TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

iBN SINA
en Occident(Paris 1993 ; yazarın 19511973 yılları arasında çeşitli ilm! dergide ve
derleme kitaplarda neşredilmiş, genellikle ibn SlnEl'nın Batı Ortaçağı'na tesirini konu alan yazılarından ibarettir). İbn Sina'nın Batı'ya tesirine dair kaleme alınan
yaz ı lar içinde Etienne Gilson'un makaleleri özel bir önem taşımakta olup bazıla­
rı şunlardır: "Pourquoi Saint Thomas a
critique Saint Augustin" (Archiues d'historie doctrinale et litteraire du moyen
age, 1[1926]. s. 5-127); "Avicenne et le
point de depart de Duns Seat" (a.e., II
[1927 ı. s. 89-149); "Le s sources grecoarabes de I'Augustinisme avicennisant"
(a.e. , IV [1929]. s. 5-49; bu makaleler kitap
olarak da basılmıştır, Paris 1981, 1986);
"Avicenne en Occident au moyen age"
(a.e., XXXVI[l969J, s. 89-121) Batı'da İbn
Sina hakkında yapı l an bazı çalışmalar Fuat Sezgin ve ekibi tarafından derlenerek
yeniden basılmıştır: Abü 'Ali Ibn Sina (d . 42811037). Texts and Studies
(l-V, ed . Fuat Sezgin , M. Amawi , C. EhrigEggert, E. Neubauer, Frankfurt 1999).
li]
ı
TAHSiN GöRGÜN
İBN SiNAN
ı
(bk. İBRAHiM b . SiNAN b . SABiT).
L
_j
ı
İBN SiNAN el-HAFACİ
ı
(bk. HAFAci, İbn Sinan).
L
_j
ı
İBN SİAAC
ı
_j
Muhtemelen VIII. (XIV.) yüzyılın ortalaNasr11er'in başşehri Gırna­
ta'da (Granada) Ebu Said İbn Lüb, Ebu Abdullah Muhammed b. Ali ei-Haffar ve İbn
Allak'tan ders ald ı. 829'da (1426) Nasrl
Sultanı IX. Muhammed ei-Eyser tarafın­
dan Gırnata başkadılığına (kadılcemaa) tayin edildi. 835'te (1432) G ı rnata ' da IX.
Muhammed'e karş ı gerçekleştirilen isyan sonunda IV. YQ::;ı,ıf tahta geçti. Yeni
sultan ibn Sirac'ı başkadılık görevinden
uzaklaştırdıysa da bir yıl son ra IX. Muhammed iktidarı tekrar ele geçirince İbn
Sirac yeniden döndüğü bu vazifeyi 838
( 1434-35) yıl ına kadar devam ettirdi. Bir
358
İbn Sirac bazı eserler telif etmiş olup
talebesi Mewak, Halil b. İshak ei-Cündi'nin el - Mul]taşar' ına yazdığı şerhte hocasınırf aynı eser üzerine yaptığı şerhten
birçok nakil de bulunmuştur. İbn Tarkat'ın
Nevazil (Madrid, Biblioteca National, nr.
CD XXX). Venşerlsi'nin el-Mi'yô.rü'l-mu'rib (XIII, 344). Ali b. isaei-Alemi'nin Nevô.zil'inde ve Escurial Library'de mevcut
(nr. 1906) anonim bir el yazması mecmuada İbn Sirac'a ait fetvalar bulunmakta-
Venşerisi.
(ö. 848/1444)
rında doğdu.
aksine Sehavl bu tarihi 842 ( 1438) olarak vermektedir. ibnü 'IKadi'nin Dürretü '1-]J.icô.l'de 848 olarak
kaydettiği tarihin La]stü '1-ferô.'id'de 847
( 1443) şeklinde geçmesi bir istinsah veya
matbaa hatası olmalıdır. Salah Cerrar.
neşrini gerçekleştirdiği Ebu Yahya İbn
Asım'ın Cennetü'r-nzô.' adlı eserine yazdığı mukaddimede İbn Sirik'ı, Beni Serrac
(Abencerrajes) olarak bilinen ailenin mensuplarından ibnü's-Serrac Ebü ' l-Kasım
Muhammed b. Yusuf ei-Gırnati ile karış­
tırmış . dolayısıyla bu kişiye ait bütün askeri kahramanlıkları ona nisbet etmiştir.
Bİ B LİYOGRAFYA :
Muhammed b. Muhammed
b. Sirac ei-Gırnatf ei-Endelüsf
Ebü'l-Kasım
Maliki fakihi.
İbn Sirac 848 (1444) yılında vefat etti.
Kaynakların çoğunun
dır.
k'.r 0'1 ')
L
ara Kuzey Afrika'ya da giderek orada bazı
alimlerle görüştü . TIIimsan'da İbn MerzGk ei-Hafid ile ilmi tartışmalar yaptı. ibn
MerzGk, nahiv ve mantıkla ilgili konularda ona verdiği cevapları el-Mirô.c ilô. istimtô.ri fevô.'idi İbn Sirô.c adıyla kitap
haline getirdi. İbn Sirac'ın yetiştirdiği öğ­
renciler arasında EbG Yahya ibn Asım.
Ebu Abdullah es-Sarakustl, Ebu İshak İbn
FettGh , Ral ei-Endelüsl, EbG Amr İbn
ManzOr ve Mewak gibi şahsiyetler vardır.
el-Mi'yarü '1-mu'rib, Beyrut 1403/
1983, XIII, 344 (İndeks); a.mlf., Ve{eyat (n ş r.
Muhammed Hacci. Elfü sene mine'l-ve{eyat
içinde). Rabat 1396/1976, s. 143; Makkari. Ezharü 'r-riyaz (nşr Mustafa es-Sekka v . dğr.). Ka hire 1358/1939,1, 145; a.mlf.. Ne{f_ıu't-ıfb, V,
429, 513; VI, 148, 150; ibnü'I-Kadi. Dürretü '1-t_ıi­
cal, lll, 282; a.mlf.. Laktü 'l-{era'id (nşr. Muhammed Hacci, Elfü sene mine'l-ve[eyat içinde).
Ra bat 1396/1976, s. 251; Ahmed Baba et-Tinbükti, Neylü'l-ibtihac, Trabıus 1408/1989, s.
477 , 526; Mahlüf, Şeceretü'n-nür, s. 248; Ebu
Yahya İbn Asım, Cenneta 'r-nza' fi't-teslim lima
kadderallahu ve kaza(n ş r Salah Cerrar). Amman 1410/1989, neşredenin girişi, I, 45-46;
Hacvl. el-Fikrü 's-sami, ll, 257; 1. Calero-Secall,
"Los temas de !as fatwas de 1bn Sirayen los Nawazil de Ib ri Tarkat", Homenaje al prof D. Cabanelas Rodriguez, con motivo de su LXX aniversario, Granada 1987, I, 189-202; L. Seco de
Lucena. "La escuela de juristas granadinos del
siglo XV" , Miscelanea de estudios arabes y
Hebraicos, VII, Granada 1959, s. 12 ..
!il
ISABEL C ALERO - S ECALL
İBN siRiN
( .Y-.r.-' 0'1 f )
Ebu Bekr Muhammed
b. Sfrfn el-Basri
(ö . 110/729)
L
Rüya tabiriyle tanı nan
hadis v e fıkıh alimi, tabii.
34 (654) yılında Basra'da dünyaya geldi. 31 (651) veya 33'te (653) doğduğu da
kaydedilir. iran'ın Cerceraya kasabasından
olan babası Slrln, Halid b. Velid'in Aynüttemr'i fethi esnasında elde edilen esirler
arasında bulunuyordu. Enes b. Malik kendi payına düşen Slrin'i mükatebe usulüyle
azat etti. Annesi Safiyye de Hz. EbG Bekir'in azatlısıdır. Otuz saha be ile görüş­
tüğü kaydedilen İbn Slrin Huzeyfe b. Yeman. Zeyd b. Sabit, Hasan b. Ali b. EbG
Talib, imran b. Husayn, EbG Hüreyre gibi
sahabllerden, Ablde es-Selmanl ve Kadi
Şüreyh gibi tabiilerden ilim tahsil etti.
Kendisinden Şa'bl, Katade b. Diame. Eyyu b es-Sahtiyani, Asım ei-Ahvel, Abdullah b. Avn. İbn EbG ArGbe. Halid el-Hazza
ve Evzai başta olmak üzere birçok alim
faydalandı. Geçimini ticaretle sağl'ayan
İbn Sirin, bir rivayete göre satın aldığı
zeytin yağının içine fare düşmesi üzerine
yağın hepsini dökünce borcunu ödeyemedi ve bu sebeple hapse atıldı. Abdullah b.
Zübeyr döneminde hac görevini ifa etti.
9 Şewal 110 (15 Ocak 729) tarihinde vefat eden İbn Slrin'in 40.000 dirhem borcu oğlu Abdullah tarafından ödendi. İbn
Slrln'in yumuşak huylu, mütevazi, cömert
ve takva sahibi bir kimse olduğu kaydedilmektedir. Kardeşleri Yahya, Ma'bed,
En es ve Hafsa da güvenilir ravilerdendir.
"imam, hafız" gibi unvaniarta anılan
İbn Slrln tefsir, şiir ve hesap bilgisiyle de
meşhur olmakla birlikte ilmi şahsiyetin­
de hadisçilik ve fıkıh ağır basar. Hadislerin güvenilir ravilerden alınması hususunda titiz davranan İbn Slrin'in güvenilir bir
muhaddis olduğunda ittifak edilmiş, rivayetleri Kütüb-i Sitte'de yer almıştır.
Onun fıkhi meselelerle ilgili görüşlerini
Ahmed b. Musa b. Hasir es-Sehli. Fıls­
hü'l-İmô.m Mu]J.ammed b. Sirin fi'lmu'ô.melô.t adıyla hazırladığ ı doktora çalışmasında bir araya getirmiştir ( 141 5,
Mekke, Camiatü Ümmi'l-kura külliyyetü'ş­
şer!ati'l-islamiyye ).
ilk dönemlerde daha çok muhaddis ve
fakih olarak tanınan İbn Slrln'in sonraki
yüzyıllarda ilk rüya tabircilerinden biri
olarak anılması dikkat çekmektedir. İbn
Sa'd, Halife b. Hayyat. Ahmed b. Hanbel
ve Hatib ei - Bağdadi onun rüya tabircili-
iBN SÜDE
ğinden
hiç söz etmezken Buhar! ("Ta'b!rü'r-rü'ya", ı o. 12, 19. 26). Müslim("Rü'ya", 6), Cahiz ve Ebü Nuaym konuyla ilgili rivayetlerine yer verirler. İbn Hallikan
rüya tabiri konusunda geniş bilgisi olduğuna ( Ve{eyat, IV. ı 82). birkaç rüya tabirinden örnek veren Zehebl de bu husustak! kabiliyetine (A'lamü'n-nübela', IV. 614.
61 7-618) işaret eder. İbn Haldun, İbn Slrln'in bu alanda en meşhur alimlerden
biri olduğunu, tabircilikle ilgili kuralları­
nın nesilden nesile nakledilegeldiğini belirtir (Mu~addime, s. 462). İlk kaynaklar,
İbn Slrln'in rüya tabiriyle ilgili eser yazıp
yazmadığı hususunda bilgi vermemekle
birlikte İbnü'n-Nedlm onun Ta'birü'r-rü'ya, Rudanl de 'İbdretü'r-rü'ya adlı bir
eseri olduğunu kaydeder. Bu konuda kendisinden bazı rivayetler nakledilse de hadislerin yazılmasına bile karşı çıkan İbn
Sir'in 'in rüya tabirine dair kitap yazması
düşünülemez (Abdülhay el-Kettanl, I,
ı 43; Fa h d, s. 70; EI 2 ı ing. ı. lll. 948). Sonraki dönemlerde derlenen farklı isimlerdeki bazı rüya tabiri mecmualarının (Sezgin, I, 633-634) ona nisbet edilmesi, bir
tabiln aliminin ilmi otoritesinden faydalanma gayretinden kaynaklanmış olmalıdır (EF ı i ng.ı . ı ı ı, 948). Nitekim bu mecmuaların bir kısmında İbn Slrln'den sonra yaşamış kimselerin adları da geçmektedir. Bu eserlerin başlıcaları şunlardır:
1. Ta'birü'r-rü'ya (Kah i re ı 28 I. ı 297,
ı298, ı30I, 1303, ı304, 1305,1309, 1961;
istanbul I 304). Z. Tefsirü'l-aJ:ıldmi'l-ke­
bir(Kahire 1963; Beyrut 1402/1982, 1403/
1983, 1993ınşr. ZüheyrŞeflkei-Kubbl].
1418/1997). 3. Müntel]abü'l-keldm ii
tefsiri'l-aJ:ıldm (bazı baskıları Abdülganl
en-Nablusl'nin Ta'tfrü'L-enam fi ta' biri'Imenam adlı eseriy le birlikte, Bul ak ı 284,
I 294, I 296; Kah i re I 30 I, I 302, I 304, I 306,
ı 307 , ı 3 ı 6, ı 320, ı 324, ı 329, ı 940, ı 373/
1953; Bombay 1296; Leknev 1874; 1-11, Tunus ı 984). 4. Kitabü'l-Kelam ii tefsiri'laJ:ıldm (Beyrut I 963, Abdülganl en-Nablusl'nin eseriyle birli kte). S. Tefsirü aJ:ı­
lami't-teta'ül (nşr. Abdü lhaflz BeydOn,
Beyrut 1410/1990). 6. Tefsirü aJ:ıldmi't­
teşa'üm (nşr. Abdü lhaflz BeydOn. Beyrut
1410/1990). 7. KamCısü'l-aJ:ıldm: Telsirün ebcedi li'r-rü'ya'l-menamiyye (Tunus 1988).8. Tetsirü'l-aJ:ıldmve'r-rü'ya
(Kahire 1976). 9. Tefsirü'l-aJ:ılam (nşr.
Muhammed Abdü lazlz ei-Halavl, Kahire
ı 994) . 10. Külliyyat-ı Ta' bir-i Ijab (i b n
Sir'in ve Danyal Peygamber, 3. bs., Tahran
1364/1985).
İbn Slrln'e nisbet edilen rüya tabirleri
lda Zilio Grandi tarafından İtalyanca'ya
(IL libro del sogno veritiero, Tari no I 992).
Muhammed M. ei-Akill (lbn Seerin's Dictionary of Dreams According to lslamic
lnner Traditions, Philadelphia I 992) ve
Aişe Bewley (The lnterpretation of Dreams,
London ı 994) tarafından İngilizce'ye çevrilmiştir. Muhammed Bakır Kındll, İbn
Slrln'in yorumlarında rüya. dil ve bilinç
altı ilişkisini incelemiştir ("el-Luga ve'll:ıulm 'inde İbn S!r!n", el-BaJ:ı iş, 1/3 ı Paris
1978]. S. 40-69).
BİBLİYOGRAFYA :
Buhfıri. "Ta'birü'r-rü'yii", 10, 12, 19, 26;
a.mlf .. et-Taril]u'l·kebir, I, 90-92; Müslim, "Rü'yii", 6; ibn Sa'd, et-Taba~at, VII , 193-206; Halife b. Hayyat, et-Taba~at(Zekkar). l , 502;Ahmed
b. Hanbel, Kitabü'z-Zühd (nş[ Muhammed Celal Şeref). iskenderiye 1984, s. 277 -282; Ca hiz,
Kitabü'l-f;fayeuan, ı , 271; IV, 269, 368; VII, 191;
Fesevi, el-fl1a'rife ue't-taril] , lll, 54-64; ibn Ebu
Hiitim, el-Cert:ı ue't-ta'dfl, VII, 280-281; ibnü'nNedim, el-Fihrist, Kahire, ts. (Matbaatü' l-istikame). s. 453; Ebu Nuaym, f;filye, ll , 263-282; Hatib. Tari!] u Bagdad, V, 331-338; ibnü'J-Cevzi, Şı­
fatü'ş-şa{ue (nşr. Mahmud FahOri). Beyrut 1399/
1979, lll, 241-248; Yaküt. fl1u'cemü '1-büldan,
IV, 176; ibn Hallikan, Ve{eyat, IV, 181-183; Mizzi.
Teh;;ibü'l-Kemal, XXV, 344-354; Zehebi, A'lamü 'n-nübela', IV, 606-622; a.mlf., Te;;kiretü'lJ:ıuffa?, ı , 77-78; a.mlf.. Taril]u'l-İslam : sene
101-120, s. 239-249; ibn Haldun. fl1u~addime
(nşr. Derviş el-Cüveydi). Beyrut 1416/1996, s.
462; ibn Hacer, Teh;;ibü't-Teh;;ib, IX, 214-217;
Rudani. Şılatü '1-/]alef bi-meuşüli's-selef ( n ş r.
Muhammed Hacci). Beyrut 1408/1988, s. 306;
Serkls, fl1u'cem, 1, 126-127;Sezgin, GAS, I, 633634; G. H. A. Juynboll, Muslim Tradition, Cambridge 1985, s. 55, 178; Abdülhay ei-Kettani, etTeratibü'l-idariyye(Özel). ı, 141-144;Abdülgaffar Süleyman ei-Bündari v. dğr., fl1eusü'atü
ricali 'l-kütübi't-tis'a, Beyrut 1413/1993, lll, 378;
T. Fahd, Etudes d'histoire et de ciuilisation islamiques, istanbul 1997, s. 41 , 70-71 , 112-113;
a.mlf.. "1bn Sirin", B 2 (İng.). lll, 947-948; Nasır
Güzeşte, "ibn Sidn", Dfi1Bi, Jll, 734-736.
!il
r
İBN
AHMET YüCEL
sivAR
(_;f,...ı .;,ıl)
Kıraat
alimi.
İbn Sükkere. İbn Sivar'ın kendini kıraat
ve hadis akutmaya hasrettiğini söylerken
sika bir Hanefi alimi olduğunu belirtmiş,
İbn Nasıres-Selamide onun hakkında sika, mütkın ve sebt terimlerini kullanmış­
tır. Ebu Sa'd es-Sem'an'i, İbn Sivar'ın sika
oluşuna işaret ettikten sonra pek çok kişinin ondan Kur'an'ı hatmettiğini ve kendi hattıyla çok sayıda hadis yazdığım zikretmiştir.
İbn Sivar'ın meşhur on imarnın kıraa­
tini içine alan el-Müstenir ti'l-Jwa' ati'l'aşr adlı eseri İbnü'I-Cezer'i'nin en-Neşr'i­
nin kaynakları arasında yer almakta olup
Millet (Feyzullah Efendi, nr. 9, I 32 varak)
ve Nuruosmaniye (nr. 91, 268 varak; nr. 92,
vr. 180-259; nr. 95, vr. 16-146) kütüphanelerinde nüshaları bulunmaktadır (diğer
nüshaları için bk. Brockelmann, I, 722).
BİBLİYOGRAFYA :
Tacü '1-'arCıs, "svr" md. ; ibnü'J-Cevzi. e/-fl1unta?am (Ata). XVII, 81; Yiiküt, fl1u'cemü'l-üdeba', IV, 46-48; Zehebi, fl1a'ri{etü 'l-l).urra' (A l tı­
ku laç). ll, 858-860; a.mlf., A'lamü'n-nübela',
XIX, 225-227; a.mlf.. Tari/] u '/·İslam : sene 491500, s. 229-231; Safedi. el- Va {i, VII, 204-205; ibnü'I-Cezeri. en-Neşr, ı , 82; a.mlf., Gayetü 'n-Nihay e, 1, 86; ibn Hacer. Tebş irü '1-müntebih , ll,
699; Keş{ü '?·?unun, ll, 1670; Brockelmann, GAL
Suppl. , ı , 722; Hasan Saferi Nadiri, "ibn Sivar",
Dfi1Bi, lll, 720-721.
~
Ebu Tahir Ahmed
b. Alı b. Ubeydillah
(ö. 496/1103)
L
Irak'ın şeyhülkurrası oldu . Kendisinden
Ebu Ali İbn Sükkere, Muhammed b. Hadır el-Muhawell, Ebü'I-Kerem Mübarek b.
Hasan eş-Şehrezurl ve Ebu Muhammed
Sıbtu'I-Hayyat kıraat ilmi tahsil ederken
Ebü Tahir es-Silefi. İbn Nasır es-Selami.
Ahmed b . Mukarreb ve iki oğlu Ebü'I-Fevaris Hibetullah ve Ebü'I-Fütüh Muhammed ile torun u Ebu Tahir Hasan b. Hibetuilah hadis alanında faydalanmıştır. Ayrıca Ebu Tahires-Silefi ondan el-Müstenir adlı eserini dinlemiştir. İbn Sivar 4
Şaban 496'da (13 Mayıs 1103) Bağdat'ta
vefat etti ve Ma'ruf-i Kerh'i'nin kabrinin
yanına defnedildi.
r
İBN SÜDE
_j
412'de (1 021) Bağdat'ta doğdu. Bazı
kaynaklarda künyesinin İbn Sewar şeklin­
de harekelenmesi bir zühul eseri olmalı­
dır (i b n Hacer. ll, 699). Ebü Tahir, Utbe b.
Abdülmelik ei-Osmanl, Ebü Ali eş-Şerme­
kan'i, Hasan b. Aliei-Attar ve Ali b. Muhammed ei-Hayyat gibi kıraat alimlerinden ders aldı. Muhammed b. Abdülvahid
b. Rizme, Ebü'l-Kasım et-Tenuh'i. İbn Gaylan gibi muhaddislerden hadis dinledi;
itibarlı bir kıraat ve hadis alimi olarak
AHMET MADAZLI
(ö~,.... .;,ıl)
Ebu Abdiilah Muhammed
b. Muhammed et-Talib b. Muhammed
b. Alı et-Tavüdi el-Fas!
(ö. 1209/1 795)
L
Maliki fakihi ve muhaddis.
_j
1111 (1700) yılında Fas'ta dünyaya gelBazı kaynaklarda 1128'de ( 1716) doğ­
duğu da kaydedilmekle birlikte öğrencisi
Ebü'r-Rebl' Süleyman b. Muhammed eiHawat'ın 1206' da ( 1792) yazdığı bir eser-
di.
359