5 haziran dünya çevre günü - Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
TOPLUM İÇİN BİLGİLENDİRME DİZİSİ-60
5 HAZİRAN DÜNYA ÇEVRE GÜNÜ
Sağlık insanın genetik yapısı ile çevre arasındaki etkileşime bağlıdır. Bu kural diğer canlılar için de
geçerlidir. İnsan vücudu esas alındığında çevre; iç ve dış çevre olmak üzere ikiye ayırılabilir. İnsan çevre
ilişkisi açısından insan etkilenimli çevre, doğal çevre ve insan yapımı çevre olarak ayırmak mümkündür.
Birey esas alındığında iş çevresi, dış çevre ve bireysel çevreden söz edilebilir. Bazı kaynaklarda vücut
etkilenimi tartışılırken katı, sıvı ve gaz çevre olarak ayrılmıştır. Çevre fiziksel, kimyasal, biyolojik ve
sosyoekonomik çevre olarak da ayrılabilir. Buradaki ayrım insan sağlığını etkileyen etmenlere göre
yapılmaktadır. Kimyasal etmenler çevredeki toksik atıklar ve canlıkıranlar gibi kirleticileri kapsamaktadır.
Evde ve endüstride kullanılan kimyasal maddeler ve yiyeceklerde kullanılan çeşni ve koruyucu maddeler
buna dahildir. Fiziksel etmenler örselenme ve ölümlere yol açan kazalar, gürültü, sıcak, soğuk, iyonlaştıran
ve iyonlaştırmayan radyasyonu kapsar. Biyolojik çevre; besinler ve suda bulunan, böcek ve hayvanlarla
taşınan, insandan insana temasla geçen hastalık etkenlerini kapsar.1
Çevre;1
1. Hastalıklar için zemin hazırlayabilir. Sözgelimi iklim koşullarının solunum sistemi hastalıklarının
artmasına yol açması, ortamda bulunan vektörlerin hastalıkların yayılımını kolaylaştırması gibi.
2. Çevre doğrudan hastalık nedeni olabilir.
3. Çevre bir kısım hastalıkların yayılmasını kolaylaştırabilir.
4. Bazı hastalıkların gidişini ve sonucunu etkileyebilir.
Kişinin genetik yapısı, onun çevresel etmenlerden nasıl etkileneceğini belirleyen en önemli
faktörlerdendir. Çevre terimi dışımızdaki her şeyi; sosyal, fizikojeokimyasal ve biyolojik çevreyi kapsar.
Çevrenin bu bileşenleri birbiriyle etkileşim halindedir. İnsanla etkileşim olasılığı olan tüm çevresel
etmenler insan ve toplum sağlığı üzerinde etkilidir.1
Dünya kaynaklarının tüketim hızı savurganlık düzeyine ulaşmış durumdadır. Günümüz şartlarında
insanoğlunun bir yılda tükettiği kaynaklar ancak 1,5 yılda kendini yenileyebilmektedir. Kaynaklar bu hızla
tüketilmeye devam ederse, dünya yenilenme kapasitesini tamamen kaybetmiş olacak ve 2030 yılında
mevcut yaşam tarzımızı sürdürebilmemiz için iki gezegene ihtiyaç duyulacaktır. 2
Birleşmiş Milletler Örgütü 1972 yılında İsveç’in başkenti Stockholm’de 133 ülkenin katılımı ile düzenlediği
zirvede, 5 Haziran tarihinin “Dünya Çevre Günü” olmasını oybirliği ile kabul etmiştir. Bu toplantıda;
sürdürülebilir kalkınma, insanların yaşamlarının iyi bir düzeyde sürdürebilmeleri için gereksinim duydukları
doğal kaynakları yenilenebilir biçimde, yani gelecek kuşakları da düşünerek kullanmaları kararı sonrasında,
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) kurularak çevre konusunda uluslararası işbirliğine öncülük etme
görevi bu örgüte devredilmiştir. O tarihten bu yana çevre sorunlarına kamuoyunun dikkatini çekmek,
halkın katılımını geliştirmek ve politik ilgiyi arttırmak üzere dünya genelinde çeşitli etkinliklerle
kutlanmaktadır.1,3
1
Güler, Ç. (Ed), Çevre Sağlığı (Çevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla), 1. Ve 2. Cilt, Yazıt Yayıncılık, Ankara, 2012.
[Internet] www.un-expo.org/en/un-days/world-environment-day (Erişim 04.06. 2015)
3
[Internet] http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/onemli_gun/dunyacevre.asp. (Erişim:30.05.2015)
4
[Internet] http://nr.iisd.org/events/world-environment-day-2015/ ; http://www.unep.org/wed (Erişim 04.06. 2015)
2
Bu dokuman Dr. Ebru Korkmaz-Altun tarafından Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Emekli Öğretim üyesi Prof. Dr. Songül Vaizoğlu’nun
danışmanlığında 3.6.2015 tarihinde hazırlanmıştır.
Bu bilgilendirme notunun aşağıda belirtilen şekilde kaynak gösterilmek şartıyla yazılı, elektronik,vb ortamlarda kullanılması önerilmektedir: Korkmaz-Altun E, Vaizoğlu
S. 5 Haziran Dünya Çevre Günü. HÜTF Halk Sağlığı AD Toplum İçin Bilgilendirme Serisi-[Internet] http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/.Erişim:4.6.2015.
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
TOPLUM İÇİN BİLGİLENDİRME DİZİSİ-60
Dünya Çevre Günü 2015 yılı teması dünyanın kendisini yenileyebilme kapasitesini de dikkate alarak
kaynakların etkili ve sürdürülebilir tüketilmesi ve üretilmesi olarak belirlenmiştir.
Bu tema kapsamında kullanılan slogan aşağıdaki şekildedir:
“ YEDİ MİLYAR HAYALLER KURMAKTADIR....
BİR TANE DÜNYA VAR!
ÖZENLİ TÜKET”
Bu mesaj ile Dünya Çevre Günü’nde, ekonomik kalkınmanın kabul edilebilir ve kapsayıcı olmasını sağlayan
olanaklar için mücadele edilmesi, kaynak tüketim hızının durağan hale getirilmesi ve çevresel etkinin
azaltılması vurgulanmaktadır. Dünya Çevre Günü herkesi; aşırı tüketimden uzak olan güzel bir hayat
hayalini tekrar kurmaya davet etmektedir. Hayallerin gerçekleştirilebilmesi için bu yıl UNEP’in iyi niyet
elçileri “HAYAL EKİBİ” kurmuştur; amaçları dünya vatandaşlarının daha sağlıklı bir dünya için hayaller
kurması ve bunları paylaşmasıdır. Temel olarak tükettiklerimiz ve atıklar üzerine su, gıda, enerji, ormanlar
gibi doğal kaynaklar vb …2,4
1
Güler, Ç. (Ed), Çevre Sağlığı (Çevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla), 1. ve 2. Cilt, Yazıt Yayıncılık, Ankara, 2012.
[Internet] www.un-expo.org/en/un-days/world-environment-day. Erişim:04.06.2015.
3
[Internet] http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/onemli_gun/dunyacevre.asp. Erişim:30.05.2015.
4
[Internet] http://nr.iisd.org/events/world-environment-day-2015/ ; http://www.unep.org/wed. Erişim:04.06. 2015.
2
Bu dokuman Dr. Ebru Korkmaz-Altun tarafından Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Emekli Öğretim üyesi Prof. Dr. Songül Vaizoğlu’nun
danışmanlığında 3.6.2015 tarihinde hazırlanmıştır.
Bu bilgilendirme notunun aşağıda belirtilen şekilde kaynak gösterilmek şartıyla yazılı, elektronik,vb ortamlarda kullanılması önerilmektedir: Korkmaz-Altun E, Vaizoğlu
S. 5 Haziran Dünya Çevre Günü. HÜTF Halk Sağlığı AD Toplum İçin Bilgilendirme Serisi-[Internet] http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/.Erişim:4.6.2015.