İÇİNDEKİLER
advertisement
İÇİNDEKİLER 1. bÖLÜM Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi 1. Çevre Bozulması ve Çevre Eğitiminin Doğuşu................................................................................... 1 2. Çevre Eğitiminin Anlamı, Amacı, Kapsamı ve İşlevi........................................................................... 3 3. Çevre Eğitiminin Tarihsel Dönüşümü ve Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi ............................................. 8 4. Sürdürülebilir Yaşam İçin Eğitim...................................................................................................... 14 Kaynakça................................................................................................................................................ 18 2. bÖLÜM Çevre Eğitiminin Doğuşu ve Gelişimine Kaynaklık Eden Hareketler ve Çalışmalar 1. Çevre ve İnsan İlişkisi...................................................................................................................... 21 2. Çevre Eğitiminin Amaçları ve Hedefleri........................................................................................... 22 3. Çevre Eğitiminin Doğası ve Temel Özellikleri................................................................................... 23 4. Çevre Eğitiminin Tarihsel Temelleri ................................................................................................. 23 5.Dünya’da Çevre Eğitimi Alanının Gelişimine Katkı Sağlayan Etkinlikler.......................................... 27 5.1. Birleşmiş Milletler Stockholm Konferansı (1972)......................................................................... 27 5.2. Belgrad Çalıştayı (1975)............................................................................................................ 28 5.3. Uluslararası Çevre Eğitimi Programının Kurulması (1975)............................................................. 29 5.4. Tiflis Konferansı (1977)............................................................................................................. 30 5.5. Dünya Koruma Stratejisi (The World Conservation Strategy) (1980).............................................. 31 5.6. Brundtland Raporu: Ortak Geleceğimiz (1987)............................................................................ 32 5.7. Rio Konferansı (1992)................................................................................................................ 33 5.8. Selanik Konferansı (1997).......................................................................................................... 34 5.9. Rio + 10 Johannesburg Zirvesi (2002)....................................................................................... 34 5.10.UNESCO – Sürdürülebilir Kalkınma İçin Eğitim 10 Yılı (2005-2014).............................................. 34 Kaynakça................................................................................................................................................ 37 3. bÖLÜM Çevre Öğeleri ve Sistemler 1. Ekosistemler ve Özellikleri............................................................................................................... 41 2. Besin Zinciri ve Enerji Akışı.............................................................................................................. 42 3.Madde Döngüleri.............................................................................................................................. 47 3.1. Su Döngüsü.............................................................................................................................. 48 3.2. Karbon ve Oksijen Döngüsü....................................................................................................... 48 3.3. Azot Döngüsü........................................................................................................................... 49 3.4. Fosfor Döngüsü......................................................................................................................... 50 4. Populasyon ve Özellikleri................................................................................................................. 51 5. Habitat ............................................................................................................................................ 53 6.Rekabet ........................................................................................................................................... 53 7.Toprak Biyomları (Karasal Ekosistemler) ........................................................................................ 54 8.Tropikal Yağmur Ormanları Kuşağı................................................................................................... 55 9. Savan Kuşağı................................................................................................................................... 56 10. Çöl Kuşağı........................................................................................................................................ 56 11.Akdeniz Çalı Kuşağı......................................................................................................................... 57 12.Ilıman Bölge Yaprak Döken Ormanlar Kuşağı ................................................................................. 57 13. Step Kuşağı...................................................................................................................................... 57 14.Tayga Kuşağı.................................................................................................................................... 58 15.Tundra Kuşağı ................................................................................................................................. 58 Kaynakça................................................................................................................................................ 59 4. bÖLÜM Biyolojik Çeşitlilik ve Türkiye’deki Durum 1. Dünya’da ve Türkiye’de Toprak Kaynaklarındaki Genel Durum........................................................ 62 1.1. Dünya’da Toprak Kaynaklarında Genel Durum ........................................................................... 62 1.2. Dünyada Su Kaynaklarında Genel Durum .................................................................................. 63 1.3. Türkiye’de Toprak Kaynaklarında Genel Durum .......................................................................... 64 1.3.1. Toprak Varlığı ve Özellikleri ........................................................................................... 65 1.4. Türkiye’de Su Kaynaklarında Genel Durum ................................................................................ 65 1.5. Toprak ve Su Kaynaklarına İlişkin Küresel Eğilimler ve Ülkemize Yansımaları ............................... 66 2. Çevresel Kültür ve Yaşam................................................................................................................ 69 2.1. İnsanın Doğaya İlişkin İlk İzlenimleri, Algısı ve İnancı .................................................................. 70 3. Ekolojinin Tanımı ve Konusu............................................................................................................ 71 3.1. Bazı Ekolojik Kavramlar.............................................................................................................. 72 4. Türler Arası (İnterspesifik) İlişkiler .................................................................................................. 75 5. Biyolojik Çeşitliliğe Global Bakış ..................................................................................................... 79 5.1. Biyolojik Çeşitlilik Nedir ve Neden Önemlidir?.............................................................................. 80 5.2. Ülkemizin Biyoçeşitlilik Açısından Durumu ................................................................................. 86 5.3. Sürdürülebilir Kalkınma ve Biyolojik Çeşitlilik . ............................................................................ 86 6. Su Kirliliği......................................................................................................................................... 88 7. Hava Kirliliği .................................................................................................................................... 91 7.1. Hava Kirleticilerinin Çevresel Etkileri .......................................................................................... 93 8. Toprak Kirliliği.................................................................................................................................. 94 8.1. Toprak Kirliliğine Neden Olan Etmenler....................................................................................... 94 9. Ses Kirliliği....................................................................................................................................... 95 10. Radyasyon ....................................................................................................................................... 96 11. Ekolojik Küresel Sorunlar................................................................................................................. 97 11.1. Küresel Isınma ......................................................................................................................... 98 viii 11.2. Ozon Tabakasının İncelmesi....................................................................................................... 98 11.2.1. Ozon Tahribatının Etkileri ............................................................................................... 99 11.3. Asit Yağmurlarının Çevresel Etkileri ........................................................................................... 99 11.4. Radyasyon ve Çevresel Tehlikeleri............................................................................................ 100 11.4.1. Nükleer Enerji ............................................................................................................ 100 11.5.Ormansızlaşma, Tropik Yağmur Ormanlarının Yokedilmesi . ...................................................... 101 11.6. Erozyon (Aşınım) ve Etkileri ..................................................................................................... 102 12. Nüfus Artışı ve Etkileri.................................................................................................................... 103 12.1. Doğal Denge ve İnsan ............................................................................................................ 104 12.2. Aşırı Nüfus Artışı ve Sonuçları.................................................................................................. 106 12.3. Nüfus Hareketleri ve Kentleşme .............................................................................................. 107 Kaynakça.............................................................................................................................................. 112 5. bÖLÜM Çevre Sorunları 1. Doğa Kaynaklı Çevre Sorunları ..................................................................................................... 114 2. İnsan Kaynaklı Çevre Sorunları ..................................................................................................... 119 2.1. Çevre Kirliliği Çeşitleri.............................................................................................................. 119 2.1.1. Hava Kirliliği................................................................................................................ 119 2.1.2. Su Kirliliği................................................................................................................... 121 2.1.3. Toprak kirliliği.............................................................................................................. 127 2.1.4. Görüntü Kirliliği........................................................................................................... 129 2.1.5. Gürültü Kirliliği............................................................................................................ 130 2.1.6. Radyoaktif Kirlilik......................................................................................................... 133 2.2. İklim Sorunu........................................................................................................................... 135 2.3. Nüfus Sorunları....................................................................................................................... 142 2.4. Atıklar..................................................................................................................................... 147 2.5. Yenilenebilir Enerji Kaynaklı Çevre Sorunları.............................................................................. 150 Kaynakça.............................................................................................................................................. 153 6. bÖLÜM GELENEKSEL Enerji Kaynakları 1. GELENEKSEL ENERJİ KAYNAKLARI................................................................................................. 157 1.2. Kömür.................................................................................................................................... 166 1.2.1. Kömürün Orijini ve Oluşum Şartları............................................................................... 167 1.2.2. Kömürlerin Oluşumu.................................................................................................... 168 1.2.3. Kömür Çeşitleri........................................................................................................... 169 1.2.4. Kömür Üretimi............................................................................................................. 171 1.2.5. Kömürün Hazırlanması................................................................................................. 176 1.2.6. Kömürlere Uygulanan Isıl Süreçler................................................................................ 178 1.2.7. Kömür Kullanım Alanları.............................................................................................. 183 1.3. Petrol..................................................................................................................................... 185 1.3.1. Petrolün Oluşumu....................................................................................................... 185 1.3.2. Petrolün Aranması ve Üretimi....................................................................................... 188 1.3.3. Petrolün Taşınması, Depolanması................................................................................. 196 1.3.4. Petrolün Rafine Edilmesi.............................................................................................. 197 1.3.5. Petrolün Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri........................................................................ 202 ix 1.3.6. Petrol Fiyatlarının Belirlenmesi..................................................................................... 204 1.4. Doğal Gaz............................................................................................................................... 206 1.4.1. Doğal Gazın Saflaştırılması........................................................................................... 207 1.4.2. Doğal Gazın Taşınması ve Depolanması........................................................................ 208 1.4.3. Türkiye’de Doğal Gaz Depolama................................................................................... 209 1.4.4. Konvansiyonel Olmayan Doğal Gaz Kaynakları............................................................... 212 Kaynakça........................................................................................................................................ 216 7. bÖLÜM Yenilenebilir ve Alternatif Enerji Çeşitleri 1. Yenilenebilir Enerji Kaynakları.......................................................................................................... 222 1.1. Güneş Enerjisi......................................................................................................................... 223 1.1.1. Güneş Enerjisi Avantaj ve Dezavantajları....................................................................... 224 1.1.2. Türkiye’de Güneş Enerjisi............................................................................................. 224 1.1.3. Güneş Enerjisi Sistemleri............................................................................................. 226 1.2. Rüzgâr Enerjisi........................................................................................................................ 236 1.2.1. Rüzgâr Enerjisinin Tarihi............................................................................................... 237 1.2.2. Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli........................................................................................... 239 1.2.3. Rüzgâr Enerjisi Avantaj ve Dezavantajları...................................................................... 243 1.2.4. Rüzgâr Türbini............................................................................................................. 244 1.3. Su Kökenli Yenilenebilir Enerji Kaynakları.................................................................................. 247 1.3.1. Hidrolik Enerji.............................................................................................................. 247 1.3.2. Dalga Enerjisi.............................................................................................................. 255 1.3.3. Gel-Git Enerjisi............................................................................................................ 265 1.3.4. Okyanus Enerjisi......................................................................................................... 266 1.3.5. Akıntı Enerjisi.............................................................................................................. 267 1.4. Jeotermal Enerji . ................................................................................................................... 268 1.4.1. Jeotermal Enerjinin Avantaj ve Dezavantajları................................................................ 269 1.4.2. Jeotermal Enerjinin Potansiyeli..................................................................................... 269 1.4.3. Jeotermal Sistemlerin Çeşitleri..................................................................................... 272 1.4.4. Jeotermal Enerji Kullanım Alanları................................................................................ 274 1.4.5. Jeotermal Enerjiden Elektrik Üretimi............................................................................. 275 1.5. Biyokütle Enerjisi..................................................................................................................... 278 1.5.1. Biyokütle Enerji Kaynakları........................................................................................... 278 1.5.2. Biyokütle Enerjisinin Avantaj ve Dezavantajları............................................................... 281 1.5.3. Biyokütle Enerjisinin Potansiyeli.................................................................................... 281 1.5.4. Biyokütle Çevrim Teknolojileri....................................................................................... 282 1.6. Hidrojen Enerjisi...................................................................................................................... 284 1.6.1. Hidrojen Enerjisinin Avantaj ve Dezavantajları................................................................ 285 1.6.2. Hidrojen Enerjisi Üretimi.............................................................................................. 286 1.6.3. Hidrojenin Depolanması ve İletimi................................................................................. 287 1.6.4. Hidrojen Enerjisi Elektrik Üretimi................................................................................... 287 2. Nükleer Enerji................................................................................................................................... 288 2.1. Nükleer Enerjinin Tarihi Gelişimi............................................................................................... 289 2.2. Nükleer Enerjinin Avantajları ve Dezavantajları.......................................................................... 290 2.2.1. Nükleer Enerjinin Avantajları......................................................................................... 290 2.2.2. Nükleer Enerjinin Dezavantajları................................................................................... 290 2.3. Nükleer Enerjiden Elektrik Üretimi............................................................................................ 291 2.4. Nükleer Enerji Santralleri ........................................................................................................ 291 x 2.4.1. Basınçlı Su Reaktörü (PWR)......................................................................................... 293 2.4.2. Kaynar Su Reaktörü (BWR).......................................................................................... 294 2.4.3. Basınçlı Ağır Su Reaktörü (PHWR)................................................................................ 294 2.4.4. Nükleer Reaktör Nesilleri............................................................................................. 296 2.5. Nükleer Enerji Hammaddeleri................................................................................................... 296 2.6. Nükleer Yakıt Çevrimi.............................................................................................................. 297 3. Türkiye’deki Enerji Durumu.............................................................................................................. 298 3.1. Türkiye’nin Elektrik Enerjisi Açısından Durumu............................................................................ 300 Kaynakça.............................................................................................................................................. 302 8. bÖLÜM Geri Dönüşüm 1. Geri Dönüşüm Neden Önemlidir?..................................................................................................... 310 1.1. Enerji Tasarrufu ....................................................................................................................... 312 1.2. Doğal Kaynakların Korunumu..................................................................................................... 312 1.3. Atık Miktarının Azalması............................................................................................................. 314 1.4. Geri Dönüşümle Ekonomiye Sağlanan Katkı................................................................................ 315 2. Geri Dönüşümün Tarihsel Gelişimi.................................................................................................... 316 3. Geri Dönüştürülebilen Maddeler....................................................................................................... 318 4. Geri Dönüşüm Metotları................................................................................................................... 321 4.1. Polimer Teknolojisinin Önemi..................................................................................................... 324 5. Geri Dönüşümün Ülke Ekonomisine ve Çevreye Katkıları.............................................................. 328 5.1. Geri Dönüşümün Ülke Ekonomisine Sağladığı Katkı..................................................................... 328 5.2. Geri Dönüşümün Çevreye Sağladığı Katkı................................................................................... 330 6. Türkiye’de ve Dünya’da Geri Dönüşüm Uygulamaları.................................................................... 332 7. Geri Dönüşüm ile İlgili Yönetmelikler............................................................................................... 343 Kaynakça.............................................................................................................................................. 350 9. bÖLÜM Çevre Denetimi 1. Çevre Denetimi................................................................................................................................. 351 1.1. Çevre Denetimi Kavramı............................................................................................................ 351 1.2. Çevre Denetimi Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Ülkemizde Uygulanan Yönetmeliği..................... 353 1.3. Çevre Denetimi Yönetmeliği’nin (ÇDY) Amacı ve Uygulamaları.................................................... 354 1.3.1. ÇDY Kapsamında Denetime Tabi Tesis veya Faaliyetler ile Yükümlülükleri........................ 355 1.3.2. ÇDY Kapsamında Gerçekleştirilecek Çevre Denetiminin Usul ve Esasları......................... 356 1.3.3. İdari Yaptırım Kararı, Süre Verilmesi ve Faaliyetin Durdurulması...................................... 357 1.4. Çevre Duyarlılığı ve Çevre Bilinci Kavramları................................................................................ 357 1.5. Çevre Denetiminin Küresel Bazda İrdelenmesi............................................................................. 358 1.6. Dünyada Çevre Denetimi İlgili Yapılan Çalışmalar ....................................................................... 359 1.6.1. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki (ABD) Uygulamalar...................................................... 359 1.6.2. Avrupa Birliği’ndeki (AB) Uygulamalar........................................................................... 362 2. Sonuçlar ve Değerlendirmeler.......................................................................................................... 363 Kaynakça.............................................................................................................................................. 364 xi
