Slayt 1 - Verimlilik Haftası

TEMİZ ÜRETİM GENEL
BİLGİLENDİRME
V E R İMLİLİK GE NEL MÜ DÜRLÜĞÜ
B İ Lİ M, SA N AYİ V E T E KNOLOJİ BA K ANLIĞI
KAPSAM
• Temiz Üretim Genel Bilgilendirme
oÇevre Sorunları
oSürdürülebilir Tüketim ve Üretim Alanında Türkiye’de Mevcut Durum
oTemiz üretim/ eko-verimlilik
oVGM’nin çalışmaları
Doğal kaynaklar
 2008 yılında küresel kaynak kullanımı: % 28 Çin (% 8-1980), % 13 ABD, % 7
Hindistan
 15 yüksek tüketime sahip ülke yanında Çin, ABD, Hindistan, Brezilya ve Rusya;
küresel kaynak kullanımının % 75’ine sahiptir.
 En düşük ve en yüksek malzeme tüketimine sahip bölgeler arasında 11 kata varan
fark bulunmaktadır.
 En düşük tüketime sahip 100 ülke, küresel malzeme kullanımının sadece % 1,5’ini
oluşturmaktadır.
 Küresel enerji kullanımı: 2020 yılında 2005 yılı miktarına göre % 9 artış
 Küresel toprak ve okyanus yüzeyi sıcaklığı: 1880-2012 yılları arasında ortalama
0,85 C’lik artış (IPCC, 2013).
 Dünya nüfusu, bir Avrupalı kadar kaynak tüketseydi 2,5 gezegene ya gereksinim
duyacaktık.
3
Enerji - İklim Değişikliği
İMALAT SANAYİ
 Küresel enerji tüketimi
günümüzde toplam enerji
kullanımının neredeyse üçte
birini oluşturmaktadır.
 Küresel enerji tüketimi
1971’den 2004’e kadar % 61
oranında artmıştır.
 Küresel CO2 emisyonunun %
36’sını meydana
getirmektedir.
Şekil. 1960’lardan günümüze atmosferik CO2 emisyonu
(IPCC,2013)
4
Küresel Çevre Sorunları
Küresel Isınma (Yüzey Isısı)
Küresel Isınma (Deniz Suyu Seviyesi)
Atık Üretimi
5
Küresel Çevre Sorunları
Su Stresi
Düşük stres ( %10)
Düşük - orta stres (%10-20)
Orta – yüksek stres (%20-40)
Yüksek stres (%40-80)
Çok yüksek stres ( %80)
6
Enerji Kullanımında Türkiye’de Mevcut Durum
Şekil
Enerjide ithalat oranı: % 73
Enerji verimliliği ve yerel
yenilenebilir kaynakların
kullanımının artırılması
konuları Türkiye’deki temel
politika alanları arasında yer
almaktadır.
Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Dönemi
Stratejik Planı
Kaynak: T.C Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2011-2014 Stratejik Planı
7
8
Türkiye’de Sanayide Tüketilen Nihai Enerjinin Sektörel Dağılımı
(2012)
Çimento
19%
Gübre
2%
Kimya-Petrokimya
Cam ve Cam 6%
Ürünleri
1%
Demirçelik
21%
Seramik
4%
Kağıt Tekstil
1%
6%
Şeker
2% Gıda
Kaynak: Enerji Denge Tablosu, 2012, ETKB
3%
Demirdışı Metaller
3%
Diğer Sanayi
31%
Motorlu Kara
Taşıt Sanayi
1%
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Yaklaşımları
Sürdürülebilir
kalkınma
1972
Stockholm
İnsani Çevre
Konferansı
1987
Brundtland
Raporu
Gelecek kuşakların ihtiyaçlarından
ödün vermeden bugünün
ihtiyaçlarını karşılayabilmek
1992
Rio BM
Çevre
Konferansı
2000
Binyıl
Kalkınma
Hedefleri
2002
Johannesbourg
Sürdürülebilir
Kalkınma Zirvesi
Yeşil
ekonomi
Yeşil
büyüme
2012
Rio BM
Sürdürülebilir
Kalkınma
Konferansı
10
Benzer Kavramlar
Kirlilik önleme
Atık azaltımı







Temiz üretim
Yeşil
verimlilik
Kaynak Verimli Temiz Üretim (BM Çevre Programı-UNEP)
Eko-verimlilik (Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Konseyi)
Kirlilik Önleme (Kanada Kirlilik Önleme Merkezi)
Yeşil Verimlilik (Asya Verimlilik Teşkilatı)
Atık Azaltımı (ABD Çevre Koruma Ajansı)
Yeşil Büyüme (OECD, Dünya Bankası)
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim (AB, BM, OECD)
11
MEVCUT
DURUM
• Çevresel baskılar, oluşan yeni pazarlar ve kıt olan kaynaklar nedeniyle kalkınma
ve ekonomik büyüme yeniden tanımlanmaya çalışılmaktadır.
• Geleneksel üretim yöntemleri ve çevre teknolojileri, kaynak verimliliğini
sağlamada ve çevresel performansı artırmada artık yetersiz kalmaktadır.
İHTİYAÇ
• Endüstrinin yeniden yapılanması ve yeşil iş modellerinin oluşturulması için;
yeni sistemler, prosesler ve teknolojilere gereksinim duyulmaktadır. (ÜRETİM)
• Çevre dostu ürün ve eko-etiket gibi tüketime yönelik uygulamalar
geliştirilmelidir. (TÜKETİM)
HEDEF
Yeşil Büyümeye Doğru…
• Sürdürülebilir tüketim ve üretim
• Düşük karbonlu ve kaynak verimli yeşil endüstri
• Yeşil büyüme
12
Mega-trendler ve tahminler…
 Nüfus > 9 milyar (2050)
 Orta sınıf tüketici sayısı x 3 (2030)
(Kaynak: WBCSD, Vision 2050)
 Arz sınırlı iken, doğal kaynaklara olan küresel talebin artması (dünya
genelinde son 10 yılda ham madde talebinde öngörülmemiş bir artış)
 Tüm tahminler talepteki artışın yukarı yönlü seyretmeye devam
edeceğini gösteriyor
 Gıda ürünlerine olan talepte %70 (2050) ve küresel gıda fiyatlarında
%120-180 artış (2030)
(Kaynak: FAO & Willenbroekel ve diğerleri, 2011)
13
Ekonominin Sürdürülebilirliği ve Arz Güvenliği
1. Kaynakların sınırlı olduğu bir dünyada, kaynak yoğun
üretim ve tüketim biçimleri ile sınırsız bir ekonomik
büyüme mümkün müdür?
2. Arzın sınırlı olduğu bir ekonomide sürekli artan – ve
gelecekte de artmaya devam etmesi öngörülen - küresel
kaynak talebini karşılamak mümkün müdür?
14
Yeşil Büyüme (OECD)-Yeşil Ekonomi (UN)
1) Doğal kaynakların verimli ve sürdürülebilir kullanımı
(enerji verimliliği, su verimliliği, malzeme verimliliği vb.)
2) Ekonomik büyümenin doğal kaynak tüketiminden ve
çevre kirliliğinden ayrıştırılması (de-coupling)
«Yeşil Büyümenin merkezinde ekonominin kaynak
verimliliğini sağlamak vardır»
(OECD, Green Growth Report)
15
Makro-Ekonomik Politikalar
OECD:
Kaynak Verimliliği Tavsiye Kararı, C(2008)40
Yeşil Büyümeye Doğru, 2011 (5 grup, 25 gösterge)
Yeşil Büyüme ve Kalkınmakta Olan Ülkeler, 2012
Kaynaklar, Verimlilik ve Çevre, 2013
Avrupa Birliği:
AB 2020:Kaynak Verimli Avrupa Girişimi, COM (2011)-21
Kaynak Verimli Avrupa İçin Yol Haritası, COM (2011)-571
UNEP
Kaynak Verimliliği Programı
Uluslararası Kaynak Paneli (IRP)
16
Kaynak Verimliliği
OECD, EUROSTAT, Avrupa Komisyonu ve UNEP:
Kaynak Verimliliği (Malzeme Verimliliği) = GSYH / YMT
Kaynak Yoğunluğu (Malzeme Yoğunluğu) = 1 / Kaynak Verimliliği
= YMT / GSYH
GSYH: Gayrısafi Yurtiçi Hasıla
YMT: Yurtiçi Malzeme Tüketimi (Domestic Material Consumption, DMC)
17
Kaynak Verimliliği (TR ve AB-27) [GSYH/YMT]
130
125
125
123
120
120
117
115
117
115
111
110
106
105
104
100
100
104
105
106
104
107
109
108
105
KV TR (2000=100)
102
KV EU27
(2000=100)
97
95
90
85
80
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kaynak: TÜİK-EUROSTAT verileri
18
(Kaynak: Eurostat)
2000
Malta
Lüksemburg
İsviçre
Hollanda
Birleşik Krallık
İtalya
Fransa
Almanya
İspanya
Belçika
Yunanistan
AB 27
Hırvatistan
Macaristan
Danimarka
Avusturya
İsveç
Norveç
Slovakya
Slovenya
İrlanda
Çek Cumhuriyeti
Litvanya
Finlandiya
Portekiz
Kıbrıs
5,00
Türkiye
Polonya
Letonya
Estonya
Bulgaristan
Romanya
Sırbistan
Türkiye’de Kaynak Verimliliği
Kaynak Verimliliği
GSYİH (euro (SAGP)/Yerli Malzeme Kullanımı-kg) (2000-2010)
4,50
4,00
3,50
3,00
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
2010
19
Ayrışma (De-coupling)
«ekonomik büyüme ile doğal kaynak tüketimi ve/veya çevresel
kirlilik/bozunma arasındaki bağıntının kırılması»
GSYH
doğal kaynak tüketimi
çevresel bozunma
Kaynak: UNEP International Resource Panel, 2011
20
Ayrışma: GSYH ve Yurtiçi Malzeme Tüketimi (AB-27)
120
117
118
115
115
114
110
110
110
108
105
105
100
100
102
100
103
99
104
112
108
107
105
AB 27
99
96
95
YMT EU27
(2000=100)
GSYH EU27
(2000=100)
93
90
85
80
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kaynak: TÜİK-EUROSTAT verileri
21
Ayrışma: GSYH ve Yurtiçi Malzeme Tüketimi (TR)
160
TÜRKİYE
150
146
150
140
140
134
130
129
131
141
134
130
127
125
YMT (2000=100)
120
115
110
113
REEL GSYH
(2000=100)
105
100
100
100
94
92
90
80
1998
85
82
2000
2002
88
2004
2006
2008
2010
2012
Kaynak: TÜİK-EUROSTAT verileri
22
Çevre Yaklaşımları
PASİF
Kirletme ve seyreltme
1
YAPICI
Geri dönüşüm ve geri kazanım
3
DUYARLI
Boru sonu arıtma
2
PROAKTİF
Temiz üretim
4
23
“ATIK, NEGATİF EKONOMİK DEĞERİ OLAN BİR ÜRÜNDÜR.”
Atık = Girdi - Ürün
Gaz emisyonları
ÜRÜN
GİRDİ
(Hammadde, yardımcı malzemeler, su, enerji)
Katı atık
Sıvı atık
24
Çevre Konusunda Klasik Yaklaşım
• “Arıtma” ve “atık bertarafı” gibi atığın oluştuktan sonra kontrol edilmesini
sağlayan “boru sonu yöntemler” uygulanmaktadır.
• Çevre yatırımları, “kendini geri ödemeyen”, “üretim maliyetlerini
yükselten” yatırımlar olarak görülmektedir.
• “Çevre” üretim sürecinden ayrı düşünülmektedir.
• “Çevre maliyetleri” işletmenin maliyet hesaplarına katılmamaktadır.
Çevre Konusunda Yeni Yaklaşımlar
• Çevre konusu; tasarım/üretim/kullanım/hizmet süreçlerine,
ürün-üretim ve teknoloji-inovasyon stratejilerine dahil olmaya
başlamıştır.
• Hedef:






Hammadde, su, enerji, vb. tüketimlerinin azaltılması
Atık/atıksu, vb. miktarlarının düşürülmesi
Hem üretim hem çevre maliyetlerinin düşürülmesi
Çevre yatırımlarının geri dönüşlü hale gelmesi
Rekabet gücünün korunması/artırılması
“Çevre dostu ürün” sektöründe yer alınması
Temiz Üretim Nedir?
TEMİZ ÜRETİM
“Etkinliği artırmak, insanlar ve çevre üzerindeki
riskleri azaltmak amacıyla koruyucu entegre bir
çevre yaklaşımının süreçlere, ürünlere ve hizmetlere
sürekli olarak uygulanması” (UNEP)
 Hammadde, enerji ve doğal kaynakları daha az
kullanmayı,
 Yeniden kullanım ve geri dönüşümü artırmayı,
 Daha az atık oluşturmayı ve
 Tehlikeli atık miktarını azaltmayı amaçlayan,
KAYNAK
VERİMLİLİĞİ
ATIK
AZALTIMI
GERİ
DÖNÜŞÜM
çevresel fayda yanında ekonomik getirileri de olan bir
üretim stratejisidir.
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
27
Temiz Üretim Olanak Değerlendirme
Hammadde, doğal kaynak, su ve enerji kullanımı ile atık oluşturan
kaynakların ve uygun temiz üretim fırsatlarının belirlenmesi amacıyla
gerçekleştirilen sistematik ve planlı bir prosedürdür.
TÜ DEĞERLENDİRMESİ TÜ FIRSATLARI
TÜ FIRSATLARI  DAHA AZ KAYNAK KULLANIMI VE ATIK
DAHA AZ KAYNAK KULLANIMI VE ATIK  ARTAN VERİMLİLİK
İşletme NEREDE ve NEDEN
kaynaklarını atık olarak kaybeder?
Bu kayıplar NASIL en aza indirilir?
28
Temiz Üretim Araçlarına Örnekler









Temiz Üretim Olanak Değerlendirme
Malzeme Akışı Maliyet Muhasebesi
Yaşam Döngüsü Analizi
Endüstriyel Simbiyoz
Karbon Ayakizi
Su Ayakizi
Eko-tasarım
Eko-etiket
Yeşil Satın Alma
29
Temiz Üretim Olanak Değerlendirme Metodolojisi












Yönetimin taahhüdünün alınması
Proje takımının oluşturulması
Engellerin ve çözümlerin belirlenmesi
Amaçların belirlenmesi
Ön değerlendirme yapılması
Temiz üretim ihtiyacının ortaya çıkması
1.Planlama ve
organizasyon
Proses akışlarının oluşturulması (girdiler,
çıktılar, atık ve emisyonlar)
Olası temiz üretim fırsatlarının belirlenmesi
2.Değerlendirme
Teknik, çevresel ve ekonomik fizibilite
yapılması
En iyi fırsatların belirlenmesi
3.Fizibilite analizi
Fırsatların uygulanması
İzleme ve değerlendirme
Sürdürme
4.Uygulama
30
Temiz Üretim Fırsatlarının Belirlenmesi
STANDART FİKİRLER
Temiz üretim ile ilgili kılavuz ve rehber niteliğindeki kaynaklar
Kontrol listeleri
Sektörel özel kılavuz ve kontrol listeleri
YENİ/YARATICI FİKİRLER
Temiz üretim metodolojisi kapsamında sorunların belirlenmesi
Beyin fırtınası yapılarak olası temiz üretim fırsatlarının belirlenmesi
Benzer sektör ve işletmelerle kıyaslama yapılması
31
Temiz Üretim Fırsatları
1. İyi işletme
uygulamaları
2. Ürün
değişimi
7. Yan ürün
kullanımı
TEMİZ ÜRETİM
FIRSATLARI
6. Teknoloji
değişimi
5. Proses
optimizasyonu/
değişimi
3. Hammadde
ikamesi
4. Yeniden
kullanım/
geri kazanım
32
Fizibilite Analizi
TEKNİK
DEĞERLENDİRME





Ürün kalitesine etkisi
Verimliliğe etkisi
Malzeme kullanımı
Enerji kullanımı
Bakım uygulamaları
üzerine etkisi
 Güvenilirlik
 Rahat uygulanabilirlik
ÇEVRESEL
DEĞERLENDİRME
 Malzeme kullanımı
 Enerji kullanımı
 Havaya, suya ve
toprağa olan
emisyonlar
 Sağlık ve güvenlik
EKONOMİK
DEĞERLENDİRME
 Geri dönüş süresi
 Etkilenen diğer maliyet
faktörlerinin belirlenmesi
o Çevresel maliyetler
o Hammadde kaybının
maliyeti
o Ekipmanın yatırım
maliyeti
o Personel maliyetleri,
vb.
33
Örnek Uygulamalar – KOBİ’ler
1. Talaşlı İmalat
2. Metal Kaplama
CNC tezgahı soğutma
sıvısı geri kazanımı
8.200 TL
Ters akım durulama sistemi /
damlama tablaları
7.300 TL
5 ay
% 46
atık
sıvı
% 24
% 25
soğutma
yağı
su
% 60
% 65
su
5 ay
CO2
Boru izolasyonu ve buhar
vanaları yenileme
10.000 TL
2 ay
su
% 42
gaz
6 ay
5. Gıda
Banyo yüzeyi kaplama
6.000 TL
% 42
Kaynak regulatörü montesi
2.655 TL
kimya
sal
4. Alüminyum
Profil Kaplama
% 60
doğal
gaz
3. Kaynak
% 26
CO2
7.000
TL
1,5 ay
enerji
maliyeti
34
Örnek Uygulamalar – Büyük İşletmeler
1. Gıda
Çözdürme ve temizleme-de
suların geri kazanımı
591.517 $/yıl tasarruf
56.900 $ yatırım
48.175 $/yıl tasarruf
76.900 $ yatırım
%
44,5
su
15.000
kWh/yıl
enerji
8,9
ton/yıl
CO2
1,6 yıl
48.000 $/yıl tasarruf
76.900 $ yatırım
157.000 $/yıl tasarruf
49.300 $ yatırım
1,5 yıl
93.000
m3/yıl
su
121.000
kWh/yıl
enerji
31.000
kWh/yıl
enerji
18,3
ton/yıl
CO2
%29,4
Kimyasal
6. Tekstil
5. Kimya
Hava soğutmalı yeni nesil pompalar
%100
NaCN
7 ay
%
35,9
su
% 55,6
su
Yağ alma, durulama, oksilan ve
kurutma sistemleri
%100
CdO
45.417 $/yıl tasarruf
30.200 $ yatırım
1 ay
4. Metal Kaplama
% 85
tiner
3. Metal İşleme
Soğutma suyu geri kazanımı,
Fosfatlamada optimizasyon
2. İçecek
Soğutma sularının geri kazanımı
Üretimde optimizasyon ve su
yumuşatmada otomasyon
468.000 $/yıl tasarruf
22.000 $ yatırım
1 aydan az
4 ay
71,5
ton/yıl
CO2
% 54
su
%22
enerji
879,6
ton/yıl
CO2
%67
Kimyasal
Örnek Uygulamalar – Dünyadan Örnekler
1. Sac İşleme
Boyanın yeniden
kullanımının sağlanması
4.000 $
Makinenin çalışma
saatlerinin düzenlenmesi
0$
Boru izolasyonu
1.000 $
7,5 ay
2,5
ton/yıl
katı atık
3. Boya ve Kimya
2. Gıda
% 40
yakıt
% 48
hammadde
anında
anında
11880
kWh/yıl
4. Sağlık
Ürünleri İmalatı
Yeni ambalaj tasarımı
0$
% 24
Karton
kullanımı
anında
Eski ambalaj
Yeni ambalaj
(*) Delta News Brochure, Issue 11, August 2002
36
Örnek Uygulamalar – Dünyadan Örnekler
6. İnşaat
malzemeleri
5. Döküm
Kumun yeniden kullanımının sağlanması
20.730 $
Girdi ikamesi
11.175 $
1,7 yıl
710 t/yıl
Kum
tüketimi
4 t/yıl
Reçine
yapıştırıcı
2 t/yıl
Reçine
sertleştirici
688
t/yıl
Katı atık
22t/yıl
Toz
1,7 yıl
%90
Su
kirliliği
7. Gıda
8. Kimya
Su tasarrufu ve kirlilik yükü azaltımı
31.051 €
Atık su azaltılmasına yönelik
süreç düzenleme
204.000 €
1 ay
%27
Atık
su
16,2
t/yıl
Yağ
%25
Atık su
kirlilik
yükü
280 000
t/yıl
Temiz
su
%12
Temizlik
sıvısı
%2
Buhar
10 ay
%50
Çamur
%60
Nötrleştirme
malzemesi
37
TÜ Faaliyetlerinin Gelişimi
Tavandan
Tabana
Politika reformları
Finansal mekanizmaların
oluşturulması
Bilgi paylaşım ağları
Ortaklıkların kurulması
Finansal kuruluşların
dahil edilmesi
Ulusal, uluslararası
işbirlikleri
Veri tabanlarının, TÜ
ağlarının oluşturulması
Ulusal, uluslararası
işbirlikleri
TÜM’lerin kurulması
Kapasite geliştirme
Bilinç oluşturma
TÜ kavramının
tanıtılması
Tabandan
Tavana
38
Temiz Üretim Merkezleri
Bilinç Artırma
Teknik Destek
Yaygınlaştırma
TÜ MERKEZLERİ – TEMEL GÖREVLER
Kapasite
Geliştirme
Politika
Tavsiyeleri
UNIDO/UNEP Destekli TÜ Merkezleri - örnek
statüler
– Kamu Kuruluşu Niteliğindeki Merkezler (Kore, Çin,
Fas, Mısır)
– Özel Statüye Sahip Merkezler (Çek Cumhuriyeti,
Slovakya)
– STK Niteliğindeki Merkezler (Hırvatistan)
– Üniversite Bünyesinde Kurulan Merkezler
(Macaristan)
Yatırım
Finansmanı
Kolaylaştırma
TÜ Alanında Faaliyet Gösteren Diğer
Kuruluşlar (~80 kuruluş) - örnekler
– Almanya Malzeme Verimliliği Ajansı - DEMEA
– Kanada Kirlilik Önleme Merkezi
– Avustralya Temiz Üretimde Mükemmellik
Merkezi
– Asya Verimlilik Teşkilatı
39
BÜTÜNSEL VE SEKTÖREL TEMİZ ÜRETİM YAKLAŞIMI (UNIDO)
Temiz Üretim
Önleyici bütünsel bir sürdürülebilirlik stratejisinin
bütün üretim ve hizmet sürecine uygulanması
Sektörel düzeyde
İşletme seviyesinde
Ürünler:
Daha iyi tasarımla atık
azaltımı
 Yeni ürünlerde atık
kullanımı
Üretim:
 Hammadde, enerji ve su tasarrufu
 Emisyonların kaynakta azaltılması
 Teknoloji alternatiflerinin geliştirilmesi
 Maliyetlerin ve risklerin azaltılması
Hizmetler:
 Tasarım ve dağıtım
süreçlerinde etkin
çevre yönetimi
Etki:
Verimliliğin artması
Çevresel performansın
iyileştirilmesi
Rekabet avantajının artması
40
UNIDO/UNEP Temiz Üretim Merkezleri
41
Türkiye’de Temiz Üretim Faaliyetlerinin Gelişimi
Temiz üretim ile ilgili 1998 yılından bu yana farklı kurum ve kuruluşlar tarafından
ülkemizde yürütülen faaliyetler şu genel başlıklar altında toplanabilir:
• Konu ile ilgili projeler yürütülmesi, koordine edilmesi veya ilgili projelere katılım
sağlanması
• Pilot uygulamalar
• Araştırma çalışmaları
• Eğitim, bilinçlendirme ve yaygınlaştırma çalışmaları
• Ar-Ge çalışmaları
• Teşvik ve proje destekleri
• Konu ile ilgili standartların uyumlaştırılması ve yayınlanması
• Akademik tez çalışmaları
• Yayınlar
• Sanayi üniversite işbirliği
• Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü’nün kurulması
42
Türkiye’de Temiz Üretim
Alanında Sağlanan Destekler
- Çevre Teknolojileri Desteği , Enerji Verimliliği
Desteği
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
- Çevre Dostu Üretim (KOBİ) Mali Destek Programı
Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA)
2014 yılı Mali Destek Programı
- Yenilenebilir Enerji ve Çevre Teknolojileri Mali
Destek Programı
İzmir Kalkınma Ajansı - 17 Aralık 2012-1 Mart
2013
- Çevreye Duyarlı Yenilikçi Uygulamalar Mali
Destek Programı
- Temiz Üretim Mali Destek Programı
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı –
5 Aralık 2012-8 Şubat 2013
- Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) Destekleri
ETKB – Yenilenebilir Enerji Genel
Müdürlüğü – 2013
- Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansmanı
(TURSEFF Desteği)
Avrupa Sanayi ve Kalkınma Bankası– AB
İklim Fonu
- KOSGEB Tematik Proje Destek Programı
Ankara Kalkınma Ajansı - 10 Aralık 2012 – 22 Şubat
2013
43
Türkiye’de TÜ ile İlgili Mevzuat
TEMİZ ÜRETİM İLE
İLGİLİ MEVZUAT
Üst
Politika
Belgeleri
Plan ve
Strateji
Belgeleri
Bakanlıların
Kuruluş
Kanunları
Enerji Verimliliği
Mevzuatı
Çevre
Mevzuatı
Doğrudan
İlgili
Mevzuat
EKÖK
Tekstil Tebliği
Dolaylı
Mevzuat
Çevre
Kanunu
Enerji
Verimliliği
Kanunu
Yönetmelikler
Yönetmelikler
Tebliğler
Genelgeler
Eko-Tasarım
Eko-Etiketleme
44
Temiz Üretim ile ilgili Ulusal Strateji ve Politika Belgeleri
Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014)
44 no’lu eylem
Eko-verimlilik Merkezi kurulması hedefi
KOBİ Stratejisi Eylem Planı (2011-2013)
Eko-verimlilik Merkezi kurulması hedefi
Enerji Verimliliği Strateji Belgesi
(2012- 2023)
2023 yılında Türkiye’nin GSYİH başına tüketilen enerji
miktarının (enerji yoğunluğunun) 2011 yılı değerine göre
en az %20 azaltılması hedefi
Ulusal Su Kalitesi Yönetimi Strateji Belgesi (2012-2023)
Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını sağlamak
maksadıyla, kurumsal ve yasal çerçevenin çizilerek su
yönetiminde teknik ve ekonomik araçlar geliştirmek
Ulusal Çevre Stratejisi Eylem Planı (2007-2023)
Türkiye İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (2011-2023)
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı
Tasarımına İlişkin Yönetmelik (07 Ekim 2010)
Enerji ile ilgili ürünlerin tasarımında uyulması
zorunlu olan şartların çerçevesini belirlemek
suretiyle enerji verimliliğini, çevre koruma düzeyini
ve enerji arz güvenliğini artırarak sürdürülebilir
kalkınmaya katkıda bulunmak
Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve
Kontrol Tebliği (14 Aralık 2011)
Kurulu kapasitesi 10 ton/gün üzerinde olan tekstil
tesislerinde hammadde ve enerjinin etkin kullanımı
ile ve temiz üretim teknolojilerinin uygulanması
Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında
Yönetmelik
(25 Nisan 2012)
Ulusal sera gazı emisyonlarının önemli bir kısmını
teşkil eden elektrik ve buhar üretimi, çimento,
demir-çelik, seramik, kireç, kağıt ve cam üretimi
gibi sektörlerden kaynaklanan sera gazı
emisyonlarının tesis seviyesinde izlenmesi
45
VGM’nin Temiz Üretim Alanında Yürüttüğü Faaliyetler
Politika Geliştirme / Program Tasarımı ve Uygulaması
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme
Ulusal / Uluslararası Projeler
Uluslararası Üyelikler ve İşbirlikleri
46
Üst Plan, Program, Strateji Belgeleri Kapsamındaki Sorumluluklar
10. Kalkınma Planı – Öncelikli Dönüşüm
Programları
1.1. Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı
(Bileşen 1 ve 3)
1.14. Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Programı
(Bileşen 3)
BSTB 2013- 2017 Stratejik Planı
Tedbir 247. Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik
Gelişim Haritası
Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014)
Eylem 36: Verimlilik göstergeleri
Eylem 43: Verimlilik politika ve stratejisi
Eylem 44: Eko-verimlilik Programı, Temiz Üretim
Merkezi
KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı (2011-2014)
Eylem No 2.1.3: KOBİ’lere eğitim ve danışmanlık
Eylem No 2.5.5: Türkiye’nin İklim Değişikliğine
Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Eko-verimlilik
Programı yürütülecektir.
İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (20112020)
Eylem Y7.1.2.5: Temiz Üretim Merkezi
Eylem US.2.2.6: Su Verimliliği Kılavuzları
Eylem S.2.2.1.3: İyi Uygulamaların Paylaşılması
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması
10. Kalkınma Planı - 1.1. Üretimde Verimliliğin Artırılması Dönüşüm Programı
Endüstriyel Simbiyoz
 Endüstriyel simbiyoz imkânlarının belirlenmesi
 Pilot projeler oluşturulması
 Eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleriyle konuya ilişkin kurumsal kapasitenin
güçlendirilmesi
 Paydaşlar arası iletişim olanaklarının geliştirilmesi
 Endüstriyel simbiyoz uygulamalarının çeşitlendirilip yaygınlaştırılması
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması
10. Kalkınma Planı – 1.14. Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Dönüşüm Programı
3. Bileşen: Sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması
VGM sorumluluğuna verilmiştir
 Düşük verimli AC elektrik motorlarının daha yüksek verimli olanlarıyla
değiştirilmesi
 KOBİ’lerin enerji verimliliği konusundaki eğitim, etüt ve danışmanlık
hizmetlerinin desteklenmesine yönelik mekanizmaların iyileştirilmesi
 Enerji verimliliği alanındaki iyi uygulama ve teknolojilerin KOBİ’lerde
yaygınlaştırılması
Verimsiz Elektrik Motorlarının Dönüşümü Programı
• KOBİler için rehber
dokümanlar
• Mevcut En İyi Teknikler
(BREF) dokümanları
• Panel ve sempozyumlar
(Verimlilik Haftası, 5.
Ulusal Verimlilik
Kongresi)
• Türkiye Kalkınma
Bankası
• KOSGEB
• Kalkınma Ajansları
• TURSEFF
• TÜBİTAK
•UNDP GEF Projesi
• Elektrik motorların
envanterinin çıkarılması
•Kayseri OSB Pilot
Çalışması
Bilinç
Artırma &
Kapasite
Geliştirme
Ulusal ve
Uluslararası
Projeler &
İşbirlikleri
Finansal
Destekler
Mevzuat ve
Denetim
• Çevreye Duyarlı
Tasarım Gereklerine
Dair Tebliği
• İthalat denetimi
• Piyasa denetimi ve
Gözetimi (TSE Test
Laboratuvarı)
Sanayide Kullanılan Düşük Verimli AC Elektrik Motorlarının Daha
Yüksek Verimli Olanlarıyla Değiştirilmesi: Kayseri OSB Pilot Çalışması
- 130 firmada enerji verimliliği etüt
çalışması
-Kalkınma Bankası kredileri için
firma yatırım değerlendirme anketi
(10 firmadan geri dönüş)
OSB
Müdürlüğü
-“Sanayide Elektrik Motor ve Motor
Sistemlerinin Dönüşümü”
konusunun 2015 yılı destek
programları kapsamına alındı
Türkiye
Kalkınma
Bankası
Kayseri OSB
Pilot
Çalışması
130 KOBİ
ORAN
- 50 milyon Dolar hazır kaynak
- 2 yıl geri ödemesiz,
- ortalama 7 yıla yayılan (15 yıla kadar
uzayabilen) geri ödeme
- Geçmiş yatırımları da kredilendirme
olanağı)
KOSGEB
- Kredi faizleri için firmalara hibe
desteği
Motor Dönüşümü için Finansman Modeli Çalışmaları
Türkiye Kalkınma Bankası tarafından kullandırılacak kredilere ilişkin talep araştırması
ve protokol hazırlıkları
KOSGEB tarafından motor dönüşümü konusunda hibe ve kredi faiz desteği
sağlanmasına ilişkin destek programı tasarımı çalışmaları
Kalkınma Ajansları tarafından motor dönüşümüne yönelik destek programı
oluşturulması çalışmaları
TÜBİTAK destek programları çerçevesinde sürdürülebilir üretim teknolojileri ve
elektrik motorları dönüşümünün değerlendirilmesi
TURSEFF (ve diğer yatırım bankaları ve finans kuruluşları ile) destek programları
konusunda finansman alternatiflerinin değerlendirilmesi
Sanayide Elektrik Motorlarının Dönüşümü GEF Projesi
•
•
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) işbirliği
Küresel Çevre Fonu (GEF) 6. Dönem
Projenin Amacı: Türkiye’de enerji verimli motorlara yapılacak olan, en az 20 milyon USD
ek yatırımın hayata geçirilmesini kolaylaştırarak, yapılan gösterim projeleri ile 9075 ton
CO2 doğrudan emisyon, 453.750 ton CO2 dolaylı emisyon azalması sağlanması.
Proje Faaliyetleri:
•
•
•
•
•
Enerji verimli elektrik motorlarına ilişkin mevzuatın ve kurumsal çerçevenin
güçlendirilmesi
Yerli motor üreticilerinin enerji verimli motor üretmeleri konusunda desteklenmesi
TSE Motor Test Laboratuvarının geliştirilmesi ve kapasitesinin artırılması
Sanayideki elektrik motorlarının dönüşümünde kullanılacak bir finansal destek
mekanizmasının geliştirilmesi
Enerji verimli motorlara ilişkin farkındalığın artırılmasına ilişkin faaliyetler
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması
Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi
(2014-2016)
Amaç
Proje Hedefleri
Sanayide hammadde, enerji ve suyun
etkin ve sürdürülebilir kullanımı ile elde
edilebilecek potansiyel ekonomik ve
çevresel faydaları; sektörler ve bölgeler
düzeyinde analiz edecek bir metodoloji
geliştirilerek, bu potansiyelin niceliksel
olarak ortaya konması
•
İmalat sanayinde kaynak verimliliği
potansiyelinin analizi için metodoloji
geliştirilmesi
•
Yürütülme Biçimi
Hammadde, enerji ve su
kullanımındaki kaynak verimliliği
potansiyelinin parasal ve miktarsal
olarak belirlenmesi (ulusal, sektörel
ve bölgesel düzeyde)
•
İyileştirmelerin maliyet analizi
VGM koordinatörlüğünde, TÜBİTAK MAM
Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü
tarafından
Proje Bütçesi
1.250.000 TL
54
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması
Çevresel Verimlilik ve Kaynak Verimliliği Göstergelerinin Yayınlanması
(2015 Şubat) (http://vgm.sanayi.gov.tr)
• Sektörel kapsamı ve içerdiği konu başlıkları bakımından ilk niteliğinde.
• İmalat sanayine ait 24 alt sektörün sürdürülebilir üretim açısından gelişimini somut
olarak izlemek ve değerlendirmek mümkün.
A) Atık Yoğunluğu
1) Toplam atık yoğunluğu
2) Tehlikeli atık yoğunluğu
D) Atık Geri Kazanım Oranı
5) Tesis içi geri kazanım oranı
6) Tesis dışı geri kazanım oranı
B) Sera Gazı Yoğunluğu
3) CO2-e Yoğunluğu
E) Çevresel Harcama ve İstihdam
C) Su Verimliliği
7) Çevresel harcamaların katma değere oranı
8) Çevresel istihdam oranı
4) Su verimliliği
55
Politika Oluşturma
Ulusal Temiz Üretim Merkezi Kurulması
1999
Mart 2011
TÜBİTAKMAM
bünyesinde
kurulması
girişimi
MPM
tarafından
kurulması
görevi
2010
TTGV
bünyesinde
kurulması
girişimi
Ağustos
2011
BSTB
VGM
tarafından
kurulması
görevi
06/04/2013 tarih ve 218 sayılı Bilim
Kurulu'nun 5 nolu kararı ile;
Gebze’de, TÜBİTAK MAM Çevre
Enstitüsü, “Çevre ve Temiz Üretim
Enstitüsü” olarak yeniden
yapılandırılmıştır.
56
Bilinçlendirme Faaliyetleri (2014)
Eğitim - Panel
 BST İl Müdürlüklerinde görev yapan mühendislere yönelik “Temiz Üretim” konulu
eğitim, Kocaeli
 Karadeniz Teknik Üniversitesi “Temiz Üretim” konferansı
 Verimlilik Haftası kapsamında bilinçlendirme etkinlikleri:





Ulusal Temiz Üretim Merkezi ve Sanayide Eko-Verimlilik Paneli, Kocaeli
Eko-Verimlilik ve İnovasyon Paneli, Balıkesir
Çevre ve Temiz Üretim Paneli, Konya
Temiz Üretim/Eko-Verimlilik Faaliyetleri Sunumu, Ankara
BST İl Müdürlükleri «Temiz Üretim Eğitimi», 37 il
Kapasite Geliştirme/Bilinçlendirme
Sempozyumlar
 Sürdürülebilir Üretim Sempozyumu – Nisan 2013, Ankara
 BSTB VGM ile Hacettepe Üniversitesi Çevre Uygulama ve Araştırma Merkezi
 Tema: “Temiz Üretim ile Sürdürülebilir Sanayiye Doğru”
 Sürdürülebilir Üretim Sempozyumu - Aralık 2014, İstanbul
 BSTB VGM ile Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Uygulama ve
Araştırma Merkezi işbirliği
 Tema: “Sanayide Dönüşüm için Yaşam Döngüsü Analizi ve Enerji Verimliliği”
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme
Temiz Üretim Bilgi Platformu
http://www.temizuretim.gov.tr
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme
Temiz Üretim Kitapçıkları
60
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme
Süreli / Süresiz Yayınlar
61
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme
http://www.verimlilikkongresi.gov.tr
62
Ulusal / Uluslararası Projeler
Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin
Belirlenmesi
(2014-2016)
AB İşletme ve Sanayi Politikası ile
Çevre Müktesebatı Alanında
VGM’nin Kurumsal
Kapasitesinin Güçlendirilmesi
(2013)
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Verimlilik Genel Müdürlüğü
Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü
63
Uluslararası Üyelikler ve İşbirlikleri
•
Asya Verimlilik Teşkilatı (AVT)
–
–
–
•
Kaynak Verimli ve Temiz Üretim Küresel Ağı (RECPnet)
–
–
•
UNIDO-UNEP Bünyesindeki Ağda Gözlemci Üyelik
Temiz Üretim Faaliyetleri Kapsamında İşbirliği Olanaklarının
Araştırılması
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Yaşam Döngüsü
Girişimi
–
–
•
Gözlemci Üyelik (Tam üyelik için dosya hazırlanmıştır.)
Yeşil Verimlilik ve Temiz Üretim Kapsamında Yürütülen Çalışmaların Takibi
Yeşil Verimlilik Mükemmeliyet Merkezi vb. ilgili Projelerin Takibi
Temiz Üretim Faaliyetleri Kapsamında İşbirliği
Ortak Eğitim Programları Düzenlenmesi
OECD
–
Kaynak Verimliliği ile İlgili Komitelere Katılım
TÜ Alanında Önümüzdeki Dönemde Yapılması Planlanan Çalışmalar
HEDEF
Sanayide sürdürülebilir büyümeye ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak
temiz üretim uygulamalarını yaygınlaştırmak.
Eylem Planları Uygulama ve İzleme Faaliyetleri
 Onuncu Plan Öncelikli Dönüşüm Programları Uygulama
 Verimlilik Stratejisi ve Ulusal Eko-verimlilik Programı (2014-2017)
 Sanayi Stratejisi, KOBİ Stratejisi
Projeler
 Sanayide Verimsiz AC Elektrik Motorlarının Değiştirilmesine Yönelik Çalışmalar ve Projeler
 Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi (Tamamlanma: 2016)
 TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü ile ortak projeler
 IPA II programı çerçevesinde, «Türkiye İmalat Sanayinde Mevcut En İyi Tekniklerin
Yaygınlaştırılması Yoluyla Sürdürülebilir Üretimin Artırılması» Projesi
 Kalkınma Ajansları ile Endüstriyel Simbiyoz uygulamalarının yaygınlaştırılmasına yönelik
bilinçlendirme etkinlikleri ve ortak projeler
65
TÜ Alanında Önümüzdeki Dönemde Yapılması Planlanan Çalışmalar (2)
Sürdürülebilir Üretime Yönelik Finansal Destek Mekanizmalarının Oluşturulması
Bilinçlendirme ve Kapasite Geliştirme Faaliyetleri
 Verimlilik ve Sürdürülebilir Üretim Konusunda Bilinçlendirme Etkinlikleri, Sektörel
Kılavuzlar ve Rehber Dokümanlar
 BSTB İl Müdürlüklerinin Kapasitelerinin Artırılması
 Sanayide enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik bilinçlendirme, izleme ve
destekleme çalışmaları
 Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, mevzuat düzenlemeleri
 Verimlilik Haftası (27 Nisan-3 Mayıs 2015)
 5. Ulusal Verimlilik Kongresi (5-6 Ekim 2015)
66
TEŞEKKÜRLER
67