about pressacademıa procedıa - Akademik Personel Bilgi Bankası
advertisement
Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . ABOUT PRESSACADEMIA PROCEDIA PressAcademia Procedia publishes conference proceedings. PressAcademia Procedia is a scientific, academic, refereed and open-access journal. The publication languages are English and Turkish. PressAcademia Procedia invites all conferences in the area of business, economics, management, marketing, health management, logistics and trade, finance, accounting, auditing, and other related social sciences. PressAcademia Procedia issues a DOI number for each manuscript published and a special volume number for each conference proceedings. Editor-in-Chief Prof. Dr. Suat Teker EDITORIAL BOARD Ozer Ertuna, Bogazici University Klaus Haberich, Franklin University Bento Lobo, University of Tennessee Oktay Tas, Istanbul Technical University Dilek Teker, Isik University EDITORS FOR THIS VOLUME Aysegul Bayraktaroglu Guner, Isik University Dilek Teker, Isik University Suat Teker, Isik University Begum Samur Teraman, Isik University __________________________________________________________________________________ i Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . Global Business Research Congress (GBRC), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. Year: 2016 Volume:2 CONTENT Title and Author/s 1. Page Patient satisfaction in the context of total quality management: an example of Sivas state hospital Toplam kalite yönetimi bağlamında hasta memnuniyeti: Sivas devlet hastanesi örneği Hatice Genc Kavas, Mehmet Celal Gultekin, Omer Fazil Emek…………………………………………………………….…….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118622 2. 1–9 Portfolio analysis with second order stochastic dominance: an implementation on BIST-100 index İkinci dereceden stokastik baskınlık yöntemi İle portföy analizi: BIST-100 endeksi üzerinde bir uygulama Oktay Taş, Ali Sezin Ozdemir, Kaya Tokmakcioglu……………………………………………….……………………….…………… 10 – 18 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118623 3. A research for corporate social responsibility perception of accounting professionals: the case of Trabzon Muhasebe meslek mensuplarının kurumsal sosyal sorumluluk algılarına yönelik bir araştırma: Trabzon ili örneği Erol Tekin, Yasar Bayraktar……………………………………………………………………………………………………………….……… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118624 4. Lean procedures in hospital and medical supply chain processes Hastane ve tıbbi tedarik zinciri süreçlerinde yalın uygulamalar Mustafa Isik, Fikriye Isik…………….…………………………………………………………………….……………………………….…….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118625 5. 19 – 26 Performance of national innovation systems during the global crisis: a cross-country analysis Emine Nur Gunay Ozkan, Gozde Nur Kazazoglu……………………………………………………………………………….…….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118626 27 – 36 37 – 48 6. Foreign ownership and stock price synchronicity: evidence from Turkey 7. The relationship between emotional labour behaviour and psychological capital of employees: a study on banking sector Oktay Tas, Selin Duz Tan…………………………………………………….………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118627 Çalışanların duygusal emek davranışının psikolojik sermayeleri ile ilişkisi: bankacılık sektöründe bir araştırma Bayram Alamur , Ismail Atabay …………………………………………………………………………………………………….………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118628 49– 57 58 – 68 __________________________________________________________________________________ ii Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s 8. An empirical study on the generation X and Y for determining organizational commitment differences X ve Y kuşağının örgütsel bağlılık farklılıklarını belirlemeye yönelik ampirik bir çalışma Murat Koc , Linda Ozturk, Adem Yildirim …………………….……………………………………………………………….………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118629 9. Page 69 – 78 Investigation of tourism employees’ intercultural sensitivity levels in terms of various demographic variables Turizm çalışanlarının kültürlerarası duyarlılık düzeylerinin çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi Muammer Bezirgan, Bayram Alamur.………………………………………………………………………………….……..…….…… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118630 79 – 87 10. Effects of gap year on career transitions: a qualitative research Kariyer geçişlerinde boşluk yılın etkisini inceleyen nitel bir araştırma Nihat Erdogmus, Dogus Mirzanli.………………………………………………………………………………….……..………….… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118631 11. Airport slot coordination system: an implementation at Ataturk Airport Savas S. Ates, Mevlut Uzulmez.………………………………………………………………………………….…………..………….… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118632 88 – 98 99 – 104 12. The role of women on the Ottoman economics Osmanlı ekonomisinde kadının rolü Nurullah Karta.………………………………………………………………………………….……..…….…………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118633 105 – 117 13. Pricing: a literature review Fiyatlandırma: bir literatür taraması Cahid Ozdeveci, Mustafa Halid Karaarslan……………………………………………………….………….…….………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118634 118 – 126 14. Determining the relationship between emotional labour and occupational commitment of academicians Akademisyenlerin mesleki bağlılıkları ile duygusal emek davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi Ceren Giderler, Hilal Durmus, Canan Kirmizi………………………………………………….……..…….………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118635 127 – 135 15. The effect of consumer involvement on brand loyalty Tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerindeki etkisi Volkan Ozbek , Aycan Kulahli…………………………………………………….……..…………………………………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118636 136 – 148 16. Burnout of employees in the service industry and an applicatıon in Eskişehir Hizmet sektöründe çalışanların tükenmişliği ve Eskişehir ilinde bir uygulama Huseyin Gurbüz, Murat Karapinar……………………………………………...….………………………………….……………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118637 149 - 159 17. Determining the computer proficieny level of nurses in health care services evaluation nurses’ thoughts about nursing informatics Hemşirelerin sağlık bakım hizmetlerinde bilgisayar kullanım düzeylerinin belirlenmesi ve hemşirelik bilişimi hakkındaki düşüncelerinin değerlendirilmesi Melek Aydogan Sayar, Yildirim Gulhan, Salim Yilmaz………………...….………………………………….……………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118638 160 - 169 __________________________________________________________________________________ iii Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s Page 18. Female gender and entrepreneurship Kadın cinsiyeti ve girişimcilik Sureyya Gumussoy, Elif Aktekin, Gulseren Keskin……………………...….………………………………….………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118639 170 - 173 19. Determining differences between marketing strategy attitudes of exporting and not exporting firms during crisis and how they are affected İhracat yapan ve yapmayan işletmelerin krizden etkilenme ve kriz döneminde pazarlama stratejileri tutumları arasındaki farklılığın belirlenmesi Mahmut Baydas………………………………………………………………………...….………………………………….………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118640 174 - 182 20. A field work to determine intentions of staying in accounting sector and the hopelessness level of the students having accounting education Muhasebe eğitimi alan öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri ve sektörde kalma niyetlerinin belirlenmesine yönelik bir alan araştırması Furkan Yildirim, Aysegul Ciger, Ahmet Kaya, Filiz Angay Kutluk…..….………………………………….……………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118641 183 - 191 21. Structural equation modeling research on perceptions concerning ethics of accounting profession: an application in Eskisehir province Muhasebe meslek etiğine ilişkin algıların yapısal eşitlik modellemesiyle incelenmesi: Eskişehir il merkezinde bir uygulama Huseyin Gurbuz , Veysel Yilmaz……………………….....……………………...….………………………………….………………... 192 - 205 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118642 22. Logistics sector in Turkey and logistics villages Türkiye’de lojistik sektörü ve lojistik köyler Nuray Terzi, Ozlem Bolukbas……………………………………………………...….………………………………….…………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118643 206 - 228 23. An application on relationship between electronic commerce and logistics in retail sector Perakende sektöründe elektronik ticaret ve lojistik ilişkisi üzerine bir uygulama Nuray Terzi, Yasin Mandal…………………………….…………………………...….………………………………….…………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118644 229 - 253 24. A study on Mersin in organizational culture reflections culture electronic network Örgütsel kültürün elektronik ağ kültürüne yansımaları üzerine mersin ilinde bir araştırma Murat Koc, Linda Ozturk……………………………………………………...…………………………………………….…………………. 254 - 261 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118645 25. Embodiment of tacit knowledge as an insrument of competitive strength in the cultural market: an example of Antakya Kültürel pazarda rekabet gücü aracı olarak örtülü bilginin somutlaştırılması: Antakya örneği Husniye Ors, Pelin Surmeli ………………………………………………...…………………………………………….………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118646 262 - 268 26. An evaluation on logistic village marketing and the logistic potential of villages in Turkey Lojistik köy pazarlaması ve lojistik köylerin Türkiye’deki potansiyeline ilişkin bir değerleme Husniye Ors , Toghrul Mammadov….. ………………………………...…………………………………………….…………………. 269 - 280 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118647 27. E-commerce in Turkey E-ticarette Türkiye ne durumda? Ali Acilar……………………………………………………………………………...…………………………………………….…………………. 281 - 288 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118648 __________________________________________________________________________________ iv Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s Page 28. Engineering: an information security threat in enterprises İşletmelerde bir bilgi güvenliği tehdidi olarak sosyal mühendislik Ali Acilar, Ayse Bastug………………………………………………………...…………………………………………….………………….. 289 - 297 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118649 29. Accounting perception of business students to describe by helping metaphors İşletme öğrencilerinin muhasebe algılarının metaforlar yardımıyla anlatılması Mursel Guler, Ahmet Agca, Dursun Boz.……………………………...…………………………………………….………………….. 298 - 309 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118650 30. New organizational parameters for developing job involvement: performance feedback and organizational demography İşe bağlılığı ortaya çıkarmada yeni örgütsel parametreler: performans bildirimi ve örgütsel demografi Isik Cicek, Sakine Ayca Alparslan……………………………………………...…………………………………………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118651 310 - 319 31. Relationship between personality traits and leadership behaviors: a study on business students Kişilik özellikleri ve liderlik davranışları ilişkisi: işletme öğrencileri üzerine bir araştırma Ozgul Orsal, Engin Karadag………………………………………………...……………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118652 320 - 330 32. The antecedents of procrastination behavior: personality characteristics, self-esteem and self-efficacy İşi erteleme davranışının öncülleri: kişilik özellikleri, öz saygı ve özyeterlilik Pelin Kanten , Selahattin Kanten …………………………………….....……………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118653 331 - 341 33. Tracking clues of the management by objectives in today’s Turkish public administration area Çağdaş yönetim tekniklerinden amaçlara göre yönetim: Türk kamu yönetimine yansımaları Harun Yildiz, Sedat Cobanoglu………………………….....………………………………………………………………………………. 342 - 348 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118654 34. Individual coping with stress trends of white and blue collar employees: Izmir Atatürk organized industrial zone sample Beyaz ve mavi yakalı çalışanların stresle bireysel başa çıkma eğilimleri: Izmir Atatürk organize sanayi bölgesi örneği Nezih Metin Ozmutaf, Koray Cita………………………….....……………………………………………………………………………. 349 - 359 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118655 35. Visual elements’ effect on mobile application preference Tüketicilerin mobil uygulama tercihinde görsel öğelerin etkisi Gokhan Aydin…………………………………………………….....………………………………………………………………………………. 360 - 376 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118656 36. A study on the general structure of the service sector in Turkey Türkiye’de hizmet sektörünün genel yapısı üzerine bir çalışma Ilhami Minematur, Mucahit Kurtulus, Omer Minematur………………………………………………………………………… 377 - 387 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118657 37. Negative word of mouth marketing: a research upon clothing and white goods products Negatif ağızdan ağıza pazarlama: hazır giyim ve beyaz eşya ürünleri üzerine bir araştırma Ahmet Uyar, Kubra Kilicaslan ……………………………………...……………………………………………………………………….. 388 - 401 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118658 __________________________________________________________________________________ v Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s Page 38. Is there personality impact on the emotional labour? An applicatıon in special education and rehabilitation centers? Kişiliğin duygusal emek üzerinde etkisi var mıdır? Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde bir uygulama Zehra Yeni, N. Derya Ergun Ozler………………………………...…………………………………………………………………………. 402 - 411 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118659 39. Perceptions of optical store employees in their business motivation: the case of Izmir Optik mağazalarında çalışanların iş motivasyonuna yönelik algıları: izmir ili örneği Nezih Metin Ozmutaf , Elif Aktekin……………………………...………………………………………………………………………… 412 - 419 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118660 40. The importance of personality structure within an organization Örgüt ortamındaki kişilik yapılarının önemi Gulay Tasdemir, Gulseren Keskin, Elif Aktekin…………...……………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118661 420 - 426 41. Managing interacting software project risks Pradip Peter Dey, Muzibul Khan, Mohammad Amin, Bhaskar Raj Sinha, Hassan Badkoobehi, Shatha Jawad, Laith Al Any………………………………….……………………………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118662 427 - 433 42. Psychological capital research for relations with career adaptability Psikolojik sermayenin kariyer uyum yeteneği ile ilişkisine yönelik bir araştırma Nuray Mercan………………………….....……………………………...…………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118663 434 - 442 43. A study about the relationship between differences in business management and development of openness on gender equality İş hayatında farklılık yönetiminin ve gelişime açıklığın toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilişkisi üzerine bir araştırma Nuray Mercan………………………….....……………………………...……………………………………………………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118664 443 - 448 44. Cultural sensitivity and communication skills on the relationship between an investigation Kültürler arası duyarlılık ve iletişim becerileri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma Nuray Mercan………………………….....……………………………...…………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118665 449 - 454 45. Dynamic quality management approach for lean management systems: a future perspective for companies? Yalın yönetim sistemleri için dinamik kalite yönetimi yaklaşımı: şirketler için gelecek perspektifi? Sahin Gok, Tugkan Arici………….....……………………………...……………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118666 455 - 459 46. Assesing the effect of environmental management and lean production systems on firm performance Yalın üretim sistemlerinin ve çevresel yönetimin firma performansına etkilerinin değerlendirilmesi Sahin Gok, Tugkan Arici………….....……………………………...………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118667 460 - 464 47. Investigation of entrepreneurship tendencies of vocational school students who take management and accounting courses according to demographic variables İşletme ve muhasebe eğitimi alan meslek yüksekokulu öğrencilerinin girişimcilik eğilimlerinin demografik değişkenlere göre incelenmesi İsmail Atabay, Bayram Alamur.....……………………………...……………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118668 465 - 474 __________________________________________________________________________________ vi Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s Page 48. The envisaged role of capital markets: can the Jordanian Stock Exchange meet the expectation of economic growth Ghassan Omet …………….………….....……………………………...………………………………………………………………………… 475 - 484 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118669 49. Companies’ information technology proficiency in 3PL service supporter selection İşletmeler açısından 3pl servis sağlayıcı seçiminde bilgi teknolojileri yeterliliği Nagihan Aydın, A. Murat Koseoglu………….....……………...………………………………………………………………………… 485 - 500 DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118670 50. Do personality traits play a determinant role in entrepreneurship? Girişimcilikte kişilik özellikleri belirleyici midir? Gulseren Keskin, Gulay Tasdemir, Elif Aktekin, Sureyya Gumussoy …………………………………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118671 501 - 504 51. An application of barter processes and their recognition according to international accounting standards Uluslararası muhasebe standartlarına göre barter işlemleri ve muhasebeleştirilmesi üzerine bir uygulama Oktay Tas, Huseyin Mert, Oguz Dukan…………....……………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118672 505 - 514 52. University students and mobile commerce: a study at Bilecik Seyh Edebali University Üniversite öğrencileri ve mobil ticaret: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Örneği Ali Acılar, Aykut Hamit Turan…………………………………............................................................................................. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118673 53. The negative factors affecting the border trade in Eastern and Southeastern Anatolia and economic impacts Mehmet Dag, Burak Okde………………………………….................................................................................................. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118674 515 - 523 524 - 534 54. Sponsorship as a promotion tool: rememberability of the sport sponsorship and it’s effect to purchasing behaviour Bir tutundurma aracı olarak sponsorluk: spor sponsorluğunun hatırlanabilirliği ve satın alma davranışı üzerine etkisi Fikret Yaman, Semih Acikgozoglu……………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118675 535 - 543 55. The effect on trust to organizatıon and psychological contract violation: an application Psikolojik sözleşme ihlalinin örgüte olan güven üzerindeki etkisi Bilal Cankir………………………………………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118676 544 - 551 56. A study on the factors influencing the performance of Islamic banking Katılım Bankacılığının kullanımını etkileyen faktörlere yönelik bir araştırma Ismail Yildirim, Recep Cakir………………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118677 552 - 563 57. PMI methodology in project management and applicability in Turkey Proje yönetiminde PMI metodolojisi ve Türkiye’de uygulanabilirliği Huseyin Mert, Nurdan Kucukoglu……………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118678 564 - 569 __________________________________________________________________________________ vii Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s Page 58. Strategic management and theoretical perspective on finance: balanced scorecard on finance Stratejik yönetim ve finans teorisi: balanced scorecard ve finans’ta uygulaması Gurhan Uysal………………………………………………………………………………………………………………………….…………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118679 570 - 573 59. Transfer of management authority in joint stock company content organization regulation Anonim şirketlerde organizasyon yönergesi kapsamında yönetim yetkisinin devri Abdulkadir Bulut……………………………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118680 574 - 594 60. IAS 18 revenue standard in factoring companies and an application Faktoring işletmelerinde TMS 18 hasılat standardı ve bir uygulama Huseyin Mert, Ece Bas……………………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118681 595 - 609 61. Qualifications sought in technical employees by some businesses (furniture industry sample) Kobi işletmelerinin teknik elemanlarda aradığı nitelikler (mobilya endüstrisi örneği) Mehmet Colak, Tahsin Cetin ……………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118682 610 - 619 62. Crisis management and recommendations in the woodworking sector Ağaçişleri sektöründe kriz yönetimi ve çözüm önerileri Mehmet Colak, Tahsin Cetin ……………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118683 63. A strategic analysis of SMAC technology Naciye Guliz Ugur, Tugba Koc …………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118684 64. Acceptance of management information systems in enterprises Naciye Guliz Ugur, Tugba Koc …………………………………………………………………………………………………………… DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118685 620 - 628 629 - 634 635 - 639 65. Journey to excellence in local government performance management: Kocaelİ metropolitan municipality application Yerel yönetımlerde mükemmellık yolculuğunda performans yönetımı: Kocaeli büyükşehır beledıyesı uygulaması Ayse Senturk, Baris Carikci………………………………………………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118686 640 - 647 66. Researching the effects of R&D investments of the manufacturing companies registered in BIST corporate governance İndex over the company performance BIST kurumsal yönetim endeksine kayıtlı imalat firmaları özelinde ar-ge yatırımlarının firma performansına etkisinin araştırılması Bekir Elmas, Muslum Polat………………………………………………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118687 648 - 663 __________________________________________________________________________________ viii Global Business Research Congress (GBRC - 2016), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. . CONTENT Title and Author/s Page 67. Organizational effectiveness and employee performance: a research in banking sector in Antalya and Konya cities Örgütsel etkinlik ve işgören performansı etkileşimi: Konya ve Antalya bankacılık sektöründe bir araştırma Adnan Celik, Emine Vasfiye Korkmaz, Yasar Korkmaz …………………………………………………………………………. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118688 68. Crises Project management and the effect of natural culture under crises: a study from Turkey Gamze Karayaz, Askin Kaan Kaptan …………………………………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118689 664 - 674 675 - 683 69. Determination of twitter users sentiment polarity toward airline market in Turkey: a case of opinion mining Twitter kullanıcılarının havayolu pazarına yönelik duygu kutuplarının belirlenmesi: bir fikir madenciliği örneği Bahri Baran Kocak, Inci Polat, Cem Burak Kocak …………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118690 684 - 691 70. Advertising ethics: perceptions of sex appeals in television advertising Reklam etiği: televizyon reklamlarında cinselliğin kulllanımı Fatih Koc, Oktay Cetin, Umit Alniacik ……………………………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118691 692 - 702 71. Power of soft skills determining academic career satisfaction: empirıicial study on research assistants F.Gulruh Gurbuz, H.Sinem Ergun, S.Begum Samur Teraman …………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118692 703 - 714 72. A study on adaptation of railway management competition models for Turkey Demiryolu işletmeciliği rekabet modellerinin Türkiye’ ye uyarlanması üzerine bir çalışma Ahmet Ertugrul Doludeniz………………………………………………………………………………………………………………….. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118693 715 - 722 __________________________________________________________________________________ ix Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Global Business Research Congress (GBRC), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey. ADVERTISING ETHICS: PERCEPTIONS OF SEX APPEALS IN TELEVISION ADVERTISING DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118691 1 2 Fatih Koc , Oktay Cetin , Umit Alniacik 3 1 Kocaeli Üniversitesi, fatih.koc@kocaeli.edu.tr Kocaeli Üniversitesi, Kandıra Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, oktaycetin@hotmail.com 3 Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, umit.alniacik@kocaeli.edu.tr 2 ABSTRACT Advertising must be accurate, reliable, honest, and in line with the cultural and ethical norms of the society. Since consumers become more sensitive to ethical principles, organizations are urged to be more attentive to ethical issues in advertising. Sex appeals, deceptive advertising, advertising to children and discrimination in advertising are the major issues in the advertising ethics literature. This study examines the ethical perceptions about using sex appeals in advertising. Particularly, the study aims to determine whether using male and female bodies as sexual objects in advertisements is perceived to be ethical or not. Further, the study probes the effect of consumers’ ethical philosophies (i.e. idealism, relativism) on their ethical judgments about the ads. A field study is conducted to test a number of hypotheses to resolve the research question. In the first phase of the field research, advertising experts are asked to evaluate 12 selected ads in terms of their ethical content. Based on their evaluations, 3 ethically questionable ads (one comprised of male body as a sexual object, one comprised of female body as a sexual object, and one comprised of both male and female bodies as sexual objects) are chosen to be used in the next stage. In the second stage, the ethically questionable ads are viewed by a convenient sample of consumers and their ethical judgments about the ads are measured. Data analyses revealed that, male and female respondents’ ethical perceptions about the ads (where male bodies are used as a sexual object) significantly vary. Further, relativism is found to exert a significantly negative effect on ethical judgments, while idealism has no significant effect. Theoretical and managerial implications of the findings are discussed. Keywords: Television advertising, advertising ethics, ethical philosophies JEL Codes: M37, M31 REKLAM ETİĞİ: TELEVİZYON REKLAMLARINDA CİNSELLİĞİN KULLANIMI ÖZET Bir iletişim aracı olan reklamın doğru ve güvenilir olması, toplumun kültürel ve ahlaki yapısına uygun olması ve etik ilkeleri içermesi günümüz işletmeleri için oldukça önemlidir. Tüketicilerinin etik değerlere daha çok önem verir hale gelmesi, işletmeleri bu konuda daha duyarlı hale getirmiştir. Reklam etiği literatürü incelendiğinde; cinsel öğelerin kullanımı, aldatıcı reklam, reklamlarda çocukların kullanılması ve ayrımcılık konuları ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada, reklamlarda cinsel öğelerin kullanımı konusu ele alınmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, televizyon reklamlarında kadının, erkeğin ve her ikisinin cinsel obje olarak kullanıldığı reklamlara yönelik etik algılamaların farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesidir. Ayrıca, tüketicilerin ahlak felsefelerinin (idealizm ve rölativizm) reklamlara yönelik etik yargılama üzerindeki etkisi bu çalışmada ele alınmıştır. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada, uygulamada kullanılacak üç reklamın seçimi için reklamcılık konusundaki uzmanlarla bir ön araştırma yapılmıştır. İkinci aşamada ise seçilen reklamlar kolayda örnekleme yoluyla belirlenen tüketicilere izlettirilerek, her bir reklama yönelik etik yargılamaları ve kişisel ahlak felsefeleri ölçülmüştür. Yapılan analizler sonucunda, erkeğin cinsel obje olarak kullanıldığı reklamlara ilişkin etik değerlendirmelerin izleyicilerin cinsiyetine göre farklılaştığı belirlenmiştir. Ayrıca, rölativizmin etik değerlendirme üzerinde negatif bir etkisin olduğu tespit edilirken, idealizmin anlamlı bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Bu bulgulara ilişkin teorik ve uygulamaya yönelik öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Televizyon reklamları, reklam etiği, ahlak felsefeleri JEL Kodları: M37, M31 __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 692 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik 1. GİRİŞ Reklamlardaki etik dışı uygulamalar, toplumsal yapının olumsuz etkilenmesi ve tüketicilerin aldatılması nedeniyle günümüz toplumlarında daha fazla dikkate alınmaktadır. Tüketicilerin etik dışı uygulamaları kabul etmemesi sonucu işletmelerde, tüketicilerle iletişim kurarken kullandığı reklamlarda bu durumu göz önünde bulundurmak zorundadır. Tüketicileri etkileme düzeyi açısından en önde gelen reklam türlerinden olan televizyon reklamları, bu noktada incelenmesi gereken önemli bir mecra konumundadır. Yapılan literatür taramasında reklamcılık alanında etik dışı görülen ana başlıklar; reklamlarda cinselliğin, çocukların, ayrımcılık ve aldatıcı reklam öğelerinin kullanılması şeklinde belirlenmiştir (Zinkhan, 1994; Treise, Weigold, Conna ve Garrison, 1994; O’Barr, 2007; Aktuğlu, 2006). Bunlardan en çok kullanılan ve üzerinde araştırma yapılanlardan bir tanesi de cinsellik öğesidir. Literatürde etik dışı olarak cinselliğin kullanılmasını inceleyen oldukça fazla çalışma vardır (Gould, 1994; Blair, Stephenson, Hill ve Green, 2006; Chui ve Yang, 2009). Bu çalışmada, TV reklamlarında cinsel öğelerin etik dışı olarak kullanılması ele alınmıştır. Literatürdeki çalışmalara ek olarak bu çalışmada kadının, erkeğin ve her ikisinin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamlar bir arada incelenmiştir. Tüketicilerin bu üç reklamı etik açıdan farklı algılayıp algılamadığının belirlenmesi bu çalışmanın ulaşmaya çalıştığı temel amaçtır. Bu çalışma kapsamında seçilecek gerçek TV reklamları etik değerlendirme amacıyla kullanılacaktır. Bu açıdan bakıldığında, uygulama aşamasında gerçek TV reklamların kullanılması bu çalışmanın özgün yanıdır. Yapılan literatür çalışmasında, gerçek TV reklamlarının gösterilip etiksel bir değerlendirmeye tabi tutulduğu çalışmalara rastlanılamamıştır. Gerçek reklamlara dayalı çalışmalar literatürde olsa da, ilgili çalışmalarda sadece reklamların içerik analizi yapılmıştır. Ayrıca, tüketicilerin ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu noktada, gerçek TV reklamlarının kullanıldığı, bireysel ahlak felsefelerinin ve etik değerlendirmenin birlikte ele alındığı bu çalışmanın literatüre sağlayacağı katkı önem arz etmektedir. Ayrıca, uygulayıcılar için bu çalışmada elde edilecek bulgular yönlendirici olacaktır. 2. LİTERATÜR TARAMASI 2.1. Reklam Etiği Reklam, çok kısa sürelerde oldukça geniş kitlelere ulaşabilme özelliği nedeniyle etik ilkeler kapsamında dikkat çeken ve eleştirilen konulardan biri olmuştur. Bütünleşik pazarlama iletişimi uygulamalarının en etkili bileşenlerinden biri olan ve geçmişi çok eskilere dayanan reklam uygulamalarında etik kavramı çok fazla tartışılmakla birlikte, konu üzerinde henüz net bir fikir birliğine varılamadığı da görülmektedir. (Karpat, 2004). Reklam etiği; oluşturulan reklam ürünlerinin toplumun genel ahlâk kurallarına, kişilik haklarına, haksız rekabetin önlenmesine ve tüketici haklarının korunması ilkelerine uygun olacak şekilde üretilmesine yönelik, reklam sektörünün aktörleri ve genel toplum bazında yapılan değerlendirmeler, sorgulamalar olarak tanımlanabilir (Elden ve Ulukök, 2006). Tüketicinin bilgilendirilmesi sürecinde reklam etiğinde dikkate alınabilecek konular; aldatıcı(yanıltıcı) reklamlar, karşılaştırmalı reklamlar, tanıklı reklamlar, gizli ya da bilinçaltı reklamları ile reklam mesajının aktarılması sırasında çocukların kullanımı, kadın ve erkek cinselliği olarak sıralanabilir (Aktuğlu, 2006). Reklamcılığın gelişiminde reklam etiği zaman zaman tartışılmaktadır. Reklamcılığın tamamen bir özgürlük içinde olması tartışma konusu olmuştur. Bu özgürlüğün reklam etiğini içine alması gerektiği birçok ülkede kabul edilmiştir. Birçok denetleme kurumu, bu konuda görev almıştır. Yasa ve yönetmeliklerle düzenlemelere gidilmiştir. Bu tür yapılanmalarla amaç; sadece haksız rekabeti önlemek değil, aynı zamanda tüketici haklarına da saygı duyulmasının gereğidir. Reklam etiği üzerinde çeşitli tartışmalar halen süregelmektedir. Sektör, kendi etiği içerisinde anlaşmazlık ve uyumsuzluklar yaşamaktadır (Karabaş, 2013). 2.2. Ahlak Felsefeleri Ahlak ve etik kavramları işletmecilik hayatında uzun yıllardır tartışılmaktadır. Yapılan birçok çalışmada (Hunt ve Vitell, 1986; Ferrell vd., 1989; Jones, 1991) bireylerin karar verme sürecinde etik ideolojilerin etkili olduğu ifade edilmiştir. Ahlak felsefeleri, etik değerlendirme ve doğru veya yanlışın seçilmesi gibi birey kararlarını etkilemektedir (Dubinsky vd., 2005). __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 693 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Forsyth’e göre (1992), bireysel ahlak felsefeleri idealizm ve rölativizm şeklinde iki farklı yapıdan oluşmaktadır. İdealizm eğilimi gösteren bireyler doğru eylemlerle arzulanabilir sonuçların daima sağlanacağını varsayarlar. İdealistlerin etik karar verme yargılarında diğerlerine zarar vermekten kaçınma baskın bir değer olarak etkili olur ve eylemin sonuçlarının diğerlerinin refahını nasıl etkileyeceğini göz önünde bulundurulur (Yazıcı ve Yazıcı, 2010). Rölativizm, bir davranış veya olayın sonuçlarına odaklanır. Kişilerin kendi ahlaki görüşlerinin evrensel etik kuralların üzerinde olduğunu ifade etmektedir (Özyer ve Azizoğlu, 2010). Marta vd. (2003), idealizm düzeyi yüksek bireyler için, diğerlerine zarar verecek bir eylemden daima kaçınmak gerektiğini ve eğer diğerleri için olumsuz sonuç doğuracaksa iki kötü şey arasından daha iyi olanın seçilmesinin de yanlış olduğunu savunmaktadır. Rölativizm düzeyi yüksek bireylerin bulunduğu ülkelerde ise, bireyler etik yargıda bulunurken ahlak ilkelerinden daha çok içinde bulundukları durumu önemserler (Özbek, 2012). 3. VERİ VE YÖNTEM Bu araştırmanın iki temel amacı vardır. Bunların ilki, cinsiyetin etik dışı kullanıldığı TV reklamlarının tüketiciler tarafından etik açıdan farklı algılanıp algılanmadığını tespit edilmesidir. İkincisi ise, bireysek ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerinde etkisinin olup olmadığının belirlenmesidir. Bu noktada ilk olarak, araştırmanın yapılacağı ana kitle belirlenmiştir. Ana kitle olarak üniversite öğrencileri seçilmiştir. Bunun nedenleri, ana kitleye ulaşım kolaylığı, zaman kısıtı ve maliyet faktörleridir. Bu aşamadan sonra, araştırmada kullanılacak TV reklamlarının seçilmesi aşamasına geçilmiştir. Bu araştırma TV reklamlarına yönelik etik değerlendirme konusu üzerine kurulduğu için, etik dışı reklam örneklerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Etik dışı reklam öğelerinden ise cinsiyet bu çalışmanın odak noktasıdır. Bu nedenle cinsiyetin etik dışı öğe olarak kullanıldığı, Türkiye’de daha önce gösterilmiş veya hali hazırda gösterilen TV reklamlarının seçilmesi aşamasına geçilmiştir. Ana kitlemiz üniversite öğrencileri olduğu için, seçilecek reklamların bu kitleye yönelik ürünleri kapsayan reklamlar olmasına dikkat edilmiştir. Araştırma kapsamında kadının, erkeğin ve her ikisinin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamlara ilişkin 4’er tane (toplam 12 adet) reklam, araştırmacılar tarafından belirlenmiştir. Belirlenen bu reklamlar Türkiye’de reklamcılık alanında çalışan 15 akademisyene gönderilmiş ve bunların içinden en fazla etik dışı gördükleri bir tanesini (her bir cinsiyet için bir tane) seçmeleri istenmiştir. Geri dönüş yapan sekiz akademisyenden gelen bilgiler ışığında, kadının cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam olarak Patos Nutty, erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam olarak Biscolata Mood ve her ikisinin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam olarak Nestle Crunch seçilmiştir. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Anket formu demografik faktörler, bireysel ahlak felsefeleri ve etik değerlendirme değişkenlerinden oluşmaktadır. Bireysel ahlak felsefeleri ölçeği Forsyth’nin 1992 yılındaki çalışmasından alınan 10 sorudan oluşmaktadır. Bu ölçek 5’li likert ölçeği şeklinde hazırlanmıştır. Etik değerlendirme ölçeği Reidenbach ve Robin (1990)’dan uyarlanmıştır. Bu ölçek, semantik ölçek şeklinde hazırlanmıştır. Semantik ölçekte değerlendirmeye ilişkin yargılar cevaplayıcılara olumlu ve olumsuz olarak iki uç (-3…..+3) halinde sunulmuştur. Araştırmanın uygulama aşaması Kocaeli Üniversitesi Kandıra Meslek Yüksekokulunda gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için tam donanımlı sınıf ortamı (görsel ve işitsel açıdan) hazırlanmıştır. Öğrencilerin, öncelikli olarak, demografik değişkenler ve ahlak felsefeleri bölümlerinden oluşan anket formunun ilk bölümünü doldurmaları sağlanmıştır. Daha sonra ilgili reklam katılımcılara izlettirilmiş ve reklama yönelik etik değerlendirmeleri içeren soruları doldurmaları sağlanmıştır. Uygulama kapsamında, her bir katılımcı gruba ayrı bir reklam bir reklam gösterilmiştir. Aynı katılımcının birden fazla reklamı izleyip değerlendirme yapması engellenmiştir. 3.1. Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri Araştırmanın iki temel amacı olduğu için hipotezlerde bu iki amaca uygun hazırlanmıştır. Birinci amaca uygun olarak, reklamlara göre farklılığın olup olmadığını belirlemek maksadıyla aşağıdaki hipotezler kurulmuştur. H1:Kadının, erkeğin ve her ikisinin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamlara yönelik sosyal yapı açısından etik değerlendirme farklılık göstermektedir H1a: Kadının cinsel öğe olarak kullanıldığı reklama yönelik sosyal yapı açısından etik değerlendirme cinsiyete göre farklılık göstermektedir. __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 694 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik H1b: Erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklama yönelik sosyal yapı açısından etik değerlendirme cinsiyete göre farklılık göstermektedir. H1c: Her iki cinsiyetin birlikte cinsel öğe olarak kullanıldığı reklama yönelik sosyal yapı açısından etik değerlendirme cinsiyete göre farklılık göstermektedir. H2: Kadının, erkeğin ve her ikisinin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamlara yönelik reklamın yapısı açısından etik değerlendirme farklılık göstermektedir H2a: Kadının cinsel öğe olarak kullanıldığı reklama yönelik reklamın yapısı açısından etik değerlendirme cinsiyete göre farklılık göstermektedir. H2b: Erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklama yönelik reklamın yapısı açısından etik değerlendirme cinsiyete göre farklılık göstermektedir. H2c: Her iki cinsiyetin birlikte cinsel öğe olarak kullanıldığı reklama yönelik reklamın yapısı açısından etik değerlendirme cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Farklılık hipotezlerinden sonra, ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir. H3: İdealizmin sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme üzerinde pozitif etkisi vardır H4: İdealizmin reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme üzerinde pozitif etkisi vardır. H5: Rölativizmin sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme üzerinde negatif etkisi vardır H6: Rölativizmin reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme üzerinde negatif etkisi vardır. Şekil 1: Araştırmanın Modeli 4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4.1. Demografik Bulgular Cevaplayıcıların demografik özellikleri incelendiğinde; tüm öğrencilerin önlisans düzeyinde öğrenim gördüğü, öğrencilerin yaş ortalamalarının 20,27 ve ailelerinin ortalama aylık gelirlerinin 2400,63 TL olduğu görülmüştür. Katılımcıların %66,2’si kadın iken, %33,8’i erkektir. Araştırma, üç farklı reklam türünün karşılaştırılmasını içerdiği için, her bir reklama yönelik katılımcı sayıları da belirlenmiştir. Aşağıdaki tabloda her bir reklama yönelik araştırmaya katılan birey sayıları verilmiştir. __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 695 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Tablo1: Araştırmaya Katılan Birey Sayıları Reklam türü Kadının cinsel obje olarak kullanıldığı reklam (Patos Nutty) Erkeğin cinsel obje olarak kullanıldığı reklam (Biscolata Mood) Kadın ve erkeğin birlikte cinsel obje olarak kullanıldığı reklam (Nestle Crunch) Toplam Katılan kişi sayısı Yüzde 166 %30,29 201 %36,68 181 %33,03 548 %100 4.2. Açıklayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizleri Araştırmada kullanılacak ölçeklerin faktör yapılarını belirlemek için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. AFA SPSS istatistik programı, DFA ise AMOS yapısal eşitlik programı kullanılarak yapılmıştır. Tablo 2’de hem AFA hem de DFA sonuçları sunulmuştur. Tablo 2: AFA ve DFA Kullanılan Ölçekler Sosyal Yapıya Yönelik Etik Değerlendirme Bu reklam kültürümüze uygun değil Bu reklam aile yapımıza uygun değil Bu reklam ahlaki olarak yanlış Bu reklam geleneklerimize uygun değil İdealizm Bir kişi, asla başkasının refahını ya da saygınlığını tehdit edecek bir davranışta bulunmamalıdır. Kişisel getirisi ne olursa olsun, başkalarına zararı dokunabilecek davranışlardan kaçınmak gerekir Kişi ne sebeple olursa olsun bir başkasına psikolojik ya da fiziksel zarar vermemelidir Bir insan, hareketlerinin bir başkasına küçük bir miktar bile olsa kasıtlı olarak zarar vermediğinden emin olmalıdır. Bir hareket suçsuz birine zarar verecekse hiç yapılmamalıdır. Rölativizm Neyin ahlaki, neyin ahlak dışı olduğu kişiden kişiye değiştiğinden, herkes için geçerli etik kuralların ne olduğu sorusu hiçbir zaman cevaplanamaz. Ahlak standartları kişisel olarak değerlendirilmelidir; bir insanın ahlaki olarak gördüğü bir şey, bir başkası tarafından ahlak dışı olarak değerlendirilebilir. Bireyler toplumdan bağımsız olarak kendi kişisel ahlak kurallarını geliştirme hakkına sahip olabilmelidir Belirli tipte davranışları yasaklayan katı bir etik düzenleme yapmak, daha iyi insan ilişkileri geliştirmeyi engelleyebilir. Açıklayıcı Faktör Analizi Faktör Açıklanan Özdeğer Yükleri Varyans 0,864 0,850 0,813 0,794 4,167 24,514 Doğrulayıcı Faktör Analizi Std. Faktör Model Uyum Yükleri Değerleri 0,874*** 0,807*** 0,866*** 0,758*** 0,740 0,650*** 0,694 0,576*** 0,626 2,508 14,754 0,496*** CMIN/DF= 1,553 RMR= 0,044 0,618 0,496*** 0,551 0,436*** GFI= 0,964 CFI= 0,977 RMSEA= 0,032 0,726 0,673 0,727*** 1,734 10,202 0,606*** 0,667 0,551*** 0,614 0,433*** __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 696 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Yalan söyleme konusunda bir kural geliştirmek mümkün değildir; bir yalanı hoş görmek ya da görmemek tamamen durumun koşullarına bağlı bir şeydir. Reklamın Yapısına Yönelik Etik Değerlendirme Bu reklamda dürüst olmayan bir şeyler var Bu reklam kabul edilemez Bu reklam adil değil Çıkarım Metodu: Principal Component Analysis. Döndürme Metodu: Varimax with Kaiser Normalization. Açıklanan Toplam Varyans: 55,802 Koc, Cetin, Alniacik 0,558 0,756 0,704 0,689 0,335*** 1,076 6,331 0,679*** 0,827*** 0,668*** *** 0,01 düzeyinde anlamlıdır. Faktör analizi tabloları incelendiğinde, ahlak felsefeleri ölçeği öngörüldüğü gibi iki boyuttan oluşmaktadır. Bu durum her iki faktör analizi ile ortaya konmuştur. Etik değerlendirme ölçeği ise çok boyutlu bir ölçektir. Yapılan analizler sonucunda, etik değerlendirme ölçeğinin sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme ve reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme şeklinde iki boyuta ayrıldığı görülmüştür. Orijinal ölçek üç boyutlu olarak tasarlanmıştır. Bu çalışmada ise, orijinal ölçekteki tüm soruların Türkiye’ye uygun olmayacağı düşünülerek bazı sorular araştırma kapsamında değerlendirilmemiştir. Bu nedenle, orijinal ölçekten farklı olarak, iki boyut elde edilmiştir. AFA analizi incelendiğinde, tüm ölçeklerin faktör yüklerinin 0,50’nin üzerinde olduğu görülmektedir ve açıklanan toplam varyans oranı da %55,802 olarak belirlenmiştir. AFA sonuçlarından hareketle DFA analizi yapıldığında, tüm model uyum değerlerinin mükemmel uyum gösterdiği Tablo 2’den anlaşılmaktadır. Ölçeklerin faktör yapıları tespit edildikten sonra değişkenler arasındaki korelasyon, ortalama, standart sapma ve cronbach’s alpha değerlerini incelemek yerinde olacaktır. Tablo 3’te ilgili analiz sonuçları sunulmuştur. Tablo 3: Korelasyon, Ortalama, Standart Sapma ve Cronbach’s Alpha Değerleri Araştırmada Kullanılan Değişkenler 1 2 (1) (2) Sosyal Değerlendirme Reklam Değerlendirme 0,616** (3) İdealizm 0,006 -0,017 (4) Rölativizm 0,134** 0,075 3 0,207** Ortalama Std. Sapma -1,871 -0,741 1,199 1,482 Cronbach’s Alpha 0,896 0,768 4,662 0,344 0,657 3,713 0,767 0,657 ** Korelasyonlar 0.01 düzeyinde anlamlı Tablo 3’teki güvenilirlik analizi sonuçları incelendiğinde, tüm değişkenlerin güvenilirlik düzeyinin 0,60’tan fazla olduğu görünmektedir. Bu durum ölçeklerin güvenilir olduğunu göstermektedir. 4.3. Hipotezlerin Testi Bu araştırmada, katılımcılara gösterilen her bir reklama yönelik etik değerlendirmenin farklı olup olmadığı ve bireysel ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Reklamlar arasındaki farklılık için varyans analizi ve t testi kullanılmıştır. Ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisi ise regresyon analizi ile belirlenmiştir. Tüm bu analizlerden önce, katılımcılara izledikleri reklamlarda etik problem bulunup bulunmadığı sorulmuştur. Aşağıdaki tabloda, her bir reklama ilişkin etik problem algısı sonucu sunulmuştur. Tablo 4: Reklamın Etik Değerlendirilmesine Yönelik Ortalamalar Etik Değerlendirme Sosyal Yapıya Yönelik Etik Değerlendirme Reklamın Yapısına Yönelik Etik Değerlendirme Kadının Cinsel Öğe Olarak Kullanıldığı Reklam (Patos Nutty) Toplam Kadın Erkek Erkeğin Cinsel Öğe Olarak Kullanıldığı Reklam (Biscolata Moods) Toplam Kadın Erkek Her İki Cinsiyetin Birlikte Cinsel Öğe Olarak Kullanıldığı Reklam (Nestle Crunch) Toplam Kadın Erkek 1,486 1,532 1,399 1,767 1,617 2,076 1,950 1,930 1,987 0,562 0,685 0,326 0,901 0,761 1,187 0,728 0,677 0,826 __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 697 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Tablo 4’te reklamlara yönelik etik değerlendirmenin toplam, kadın ve erkeğe göre ortalamalarına yer verilmiştir. Etik değerlendirme, her iki faktör analizi sonucu ortaya çıkan, iki boyutta ele alınmıştır. Tablo 4 incelendiğinde, sosyal yapıya yönelik etik değerlendirmenin her reklam türüne ve cinsiyetlere göre daha yüksek bir ortalamaya sahip olduğu görülmektedir. Reklamın sosyal yapıya yönelik etkileri, etik değerlendirmede tüketiciler için daha fazla önem arzetmektedir. Toplam değerlendirme açısından reklamların etik değerlendirmeleri incelendiğinde, sosyal yapıya göre en etik dışı reklam, kadın ve erkeğin birlikte cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam (1,950) olduğu görülmektedir. Reklamın yapısına göre ise, erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam en yüksek etik dışı reklam olarak görülmektedir. Sosyal yapıya yönelik reklamlarda kadınlar için, kadın ve erkeğin birlikte kullanıldığı reklam (1,930) en çok etik dışı bulunurken, erkekler için erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam (2,076) etik dışı bulunmuştur. Reklamın yapısına yönelik etik değerlendirmede, hem kadınlar (0,761) hem de erkekler (1,187) için erkeğin cinsel obje olarak kullanıldığı reklam en fazla etik dışı bulunmuştur. Araştırmada kullanılan reklamların katılımcılara göre etik değerlendirmeleri sunulduktan sonra araştırmanın amacına uygun olarak farklılık ve etki analizleri aşağıda verilmiştir. 4.3.1 Farklılık Analizleri Araştırma kapsamında reklama yönelik etik değerlendirmenin reklam türlerine göre farklılık gösterip göstermediği varyans analizi kullanılarak belirlenmiştir. Reklama yönelik etik değerlendirme sosyal yapıya yönelik (sosyal yapıya uyma) ve reklama yönelik etik değerlendirme şeklinde iki farklı boyutta incelenmiştir. Ayrıca etik değerlendirmenin, her bir reklam için, cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği bu araştırma kapsamında incelenmiştir. Aşağıda Tablo 4’te farklılık analizlerinin sonuçları sunulmuştur. Tablo 4: Sosyal Yapıya Yönelik Etik Değerlendirmenin Reklamlara Göre Farklılık Analizi Ortalama Standart Anlamlılık farklılıkları hata Reklamlar * Crunch (Her İkisi) 0,100 Nutty (Kadın) 0,080 * Biscolata (Erkek) -0,100 Crunch (Her İkisi) Nutty (Kadın) -0,021 Biscolata (Erkek) -0,080 Nutty (Kadın) Crunch (Her İkisi) 0,021 Bağımlı değişken: Sosyal Yapıya Yönelik Etik Değerlendirme *. Farklılıklar 0,05 düzeyinde anlamlıdır. Biscolata (Erkek) 0,035 0,036 0,035 0,037 0,036 0,037 0,020 0,095 0,020 0,859 0,095 0,859 Yapılan varyans analizi sonucunda, sosyal yapıya yönelik etik değerlendirmenin erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam (Biscolata) ile kadın ve erkeğin birlikte kullanıldığı reklam (Crunch) arasında farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre H1 hipotezi kabul edilmiştir. Sosyal yapıya yönelik genel etik değerlendirmenin ardından, her bir reklam için cinsiyetlere göre etik değerlendirmenin farklılık gösterip göstermediği analiz edilmiştir. Tablo 5’te analiz sonuçları sunulmuştur. Tablo 5: Cinsiyetlere Göre Sosyal Yapıya İlişkin Etik Değerlendirmenin Farklılığı Levenenin Testi Erkek Kadın Her İkisi t test F Anlam. t Ser. Der. Anlam. Ortalama Farklılıkları 0,367 5,134 2,236 0,545 0,025 0,137 2,347 -0,546 0,264 199 164 179 0,020 0,586 0,792 0,459 -0,133 0,057 Ortalama Kadın 1,617 1,532 1,930 Erkek 2,076 1,399 1,987 Farklılıklar %95 güven aralığı Alt Sınır Üst Sınır 0,073 0,845 -0,614 0,348 -0,366 0,479 t testi değişkeni: Sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 698 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Cinsiyete göre yapılan farklılık analizinde, erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamda sosyal yapıya yönelik etik değerlendirmede farklılık olduğu tespit edilmiştir. Ortalamalar incelendiğinde, erkeklerin bu reklamı daha fazla etik dışı bulduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre, H1b hipotezi kabul edilirken, H1a ve H1c hipotezleri desteklenmemiştir. Etik değerlendirmenin diğer boyutu olan reklama yönelik etik değerlendirmenin reklam türlerine göre farklılık gösterip göstermediği Tablo 6’da sunulmuştur. Reklama yönelik bireylerin etik değerlendirmeleri incelendiğinde kadının, erkeğin ve her ikisinin cinsel öğe olarak kullanıldığı üç reklamda etik açıdan bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlar ışığında, H2 hipotezi desteklenmemiştir. Tablo 6: Reklamın Yapısına Yönelik Etik Değerlendirmenin Reklam Türlerine Göre Farklılık Analizi Araştırmada Kullanılan Reklam Türleri Reklamlar Biscolata (Erkek) Crunch (Her İkisi) Nutty (Kadın) Ortalama Farklılıkları Std. Hata Anlamlılık -0,173 -0,339 0,173 -0,166 0,339 0,166 0,151 0,155 0,151 0,159 0,155 0,159 0,521 0,092 0,521 0,578 0,092 0,578 Crunch (Her İkisi) Nutty (Kadın) Biscolata (Erkek) Nutty (Kadın) Biscolata (Erkek) Crunch (Her İkisi) Bağımlı Değişken: Reklama Yönelik Etik Değerlendirme Her bir reklam için cinsiyetlere göre reklamın yapısı açısından etik değerlendirmenin farklılık gösterip göstermediğine ilişkin analiz sonuçları aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 7: Cinsiyetlere Göre Reklamın Yapısına İlişkin Etik Değerlendirmenin Farklılığı Levenenin Testi Erkek Kadın Her ikisi t testi F Anlam. T Ser. Der. Anlam. Ortalama Farklılıkları 0,004 0,182 0,348 0,950 0,670 0,556 2,037 -1,488 0,612 199 164 179 0,043 0,139 0,541 0,425 -0,360 0,149 Farklılıklar 95% güven aralığı Alt Sınır Üst Sınır 0,014 0,837 -0,837 0,118 -0,332 0,630 Ortalama Kadın 0,761 0,685 0,677 Erkek 1,187 0,326 0,826 t testi değişkeni: Reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme Yapılan analiz sonuçlarında, erkeğin cinsel obje olarak kullanıldığı reklamın cinsiyete göre farklılık gösterdiği t testi analizinde tespit edilmiştir. Ortalamalar incelendiğinde, erkeklerin ortalamasının daha yüksek olduğu ve araştırmaya katılan erkek tüketicilerin bu reklamı daha etik dışı buldukları söylenebilir. Bu sonuçlara göre H2b hipotezi kabul edilirken, H2a ve H2c hipotezleri desteklenmemiştir. 4.3.2. Etki Analizleri Ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisini belirlemek için regresyon analizi kullanılmıştır. Regresyon analizi sonuçları Tablo 8’de sunulmuştur. Tablo 8: Ahlak Felsefelerinin Etik Değerlendirme Üzerindeki Etkisi Model 1: Bağımsız Değişkenler Standardize Beta t Anlamlılık Modele ilişkin değerler İdealizm 0,053 1,200 0,231 Rölativizm -0,191 -4,309 0,001*** R = 0,033 F=9,293 Anlam.= 0,001 2 __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 699 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Bağımlı değişken: sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme Model 2: Bağımsız Standardize Beta t Değişkenler İdealizm 0,038 0,845 Rölativizm -0,083 -1,845 Anlamlılık Modele ilişkin değerler 0,398 R = 0,006 F=1,745 Anlam.= 0,176 0,066* 2 Bağımlı değişken: reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme Anlamlılık= * 0,10; *** 0,01 Regresyon analizleri sonucunda, rölativizmin sosyal yapıya yönelik etik değerlendirmeyi negatif bir şekilde etkilediği tespit edilmiştir. İdealizmin sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmüştür. İdealizm ve rölativizmin reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı analizler sonucunda tespit edilmiştir. Elde edilen bu bilgiler ışığında, H4 hipotezi kabul edilirken, H3, H5 ve H6 hipotezleri desteklenmemiştir. 5. SONUÇ Bu araştırma iki temel amaç üzerine kurulmuştur. Bunların ilki, TV reklamlarında kullanılan farklı cinsel öğelerin (kadın, erkek ve her ikisi birlikte) etik açıdan tüketiciler tarafından farklı algılanıp algılanmadığının belirlenmesidir. Bu ana amaca ek olarak, her bir reklamın farklı cinsiyetler için farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi, ulaşılmak istenen bir diğer amaçtır. İkinci temel amaç, katılımcıların bireysel ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisinin belirlenmesidir. Belirlenen reklamların katılımcılar tarafından etik dışı bulunup bulunulmadığı belirlenmek amacıyla, ilgili reklamların etik değerlendirme ortalama puanları hesaplanmıştır. Ortalamalar incelendiğinde, hem sosyal yapı açısından hem de reklamın yapısı açısından sunulan reklamlar (farklı oranlarda da olsa) etik dışı bulunmuştur. Sosyal yapıya yönelik en fazla etik dışı bulunan reklam kadınlar için, kadın ve erkeğin birlikte cinsel öğe olarak kullanıldığı Nestle Crunch reklamıyken, erkekler için erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı Biscolata Moods reklamıdır. Reklamın yapısına yönelik etik değerlendirmede ise, hem kadınlar hem de erkekler için erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı Biscolata Moods reklamı en fazla etik dışı bulunmuştur. Genel olarak ortalamalar değerlendirildiğinde, sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme puanları daha yüksek çıkmıştır. Bu noktada, katılımcıların etik değerlendirme yaparken toplumun kültürel, ahlaki, ailevi ve geleneksel yapısını bozucu reklamları daha fazla etik dışı bulduğu söylenebilir. Bu aşamada, reklamcılık alanındaki uygulayıcıların toplumsal konularda daha hassas davranması gerektiği söylenebilir. Farklılık analizleri incelendiğinde, sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme aşamasında erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam ile hem kadının hem de erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklam arasında farklılık olduğu görülmektedir. Ancak, kadının cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamların diğer iki reklamla farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Reklamın yapısına yönelik değerlendirmede ise, hiçbir reklam arasında etik değerlendirme açısından bir farklılık olmadığı analiz sonuçlarında belirlenmiştir. Katılımcıların cinsiyetine göre yapılan farklılık analizlerinde, erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamlarda sosyal yapıya yönelik etik değerlendirme açısından farklılık olduğu görülmüştür. Ortalamalar incelendiğinde erkeklerin, erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamı daha fazla etik dışı bulduğu görülmüştür. Reklamın yapısına yönelik etik değerlendirmede reklam türüne göre bir farklılık olmamasına rağmen, cinsiyetler dikkate alındığında, erkeğin cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamların farklılık gösterdiği görülmüştür. Erkeklerin bu reklamı, reklamın yapısına yönelik etik değerlendirme açısından, daha fazla etik dışı bulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak, tüm reklamlar farklı düzeylerde de olsa katılımcılar tarafından hem sosyal yapıya yönelik hem de reklamın yapısına yönelik etik değerlendirmede açısından etik dışı bulunduğu söylenebilir. Özellikle, erkeğin cinsel öğe olarak reklamlarda kullanılması hem kadınlar hem de erkekler (daha yüksek oranda) tarafından daha fazla etik dışı bulunmuştur. Kadının cinsel öğe olarak kullanıldığı reklamların etik dışı bulunmasına rağmen, diğer reklamlara göre daha düşük ortalamaya sahip olması ilginç bir bulgudur. Bireysel ahlak felsefelerinin etik değerlendirme üzerindeki etkisi sosyal yapıya ve reklamın yapısına göre farklı analiz edilmiştir. Hem sosyal yapı hem de reklamın yapısına yönelik etik değerlendirmede idealizmin anlamlı bir __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 700 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik etkisi çıkmazken, rölativizmin negatif ve anlamlı bir etkisinin olduğu belirlemiştir. Özellikle, literatürde idealizmin etik değerlendirme üzerinde pozitif bir etkisi olduğu çeşitli çalışmalarda öne sürülürken, bu çalışmada anlamlı bir etkisinin çıkmaması literatürle farklılık göstermektedir. Bu noktada, incelenen örneklem grubu ve reklamların böyle bir sonucun ortaya çıkmasında etkili olduğu söylenebilir. Literatürle paralel olarak, rölativizmin etik değerlendirme üzerinde (hem sosyal yapı hem de reklamın yapısı açısından) negatif etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Bireylerin görecelilik düzeyleri (rölativizm) yükseldikçe, ilgili reklamı etik dışı bulma puanlarının düştüğü söylenebilir. Bu çalışma sonucunda, hem uygulayıcılara hemde akademisyenlere çeşitli öneriler getirilmektedir. Özellikle, toplumun yapısını bozucu öğelerin (cinsel) daha fazla etik dışı bulunduğu bu çalışma sonucunda elde edilen önemli bir bulgudur. Ayrıca, erkeklerin cinsel öğe olarak kullanılması daha fazla etik dışı bulunmaktadır. Elde edilen bu bilgiler reklamcılık alanındaki uygulayıcıların dikkat etmesi gereken önemli noktaları işaret etmektedir. Çalışmaya satın alma niyeti veya davranışını ölçecek bir değişkenin eklenmesi ile etik değerlendirmenin davranışa dönüşüp dönüşmeyeceğini belirlemek sonraki araştırmacıların dikkate alması gerektiği önemli bir noktadır. Ayrıca, örneklem grubunun farklı bir grup seçilmesi ile farklı sonuçlara ulaşılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. KAYNAKLAR Aktuğlu, I. K., (2006). Tüketicinin Bilgilendirilmesi Sürecinde Reklam Etiği, Küresel İletişim Dergisi, sayı 2, Güz-2006, 1-20 Blair, J. D., Stephenson, J. D., Hill, K. L. ve Green, J. S. (2006). Ethics in Advertising: Sex Sells, But Should It? Jounal of Legal, Ethical and Regulatory, 9(1/2): 109-118 Chui, G. ve Yang, X. (2009). Responses of Chinese Consumers to Sex Appeals in International Advertising: A Test of Congruency Theory, Journal of Global Marketing, 22(3): 229-245 Dubinsky, A.J., Nataraajan, R. ve Huang, W-Y. (2005). Consumers’ moral philosophies: identifying the idealist and the relativist, Journal of Business Research, 58:1690-1701. Elden, M. ve Ulukök, Ö., (2006). Çocuklara Yönelik Reklamlarda Denetim ve Etik, Küresel İletişim Dergisi, sayı 2, Güz-2006, 1-23 Ferrell, O. C., Gresham L. G. and Fraedrich J. (1989), ‘A Synthesis of Ethical Decision Models for Marketing’, Journal of Macromarketing 9 (Fall), 55–64. Forsyth, D. R. (1992) ‘Judging the Morality of Business Practices: The Influence of Personal Moral Philosophies’, Journal of Business Ethics, 11(5–6): 461–470 Gould, S. J. (1994). Sexuality and Ethics in Advertising: A Research Agenda and Policy Guideline Perspective, Journal of Advertising, 23(3): 73-80 Hunt, S. D. and Vitell, S. J. (1986) ‘A General Theory of Marketing Ethics’, Journal of Macromarketing, 8:5–16 Jones, T. M. (1991), ‘Ethical Decision Making by Individuals in Organizations: An Issue-Contingent Model’, Academy of Management Review 16(April), 366–395. Karabaş, S. (2013). Pazarlama İletişim Aracı Olarak Tüketicilerin Reklam Denetimine Karşı Tutumları: Reklam Etiği, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1): 143-157 Karpat I., (2004).Ürün Sorumluluğunun Aktarılmasında Reklam ve Etik Kaygılar, 2nd International Symposium: Communication in the Millennium : A Dialogue Between Turkish and American Scholars, March 17-19: 93-110 Marta, J., Attia, A., Singhapakdi, A. and Atteya, N.A. (2003). ‘Comparison of ethical perceptions and moral philosophies of American and Egyptian business students’, Teaching Business Ethics, 7(1), 1- 20 O’Barr, W. M. (2007). Ethics and Advertising, Advertising & Society Review. 8(3), doi number: 10.1353/asr.2007.0045 Özbek, V. (2012). Bireysel Belirleyicilerin Algılanan Etik Problem ve Etik Niyetler Üzerindeki Etkisi: Küçük İşletmelerde Bir Uygulama, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilmler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Özyer, K. ve Azizoğlu, Ö. (2010). Demografik Değişkenlerin Kişilerin Etik Tutumları Üzerindeki Etkileri, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2): 59-84 __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 701 Global Business Research Congress(GBRC - 2016), Vol.2 Koc, Cetin, Alniacik Reidenbach, R. ve Robin, D. (1990) “Toward the Development of a Multidimensional Scale for Improving Evaluations of Business Ethics”, Journal of Business Ethics, 9 (8):.639-653 Treise, D., Weigold, M. F., Conna, J. ve Garrison, H. (1994). Ethics in Advertising: Ideological Correlates of Consumer Perceptions, Journal of Advertising, 23(3):59-69 Yazıcı, A. ve Yazıcı, S. (2010). Etik Durum Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(4):1001-1017 Zinkhan, G.M., (1994). Advertising Ethics: Emerging Methods and Trends, Journal of Advertising, 23(3):1-4 __________________________________________________________________________________ PressAcademia Procedia 702
