TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

MUHAMMED EBO ZEHRE
ı
MUHAMMED b. EBÜ HUZEYFE
ı
(~..\.>.s! i ;;:,ı~ )
Ebü'l-Kasım Muhammed b. Ebi Huzeyfe
Mihşem b. Utbe b. Rebia el-Abşemi
(ö. 36/657)
L
Sahabi.
..J
615 yılında Habeşistan'da dünyaya geldi. Babası EbG Huzeyfe ile annesi Sehle
bint Süheyl Habeşistan'a hicret eden ilk
kafile içinde yer almış. bir süre burada
kaldıktan sonra Mekke'ye dönmüşlerdi.
EbG Huzeyfe, 12 (633) yılında Müseylimetülkezzab'a karşı Yername'de yapılan
Akraba savaşında şehid olunca Hz. Osman ' ın himayesinde büyüdü ve onun tarafından Mısır'a gönderildi. Zatü's-savarl
savaşında (34/655) kumandan Abdullah
b. Sa'd b. EbG Serhile arası açıldı. Aynı dönemde Hz. Osman'a da muhalefet etmeye başladı. Bu muhalefete gerekçe olarak
Hz. Osman ' ın onu içki içtiği için cezalandır­
ması (BelazürT, V, 50) veya idart bir görev
talebine müsbet cevap vermemesi (Ta beri, IV, 399; Safedt, ll, 328) gibi sebepler zikredilmektedir. Ayrıca Muhammed'in Hz.
Peygamber tarafından ölüme mahkum
edilmiş olan Abdullah b. Sa'd'ın Mısır'a
vali tayin edilmesini de hoş karşılamadı­
ğı, bu yüzden Hz. Osman ' ı eleştirdiğ i kaydedilmektedir (BelazürT, V, 49; Taberl. IV,
292) . Abdullah b. Sa'd, Mısır'da halifeye
karşı meydana gelen muhalefetin başını
çeken Muhammed b. EbG Huzeyfe ile Muhammed b. Ebu Bekir'i hapsettiyse de bir
süre sonra Muhammed b. Talha'nın araya girmesiyle serbest bıraktı . Abdullah,
jfrlkıye seferine çıktığı sırada onları da
beraberinde götürdü. Muhammed b. Ebu
Bekir yolda rahatsızlanınca ibn EbG Huzeyfe onunla birlikte Mısır'a geri döndü.
Burada Hz. Osman aleyhtarı propagandalarına devam ettiler. Mısır'da muhalefetin arttığını gören Hz. Osman durumu
araştırmak için Sa'd b. EbG Vakkas'ı görevlendirdi. Ancak Muhammed b. EbG
Huzeyfe onu Mısır'a sokmayarak Medine'ye dönmeye mecbur etti. Halife, Muhammed'e 30.000 dirhem ve bir miktar
elbise gönderdiyse de Muhammed. halka bunların halifenin kendisine gönderdiği rüşvet olduğunu söyleyip kınarnalarmı
sürdı}rdü . Onun bu dönemde ResGl-i Ekrem'in hanımlarının ağzından Mısır halkına mektuplar yazıp halkı kendisine karşı kışkırttığı haberi Hz. Osman'a ulaşınca
Arnmar b. Yasir'i Mısır'a yollayarak bu
haberlerin doğru olup olmadığını tahkik
etmesini istedi. Ancak Mısır'a gelen Am-
mar da muhalefetin yanında yer aldı . Bunun üzerine Abdullah b. Sa'd'ın durumu
halifeye bildirdiği ve halifenin validen Ammar'ı Medine'ye göndermesini istediği
kaydedilmektedir.
Hz. Osman'a karşı bir ordu hazırlamaya
karar veren Muhammed b. Ebu Huzeyfe,
gönüllülerden seçtiği 500 , 600 veya 1000
kişiyi Abdurrahman b . Udeys ei-Belevl
kumandasında Medine'ye gönderdi (Receb 35 1 Ocak 656) . Bunlar umre yapmak
için yola çıktıklarını söylemişlerse de asıl
amaçları Hz. Osman'ı halifelikten ayrılma­
ya zorlamaktı. Abdullah b . Sa'd durumu
Hz. Osman'abildirdi ve ardından Saib b.
Hişam el-Amirl'yi (veya Ukbe b . Amir eiCühenl) yerinevekil bırakarak Medine'ye
gitmek üzere Mısır' dan ayrıldı. Bunu fır­
sat bilen Muhammed b. Ebu Huzeyfe vali
vekilini görevden uzaklaştırıp yönetime el
koydu (Şewa l 35 1 Nisan 656). Abdullah b.
Sa'd yolda Hz. Osman'ın muhasara edildiğini. ayrıca Muhammed b. EbG Huzeyfe'nin Mısır'da idareyi ele geçirdiğini öğ­
renip geri dönmek istediyse de Mısır'a sokulmadı; bunun üzerine Askalan'a gitti.
öldürüldüğüne
dair rivayetler de vardır
(Tabert. V, 105-106; Safedt, II, 328).
BİBLİYOGRAFYA :
İbn Hişam . es-Sire 2, 1-11, 322; İbn Kuteybe, e1Ma'arif(Ukkaşe).
s. 195, 272; Belazüri. Ensab,
V, 49-51; Taberi, Tarltı (Ebü'I-Fazi),IV, 291-292,
353,357,358,378,399,421,546,547;V, 105106; Kindi, el-Vülat ve 'l-kuçiat (G uest). s. 1320; İbn Abdülber. el-İsttab (Bicavl), lll, 13691370; İbn Asakir, Taritıu Dımaşk, XV, 209 -212;
İbnü' I-Esir, ÜsdÔ'l-gabe, IV, 315-316; a.mlf.• elKamil, III , 158-162, 169; Muhammed b. Yahya
b. Ebü Bekir ei-Endelüsi, et-Temhid ve 'l-beyan
fi makteli'ş-şehid 'Oşman b. 'Affan (nşr. Kerem
Hilmi Ferhat Ah med) , Kahire 1423/2002, s. 220,
226, 256; Zehebi. A'lamü 'n-nübela', III , 479481; Safedi, el- Vafi, ll, 328 -330; İbn Hacer. elİşabe, lll, 373-374; İbn Tağriberdi. en-Nücümü 'z-zahire, I, 94 -95; Ch. Pellat. "MuJ:ıammad
b. Abi I:Iudhayfa", EJ2 (ing.), VII, 394-395 .
liJ
ı
L
CAsiM
Avcı
MUHAMMED b. EBÜ ŞENEB
(bk. İBN EBÜ ŞENEB).
ı
..J
MUHAMMED EBÜ ZEHRE
( ö~__; " i~)
Hz. Osman'ın şehid edilmesi sırasında
Muhammed b. Ahmed b. Mustafa
EbCı Zehre
Muhammed b. EbG Huzeyfe'nin Mısır'da
(1898-1974)
bulunduğu, halifenin ölümünden sonra
Mısır'a dönen askerlerin olaydan kendileMısırlı alim.
L
..J
rinin sorumlu ol madığını söyledikleri bilinmektedir. Bununla birlikte Hz. Osman
29 Mart 1898'de Nil deltasının orta
taraftarları Muaviye b. Hudeye'in etrafın­
kesiminde yer alan Mahalletülkübra'da
da toplanarak Mı.ıhammed b. EbG Hudoğdu . Bu şehrin ileri gelen bir ailesine
zeyfe'ye karşı harekete geçtiler ve onun
mensuptur. ilkokulda iken Kur'an - ı Keaskerlerini Diknas mevkiinde yenilgiye
rlm'i ezberledi. Medrese öğreniminden
uğrattılar. Muhammed b. EbG Huzeyfe'sonra Tanta'dak.i ei-Camiu'l-Ahmedl'ye
nin Kays b. Harmel ei-Lahml kumandagirdi (ı 913) 1916'da Medresetü 'l -kazai'ş­
sında gönderdiği ordu da Hz. Osman taşer'l'ye kaydoldu. Burada Ali el-Hafif, Abraftarlarınca mağlGp edildi (I Ramazan
dülcem isa. Muhammed Atıf Berekat Pa3612 ı Şubat 657) . Bu arada Hz. Osman'ın
şa ve Ahmed ibrahim Bey gibi hocalarkatillerinin cezalandırılmasını isteyen Mudan ders aldı. Medresetü'l-kazai'ş-şerT­
aviye b. EbG Süfyan. Amr b . As ile birlikte
den mezun olunca bir yıl kadar stajyer
Mısır'a doğru yola çıkıp Şewal 36'da (Ni avukatlık yaptı. Bu arada dışarıdan Kahire
san 657) Aynişems bölgesine ulaştı; faÜniversitesi DarüluiGm Fakültesi'ni bitirkat Muhammed b. Ebu Huzeyfe onun yodi ( 1927). Aynı yıl Arap dili ve fıkıh akutla devam etmesine izin vermedi. Muavimak üzere bu fakülteye ve Medresetü'lye, amacının Hz. Osman'ın katillerini yakazai'ş-şer'l'ye müderris tayin edildi. Arkalamak olduğunu ve savaşı d üşünmedi ­
dından SGhac ve Kahire ı. Fuact liselerinğini belirterek Muhammed'i re hineler
de çalıştı. 1933'te Ezher Üniversitesi'ne
mukabilinde anlaşmaya razı etti. Muhambağlı Külliyyetü usGli'd-dln'in Vaaz ve irmed de Hakem b. Salt' ı vekil bırakıp rehişad Bölümü'ne müderris oldu; okuttuğu
neler le birlikte Muaviye'nin yanına gitti.
derslere dair yazdığı eserlerle telif hayaLüdd'e geldiklerinde Muaviye onları hap- . tına başladı . 2 Kasım 1934'te 1. Fuact Ünisetti ve kendisi Dımaşk'a döndü. Hapisversitesi (Kahire Üniversitesi) Hukuk Fakülten kaçan Muhammed ve arkadaşları
tesi'nde hitabet. bir yıl sonra da islam huHavran'da Muaviye'nin adamları tarafın­
kuku hocalığına getirildi ve islam hukuku
dan yakalanıp öldürüldü (Zilhicce 36 1 bölüm başkanlığı yaptı. 1934-1942 yılları
Haziran 657) . Onun 38 (658-59) yılında
arasında Külliyyetü usulü'd-din'deki ders-
519