiştir. Gerçekten de 1955-2000 arasımdaki 70 yıldır dışarda yaşayan Yozgat doğumlu nüfus 400,000 aşmıştır.. Oysa bu süre içeresinde Yozgat’ta bulunan başka il doğumlu nüfusun sayısı 9,466’dan 57,025’e artış göstermiştir. Yozgat’ın dışarıya en fazla göç verdiği illerin dışarıdan aldıktan nüfus içerisinde Yozgat’tan aldıkları nüfus oranların yüksek değerler göstermektedir (Tablo.16.). Tablo.16. Türkiye içgöç Olgusunun Nedenleri 479 Nitekim 1955-1970 arası dönemde İstanbul’un dışardan almış olduğu nüfusun % 10-15’ni oluşturan Yozgat doğumlu nüfus 2000’e kadar sürekli gerileyerek %07’ye düşmüştür. Söz konusu azalış İstanbul’a olan Yozgat çıkışlı göçlerin azalmasıyla ilgili olmayıp, bu ile gelen göçmen sayışının artması ve genellikle İstanbul’a göçlerin bütün ülkeden gerçekleşmesiyle ilgilidir. Ankara’ya gelen nüfus içerisinde ise Yozgat’tan gelen nüfusun sürekli yükselme kaydettiğini görmekteyiz, Gerçekten de 1955’te Ankara’ya civardan gelen nüfusun %036’sını oluşturan Yozgat’tan gelenler 1990’da %079’a yükselmiştir. 2000’de bu değer % 088’e ulaşmıştır. Yozgat doğumludan yerleştikleri iller nüfusu içeresinde çevreden gelen nüfusun en yüksek paya eriştiği ilimiz Kayseri’dir. Bu ilimize göçle gelen nüfusun 1955’te %097’sini oluşturan Yozgat doğumlular, 1990’da %0145’e yükselmiştir. 2000’li yıllarda bu oran % 0158’e ulaşmıştır. Bu açıdan dikkat çekici bir özellik Kırşehir nüfusu için de tespit edilmiştir. Gerçekten de 1990 yılında il dışında doğanlar içinde Yozgat doğumlu nüfus oranın %021’ye yükseldiği bu ildeki durum çok özel bir nedenle açıklanabilmektedir. Bilindiği gibi 20.07.1954 tarihinde yürürlüklüye giren 6429 sahih kanunla Kırşehir vilayeti kaldırılmış, Kırşehir’in kazalarından Avanos, Hacıbektaş, Kırşehir ve Mucur Nevşehir’e; Kaman kazası Ankara iline; Çiçekdağı kazası da Yozgat vilayetine bağlanmıştır. Bu değişiklikle 01.07.1957’ye kadar Çiçekdağı ilçesinin yaklaşık 27.962 nüfusu Yozgat nüfusuna dâhil edilmiştir, Zaten bugün de ülkemizin birbirine en yakın iki büyük merkezi olma özelliğini taşıyan Çiçekdağı ve Yerköy şehirleri nüfusları oldukça sıkı ilişkiler içindedir. İlden olan göçlerin yoğunlaştığı iller açısından olduğu kadar cinsiyet oranları açısından da günümüze yaklaşıldıkça önemli değişiklikler görülmektedir. Sayım dönemleri itibariyle hemen her dönemde ilden ayılarak Ankara, İstanbul, Kayseri ve İzmir’e yerleşen nüfusun cinsiyet oranları erkekler lehine fazlalık vermiştir. Ancak bu değer günümüze yaklaşıldıkça 200-300 gibi oranlardan giderek 100’e yaklaşan değerler halini almaktadır. Benzer durum İzmir için de saptanmış olmasına rağmen İzmir her dönemde Yozgat doğumlularım cinsiyet oranının yüksek görüldüğü bir il özelliğini korumaktadır, Bu durum göçlerin şekli ile ilgilidir, Genellikle mevsimlik iş gücü, askerlik ve öğrenim gibi amaçlara yöneliktir. Ankara’ya 1955’li yıllara kadar çoğunluğu geçici iş gücü olarak giden nüfus yavaş yavaş eş ve çocuklarını da getirmeye başlamışlardır. Benzer durum Kayseri’de de gerçekleşmiş cinsiyet oranı 105’e kadar düşmüştür. Coğrafi yakınlık bu iki ilde sürekli yerleşmeyi kolaylaştırmıştır. 3.3 Yozgat’a Başka İllerden Olan Göç: Yozgat ülkemizin önemli göç veren illerinden biri olmasına rağmen aynı zamanda ülkenin diğer illerinden belirli oranlarda göç alan özelliğe de sahiptir, Yozgat’a dışarıdan gelen nüfustaki büyüme Yozgat’ta doğup da bu ilde kalanlar oransal artısından daha yüksek olmuştur, dışarıda doğanların Yozgat toplam nüfusu içindeki oranı giderek yükselmektedir. Yozgat’a göç veren iller temelde göç alan yere uymaktadır. Ancak ilk 10 il açısından olaya bakıldığında, Ankara, İstanbul, Kayseri, Kırşehir ve Tokat gibi illeri Sivas, Konya, Kahramanmaraş, Çorum ve Adana izlemektedir. Ülkemizin nüfus bakımdan büyük illerinin diğer illere verdiği göç oranları her ilin bünyesinde yüksektir. Kırşehir, Kayseri, Tokat ve Sivas illerinden olan göçler ise coğrafi yakınlık ve özellikle memuriyet için Yozgat’ın tercih edilmesine neden olmaktadır. Aynı şekilde sınır komşuluğu da bu iller arasında güçlü ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkilerin doğmasına yol açmaktadır, Son yıllarda ilde gerçeklesen ekonomik gelişmeler ve kültürel gelişmeler Yozgat’ın çevreden aldığı nüfusun önemli bir nedenidir. Bunun başında ilde kurulmuş olan Bozok Üniversitesinin payı önemli bir yer tutar. Kahramanmaraş ve Çorum; Yozgat’a verdiği göçün 1980 öncesinin toplumun huzurunu bozan anar480 şik olaylarla ilgili olduğu düşünülmektedir. Aynı olayların dışa olan göçlerde de etkisi olduğunu ifade etmek zorundayız, 2000 yılı itibariyle Yozgat dışından gelen nüfus 37.025’i aşmıştır. Bu nüfusun %56,3’nün 1985-1990 arasında il’e göçen 28.840 nüfusun oluşturduğu düşünülürse, Yozgat›a olan göçlerin uzun sureli yerleşmelere dönüşemediğini söyleyebiliriz (Zorunlu göç). Memuriyet, askerlik, öğrenim gibi göç motivasyonunun göçlerde daha etkili olduğu anlaşılmaktadır. Göçlerle Yozgat›tan anlan nüfusun ilerleyen dönemlerde geri donuşu de, göçlerde Yozgat’ım göç verdiği illerin göç aldığı illerle ayrı olmasının bir sonucudur. Nitekim Ankara Yozgat›tan aldığı göçlerin %o188›ini vererek, İstanbul %073’nü, Kayseri’de %o72’sini vererek bu görüşü doğrularlar. Ayrıca göç eden nüfusun ayıldıktan sonra da ayıldıkları ilçeler ve köyleri ile sıkı ekonomik ve sosyal ilişkileri uzun yıllar geçmesine rağmen sürdürülmektedir, Bu durum geri dönüşü kolaylaştırmada rol oynamaktadır. 3.4.Yozgat Dahilindeki Göçler: İllerin yönetim sınırları içinde de dikkat çekici ve yoğun bir göç hareketi yaşanmaktadır. Bu acıdan 1985-2000 döneminde Yozgat nüfusu ele alınırsa, 9 802 göç yaşandığı görülür. Bu göçler genellikle köylerden ilçe merkezlerine ve ilçe merkezlerine olan kentlere göç şeklinde gerçekleşmektedir, Göçlerin % 55,6’ı bu şekilde, % 15,5 ilçe merkezlerinde il merkezine, geriye kalan % 29,9’u ise il merkezinden ilçe merkezlerine, il ve ilçe merkezlerinden köylere gerçekleşmiştir. Köylerden il ve ilçe merkezlerine olan göçler, daha iyi eğitim ve sağlık olanakları ve çeşitlenen iş kollarında istihdamın artmasıyla ilgilidir, İlçe merkezlerinden il merkezine göçlerde de benzer arayışlar etkili olmakla beraber kademeli göç işlemesi şeklinde yorumlanabilir. Bu göçlerin tersi olan ilçe merkezi ve ilden köye olan göçler geçici sureli görevlerin tamamlanarak dönüşleri ifade eder. İl merkezinden İl ve ilçe merkezlerine olan göçlerde de benzer özellikler bulunmasına rağmen memuriyet asil nedeni oluşturmaktadır. 3.5.Ülke Dışından Yozgat’a Olan Göçler: Yozgat nüfusu içerisinde önemli bir grubu yurt dışından gelerek bu ilinize yerleşen nüfus oluşturmaktadır. Bunların sayıları giderek azalmaktadır. Bu göçlerin büyük bir bölümünün yukarıda da ifade edildiği gibi Balkanlarda bugün de önemli Türk yerleşim alanları durumunda olan topraklardan alan yurdumuza gelenler oluşturmaktadır. Ayrıca Kafkaslardan gelerek ilin çeşitli ilçelerine yerleşenler de önem taşımaktadır. Tablodan da anlaşılacağı üzere yurt dışından çeşitli nedenlerle Yozgat’a gelen nüfusta tedrici bir azalış görülür olmuştur. Daha çok 1955’li yıllara kadar Ülkemize gelen bu nüfusta göçler sürekli olmamıştır. Ayrıca bu nüfus Anadolu’nun çeşitli yerlerine yerleştirilmiş olmasına rağmen kısa surede bu yeni yerleşim yerlerini de terk ederek başta Bursa ilimiz olmak üzere ülkemizin batısına göçmüştür. Yurt dışından ülkemize gelen bu nüfus, göçmen yerleştirme komisyonlarınca ilin, ilce ve köylerine yerleştirilmiştir. Bu sosyal olay yörede sosyo-ekonomik ve sosyokültürel yapıda önemli değişikliklere sebep olmuştur, Anadolu konut geleneği, tarım kültürü, mesken çatı ve iç donanımı ile bahçe kültürleri ve bitkileri bir yenileşme ve çeşitlenme hareketi ile karşılaşmıştır. Örneğin Marsilya tipi kiremitli konut, evlerde sabit kuzine saba görevi gören peçken denilen ocak, evlerde dış duvar badanası ve iç duvarlarda boya gibi yenilikler yaşanmıştır. Yöre sakinleriyle yapılmış olan mülakatlara göre Orta Anadolu’nun ahır sekisi’ konut kültürünün Balkan göçmenleri ile terk edildiğini öğreniyoruz. Ayrıca gelen nüfus içeresinde esnaf, sanatkâr, tüccar, memur gibi vasıflı işgücü de önemli etkiler yapmıştır. 3.6.Ülke Dışına öçler: Bu kapsamda gerçekleşen ve yine Anadolu’nun ekonomik gelişiminde büyük önemi olan göçler olarak yurt dışı işgücü göçlerini görmekteyiz, Ülke içinde olduğu gibi yurt dışına olan göçler konusunda da 481 Yozgat’ın önemi büyüktür, Özellikle yurt dışı işgücü göçü ve bunların ülkeye kazandığı ekonomik avantajlar ülke içi göçleri de hızlandırmıştır. Yaklaşık 1960’lı yıllarla birlikte kalkınma planı kapsamında Batı Avrupa ülkelerine işgücü göçü şeklinde başlayan bu göçler, giderek ülke sayısı ve göç şekli açısından çeşitlilik kazanmıştır. İstatistiksel verilere ulaşamamış olmamıza rağmen tahminen yurt dışında bu şekilde yerleşmiş Yozgat’a ait nüfusun miktarı 80-100 bini bulmaktadır. Bu değer yurt dışında bulunan nüfusumuzun % 6’i demektir Yurt dışına gerçekleşen iş gücü göçünün büyük bir bolumu Almanya (% 29,6), Avusturya (% 17,6), Fransa (% 10,2) ve Hollanda (% 8,7) gibi endüstri açısından gelişmiş Avrupa ülkelerine olmuştur. Bu ülkeleri İsviçre, Avustralya, Kanada, Danimarka ve Belçika gibi ülkeler izlemektedir. Günümüzde yurt dışından ülkemize yönelen göçlerin bir şekli olarak da işgücü göçümüzün geriye dönüşü gündeme gelmiştir. Göçler açısından büyük bir çeşitliliğin yaşandığı Yozgat’ın iç ve dış göçlerdeki önemi, aldığı göçlerden çok, verdiği göçlerle ortaya çıkmaktadır. Özellikle iç göçlerde ilin göç oranı, sürekli yüksek değerler göstermiştir. 4. Sonuç ve Öneriler Her dönemde göçlerle başka illere yerleşen nüfusta erkek nüfus fazlası, il nüfusunda ise kadın nüfus fazlası vardır. Göçler, genellikle kentsel merkeze yönelik olup, bu merkezlerde çevrimiçi geçilemeyen sorunlara yol açmaktadır, Dış göçler 1955’li yıllara kadar sınırlarımız dışından ülkemize yönelen göçler şeklinde, 1960’dan itibaren yurt dışına iş gücü emek göçleri şeklinde gerçekleşmiştir. Bu göçlerin her ikisi de Yozgat sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yaşantısında önemli yeniliklerin yaşanmasına, bazı hayat tarzının yöreye taşınmasına yol açmıştır. Söz konusu gelişmeler nüfus hareketliliğini hızlandırıcı etkilerde bulunmuştur. Bu anlamda il içinde il ve ilce merkezlerine, il dışında büyük şehirlere göç’e neden olmuştur, Yurt dışından gelen ve köylere yerleştirilen nüfus, 1965-1970’lere kadar şehirlere doğru göç etmişlerdir, Yurt dışına olan işçi göçleri 1980›lere gelindiğinde hızını yitirmiştir. Hatta ters göçler yaşanmıştır. Ancak bu tarihten sonra turist pasaportu ile çıkışlar ve evlenme seklinde yine göçlerin yaşandığı görülmektedir. 1960-1961›de ilk defa yurtdışına gidenlerin pek çoğu 1985-2000 sonlarında dönmeye başlamışlardır. Bu nedenle son yayımlanan 482 istatistiklerde yurt dışından gelenlerin oranı, gidenlerden daha fazla çıkmaktadır Yozgat dışında da yasayan ve Yozgat doğumlu nüfus bulunduran şehirlerimizden bahsetmek mümkün olmaktadır. Nitekim 2000’li yıllarda 50.335 olan Yozgat kent nüfusunun 2-3 kati Ankara’da (115.200 kişi), 0.75 kadarki bolum; İstanbul’da (37.445 kişi), 0.40 kadarki bölüm de Kayseri’de (20.185 kişi) yerleşmiştir. Söz konusu nüfus içerisinde 236 işverenin bulunması ise, Yozgat’ın sosyo-ekonomik açıdan gelişmesini olumsuz yönde etkilediğini düşündürmektedir. Yozgat ili nüfusu nispeten artış trendinde olmasına rağmen nüfus artış hızı Türkiye ortalamasından düşük olduğu gibi son dönemlerde en fazla göç veren yerleşim alanı olarak dikkat çekici bir hal almıştır. Başlangıçta kırlarda doğal artışlara bağlı artış göçlerle yerini azalmaya bırakmıştır. Nüfusta şehirleşme oranının hızlanmasına bağlı olarak şehir nüfusları hızla artarken, kır nüfusunda azalma görülmektedir. İç göçler açısından oldukça çeşitliliğe sahiptir. Özellikle ülke içi ve dışına verdiği göçler nedeniyle göç veren illerimiz acısından zenginlik göze çarpar. İl nüfusunu kırsal kesimde cinsiyet oranları açısından göç veren yörelere has kadın nüfus fazlalığı göstermektedir. Yaş yapısı özellikleri açısından ise, çocuk nüfusun oransal fazlalığı, yaşlı nüfusun düşük oranlar göstermesi nedeniyle gelişmekte olan ülkelere özgü özellikler taşınmaktadır. Yozgat’ın nüfus coğrafyası özellikleri özet olarak açıklanacak olursa, nüfus hareketleri açısından doğum oranları ve ölüm oranlan giderek düşmektedir. Nüfus artışı ve azalışında daha çok göçlerin belirleyici olduğu dikkati çeker. Çözüm önerileri olarak a) Eğitim-öğretim özellikle nitelikli nüfusun istihdamında büyük kolaylıklar olduğundan, Bozok Üniversitesinin nitelik ve nicelik yönünden gelişimini sürdürmesi, öğrenci sayısını artırması b) Genç nüfusun göçünü önleyecek istihdam alanlarının çoğaltılması (Kamu ve özel sektör teşvikleriyle örneğin vergi muafiyeti, arazi temini, kotarın alanlarının oluşturulma imkânları, jeotermal alanların tanıtımı yerli ve yabancı turizmde kazandırılması için tanıtım faaliyetlerinin kamu özel sektör ortak çalışmalarıyla artırılmalıdır). 5. Kaynaklar AVCI, S. (1993). Türkiye’de Şehir ve Şehirli Nüfusun Dağılışı. Türk Coğrafya Dergisi. (28), 249-271. ÇETİN, T. (2001). Uşak Şehrinde Nüfus Hareketleri. 21. Yüzyılın Eşiğinde UŞAK Sempozyumu. İstanbul: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları No:2. Cilt:2, 699-716. DOĞANAY, H. (1986). Trabzon İlinde Nüfus Hareketleri ve Göçler. Atatürk Üniv. Fen Edebiyat Fak. Araş. Dergisi. 2, (15), 281-305. DOGANAY, H. 1991, Türkiye’de İç Göçler ve Başlıca Sonuçları. Atatürk. Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fak. Dergisi, Cilt:2, Sayi:2, Erzurum, s. 133-149. DOGANAY. H., 1991, Demoğrafya. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fak. Matbaasi. Erzurum,s. 91. DOGANAY, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2982, Bilim ve Kültür 483 Eserleri Dizisi: 877, Eğitim Dizisi: ÖZÇAĞLAR, A. (1997). Türkiye’nin İdarî Coğrafyası Bakımından Köy, Bucak, İlçe, İl ve Belde Kavramları Üzerine Düşünceler. Türk Kültürü Araş. En. Der. Prof.Dr. Talip Yücel’e Armağan Sayısı. XXXIII, (1-2), 195-215. ÖZGÜR,E.M. (1992). Türkiye’de Faal Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı. Ank. Üniv. Türkiye Coğ. Uyg. ve Araş. Mer. Derg. (1). ÖZGÜR, E.M., 1995, Türkiye’de iç Göçlerde Ankara İlinin Yeri. Turkiye Coğrafyası Araştırma Uygulama Merkezi Dergisi, Say: 4, Ankara, s.63-77 ÖZGÜR, E.M. (1998). Türkiye Nüfus Coğrafyası. Ankara: GMC Basımevi. TASAMhttp://www.tasam.org/Files/Icerik/ File/2023_%C4%B0l_%C4%B0l_T%C3%BCrkiye_N%C3%BCfusu_Projeksiyonu__T%C3%9C%C4%B0K.pdf_b859cb66-68c2-4337-b973-9e7ce2e84867.pdf (Erişim 09.04.2016) TANDOGAN, A., 1989,Turkiye’de 1975-1980 Döneminde iller Aras Göçler. K.T.V. Genel Yay. No:14l, iktisadi İdari Bil. Fak. Yay. No:5, Trabzon, s.54. TANDOGAN, A. 1989, Türkiye ‘de Nüfus Hareketlerinde İstanbul ‘un Yeri. Coğrafya Araştırmaları. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Cilt., sayı: 1, Ankara, s.141. TANDOGAN, A., 1989, Türkiye’de 1975-1980 Döneminde iller Arası Göçler. Genel Yay. No:141, İktisadi İdari Bil. Fak. Yay. No:5, Trabzon, s.54. TUİK (2014) file:///C:/Users/asus/Downloads/-1997465093114127373..pdf (Erişim 09.04.2016) 484
