îyi ki Geldin Server Hoca

t
SAYFA
CUMHURİYET
••
••
7- TlTTŞL,
OLAYLAR VE GÖRÜŞLER olay.gorus@cumhuriyet.com.tr
îyi ki Geldin Server Hoca...
Caııan Yücel ERONAT
talizmin devamında yarar gören güçle­
özler gönüller şen ol­
re karşıyım. Tam bağımsız, gerçekten
sun, onca yıl aradan
demokratik, sömürüsü olmayan, ileri ve
sonra Tanilli yurduna,
uygar bir Türkiye’yi yaratacak olan güç­
canlanna kavuştu. Onu
lerden yanayım.
aram ızda görm ek ne
Kime karşı sorumluyum?
mutlu. Onu çok özle­
dik. Özlemimizi kitaplanndaYaşadığım
giderdik. çağa ve topluma karşı.
Av. Emin Değer e “En büyük üzüntüm,
Ya mahkemelere? Asla.
G
birikimimi ülkenin çocuklarına aktar­
maktan yoksun bırakılmamdır” diye
yazmış. Bir birikim daha nasıl aktarı­
lır: Raflar dolusu kitaplarla Server Ho­
ca öğrencilerine ulaştı. Öğretmen öğren­
cisinden aynlabilir mi?
ServerTanilli’nin Uygarlık Tarihi ad­
lı kitabında komünizm propagandası
yaptığı gerekçesiyle Devlet Güvenlik
Mahkemesi’nde yargılanması 15 Ara­
lık 1975 yılında başladı. 20 yıl hapsi is­
teniyordu. DGM başkanlanna verdiği sa­
vunmada (30 Eylül 1976):
“ Daha şimdiden bu dava Türk kültür
tarihinin malı olmuştur. İlerde ülkemi­
zin kültür tarihini yazacak olanlar, bu da­
vadan da bahsedeceklerdir, ama mutla­
ka bahsedeceklerdir” diyor.
...Ne acı! Bir ülkenin kültür tarihini
aydınlarımızın bıkıp usanmadan doğ­
rularını savundukları davalardan öğren­
mek... İnsan savurganlığımızın acı bi­
lançosundan izlemek...
Bu savunmayı eşim Muammer Eronat kutsayarak kesip duvara iliştirmiş­
ti. Kendisi de elli beşinden sonraki öm­
rünü, önce sandalyeye, son iki yılını da
yatağa bağımlı geçirdi. Bu belgeyi hiç
göz önünden ayırmadı. Güç alıyor ol­
malıydı. Bizdeki insan kadri bilmezli­
ğimize belki de bu eşsiz güzellikteki
onur belgesiyle meydan okuyordu. Bir
bölümünü birlikte okuyalım:
“Kapitalizme karşıyım. İnsanların in­
sanlıklarını bütün boy utlarıyla duyarak
ve tadarak yaşayacakları, sömürüsü, ni­
hayet yabancılaşması olmayan bir düzen­
den yanayım;
Bugünkü ‘geri ve bağımlı’ bir kapi­
Bilim adamının mahkemelere karşı
sorumluluğu var mıdır?
Hayır. Bilim adamı, bilimsel görevini
yerine getirirken, mahkemelere karşı
hesap vermez. Böyle bir yol tutulursa, o
toplumda hem bilim ilerleyemez hem de
tarihte çok acı örneklerini gördüğümüz
büyük yanlışlıklar yapılmış olur mahke­
melerce; giderek adalet ağır yaralar ahr.
Batı demokrasisinin en büyük özelli­
ği toplumda değişik görüşlerin varlığını
ve yaşama hakkını tanımasıdır.
Düşünceler serbestçe açıklanacak, ser­
bestçe teşkilatlanacak ve serbestçe yarı­
şacaktır. Ancak, demokrasi, kendini ko­
rumayacak demek midir bu? Hayır. Her
rejim gibi, demokratik rejim de varlığı­
na yönelecek tehlikeler karşısında ken­
dini koruma hakkına sahiptir.
Ne zaman vardı o tehlikeler?
O tehlikeler, düşüncelerin şiddet ha­
reketleri ’ halini aldığı anda vardır. Dev­
lete karşı girişilmiş şiddet eylemleri, sa­
botajlar, silahlı çatışmalar vb. Bunlar
maddi olaylardır, suçtur ve cezalandırı­
lırlar. Ne var ki, o maddi olaylara ilham
veren düşünceler yasaklanamaz ve cezalandınlamaz. Çünkü, Batı demokrasisi­
ne göre, ‘Düşünce suçu olmaz’. Örne­
ğin, ‘anarşik’ tipte olaylar cezalandırı­
lacak; ama ‘anarşizm’ hakkındaki gö­
rüşler ve eserler yasaklanamayacak ve
cezalandınlamayacaktır.
Sayın Başkan, Sayın üyeler, çağına ve
toplumuna karşı görevini yerine getirmiş
bir hocanın huzuru içindeyim şu anda.
Yazdıklarım, yazılması gereken şeyler­
dir. Bugün yazmaya kalksam, -en azın­
dan- yine aynı şeyleri yazardım. Hiçbiri
hakkında en ufak bir pişmanlık duymu­
yorum. Kalemimden çıkmış her cümle­
nin, -cümle ne demek- her kelimenin ve
hecenin altında, entelektüel şeref ve hay­
siyetinden, -ölüm pahasına da olsa- dö­
nemem.
Sîzleri tarihin huzurunda, toplumun
huzurunda sorumluluklarınızla baş ba­
şa bırakıyorum.
Hoşça kaimiz.”
5. Ağır Ceza Mahkemesi’nde süren
yargılama, Tanilli ’nin aklanmasıyla so­
nuçlandı. Bir hafta geçti geçmedi, hırs­
larını alamayanlar pusu kurup onu vur­
dular. Bir süre ölüm kalım savaşı verdi;
onu da kazandı. Gerçi yürüyemez oldu
ama yitirdiği yetiler el ve beyin gücüne
dönüştü. Yaratma, üretme coşkusuyla
güzel güzel yaşıyor. 1980’den beri yurtdışındaysa da yurttaşını, yurdunu için­
de yaşatıyor.
Dünya tarihi içinde tarihimizin, evren­
sel kültürü içinde kültür değerlerimizin
varlığını duyuran yazılar yazıyor. Kür­
süsünde ve bilimsel toplantılarda konu­
şuyor.
1989yılı kasım ayının ortasında, Strasbourg Üniversitesi Türk Etütleri Enstitüsü’nde “Fransız Devrimi ve Osmanlı
İmparatorluğu” başlığı altında ulusla­
rarası bir “kollok” düzenlenmiş. Çeşit­
li ülkelerden çağrılı bilim adamları bil­
diriler sunmuşlar. Haberi Cumhuriyet ga­
zetesinden almıştık.
Profesör Server Tanilli’nin ilk gün
yaptığı tanıtmadan bir bölüm:
“ Fransız Devrimi’nin 200’üncü yıl­
dönümü dolayısıyla, özellikle Fransa'da
yoğunlaşan ‘kol 1ok ’lar zinciri içinde, bir
halka eksik kalmışa benziyordu; o da,
Fransız Devrimi ile Osmanlı İmpara­
torluğu ilişkileri ve devrimin bu dev im­
paratorluk üzerindeki etkileriydi. Ama
bu halkayı da koydurmak gerekiyordu.
Çünkü Fransız Devrimi’ni ve etkilerini
yalnız Avrupa ile sınırlamak, onu yalnız
Hıristiyan dünya ile çerçevelemek, bu
evrensel olaya haksızlık olur. Devrim,
belki en kayda değer gelişmelerini Os­
manlI İmparatorluğu’nda başlatmıştır.
Türklerin çağdaş dünyaya gözlerimi­
zi açışımız kendi aydınlanmamızı yara­
tışımız, Fransız Devrimi’nin açtığı yol­
da olur: Onun etkileri 20. yüzyılda cum­
huriyetin temelindeki harca karışır ve bu
aydınlanma çoğu noktada Fransız Dev­
rim i’nin ilkelerine bağlılığını sürdüre­
rek Türkiye’de bugün devam etmekte­
dir. Deyimini din ve devlet ay rılığında bu­
lan laiklik, milli ordu, eşitlik ve özgürlük,
Fransız Devrimi’nin gözbebeği olan bu
kavramlar, bugünkü Türkiye’de günde­
min hâlâ baş maddeleri arasındadır.”
Tanilli’nin 60. yaş gününde sevenle­
ri bir araya geldik. İlhan Selçuk, Sadun
Eren, Emin Değer unutulmaz konuşma­
lar yaptılar. Toplantı Server Hoca’nın ile­
tisiyle başladı. Şu yazdıklarına bakınca
onun yurdundan yıllarca uzak yaşadığı­
na kim inanır:
“Aydınlanmamızın hedeflediği top­
lum düzenini kuracak güç olarak, T ür­
kiye işçi sınıfını görüyorum; Türkiye’yi
asıl kurtaracak düzenin de sosyalizm ol­
duğu inancındayım.
Diyalektik eğitimden geçmiş bir aydın
olarak söyleyeceğim şudur. Yeryüzünde
kapitalizm oldukça, sosyalizm de ola­
caktır ve son bir çözümlemede, insanın
insanlığını duyması sosyalizmle mümkün­
dür.
Gelecek kapitalizmin değil, sosyaliz­
mindir.
12 Eylül’de ülkemiz, düpedüz bir düş­
man işgaline uğramıştır ve bir düşm a­
nın bile yapamayacağı şeyleri yapmıştır.
O na önayak olanları tiksintiyle ve lanet­
le anıyorum. Bugünkü iktidar 12 Eylül’ün faşist mirasını devralıp, içine din­
ci gericiliği de boca eden, sözde sivil bir
iktidardır.
Bu mafyanın sultasına son verecek,
aydınlanma hareketimizin ilke ve değer­
lerini tahtına geçirtecek, bu arada cum­
huriyetin kurum ve geleneklerini yeni­
den rayına oturtacak olan güçler kim­
lerdir?
Sol ve sosyalist güçlere büyük görev­
ler düştüğü kanısındayım; öyle olduğu
içindir ki onların birlik ve beraberliği
bugün her zamankinden daha önemli­
dir. Bir gözüm de gençliktedir: Gericili­
ğin, eğitime onca ettiği yetmiyormuş gi­
bi, üniversiteyi de üniversite olmaktan çı­
karıp çevresine diktiği karanlık duvar­
ları yıkacak olanların başında gençlik gel­
mektedir.
Bir Zonguldak grevinin karşısında,
gericiliğin nasıl telaşa düştüğünü unut­
masınlar. Yığınları politikanın sahnesi­
ne davet etmeden, kitleleri protesto ey­
lemlerine çağırmadan, hiçbir şey yapı­
lamaz ya da sadece ağız dalaşına girişi­
lir ki bugün gördüğümüz de -bir bakı­
ma- odur. Bu burjuva partilerinin gel­
dik geliyoruz derken, bu anasının gözü,
bu hinoğluhin iktidarın köşe başında
karşılarına birden çıkıp,el çabukluğuy­
la malı götürmesinden de korkarım.
Şu içinde bulunduğumuz yıl, her şeye
karşın apayrı sıcak duygular, seziler ve
um utlar içindeyim. Başta nereden geli­
yor bu bilmiyor musunuz? Yunus Emre ’den:
Bir nazarda kalmayalım gel dosta gi­
delim gönül
Hasret ile ölmeyelim gel dosta gidelim
gönül
Gel gidelim can durm adan suret ter­
kini urm adan
Araya düşman girmeden gel dosta gi­
delim gönül
Gerçek erene varalım Hakkın habe­
rin soralım
Yunus Em re’yi alalım gel dosta gide­
lim gönül”
Şu günlerde Tanilli’yi yeni düşünce­
leriyle kanasıya dinliyoruz, önümüzde­
ki günlerde de dinleyeceğiz. Eline, gön­
lüne, fikrine sözüne bereket, vücuduna
sağlık Server Hoca. İyi ki geldin, hem
de çok sıralı geldin. Daha doğrusu tü­
ten acılarımızı yatıştırmaya böyle bir
sevinç gerekiyordu.
Taha Toros Arşivi