Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri

More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
UZAKTAN EĞİTİM KAYNAK DOKÜMANI
Eğitim Adı: Milli Eğitim Bakanlığı Onaylı İnternet Tabanlı Dış Ticaret Elemanı
Yetiştirme Kursu
İÇERİK
1. DIŞ TİCARETTE HİZMET VEREN KURUMLAR
 İhraç Konusu Ürüne Göre İlgili Kurum Ve Kuruluşlar
2. İHRACATÇI / İTHALATÇI ŞİRKET KURULUŞLARI
 Kimler İhracat Yapabilir?
 İhracat Sözleşmesi
3.DIŞ TİCARET ŞİRKETLERİ, İHRACATÇILAR VE KOBİLER AÇISINDAN
ÖNEMİ





KOBİ’lerin Tanımlanması
KOBİ’lerin Genel Özellikleri
KOBİ’lerin Büyük İşletmelere Göre Avantajları
KOBİ’lerin Sorunları
KOBİ’lerin Bölgesel Kalkınmadaki Rolü
4. İHRACAT YÖNTEMLERİ




Doğrudan İhracat (Direct Exporting)
Doğrudan İhracat Ne Zaman Uygun Bir Stratejidir?
Dolaylı İhracat (Indirect Exporting)
Dolaylı İhracat Ne Zaman Uygun Bir Stratejidir?
5. İHRACAT TÜRLERİ




İhracat Yapılacak Ülkeye Göre İşlemler
Avrupa Birliği’ne (AB) Üye Ülkelere Yapılacak İhracat ve Gümrük Birliği
Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) Kapsamında Yapılacak İhracat
Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan
Ülkelere İhracat
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 1
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
6. DIŞ TİCARETTE YAZIŞMA TEKNİKLERİ
 Genel Bilgiler
7. DIŞ TİCARETTE RİSK KAVRAMI





Risk Nedir?
Ticarette Risk Çeşitleri
Riskleri Önlemek Mümkün müdür?
Risk Yönetilebilir mi?
Riskleri Kaldırma ya da Azaltma Olanakları
8. ULUSLARARASI TİCARETTE SÖZLEŞMELER, UYUŞMAZLIKLAR VE
TAHKİM






Piyasa Riski ve Finansal Risk Yönetimi
Yabancı Alıcının Güvenilirliği Nasıl Araştırılır?
İhracat Sözleşmesi Nasıl Olmalıdır?
Müzakere
Arabuluculuk (Uzlaştırma)
Tahkim Yoluyla Uyuşmazlıkların Çözümü
9. DIŞ TİCARETTE ÖNEMLİ BELGELER
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 2
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
1. DIŞ TİCARETTE HİZMET VEREN KURUMLAR
4059 Sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun’la kurulan Dış Ticaret Müsteşarlığı; dış ticaret politikalarının tespitine yardımcı olmak,
tespit olunan bu politikalar çerçevesinde ihracat, ihracatı teşvik (ihracatta yönelik devlet
yardımları ve Dahilde ve Hariçte İşleme Belgeleri), Serbest Bölgeler, Sınır Ticaret
Merkezleri, ithalat, yurtdışı müteahhitlik hizmetleri ile ikili ve çok taraşı ticari ve ekonomik
ilişkileri düzenlemek, uygulamak, uygulamaları izlemek ve geliştirmek görevlerini
üstlenmiştir. İhracatta standart kontrollerin yapılması, yurtdışı teşkilat aracılığı ile iş
çevrelerine hizmet verilmesi de DTM tarafından yerine getirilmektedir. 4059 Sayılı Kanun’a
göre İhracatçı Birlikleri, Birliklerin üst kuruluşu (Türkiye İhracatçılar Meclisi) ile İhracatı
Geliştirme ve Etüd Merkezi Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı kuruluşlarıdır.
Dış Ticaret Müsteşarlığı Yurt Dışı Temsilcilikleri
Dış Ticaret Müsteşarlığı Yurtdışı Temsilciliklerinden, temsilciliğin bulunduğu ülkenin dış
ticaret mevzuatı, pazar bilgileri, ithalatçı adresleri, ülke ve firma bazında yaşanan
problemlerin çözümü, firma güvenilirliğinin tetkiki, ülke ve sektör raporları, dış talepler,
firma eşleştirmeleri gibi konularda destek alınabilir.
Türkiye İhracatçılar Meclisi
Türkiye ihracatının özel sektör cephesinin en üst örgütü olan TİM; özel sektör adına bütün
ihracatçıları, bugün faaliyette bulunan 61 İhracatçı Birliğini, İhracatçı Birliklerine hizmet
veren 13 Genel Sekreterliği, İcra Komitesi, madde bazında dengeli bir ağırlığa sahip
olduğundan bütün ihracat kalemlerini, temsil etmektedir. Türkiye İhracatçılar Meclisi;
ihracatçıların ortak sorunlarına çözüm aramayı, ihracatçıların sorunlarının tartışıldığı bir
platform olmayı, kamu ve kuruluşları ile ihracatçılar arasında koordinasyonu sağlamayı,
ihracatın geliştirilmesi ve sorunlarının çözülmesi yolunda politikalar oluşturmayı, ihracatçıları
yurtiçinde ve yurtdışında üst düzeyde temsil etmeyi görev edinmiştir.
İhracatçı Birlikleri Ve Verdiği Hizmetler
 Bilgi temini Birliklerin iştigal alanına giren konular çerçevesinde üretim, ihracat, ithalat,
fiyat durumu, dış piyasadaki rakiplerimiz ve mevzuat çerçevesinde oluşturulan bilgiler
güncel olarak izlenmekte olup, talep edenlere verilmektedir. Hedef ülkelerle ilgili olarak
ihracatçılarımızın gereksinim duyacağı her türlü bilgi, ithalatçı, distributor adresleri
derlenmekte, ürün, ülke raporları ve ürün-ülke Pazar araştırmaları ihracatçılarımızın
kullanımına sunulmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 3
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Ekonomi ve Ticaret Müşavirliklerinden alınan bilgiler Yurt dışındaki Ekonomi ve Ticaret
Müşavirliklerimiz tarafından periyodik olarak ulaştırılan bilgiler ve topluca alınan ithalatçı
adresleri düzenli olarak ihracatçı birliklerinin üyelerine ve ilgili kuruluşlara
ulaştırılmaktadır.
 Ülkemize yapılacak ticari geziler İhracatçı Birlikleri yabancı heyetlerin Türk firmalarını
ziyaret etmelerini sağlamakta ve potansiyel alıcı ülke temsilcileri ülkemize davet
edilmektedir.
 Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar Türk ürünlerinin hedef pazarlardaki ihracat
potansiyellerinin değerlendirilebilmesi için sözkonusu ülkelerde pazar araştırması
incelemeleri yapılmakta ve sonuçları üyelerine duyurulmaktadır.
 Eğitim ve Bilgi Alışverişi Birliklerin iştigal konularına giren maddelerle ilgili olarak
kongre sempozyum ve toplantı gibi etkinlikler düzenlenerek sektörün bir araya gelmesi
sağlanmaktadır.
 Karşılaşılan Sorunlarının Yetkililere Ulaştırılması Birlikler, ihracat mevzuatının
hazırlanması ve ülkemizin uluslar arası düzeydeki ilişkilerinin düzenlenmesi hakkındaki
çalışmalara katılmakta ve bu konudaki sektör görüş ve önerilerini Tim ile Dış Ticaret
Müsteşarlığı’na ve gerekiyorsa ilgili diğer kurum ve kuruluşlara arz etmektedir.
 Fuar Organizasyonları İhracatçı Birlikleri, ihracatçıların yurt dışı pazar paylarının
arttırılması, yeni pazarların bulunması ve ihracat olanakları yaratılması için hedef
ülkelerde
düzenlenen
fuarlara
doğrudan
ulusal
katılım
organizasyonu
gerçekleştirmektedir.
 Performans ve Güvenilirlik Formu Onaylanmış Kişi Statü Belgesi başvurusunda aranan
belgelerden biri olan, başvuru sahibi firmanın performans ve güvenilirliğinin
onaylandığını gösterir belgedir. Üyesi olunan İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince
düzenlenir.
İgeme – İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Ve Verdiği Hizmetler
 Araştırma – Geliştirme İGEME, ihracatçı firmalarımızın dış pazar paylarının artırılması,
yeni pazarların bulunması, ihraç ürünlerinin çeşitlendirilmesi, ülkemizdeki ve dünyadaki
ekonomik gelişmeler ve ticari prosedürler konusunda ihracatçılarımızın bilgilendirilmesi,
ihracata yeni başlayacak firmalara gerekli bilgilerin sağlanmasına yönelik araştırma ve
geliştirme çalışmaları yapmakta ve ihracatın geliştirilmesine yönelik yeni projeler
uygulamaktadır. Ar-Ge çalışmalarının sonuçlarının yer aldığı ülke/sektör/ürün "Araştırma
Raporları", ihracatçılara yönelik pratik bilgilerin yer aldığı "Pratik Bilgiler Serisi" ve
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 4
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
mevzuata ilişkin yayınlar basılı ve web tabanlı olarak kullanıcıların hizmetine
sunulmaktadır.
 Eğitim Dış ticaret ile ilgili firma ve kuruluş çalışanlarının elemanların bu alandaki bilgi ve
becerilerini geliştirmek, dış ticaretin hedeflenen düzeye ulaştırılmasında ve sağlıklı bir
yapıya kavuşturulmasında gereksinim duyulan nitelikli iş gücünün yetiştirilmesine katkıda
bulunmak amacı ile kurs, seminer ve birçok eğitim programı düzenlenmektedir. Ayrıca
ihracatımız için önem arz eden belirli ürünler/pazarlar hakkında ayrıntılı bilgilerin
aktarıldığı güncel konu ve gelişmelere ağırlık veren seminerler/paneller de
düzenlemektedir. Eğitimde kazanılmış olan bu tecrübe yurtdışındaki benzer kuruluşların
personelinin eğitiminde de kullanılmaktadır.
 Tanıtım Türk ihraç ürünleri ve firmalarımızın yurtdışında tanıtımının yapılması
konusunda önemli hizmetler vermekte olup; bugüne kadar birçok uluslararası ticaret
fuarına milli katılım organizasyonlarının yanı sıra özellikle yurtdışı tanıtıma yönelik genel
veya sektörel bazda broşür, katalog ve rehberler ile tanıtım CD’leri gibi farklı basılı ve
görsel tanıtım materyali hazırlamakta ve yurtdışında etkin bir şekilde dağıtmaktadır.
 Ticari Bilgi Bilişim teknolojilerinin uluslararası rekabette avantaj sağlayıcı bir unsur
haline geldiği günümüzde, dış ticareti geliştirme kuruluşu olarak İGEME'ye düşen
görevlerden biri de Türk ihracatçısının ihtiyaç duyduğu güvenilir ve güncel ticari bilginin
en kısa zamanda sağlanmasıdır. Bu kapsamda İGEME, ticari bilgi hizmetlerini mümkün
olduğunca elektronik ortama taşımaya çalışmakta, abone olduğu yurtdışı elektronik veri
tabanlarından temin edilen bilgileri ücretsiz olarak Türk ihracatçısının hizmetine sunmakta
ve özellikle ihracat konusunda zengin ticari koleksiyona sahip kütüphane
dokümantasyonunu web sitesi üzerinden de erişilebilir kılmaktadır.
Tüm kamu hizmetlerine tek bir noktadan erişimi amaçlayan ve www.türkiye.gov.tr adresinde
hizmet veren e-devlet ana kapısının “İş” başlığı altında yer alan Dış Ticaret, Elektronik
Ticaret ve Sektörler bölümlerinde de Merkezimiz faaliyetlerine ulaşabilirsiniz.
İgeme’den Nasıl Yararlanabilirsiniz?
 Ürün/Sektör Hedef Pazar Araştırmaları, Yerinde Pazar Araştırmaları, ihracat
uygulamalarına yönelik İhracatta Pratik Bilgiler, Dış Ticaret Mevzuatı gibi çeşitli yayınlar
kanalıyla bilgiye ulaşabilirsiniz.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 5
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 İGEME’nin yürütmekte olduğu “İhracata Yönelik Devlet Yardımlar”ından “Pazar
Araştırması ve Pazarlama Desteği” ile Koordinator Kurum olduğu “Eğitim ve
Danışmanlık” desteklerinden yararlanabilir ve ürünlerinizin yurtdışında pazarlanmasına
yönelik olarak yerinde pazar araştırması yapabilir, hazır pazar araştırması raporu ve
istatistik satın alabilir ve ürünlerinizin elektronik ortamda pazarlanabilmesine imkan
tanıyan e-ticaret sitelerine üyelik için destek alabilirsiniz.
 İhracat sürecinde karşılaşacağınız birçok konuda ayrıntılı bilgi sahibi olmak için ülke
çapında yaygın olarak gerçekleştirilen Eğitim Programlarına katılabilirsiniz.
 Ürünlerinizi tanıtmak için İGEME’nin milli katılım organizasyonları düzenlediği yurtdışı
fuarlara devlet destekleri kapsamında katılabilirsiniz.
 İGEME’nin yurtdışına yönelik olarak ücretsiz hazırladığı Ürün/Sektör ve Firma Tanıtım
Broşürlerinde yer alabilir ve ayrıca “Trading Highlights From Turkey” adlı dergide çok
uygun fiyatlarla tanıtımınızı yapabilirsiniz.
 İGEME’nin öncülüğünde BCTP (Balkan Bölgesel Ticareti Geliştirme Merkezi) adı altında
1999 yılında faaliyete geçen ve sekiz Balkan ülkesinin (Türkiye, Arnavutluk,
Bulgaristan,Yunanistan, Makedonya, Romanya, Sırbistan ve Karadağ) üyesi olduğu
Merkez vasıtasıyla bu ülkeler ile işbirliği imkanlarını araştırabilirsiniz.
 Hollanda / Rotterdam ve KKTC/ Lefkoşe Ofisleri ile doğrudan temasa geçerek Batı
Avrupa ve KKTC’ye ihracat hakkında güncel bilgileri ve ithalatçı adreslerini temin
edebilirsiniz.
 Ankara Merkez ve Marmara - Ege Bölge Müdürlüklerindeki kütüphaneleri kanalıyla
gerek tüm İGEME yayınlarına gerekse referans kitap, rehber, süreli yayın gibi basılı ve
elektronik kaynaklara ulaşabilirsiniz.
 KOBİ Danışma Hattı (312 418 09 17) kanalıyla ihracat mevzuatı konusunda doğrudan
konunun uzmanından bilgi alabilirsiniz.
Gümrük Müsteşarlığı
Dış ticaret mevzuatı hükümleri uyarınca, çıkış ve giriş işlemlerini düzenleyen gümrük
mevzuatının uygulanmasını sağlamaktadır. Gümrük işlemlerinde ihracatçıya; eksik beyan,
ertelenmiş kontrol, kısmi teminat, götürü teminat uygulamaları gibi avantaj ve kolaylıklar
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 6
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
sağlayan Onaylanmış Kişi Statü Belgesi Gümrük Müsteşarlığına bağlı ilgili Gümrük ve
Muhafaza Başmüdürlüğünden alınır.
Kosgeb Ve Verdiği Hizmetler
KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı);
küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin teknolojik yeniliklere süratle uyumlarını sağlamak,
rekabet güçlerini yükseltmek ve ekonomiye katkılarını ve etkinliklerini artırmak amacıyla
3624 sayılı Kanunla 20 Nisan 1990 tarihinde kurulmuştur. KOSGEB, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı ile ilgili bir Kamu Kuruluşu olup, tüzel kişiliğe haiz ve bütün işlemlerinde özel
hukuk hükümlerine tabidir. KOSGEB tarafından verilen destekler ise şunlardır: Banka kredi
faiz destekleri, bilişim destekleri, bölgesel kalkınma destekleri, danışmanlık ve eğitim
destekleri, girişimciliği geliştirme destekleri, kalite geliştirme destekleri, pazar araştırma ve
ihracatı geliştirme destekleri, teknoloji geliştirme ve yenilik destekleri, uluslararası işbirliği
geliştirme destekleri
Türk Esimbank (Türkiye İhracat Kredi Bankası)
Türkiye İhracat Kredi Bankası A.fi./Türk Esimbank, 31 Mart 1987 tarihli Resmi Gazete’de
yayınlanan 3332 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye istinaden 21 Ağustos 1987 tarihli Resmi
Gazete’de yayınlanan 87/11914 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. Türk
Esimbank'ın temel amacı; ihracatın geliştirilmesi, ihraç edilen mal ve hizmetlerin
çeşitlendirilmesi, ihraç mallarına yeni pazarlar kazandırılması, ihracatçıların uluslararası
ticarette paylarının artırılması ve girişimlerinde gerekli desteğin sağlanması, ihracatçılar ile
yurt dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet
gücü ve güvence kazandırılması, yurt dışında yapılacak yatırımlar ile ihracat maksadına
yönelik yatırım malları üretim ve satışının desteklenerek teşvik edilmesidir. Türk Esimbank,
ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları ve yurt dışında faaliyet gösteren
müteahhit ve girişimcileri kısa, orta ve uzun vadeli nakdi ve gayrinakdi kredi, sigorta ve
garanti programları ile desteklemektir. Türk Esimbank’ın, gelişmiş birçok ülkenin resmi
destekli ihracat kredi kuruluşlarından farklı olarak kredi, garanti ve sigorta işlemlerini aynı
çatı altında toplamış olması, ihracatçı firmalara verilen hizmetlerde bir bütünlük
oluşturulmasına imkan tanımaktadır. Türk Esimbank 2008 yılında 4,3 milyar ABD Doları
tutarında nakdi kredi desteği ve 5,1 milyar ABD Doları tutarında sigorta/garanti imkanı
sağlayarak ihracata toplam 9,4 milyar ABD Doları seviyesinde bir destek vermiştir. Böylece,
Banka nakdi ve gayrinakdi destekleri ile ihracatın yaklaşık yüzde 7’sine finansman desteği
sağlamıştır. Türk Esimbank’ın İstanbul ve İzmir’de birer şubesi, Denizli, Kayseri, Gaziantep,
Bursa, Adana ve Trabzon'da ise irtibat bürosu bulunmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 7
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Tobb Ve Ticaret Ve/Veya Sanayi Odaları Ve Verdikleri Hizmetler
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği temel görev hizmetlerinin yanı sıra özel sektör üyelerine
yönelik aşağıda belirtilen faaliyetleri yürütmektedir.TOBB; TIR Karnesi ile geçiş belgesi
taleplerini karşılamakta; ATA Karnesi düzenlenmekte; EAN barkod sistemini yürütmektedir.
Ayrıca Menşe Şahadetnamesi ile Dolaşım Belgesinin basımını gerçekleştirmekte, Kapasite
Raporu düzenlemekte, Ticaret Sicili Gazetesi’ni yayınlamakta, Türk ve yabancı firmalar
arasında çıkan ihtilaflarda yardımcı olmakta, ekspertiz raporları düzenlenmekte, Boykot/Kara
Liste Sertifikası düzenlenmekte, TOBB Tahkimi çalışmalarını yürütmektedir.
 Bilgi Hizmetleri İşletmelerin uluslararası rekabet ortamında daha bilinçli ve bilgili olarak
yatırım, üretim, ticaret ve/veya işbirliği yapabilme olanaklarına kavuşabilmeleri, bunun
yanında Türkiye’nin yurt dışında daha etkin tanıtımına katkıda bulunmak ve yabancı
yatırımcıları da ülkemize çekmek amacıyla internet servisleri kurulmuştur.
 İş İmkanları ve İşbirliği Bilgi Ağları TOBB; KOBİ’lerin dünya ekonomisi ile
entegrasyonunu sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği Komisyonu SSIII. Genel
Müdürlüğü’nün KOBİ’lerin ticari, teknik ve mali konularda sınır ötesi iş birliği
yapmalarına yardımcı olmak için kurduğu işbirliği ağlarından BC-NET(AB
İşletmelerarası İşbirliği Ağı) ve BRE (AB İşletmeler arası İşbirliği Merkezi) adlı işbirliği
ağlarına üyedir. Söz konusu müdürlük, bu işbirliği ağları ile sınır ötesi işbirliği yapmak
isteyen işletmelerin işbirliği tekliflerini bu işbirliği ağlarına iletmektedir. Ayrıca, her ay
çıkarılan “Ekonomik Forum” adlı derginin ekinde “İşbirliği Teklifleri ve Dış Ticaret
Talepleri Bültenlerini” hazırlamaktadır. Ayrıca BC-NET’in öngördüğü tarzda bir yerel
danışmanlar ağı oluşturulmuştur. ICC/IBCC-NET (Milletlerarası Ticaret Odası / Odalar
Arası Bilgi Değişim Sistemi) ve ABCINFOS (Balkan Odaları Birliği Bilgi Değişim Ağı)
altında çeşitli işbirliği olanakları oluşturulmuştur.
 Veritabanları ve Bilgi Erişim Talep üzerine; imalatçı firmalar, Türkiye’deki yabancı
sermayeli şirketler, Türkiye’deki İhracatçı firmalar ile ilgili bilgiler verilmektedir.
 Kütüphane ve Belge Avrupa Birliği ile ilgili yayınlara ağırlık vererek, kamu ve özel
sektörden gelen araştırmacıların ve işadamlarının bilgi ve kaynak ihtiyacını
karşılamaktadır.
 Uluslararası İlişkilerle İlgili Faaliyetleri Türk özel sektörünün, uluslararası düzeyde
ilişkilerini geliştirmek ve yeni ilişkiler tesis edilmesini sağlamak amacıyla; yurtdışından
heyet ziyaretlerini düzenlemekte ve yabancı iş adamlarının ilgili Türk işadamları ve
kuruluşlarla temaslarını temin etmekte, ayrıca yurtdışına heyet ziyaretleri düzenlemekte
ve yabancı ülkelerde ilgi sektör temsilcileri ile temasları düzenlemekte, yabancı ülkelerde
muadil kuruluşlarla müşterek Odalar ve Ekonomik İşbirliği Komitelerini kurmakta ve
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 8
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
yürütmekte, Türk özel sektörünü temsilen, uluslararası Ticaret Odası ICC, Avrupa Odalar
Birliği ASCAME, ECO ve İslam Ticaret ve Sanayi Odaları, Balkan Odaları Birliği ABC,
Karadeniz Odalar Birliği, OECD İş ve Sanayi Danışma Komitesi BİAC gibi kuruluşların
çalışma ve faaliyetlerine aktif olarak iştirak etmektedir.
Deik (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu- İş Konseyleri)
Türk ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonuna katkıda bulunabilmek için, sanayi
işbirliği başta olmak üzere, dış ticaretin ve ekonomik ilişkiler ağının genişletilmesi, hizmet
sektörlerinin yurtdışına açılması konularında yeni pazar olanaklarını değerlendirmektedir.
DEİK iki taraşı İş Konseyleri aracılığı ile faaliyet göstermektedir. İş Konseyleri’nin görevi,
Konsey kurulan ülke ile ekonomik ve ticari ilişkileri geliştirmektir. Bu amaçla DEİK, söz
konusu ülkede iş dünyasını temsil niteliğini haiz bir muhatap kuruluş ile işbirliği yapmaktadır.
DEİK tarafından periyodik olarak yayımlanan Türkçe ve İngilizce bültenlerle Türk ve yabancı
iş çevrelerine bilgi sağlanmaktadır.
Tika (Başbakanlık -Türk İşbirliği Ve Kalkınma Ajansı) Ve Verilen Hizmetler
 Yayınlar Ülkelerin ekonomik yapılarının incelenmesi ve sektörel önceliklerin belirlenmesi
amacıyla her ülkenin profilleri hazırlanmakta ve sektör araştırmaları yapılmaktadır.
 Eğitim Kültür ve Sosyal İşbirliği Türk dilinin konuşulduğu Cumhuriyetler ve Türkiye’ye
komşu ülkeler olmak üzere gelişme yolundaki ülkelerle eğitim, kültür ve diğer sosyal
konulardaki alanlarda işbirliği kurulması ve geliştirilmesi çalışmalarında faaliyetleri
bulunmaktadır.
 Ekonomik Ticari ve Teknik İşbirliği Gelişme yolundaki ülkelerin serbest piyasa
ekonomisine geçiş süreci içinde ihtiyaç duyacakları programların hazırlanması bankacılık,
finansman faaliyetleri, sigorta, dış ticaret, istatistik, bütçe ve vergi sistemi konularında
yardımcı olunması, ekonomik, ticari ve teknik alanlarda bu ülkelerin kalkınma hedef ve
ihtiyaçlarına uygun işbirliği program ve projelerinin hazırlanması veya uygulamasının
koordinasyonunun sağlanmasıdır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 9
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Türk Dış Ticaret Vakfı
Türk Dış Ticaret Vakfı'nın amaç ve görevleri şunlardır:
 Dış ticarete hizmet veren meslek kuruluşları ile kamu kurum ve kuruluşları ve özel
sektörün faaliyetlerini desteklemek ve onlara her türlü yardımda bulunmak.
 İhraç mallarımızın, başta Avrupa Birliği olmak üzere uluslar arası standartlara uyumu
yönünde çalışmalar yapmak, kaliteyi sağlamak üzere kalite sembolü verilmesi yönünde
çalışma yaparak ihraç mallarımızın rekabet şansının artırılması için faaliyet göstermek.
 İthalatın en uygun şartlarda gerçekleşmesini sağlayacak her türlü araştırmayı yapmak ve
bu konudaki çalışmalara destek olmak.
 Amaçlarıyla ilgili olarak yurtiçi ve yurtdışı bilimsel seminerler, toplantılar ve konferanslar
düzenlemek, yayın faaliyetlerinde bulunmak,
 dış pazarlamayı geliştirecek çalışmalara destek sağlamak, yurtiçi ve yurtdışı kuruluşlar ile
temsilcilik ilişkilerini de içerecek münasebetler kurmak.
 Gümrük Birliği konusunda yapılacak çalışmalara ilişkin olarak dış ticaret sektörüne
uygulama ve mevzuatla ilgili olarak her türlü desteği vermek.
 Dış ticaret ve özellikle ihracat sektöründe dinamik gelişmeler gösteren kurum ve
kuruluşlar ile başarılı ihracatçıları özendirmek maksadıyla takdirname ve ödüller vermek.
 İhracat ve ithalatla iştigal eden yurtiçi ve başta Orta Asya Türk Cumhuriyetleri olmak
üzere yurtdışı kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşlarının personelini yetiştirmek amacı
ile konusu ile ilgili öğretim ve eğitim faaliyetlerinde bulunmak, kurs, seminer ve
toplantılar düzenlemek, burs vermek, bu amaçla ilgili ülkelerden burs imkanları
araştırmak.
 Araştırma, geliştirme, pazarlama ve eğitime yönelik enstitü, merkezler, bilgi bankası ve
laboratuarlar açmak, bunları işletmek veya işlettirmek.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 10
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu (Tübitak)
Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 98/10) kapsamında ilgili
kuruluş olan TÜBİTAK, bu yardımın uygulanmasında ve ihracatçılarımıza teknojik gelişim
açısından diğer devlet yardımları ve her türlü diğer teknik destekler bazında destek
olmaktadır.
İhraç Konusu Ürüne Göre İlgili Kurum Ve Kuruluşlar
İhraç konusu ürüne göre işlemler farklılık göstermekte olup, bazı ürünlerin ihracatında
izlenilmesi gereken prosedür özet olarak aşağıda yer almaktadır. Bu prosedürün temelinde
İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ (İhracat 96/31) en önemli unsurdur.
Konuyla ilgili kuruluşlar genelde kamu kuruluşudur. İhraç konusu malların, yürürlükte olan
denetim tüzükleri ile uygulamada bulunan zorunlu standartlara uygun bulunduğunu ve ihraç
edilebilecek nitelikte olduklarını göstermek bakımından Dış Ticaret Müsteşarlığı Dış Ticarette
Standardizasyon Denetmenliklerinden “Kontrol Belgesi”nin temini gerekmektedir.
“Uluslararası Orijin ve Bitki sağlık Sertifikası” ile hayvan ihracatına ilişkin sağlık raporu adlı
belgeleri bitki, bitkisel ürün canlı hayvan, hayvansal maddeler ve deniz ürünleri ihracatçısının
Zirai Karantina Teşkilatı / Veteriner Müdürlükleri veya Tarım İl Müdürlükleri’nden temin
etmesi gerekmektedir. Bitki, bitkisel ürün, canlı hayvan, hayvansal maddeler, ve deniz
ürünleri ihracatında hastalık zararlı maddeler, ilaç kalıntıları veya insan ve hayvanlara
geçebilen hastalıklardan temiz olduğunu söz konusu belge göstermektedir. El halıları
ihracatında, hediyelik eşya ihracatında (bakırdan ve piriçten), lületaşı, pipo ihracatında bağlı
bulunan odalardan veya ilgili müze eksperlerinden Ekspertiz Raporu alınması zorunludur.
“İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi”nde yer alan malların ihracatında Milli Savunma
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Orman Bakanlığı veya Tarım ve Köy İşleri
Bakanlığı’ndan izin alınması gerekmektedir. Ayrıca ihracat işlemleri ihracat şekline (konsinye
ihracat, ticari kiralama yoluyla ihracat, transit ticaret, bedelsiz ihracat ve benzeri) göre ve
ihracat yapılacak ülkeye (Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ülkeleri, Birleşmiş
Milletler Güvenlik Konseyi kararlarınca Ambargo uygulanan ülkeler ve benzeri) göre
farklılaşmaktadır.
Dış İşleri Bakanlığı
Dışişleri Bakanlığı, yurt dışı vize işlemleri, ticaret müşavirlikleriyle koordineli olarak veya
ticaret müşavirlerimizin bulunmadığı ihraç ülkelerinde ihracatçılarımızın karşılaştığı
sorunların çözümü konularında ihracatçılarımıza yardımcı olmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 11
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Hazine Müsteşarlığı
İhracatımızın artışına katkı sağlayacak ve gümrük muafiyetli ithalata olanak sağlayan yatırım
teşvik belgesi uygulamaları, kambiyo düzenlemeleri Hazine Müsteşarlığı tarafından
gerçekleştirilmektedir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, para ve döviz politikaları çerçevesinde kambiyo,
ihracat, transit ticaret uygulamalarıyla ilgili genelgeler düzenleyerek ihracatçılarımıza
yardımcı olmaktadır.
2. İHRACATÇI / İTHALATÇI ŞİRKET KURULUŞLARI
İhracat en geniş anlamıyla, bir ülke sınırları içerisinde serbest dolaşımda bulunan (bu ülkede
yetişen, üretilen veya başka ülkelerden ithal edilmiş) malların ve hizmetlerin başka ülkelere
satılması/gönderilmesidir.Dar anlamda ise, yabancılara ya da Türkiye dışında yerleşik
Türklere yapılan mal satışlarını ve söz konusu malların bu amaçla yurt dışına gönderilmesini
ifade eder.Finansal durum, dil bilmeme, üretim yetersizliği, pazarlama eksikliği vb durumlar
ihracat yapmak için birer engel değildir. Eğer ihracatın ne olduğu, ya da nasıl para
kazandırdığı konusunda bilginiz varsa, girişimci ruhunuz tıpkı ilk başladığınız günkü gibi
canlıysa, işinize profesyonel bir bakışınız varsa, bu gibi durumlar çok kolayca
aşılabilir.İhracatı yapamamak gibi bir durum söz konusu değildir. İhracat, mevcut yaptığınız
ticaretin sadece bir başka türüdür. Yeter ki isteyin; ülkemizin sayılı ihracatçıları arasına
girmeniz hiç bir şekilde imkânsız değildir. İhracat yapmak için kendi teknik bilginiz
(mevzuat, yabancı dil gibi) yeterli olmasa bile;
 Ekonomik koşullarınız uygun ise kendi işletmeniz içerisinde bu konularda deneyimli
elemanlar çalıştırarak, bu işin organizasyonunu kurabilir;
 İhracatı Geliştirme Merkezi gibi ihracatçıya teknik konularda hizmet sunan kurum ve
kuruluşlar ile iletişime geçip, yardım alabilir;
 Dış ticaret konularında hizmet veren danışmanlık işletmelerini kullanarak bu eksikleri
ortadan kaldırabilirsiniz.
İhracat yapmaya başlamadan önce firmanızı değerlendirmeli ve hedef pazar (ihracat yapmayı
düşündüğünüz ülkeler) hakkında gerekli bilgileri toplamalısınız. Böylece ihracatı
gerçekleştirdiğiniz hedef pazarlarda başarılı olma şansınız yüksek olacaktır. İhracata
başlamadan önce aşağıdaki hususlara dikkat etmelisiniz:
 Öncelikle ihracat yapma amacınızı ve çalışanlarınızın ihracat konusundaki bilgi ve
deneyimlerini sorgulayınız.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 12
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri







Ardından firmanızın iç pazardaki performansını değerlendiriniz.
İhracat yapacağınız dış pazarları belirleyin ve bu pazarlardaki özel durumları araştırınız.
Ürününüzü gireceğiniz pazardaki tüketicilerin tercihlerine göre şekillendiriniz.
Hedef pazarlardaki rakipleriniz hakkında ayrıntılı bir araştırma yapınız.
Firmanızı dış pazarlarda en iyi şekilde temsil edecek kişi veya kuruluşu seçiniz.
Ürün ve hizmetlerinizi piyasaya tanıtacak pazarlama materyallerine karar veriniz.
Son olarak da hedef pazarlardaki hizmet ve indirim koşullarını, ödeme ve kredi vadelerini
inceleyerek ürünün veya hizmetin fiyatını belirleyiniz.
Kimler İhracat Yapabilir?
İhracat yapabilmek için herhangi bir belge veya izin sertifikası almak gerekmemektedir. İhraç
edeceği mala göre ilgili ihracatçı birliğine üye olan, gerçek usulde vergiye tabi (tek vergi
numarası sahibi) gerçek ve tüzel kişi tacirler, Esnaf ve Sanatkâr Odalarına kayıtlı olup üretim
faaliyetiyle iştigal eden esnaf ve sanatkârlar ile joint-venture (2 ya da daha fazla tüzel kişinin
bir araya gelerek, kararlaştırdıkları belirli bir yatırım projesi için birlikte hareket etmek için
oluşturdukları ortak işletme yapısına, joint venture denir. Örneğin, 2 firmanın değişik hisse
oranlarıyla, kendi ülkelerinde ya da yabancı bir ülkede kurdukları "yeni bir firma" joint
venture kapsamına girmektedir) ve konsorsiyumlar (İki ya da daha fazla işletmenin belirli bir
projenin uygulanması konusunda yaptığı işbirliği) ihracatçı olabilirler.Buna göre, İhracatçı
Birliğine üye olmak isteyen tacirlerden, İhracatçı Belgesi yerine, Ticaret Sicil Gazetesi ve Tek
Vergi Numarası sahibi olduğunu tevsik eden (belgeleyen, doğrulayan) belgeler
istenilmektedir. İhracatçı Birliğine üye olmak isteyen Esnaf ve sanatkârlardan ise, Tek Vergi
Numarası mükellefliği yanında, üretim faaliyetiyle iştigal ettiklerini Türkiye Esnaf ve
Sanatkârlar Konfederasyonu'ndan alacakları bir belge ile tevsik etmeleri istenmektedir.Jointventure ve konsorsiyumlar ise, Tek Vergi Numarası mükellefliği olduğunu tevsik eden belge
ve durumlarını belirtir ortaklık sözleşmesini İhracatçı Birliğine tevdi (verme) ederek üye
olacaklardır.İhracatçıların, yukarıdaki şartlar dışında, gerçekleştirecekleri ihracat sırasında
ihtiyaç duyacakları bazı belgelerin temini için başvuracakları Ticaret ve sanayi odalarına veya
esnaf ve sanatkâr odalarına üye olmaları gerekmektedir.Bilindiği üzere, gerçek veya tüzel kişi
ve tacirler ana sözleşmelerinde yer alan faaliyet konuları dışında hiçbir faaliyet ile
uğraşamazlar. Dolayısıyla ihracat yapacak işletmelerin ana sözleşmelerinde ihraç edecekleri
malları, ihraç edilebileceklerine dair bir hükmün yer alması gerekir. Örneğin yaş meyve ihracı
yapacak bir işletmenin ana sözleşmesinde ……yaş meyve alım satım ihracat ve
sanayi….şeklinde bir ifadenin yer alması gerekir. Aksi takdirde bu işletme yaş meyve ihracı
yapamayacaktır.Ana sözleşmesinde böyle bir hüküm bulunmayan işletmeler ana
sözleşmelerinde değişikliğe gidip, bu ifadeyi ana sözleşmelerine ekletmeleri durumunda
ihracat yapabileceklerdir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 13
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İhracat Sözleşmesi
Dış ticaret işlemleri alıcı ve satıcının sözleşme yapması ile başlar. Yaygın olarak benimsenen
ticaret prensiplerine göre bir tarafın ileri sürdüğü şartları karşı tarafın yazılı olarak kabul
etmesi halinde geçerli bir sözleşme yapılmış olur.Sözleşmede, tarafların yükümlülükleri ve
haklarının kesin bir biçimde şarta bağlanması gerekir. Malların bir yerden başka bir yere
taşınmasında hangi tarafın ne yükümlülüğü olduğu, yükümlülükler yerine getirilmediği
takdirde risklerin nasıl bölüşüleceği, taşıma sırasında malların kaybolması ve hasar görmesi
halinde riskin hangi tarafa ait olacağı hususları sözleşmede açık olarak yer almalıdır.Alımsatım konusu sözleşmelerin yazılı olarak yapılması gerekir. Yazılı sözleşmeler, tarafları
bağlamalarının yanı sıra, herhangi bir anlaşmazlık durumunda da ispat evrakı özelliği
taşımaktadırlar. Sözlü anlaşmaların ise bağlayıcılığı yoktur.Uygulamada, sözleşmelerin belli
şekli olmayıp, firmalar çoğunlukla kendi hazırladıkları matbu formları kullanmaktadırlar.
Bunun yanında bazı firmalarda fiyat tekliflerini proforma fatura aracılığıyla sunmakta, bu
proforma faturaya istinaden yapılan sipariş ile de sözleşme doğmuş olmaktadır.Sözleşme
hangi şekilde yapılırsa yapılsın, sözleşme metni, net ve detaylı olmalı ve her iki tarafça da
istenen hususları kapsamalıdır. Bir ihracat sözleşmesinde aşağıdaki hususların mutlaka
taraflarca karara bağlanması gerekir:
Tarafların İsim ve Adresleri
Sözleşmenin tarafları ve adresleri sözleşmede açıkça belirtilmelidir.
Malın Cinsi ve Özellikleri
İhracat sözleşmesi, ürünün adını, varsa teknik isimlerini, ürünün boyutlarını, uygulanması
gereken ulusal ve uluslararası standartları, alıcının talep ettiği özel koşulları ve numunelere
ilişkin düzenlemeleri içermelidir.
Malın Miktarı
Sözleşmede alım-satım konusu malın miktarının belirtilmesi zorunludur. Alım- satımlarda
malların miktarının; adet, kilogram, ton, metrekare, litre, vb. ölçü birimleri ile net olarak
sözleşmede yer alması şarttır
Gözetim
Bazı ürünlerin nakliye öncesinde belirli gözetim şirketleri, tarafından denetlenmesi söz
konusu olabilir. Alıcının böyle bir denetim istemesi durumunda incelemenin nasıl yapılacağı,
hangi hususları içereceği ve hangi kurum tarafından gerçekleştirileceği sözleşmede açıkça
belirtmelidir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 14
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Malın Fiyatı
İhracata konu olan malların fiyatları, yazıyla ve rakamla yazılmalıdır. Ayrıca fiyatların para
birimi de belirtilmelidir. Sözleşmede malların fiyatları yanında sözleşmenin toplam değeri de
belirtilmelidir.
Malın Teslim Yeri ve Zamanı
Sözleşmede, sipariş konusu malın teslim yerinin belirtilmesi esastır. Malın teslim yeri
sözleşmelerde açıkça yazılmak yerine İncoterms’lerden (Uluslararası ticaret örgütü ICC’nin
uluslararası ticaret hareketlerinde anlaşmazlıkları, uyuşmazlıkları ve hukuksal ihtilafları
ortadan kaldırmak amacıyla alım-satımlara getirdiği ve uyulması zorunlu kurallar) uygun
olanı yazılır.Böylelikle malın ihracı ve ithali ile ilgili masraflardan hangilerinin alıcı,
hangilerinin ise satıcı tarafından karşılanacağı belirlenmiş olur. Örneğin, sözleşmede teslim
yeri olarak FCA, Ankara şeklinde bir ibare yer alıyorsa; bu durumda satıcının malı Ankara’da
belirlenen bir noktada nakliye aracına (örneğin: kamyona) yüklediği ana kadar yapılan masraf
ve rizikolar satıcıya ait olacaktır.Öte yandan, sözleşmede, malın teslim zamanı (veya
zamanları) özellikle belirtilmelidir. Satıcı, belirlenen zamanda alıcıya malı teslim etmelidir.
Ödeme Şekli
Satıcı, alıcı ile yaptığı sözleşmeye istinaden belli bir miktar ve kalitedeki malı alıcıya sevk
ederken alıcı da bu malın bedelini ödeme yükümlülüğü altına girmektedir. Bu nedenle, mal
bedelinin satıcıya, alıcı tarafından ne şekilde ödeneceği sözleşmede belirtilmelidir.
Ödeme Yeri ve Zamanı
Sözleşme konusu malın bedelinin ödenme yeri ve zamanı sözleşmede ödeme şeklinin
saptanmasıyla kesinlik kazanır. Örneğin: peşin ödemede; satıcı malı sevk etmeden mal
bedelini alabileceği gibi mal mukabili ödemede satıcı malları sevk etmekte, alıcı malları
gümrükten çekip sattıktan sonra mal bedelini satıcıya transfer etmektedir.
Lisans ve İzinle
Sözleşmenin tarafları, ihracat işleminin herhangi bir ihracat veya ithalat lisansının alınmasını
gerektirip gerektirmediğini; lisansların alınmasından kaynaklanan masrafların kim tarafından
karşılanacağı açıklığa kavuşturulup, sözleşmede belirtilmelidir.
Ürünün Garantisi
İhraç edilecek ürünün garantisinin hangi koşullarda geçerli olacağı ve garanti süresi
sözleşmede belirtilmelidir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 15
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sigorta
Sözleşmede nakliye sırasında meydana gelecek kayıp ve hasarlara karşı sigorta yaptırılacak
ise bu sigortanın kim tarafından yapılacağı ve kapsamı belirtilmelidir.
Mücbir Sebepler (Fors Majör)
Uluslararası ticarette öyle durumlar vardır ki bu durumların ortaya çıkmasından kaynaklanan
nedenlerden dolayı taraflar sözleşme hükümlerini yerine getiremezlerse de sorumlu
sayılmazlar. İşte bu durumlara mücbir sebepler (fors majör) denir. Örneğin, doğal afetler,
savaş, ülkeler arası siyasal gerginlik gibi nedenler fors majör (mücbir sebepler) arasında yer
alır. Sözleşmede mücbir sebepler olarak belirtilecek bu durumlardan herhangi birinin ortaya
çıkması sonucu, tarafların sorumluluklarını yerine getirmemesi ilgili tarafı sözleşme şartlarını
yerine getirmemiş durumuna düşürmeyecektir.
Teslimde Gecikme
Sözleşmede fors majör dışındaki nedenlerle teslimatın gecikmesinden kaynaklanacak zararın
nasıl tazmin edileceği belirtilmelidir.
Uygulanacak Hukuk
Taraflardan birinin sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmemesi
durumunda hangi ülke hukuk kurallarının geçerli olacağı sözleşmede belirtilmelidir.
Taraflar isterlerse mahkeme yerine anlaşmazlık durumunda ICC nin veya başka bir kişi ya da
kurumun tahkimine başvurmayı da kararlaştırabilirler. Tahkime gitme durumunda,
anlaşmazlığın çözüme kavuşturulması daha az bir zaman alacaktır. Sözleşmede tahkime
gidebileceğine ilişkin bir madde olmasa dahi taraflar, uyuşmazlık halinde aralarında
yapacakları bir sözleşme ile tahkime gidebilirler
Tarafların İmzası
Sözleşme taraflarca imzalanmalı, böylelikle tarafların sözleşmenin terim ve koşulları üzerinde
anlaştıkları belgelenmelidir.
3.DIŞ TİCARET ŞİRKETLERİ, İHRACATÇILAR VE KOBİLER AÇISINDAN
ÖNEMİ
KOBİ tanımı ülkeden ülkeye olduğu gibi aynı ülkede bile çok yerde farklı farklı yapılmakta
genel kabul görmüş bir tanımlaması bulunmamaktadır. Bu kısımda KOBİ’lerin tanımlanması,
ülke ekonomileri içerisinde KOBİ’lerin yeri üzerinde durulacak, özellikleri, avantajları,
sorunları ve çözüm önerileri kısaca ele alınacaktır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 16
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
KOBİ’lerin Tanımlanması
Çok defa “küçük işletme” diye de anılan KOBİ terimi çok farklı yapılardaki işletme
birimlerini anlatır. Açık kesin ve evrensel olarak tanımlanmış geçerli bir tanımı
bulunmamaktadır. Gelişmekte olan bir ülkede büyük olarak tanımlanan işletmeler gelişmiş bir
ülkede küçük olarak sınıflandırılabilmektedir. Dolayısıyla “küçük” terimi analizden ve
durumdan duruma farklılık göstermektedir. Küçük işletmeler ekonominin tüm sektörlerinde
bulunabilmektedir. Ancak zaman zaman küçük tarımsal işletmeler bu sınıflamanın dışında
tutulmaktadır. Tarımsal işletmelerin kendine has özellikleri ve karşılaştıkları sorunlar bunların
diğer işletmelerden ayrı ele alınmasına yol açabilmektedir. Ancak tarımsal işletmelerle küçük
işletmeler arasındaki var olan güçlü bağlantıları da göz ardı etmemek gerekir. Tarım sektörü
işletmeleri kırsal alanlarda satın alma gücü sunan ve hammadde imkânları veren bir sektör
olarak öne çıkmaktadır. Ve en önemlisi çiftçi aileler de birer potansiyel girişimcidir.Küçük
işletmelerin genelde sanayinin çok gelişmediği, kırsal bölgelerde yada yakınlarında
yoğunlaşmış oldukları dikkat çekicidir. Bunun sebeplerinden biride tarım sektörünün fazlaca
bir tasarruf ve bilgi birikimine, uzmanlaşmış işgücü veya müteşebbis gruba ihtiyaç
duymaması aksine buradan elde edilen birikimin hizmet ve ticaret sektörüne yayılarak hizmet
ve ticaret sektörüne yönelik küçük işletmelerin dogmasında itici bir güç olmaktadır. Çünkü
tarım sektörü diğer sektörlerle çok sıkı girdi-çıktı ilişki içerisindedir. Tarım sektörü
çıkarıldıktan sonra, “küçük işletme” kategorisi küçük ölçekte ekonomik aktivitede bulunan
imalat, hizmet, ticaret ve ulaşım firmalarını kapsar. Sıkça ve özellikle gelişmekte olan
ülkelerde, “küçük işletme” kavramı sadece imalat işletmeleri ile sınırlandırılmıştır. Ancak bu
durumda sadece imalat sanayinin çok öne çıkarıldığı ve önemsendiği bir yapı ortaya
çıkarabilir. İmalat sanayinin yanı sıra ticaret, ulaştırma ve hizmetler sektörü nüfusun
ihtiyaçlarını karşılamakla kalmaz aynı zamanda piyasa süreçlerinin fonksiyonel bir şekilde
içleyebilmesinin de ön şartlarındandır.KOBİ’lerin tanımlanmasında birtakım kriterler
kullanılmaktadır. Bu kriterler kantitatif ve kalitatif olarak ikiye ayrılırlar. KOBİ’lerin
tanımlanmasında kullanılan kantitatif ölçütler şunlardır: İşletmede çalıştırılan personel sayısı,
belirli bir süre içinde kullanılan hammadde miktarı, belirli bir süre içinde kullanılan enerji
miktarı, belirli bir süre içinde yapılan satışların toplamı, işletme sermayesinin miktarı ve
işletmede kullanılan makine ve tezgâhların sayıları ve güçleri gibi kriterlerdir.Tanımlamada
esas olarak kullanılan kalitatif ölçütler ise; birim yönetim işlevlerinde uzmanlaşma, işletmenin
çalışmalarını sürdürdüğü pazarın büyüklüğü, çalıştığı iç kolu içerisinde işletmenin önemi,
gerekli krediyi sağlayabilme olanakları, işletmenin satın alma ve satış çalışmalarında sahip
bulunduğu pazarlık gücü ve üretimde sermaye ve emek ögelerinin payları gibi kriterlerdir.
Küçük işletme ya da KOBİ’leri tanımlamada esas kabul edilen bu kriterlerin en çok
kullanılanı işletmede istihdam edilen kiçi sayısıdır. Ondan sonra işletme sermayesi ve pazar
payları gibi kriterler gelmektedir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 17
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ülkemizde yasalarda ve ISO, TOSYÖV, DIE, KOSGEB, ESIMBANK, Halk Bankası gibi
kuruluşlarca da KOBİ tanımlaması yapılmıştır. Bu tanımlamalarda da genelde çalıştırılan
personel sayısı kriteri dikkate alınmaktadır. Burada sadece KOBİ’lerle direkt ilgili olan
KOSGEB ve Halk Bankası’nın tanımlarını ele alacağız: KOSGEB’e göre; 9-l50 kişi çalıştıran
firmalar KOBİ olarak tanımlanmaktadır. Halk Bankası’ na göre; l-l00 iççi çalıştıran firmalar
küçük işletme; l0l-250 arası iççi istihdam eden şirketler orta ölçekli işletme; 25l’ den daha
fazla kişi istihdam eden firmalar ise büyük ölçekli işletmeler olarak tanımlanmaktadır.
KOBİ’lerin Genel Özellikleri
KOBİ’lerin kendine özgü ve onları büyük işletmelerden farklı kılan birtakım özellikleri
bulunmaktadır. Bunları aşağıdaki tabloda verirken aynı zamanda da büyük işletmelerden
farklarını da ortaya koymuş oluyoruz.
KOBİ’lerin Büyük İşletmelere Göre Avantajları
KOBİ’lerin büyük işletmelerle kıyaslandığında birtakım üstünlükleri ve rekabet avantajları
vardır. Yukarıda özelliklerini anlatırken bazılarına kısaca değinmiş olduğumuz bu avantajlar
şunlardır:
Tüketici tercihlerine göre değişebilen esnek üretim tarzı, yeniliklere açık ve daha yatkın
olması, teknik yeniliklerde daha fazla verimlilik, üretimdeki boşlukların hızla doldurulması,
bürokrasinin ve yönetici grubunun az olması, çalışanlarla daha yakın ilişki, trafik
yoğunluğunun az olduğu yörelerde faaliyette bulunmalarından dolayı trafik maliyetlerini
düşük olması, bireysel tasarrufların teşvik edilmesi, KOBİ’lerin farklı alanlara dağılımı
sonucu sabit noktalardan içleyen büyük firmalara karşı sağladığı alansal faydalar, düşük
maliyetle istihdama katkısı, yerel istihdamı artırması,
büyük işletmeleri tamamlama
özellikleri (yan sanayii veya taşeronu olması), rekabeti teşvik etmeleri ve bölgesel kalkınma
ve çevre korunmasına katkıları olarak özetleyebileceğimiz özellikler KOBİ’ler büyük ölçekli
işletmelere göre daha avantajlı kılmaktadır.
KOBİ’lerin Sorunları
KOBİ’ler günümüzde çeşitli sorunlarla karşı karşıyadır. Bu sorunların bir kısmı, KOBİ’lerin
göreli olarak küçük olması gibi işletmenin kendi yapısından kaynaklanmakta, diğer bir kısmı
ise işletme dışı faktörler olarak nitelendirebileceğimiz ve sürekli değişmekte olan ekonomik
ve siyasi yapıdan kaynaklanmaktadır. KOBİ’lerin günümüzde karşılaştığı sorunlar hemen
hemen tüm ülkelerde benzerlik göstermektedir. Bu sorunları şu şekilde özetleyebiliriz.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 18
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Fazla sayıda vergi olması ve bunun yarattığı bürokrasi, kuruluş aşamasından itibaren başlayan
finansman sıkıntısı, yeterli üretim teknolojisinin olmaması, pazar oluşturmak için yeterli
finansal kaynak bulamamaları, nitelikli pazarlama elemanı istihdam edilememesi, hedef
pazarların tespiti, bulunması ve değerlendirilmesi konusundaki eksiklikler, fiyat
politikalarının tespit edilememesi, satış planlamasının yapılamaması, nitelikli işgücü temini
sorunu, bilgi (enformasyon) eksikliği sorunu ve profesyonel yöneticiliğin olmaması gibi
sorunlardır.
KOBİ’lerin Bölgesel Kalkınmadaki Rolü
l970’lerde KOBİ’lerin kalkınma ekonomisi açısından önemi keşfedildikten sonra kalkınma
sürecindeki yerleri tartışma konusu olagelmiştir. Bunun sebebi KOBİ’lerin ekonomik ve
toplumsal kalkınma süreci içerisinde çok çeşitli ve kapsamlı roller üstlenmesidir. Özellikle
l973 petrol krizi ile ABD ve Batı Avrupa ülkelerinin yaşadığı ekonomik durgunluk sonucu,
büyük işletmelerin iç hacimlerinin daralması ve işsizliğin artması, buna karşılık küçük
işletmelerin esnek yapılarından dolayı o dönemdeki ekonomik koşullara kendilerini çabuk
adapte ederek krizi atlatmayı başarmaları ve istihdamda bir azalma yerine büyüklerin de
açığını kapatmaları dikkatleri KOBİ’lere yöneltmiştir.KOBİ’lerin ekonomik ve toplumsal
kalkınmada oynadıkları rol, ülkelerin kültürel yapılarına göre farklılıklar göstermektedir.
Örneğin ABD’de KOBİ’ler serbest piyasa ekonomisinin vazgeçilmez bir unsuru ve ekonomik
dinamizmin temel güçleri olarak görülmektedir. Bu yüzden ABD’de KOBİ’lere verilen sosyopolitik ve ekonomik destek önceden olduğu gibi çimdi de önemini azaltmadan sürmektedir.
Japonya’da bu tür işletmelere bakış açısı biraz daha farklıdır. Bu ülkede KOBİ’ler, büyük
işletmelere maliyeti düşük, kalitesi yüksek ve yenilik taşıyan parçalar sağlayan işletmeler
olarak görülmekte ve büyük işletmelerle yakın ilişkiler kuran yapıları sonucu Japon büyük
firmalarının Amerika ve Avrupa’nın büyük firmalarına göre daha avantajlı oldukları
savunulmaktadır. Avrupa’da ise ülkeden ülkeye farklılıklar göstermesine rağmen, daha çok
ilginin KOBİ’lerden yana olduğu görülmektedir. KOBİ’lere yönelik politikalar ise yine
ülkeden ülkeye ağırlık verilen alana göre, farklılık göstermektedir.Özelliklerinden
bahsederken de değindiğimiz gibi KOBİ’ler yeniliklerin teşviki, yeni iç imkânlarının
yaratılması, istihdama olan katkısı, ekonomiye kazandırdığı dinamizmin yanında en fazla
katkıyı bölgesel kalkınmayı hızlandırmak ile yapmaktadır. KOBİ’ler ülkelerin büyüme ve
kalkınmasında önemli bir rol oynamaktadırlar. Fakirliğin çeşitli toplum kesimleri arasında
azaltılmasını sağlama potansiyeli taşımaktadırlar. Özellikle, KOBİ’lerdeki üretimin emek
yoğun olduğu ve bu nedenle belli bir sermaye seviyesinde daha fazla istihdam sağladığı
vurgulanmaktadır. KOBİ’ler özellikle geri kalmış bölgelerdeki istihdam açığına bir çözüm
aracı olarak da değerlendirilmiştir. KOBİ’lerin bölgesel düzeyde istihdam ve gelir sağlama
etkisi, bölgenin kalkınmışlık seviyesine göre farklılıklar sergilemektedir. Ekonomik
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 19
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
kalkınmanın ilk evrelerinde KOBİ’lerin istihdama ve üretime katkısı büyük işletmelerden
daha fazla olmaktadır. Bu bağlamda bölgesel dengesizliklerin olduğu ekonomilerde kalkınma
seviyesi düşük olan bölgelerde kalkınmayı hızlandırmak için KOBİ’lerin bir araç olarak
kullanılması gerektiği söylenebilir.
5. İHRACAT TÜRLERİ
Doğrudan İhracat (Direct Exporting)
Doğrudan ihracat ürününüzün müşteriye direkt olarak, hiçbir aracı kuruluş kullanmadan ihraç
edilmesi anlamına gelmektedir. Bu yöntemde; işletme tüm ihracat işlemlerinden ve ödemenin
tahsilatı dâhil tüm süreçlerden kendisi sorumludur. Bu yöntem ile satış yapmak isteyen
işletmelerin yurtiçi satış departmanından bağımsız bir ihracat departmanı oluşturması
gerekmektedir.
Yararları:









Aracı kurumları bertaraf ettiğinden kar marjı yüksek bir yöntemdir.
Tüm ihracat işlem ve süreçlerinde kontrolü elinizde tutmanızı sağlar.
Müşteriniz ile ilişkileriniz daha güvenilir ve korunaklı olarak gerçekleşir.
Müşteriniz doğrudan sizinle çalışacağı için kendini daha güvende hissedecektir.
Müşterileriniz ile doğrudan tanışma fırsatı bulacağınızdan iş planlarınız daha verimli ve
etkin gerçekleşecektir.
Beklenmedik bir olay ya da aksaklıkta kiminle irtibata geçeceğiniz bellidir.
Ürün ve piyasa ile ilgili öğrenmek istediğiniz geri dönüşleri müşteriniz ile doğrudan ve
daha hızlı bir şekilde yapabilirsiniz.
Ürününüz ya da firmanız ile ilgili marka, patent ve haklarda daha korunaklı olursunuz.
Hedef pazarınızın istek ve ihtiyaçlarını daha iyi anlar ve daha uygun pazarlama stratejileri
geliştirirsiniz.
Sakıncaları:
 Daha çok zaman, enerji ve finansman gerektirir.
 Müşteri ve hedef pazar çeşitliliğini artırmak için daha çok kalifiye iş gücüne ihtiyaç
duyulur.
 Tüm işlemlerden sorumlu olunacağından en ufak bir hatada bile yüksek miktarda
maliyetlere neden olabilir.
 Yerel acenteler kadar hızlı bir şekilde ürün ve hizmet gibi konularla ilgili müşterinize
hemen dönüş yapamayabilirsiniz.
 Tüm lojistik işlemlerle ilgili sorumluluk işletmeye aittir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 20
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Doğrudan İhracat Türleri: Satış temsilcileri, distribütörler, acenteler, son tüketiciler,
toptancılar ve ithalatçılar, perakendeciler, dış satış büroları, elektronik ticaret.
Doğrudan İhracat Ne Zaman Uygun Bir Stratejidir?
 Pazar payını veya kar marjını artırmak isteyen firmalar,
 Tüm ihracat işlem ve süreçlerinde yeterli düzeyde bilgi, kaynak ve deneyime sahip olan
firmalar,
 Benzer gümrük uygulama ve yönetmeliklerin uygulandığı pazarlara girmek isteyen
firmalar,
 Politik, ekonomik ve siyasi risklerin doğurabileceği hasar ve zararları karşılayabilecek
finansal olarak güçlü firmalar, için doğrudan ihracat uygun bir stratejidir.
Dolaylı İhracat (Indirect Exporting)
Bu yöntem ile işletme satışını yapmak istediği ürünü yurt içinde faaliyet gösteren aracılar
üzerinden ihraç etmektedir. Böylelikle doğrudan ihracatta olduğu gibi birçok sorumluluğun
altına girmemiş olur.Bu yöntemi genellikle yeterli kaynağa, finansmana ve deneyime sahip
olmayan firmalar tercih etmektedir.
Yararları






İhracata başlangıç için en risksiz yollardan bir tanesidir.
İhraç işlem ve süreçlerinde minimal sorumluluk gerektirir.
İç pazara odaklanmanız için size gerekli zamanı sağlar.
Ürününüz için ihracat potansiyeli test etmenizi sağlar.
Uluslararası ve ürün pazarlaması için vakit ve finansman ayırmanıza gerek kalmaz.
Tüm uluslararası lojistik işlemlerle ilgili sorumluluk size ait değildir.
Sakıncaları





Dağıtım kanalı doğrudan ihracata göre daha uzun olduğundan kar marjı düşüktür.
Son tüketici ya da müşteri ile doğrudan bir ilişki kurulamamaktadır.
Pazarlama ve fiyat üzerindeki kontrol zayıftır.
Ürün geliştirme adına gerekli bilgi ve deneyim elde edilemez.
Dolaylı İhracat Türleri: İhracat acenteleri, tüccarlar, dış ticaret şirketleri, ihracat
konsorsiyumları, sektörel dış ticaret firmaları.
Dolaylı İhracat Ne Zaman Uygun Bir Stratejidir?
 Kısa dönemde nakit akışını ve işletme karını artırmak isteyen işletmeler,
 Sektöre yeni başlamış ya da küçük işletmeler,
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 21
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Önemli derecede uluslararası ticari riski yönetemeyecek işletmeler,
 Fason üretim yapan işletmeler,
 İhracat işlem ve süreçlerini kontrol edemeyecek olan işletmeler, için dolaylı ihracat uygun
bir stratejidir.
İHRACAT TÜRLERİ
İhracat ile ilgili yapılması gereken işlemler ve düzenlenmesi gereken belgeler;
 İhracat yapılacak ülkeye,
 İhracat şekline,
 İhraç edilecek ürüne göre değişmektedir.
İhracat gerçekleştirilmeden önce yukarıda saydığımız üç durumun da gözden geçirilerek
ihracatın gerçekleştirilmesi için izlenmesi gerekli prosedürler belirlenmeli ve aşama aşama
izlenmelidir.
İhracat Yapılacak Ülkeye Göre İşlemler
 Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkelere yapılacak ihracatta,
 EFTA ülkelerine (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn ) ve Serbest Ticaret Anlaşmaları
(STA) kapsamında yapılacak ihracatta,
 Genel Referanslar Sistemi (GSP) kapsamında Türkiye’ye tavizli gümrük oranları
uygulayan ülkelere yapılacak ihracatta,
 BM (Birleşmiş Milletler) kararlarına göre ambargo uygulanan ülkelere ihracatta,
 Tek Taraflı olarak ambargo uygulanan ülkelere (Ermenistan, Güney Kıbrıs Rum
Yönetimi) yapılacak ihracatta,
 Türk ihraç ürünlerine kota uygulayan ülkelere yapılacak ihracatta,
 Ülkemizde kredi karşılığı kurulan tesislerin bedelinin malla geri ödenmesine ilişkin
aramızda “özel hesap” bulunan ülkelere yapılacak ihracatta,
 İki ve çok taraflı kredi anlaşmalarımızın bulunduğu ülkelere bu kapsamda yapılacak
ihracatta,
 Sınır ticaret merkezleri kapsamında yapılacak ihracatta düzenlenmesi gereken belgeler,
müracaat edilecek kurum ve kuruluşlar ile işlemlerde izlenmesi gereken prosedürler
değişmektedir.
Avrupa Birliği’ne (AB) Üye Ülkelere Yapılacak İhracat ve Gümrük Birliği
Gümrük Birliği, en genel ifadeyle Türkiye ile AB arasındaki ticarette mevcut gümrük
vergileri, eş etkili vergiler ve miktar kısıtlamalarıyla, her türlü eş etkili tedbirin kaldırıldığı;
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 22
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ayrıca, birlik dışında kalan üçüncü ülkelere yönelik ortak gümrük tarifesinin uygulandığı bir
ekonomik entegrasyon çeşidi olarak tanımlanmaktadır. Gümrük Birliği ile ;
 Sanayi ürünlerinin taraflar arasında (Türkiye ile AB üyesi ülkeler arasında) serbest
dolaşımı öngörülmektedir.
 AB kaynaklı sanayi ürünlerinin ithalatında uygulanan Gümrük Vergileri, eş etkili vergiler
ve Toplu Konut Fonu kaldırılmıştır.
 Üçüncü ülkelerden sanayi ürünleri ithalatında topluluk tarafından Ortak Gümrük Tarifesi
(OGT) uygulanmaktadır.
 İşlenmiş tarım ürünleri de Gümrük Birliği kapsamında yer almaktadır. Söz konusu
ürünlerin ithalatında, topluluk sistemi ile uyumlu olarak oluşturulan yeni mevzuat
çerçevesinde, gümrük vergisi ve toplu konut fonu (tarım payı) bütün ülkeler kaynaklı
ürünler için uygulanırken, gümrük vergisi oranı (sanayi payı) sadece üçüncü ülkeler
menşeli ürünlerde uygulanmaktadır.
 Tarım ürünlerinin serbest dolaşımının sağlanması, Türkiye’nin, topluluğun ortak tarım
politikasına uyumu ertesinde mümkün olabilecektir. Avrupa Birliği’ne yönelik tarım
ürünleri ihracatında EUR.1 belgesi düzenlenmektedir.
Türkiye ile AB arasındaki ticarette, malların karşılıklı olarak tanınan tavizlerden
yararlanmaları A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesine bağlıdır. A.TR Dolaşım Belgesi;
yalnızca Türkiye’den AB’ye veya AB’den Türkiye’ye doğrudan nakledilen eşya için
düzenlenen ve Türkiye ya da AB’de serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye-AB Gümrük
Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, odalar tarafından
düzenlenip gümrük idarelerince vize edilen bir belgedir.ATR Dolaşım Belgesi, eşyanın
Gümrük Birliği, gümrük bölgesinde serbest dolaşımda olduğunu belgelemekle birlikte,
menşeini ispat edici değildir. Çıkış gümrüğünde vize ettirildiği tarihten itibaren 90 gün içinde
varış gümrüğüne ibraz edildiğinde ithalatçı ülke gümrüklerinde vergi indirim hakkı sağlayan
belgedir.Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ürünlerinde, Türkiye ile topluluk
arasında parafe edilen serbest ticaret anlaşması kapsamı ürünlerin ticaretinde EUR.1 belgesi
düzenlenecektir.
Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) Kapsamında Yapılacak İhracat
Serbest ticaret anlaşmaları, karşılıklı ticaretin gelişmesi ve buna bağlı olarak taraflar arasında
adil bir rekabet şartlarının meydana getirilmesi, ikili ilişkilerin daha iyi düzeylere çıkarılması,
karşılıklı ekonomik çıkarların kollanması ve yerel ya da küresel anlamda ekonomik
faaliyetlerin sistematik olarak düzenlenmesini sağlamak amacıyla yapılır.
Serbest Ticaret Anlaşmalarının amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 23
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri





AB’nin ortak ticaret politikasına uyum,
İhracatın ülke ve madde bazında çeşitlendirilmesi,
Anlaşma imzalanan ülke pazarında diğer tercihli ülkeler ile eşit koşullara sahip olunması,
Girdi maliyetlerinin düşmesinin ortaya çıkaracağı rekabet avantajı,
Avrupa menşe kümülâsyonuna dahil olmak ve bu kapsamda ortaya çıkacak yeni ticaret
imkânlarından yararlanmak.
Serbest ticaret anlaşmaları gereğince, ihracat konusu olan ürünlerin menşe statülerinin
onaylanması EUR 1 Dolaşım Sertifikası ile sağlanmaktadır.EUR.1 Dolaşım Sertifikası EFTA
(İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn ) ülkeleri, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması
imzalamış olan diğer ülkeler ile ticarette ve Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik
ürünlerinde imzaladığı anlaşma kapsamı ürünlerin ticaretinde düzenlenen belgedir.EUR.1
Dolaşım Sertifikası, sertifikası muhteviyatı eşyanın anlaşma kuralları çerçevesinde menşeli
olduğunu gösteren, ihracatçı tarafından doldurulduktan sonra Ticaret / Sanayi Odaları
tarafından gerekli kontroller yapılarak tespit edilen ve gümrük idaresince vize edilmesini
müteakip geçerli olan menşe ispat belgesi olup aramızda tercihli ticaret anlaşması olan
ülkelerle yapılan ticarette indirimli tarifeden yararlanmayı sağlar.
Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan Ülkelere
İhracat
Genişletilmiş Preferanslar Sistemi; gelişmekte olan ülkelerin bazı ihraç mallarına gelişmiş
ülkeler tarafından karşılıksız ve ayırım gözetmeksizin imtiyaz (ayrıcalık) tanınmasına olanak
sağlayan bir düzenlemedir.Tavizlerden yararlanılması için ihracatın ilgili ülkelerden birine
yapılması ve ürünün o ülkenin taviz tanıdığı GSP listesinde yer alması gerekmektedir.Genel
Preferanslar Sisteminin sağladığı tavizli gümrük oranlarından yararlanılması için preferans
tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta, FORM A adı altında Özel Menşe Şahadetnamesi
düzenlenir. Bu belge; Rusya, Japonya, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Ukrayna,
Kazakistan, Gürcistan, Özbekistan ve A. B. D. gibi ülkeler için düzenlenmektedir.Belgenin
tanımında aranacak en önemli konu menşe kriteridir. Dört nüsha olarak eksiksiz ve usulüne
uygun olarak doldurulan özel menşe şahadetnameleri odalarca beyan tasdiki işlemine tabi
olmaktadır. Odalarca düzenlenmesinden sonra bir yazı ekinde Dış Ticaret Müsteşarlığı’na ve
Bölge Müdürlüğüne gönderilmektedir. Buralardan da alınan onaydan sonra iki örneği
ihracatçıya geri verilmektedir.Rusya Federasyonuna GSP kapsamında yapılan ihracatta menşe
şahadetnamesinin DTM (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Anlaşmalar Genel Müdürlüğü tarafından
23 numaralı kaşe ile onaylanması gerekmektedir. Avustralya ve Yeni Zelanda için resmi
tasdik gerekmemektedir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 24
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
ABD’ye yapılacak ihracatta GSP’den yararlanabilmek için aşağıdaki koşullar yerine
getirilmelidir.
 İhraç edilecek ürünün Gümrük İstatistik Tarife Pozisyon (GTİP) numarasının ilk sekiz
rakamının GSP listesinde yer alması gerekmektedir.
 ABD’li ithalatçı ilgili ürünü sizden ithal ettiği takdirde gümrük vergisi ödemeyeceğini
bilmelidir.
 Ürünün değerinin en az %35’i Türkiye kaynaklarınca üretilmiş olmalıdır.
 GSP listesinde olan ürününün Rekabet İhtiyacı Limitine (Rekabet İhtiyacı Limiti bir
tavanı ifade etmektedir. Söz konusu limitin geçilmesi halinde herhangi bir ülke üründe
otomatik olarak GSP uygulamasını kaybedebilmektedir) maruz kalıp kalmadığı kontrol
edilmelidir.
 İhraç işlemleri sırasında GSP listesinde yer alan ürünün GTİP numarasının önüne “A”
işaretinin konulması gerekmektedir.
 İhracat ürünü ABD’ye doğrudan sevk edilmelidir.
 Belgelerde nihai varış noktası olarak ABD gösterilmelidir.
İhracat Şekline Göre İşlemler
Türkiye'nin İhracat Rejimi Kararı ve buna bağlı diğer mevzuatlarda ihracat üç grup altında ele
alınır:
 Kayda bağlı ihracat
 Özelliği olan ihracat
 Özelliği olmayan ihracat
İhracat ya da ihracat için üretim yapan firmalar yapacakları ihracatın bu gruplardan
hangisinde yer aldığını bilmeleri gerekir. Yapılacak bir ihracatın bu gruplardan hangisinde yer
alacağı ise aşağıdaki hususlardan biri ya da birkaçı tarafından belirlenir:




İhraç edilecek malın cinsi,
İhracatın yapılacağı ülke,
Kararlaştırılan ödeme şekli,
Kararlaştırılan ticaret şekli.
Kayda Bağlı İhracat
Bazı malların ihracatındaki gelişmelerin hükümet makamları (Dış Ticaret Müsteşarlığı)
tarafından yakından takip edilmesi gerekir. Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 25
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Takip konusu malların ticaret politikaları açısından taşıdığı stratejik önem,
 Uluslararası anlaşmalar dolayısıyla Türkiye'nin yükümlülüklerini ne ölçüde yerine
getirdiğini takip etmek,
 Türk firmalarının ticari menfaatlerini daha etkin koruyabilmek.
Kayda Bağlı İhracat Listesi kapsamında yer alan malların ihracatında ihracatçılar, gümrük
beyannamesi ile birlikte kayıt için ilgili ihracatçı birliklerine müracaat etmektedir.Birlikler
onayladıkları gümrük beyannamelerine kayıt meşruhatı düşerek, gümrük idarelerine tevdi
edilmek üzere ihracatçıya vermektedir.İhracatçılar, birliklerce kayıt meşruhatı düşülerek
onaylanmış gümrük beyannamesi ile birlikte 90 gün içinde ihracatın yapılacağı gümrük
idaresine müracaat etmelidirler.Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan
ülkelere yapılan, kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracına ait kayıtların süresi Müsteşarlık
(DTM) tarafından belirlenmektedir.
İhracat Resmi Kararı'na göre aşağıdaki ihracatlar kayda tabidir:
İhracatında DFİF (Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu) kesilen mallar: Fındık ve ham deri
ihracatında, bu ürünlerin işlendikten sonra ihracını teşvik etmek veya işlenmemiş halde düşük
bir katma değerle ihraç edilmesini önlemek amacıyla ihracat miktarları üzerinden belirli bir
fon alınıyor. Bu ürünleri ihraç eden firmalar, gerekli fon miktarını DFİF hesabına yatırmak
zorundadır.İhracatında DFİF’ ten prim ödemesi yapılan mallar: Zaman zaman bazı tarım
ürünlerinin ihracatı için DFİF kaynağından teşvik veriliyor. Bu teşviklerin yürürlükte olduğu
dönemlerde, desteklenen ürünlerin ihracatı kayda tabi tutulur.Özel hesaplar çerçevesinde
ihracat: Polonya ve Çek Cumhuriyetlerine yapılan ihracatların bedelleri, bu ülkelerden döviz
olarak getirilmeyip, bedelin iki ülke merkez bankaları arasında kurulmuş özel hesap ilişkisi
çerçevesinde T.C Merkez Bankası’ndan tahsil edilmesi mümkündür.Böyle bir bedel tahsili
için, Polonya veya Çek alıcılarla Türk satıcıların, bedelin özel hesaplardan tahsil edileceği
üzerinde anlaşmış olmaları ve bu hükmün akreditifte edilmiş olması gerekir. Doğal olarak
böyle bir anlaşmanın yapılması için, ilgili tarafların (özellikle Polonyalı veya Çek alıcıların)
kendi ülkelerindeki kamu otoritelerinden gerekli ön izni almış olmaları ve ona göre akreditif
açtırmaları gerekiyor.Polonyalı veya Çek alıcılarla Özel Hesap kapsamda anlaşma yapmış
olan firmaların, akreditif ve başvuru formu ile birlikte bağlı bulundukları ihracatçı birliği
genel sekreterliği vasıtasıyla Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan gerekli izni aldıktan sonra fiili
ihracat işlemlerine başlamaları gerekiyor.Rusya Federasyonu ile yapılan doğalgaz anlaşması
çerçevesinde ihracat: İhracat bedelinin Rusya Federasyonu ile yapılan Doğalgaz Anlaşması
çerçevesinde, bu hesaptan yurda getirilmesine imkân veren bir özel hesap uygulamasıdır.
Rusya Federasyonu'na ihraç ettiği malların bedelini bu hesaptan yurda getirmek isteyen
firmaların, Rus alıcılar ile bu konuda anlaşmaya varmaları ve bu hususun akreditif metnine
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 26
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
yansıtılmış olmasını sağlamaları gerekir. Doğal olarak, Rusya Federasyonunda yerleşik
ithalatçının da bu konuda kendi hükümet organlarının onayını almış olma zorunluluğu
bulunuyor.Rus alıcıları ile bu kapsamda anlaşma yapmış olan Türk firmaları, açılmış olan
akreditifle birlikte bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine başvurmak
suretiyle Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan gerekli izni aldıktan sonra fiili ihracat işlemlerine
başlayabilirler.Kota kapsamındaki ürünlerin ihracı: Belirli tekstil ve hazır giyim ürünleri ABD
ve Kanada'ya ihracı bu ülkelerle yapılan iki taraflı anlaşmalar çerçevesinde kotaya tabidirKota
kapsamındaki ürünleri bu ülkelere ihraç etmek isteyen firmalar, ABD'ye ihracatta yabancı
faturalarını, Kanada'ya ihracatta ise İhracat Bilgi Belgesi'ni bağlı bulundukları ihracatçı
birliğine onaylatarak kendilerine kota tahsisatı yaptırmalıdırlar. Kota kapsamındaki ürünlerle
iştigal eden firmaların kota mevzuatı konusunda geniş bir bilgi birikimine sahip olmaları
gerekir.
Kayda bağlı diğer ihracat türleri:
 Birleşmiş Milletler tarafından ekonomik yaptırım uygulanan ülkelere yapılan ihracat,
 Bitkisel ve hayvansal ürünlerin ekolojik metotlarla üretilmesine ilişkin yönetmelik
kapsamında sertifikayı haiz ürünlerin ihracatı,
 İşlem görmemiş veya işlem gördüğü halde dökme veya varille satılan zeytinyağı ihracatı,
 Meyan kökü ihracatı,
 Ham lüle taşı ve taslak pipo ihracatı,
 Orijinal bağırsak, canlı koyun, kıl keçisi, büyükbaş hayvan,
 Dökme halde kapya cinsi kırmızıbiber (konik biber),
 Bakır ve çinko hurda ve döküntüleri,
 Blok mermer,
Özelliği Olan İhracat
Bazı ihracat işlemleri, ihracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesi ve ticari operasyonların
yapılışı açısından önem taşır. Bu ihracat türleri ve bunlarla ilgili olarak firmaların dikkat
edeceği hususlar şunlar:
Kredili İhracat
İhracat Yönetmeliği çerçevesinde kredili ihracat, iki ve çok taraflı kredi anlaşmaları dışında
kalmak kaydıyla ihracat bedelinin Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatı’nda öngörülen
süreleri aşacak şekilde yurda getirilmesine olanak tanıyan ihracat türüdür.Kredili ihracat
talepleri ile ilgili müracaatlar mal cinsi, ödeme planı ve ödeme süresini içeren satış
sözleşmesinin aslı ve Türkçe tercümesi ile birlikte ihracatçı birliklerine yapılmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 27
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlık tarafından getirilebilecek düzenlemeler
kapsamındaki mallarla ilgili kredili ihracat talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra,
bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise satış sözleşmesinde belirtilen esaslar dâhilinde
doğrudan ihracatçı birliklerince sonuçlandırılır.Kredili ihracat süresi tüketim mallarında 2 yıl,
yatırım mallarında 5 yıldır. Ancak, bu süreleri aşan kredili ihracat talepleri Müsteşarlık
tarafından neticelendirilir.Kredili ihracat taleplerinin uygun görülmesi halinde ihracatçı
birliklerince gümrük beyannamesi üzerine kredili ihracat meşruhatı düşülerek
onaylanır.Kredili ihracatta telgraf, teleks veya faksla sözleşme yapılamaz. Kredi sözleşmeleri
şu özellikleri taşımalıdır:
 Satıcı ve alıcı firmaların unvan ve adresleri sözleşmede belirtilmeli.
 Alım satım konusu malın tanımı, tipi, kalitesi, standardı, miktarı, birim fiyatı ve toplam
değeri belirtilmeli
 Kredi vadesi ve taksit sayısı dayanıksız tüketim malları için en çok iki yıl dayanıklı
tüketim malları ve yatırım malları için ise en çok beş yıl olmalı
İhracatçı firmalar, kredi sözleşmesini düzenlerken, alacaklarını garanti altına alabilmek için,
kredi kapsamındaki ihracatlarına karşılık, muteber bir bankanın garantisini de şart koşabilirler
veya alıcılarından banka avalli poliçeler talep edebilirler.
Konsinye İhracat
Malların kesin olarak satılmadan yurt dışına gönderilmesine, bir yıllık satış süresi
tanınmasına, bu süre içinde toptan veya perakende olarak satılan mal bedeli dövizlerin kesin
satışı müteakip, kambiyo mevzuatının verdiği süre içinde Türkiye'ye getirilmesine ve
satılamayan malların vergisel yükümlülüklere takılmadan geri getirilmesine imkân veren bir
ihracat türüdür.
Konsinye ihracatın şu faydaları şunlardır:
 Firmaları, ihracat bedeli dövizleri yurda getirme süresi ile ilgili sınırlamadan kurtarır.
Malların belirli bir pazarda satış şansı olup olmadığını en az masraf ve formalite ile
deneme şansı sağlar.
 Satılmayan malların Türkiye'ye geri getirilişinde gümrük vergisi ve KDV gibi vergi
yükleriyle karşılaşılmamasını sağlar.
 Yabancı alıcıların iflası veya varlıklarının haciz edilmesi durumunda, ihracatçı firmaları
zarara uğramaktan kurtarır (Konsinye satışlar emanet bırakılan mal niteliği taşıyor).
 Emanet varlıkların haczedilmesi veya iflas masasına dâhil edilmesi söz konusuolmaz.
 Mallarını konsinye olarak ihraç etmek isteyen firmaların doğrudan bağlı bulundukları
ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine başvurmaları gerekir. İhracatçı birlikleri, kendi
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 28
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
inisiyatiflerinde olan konsinye ihracat izinlerini doğrudan, madde politikaları açısından
önem taşıyan ürünler için gerekli izinleri ise Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın görüşünü almak
suretiyle verirler. Gümrük beyannamelerinin konsinye olarak tanzim edilmesi ve ihracatçı
birliğine verilmesi ile başvuru yapılmış sayılır.
İthal Edilmiş Malların İhracı
Türkiye’ye yasal olarak ithal edilmiş ve ithalatla ilgili vergileri ödenmiş olan malların ihraç
edilmesi mümkündür. Bu tür mallar ihraç edilirken bunlar için ‘Türk menşe şahadetnamesi’
verilmez. Ancak, AB ülkeleri veya Türkiye'nin serbest ticaret anlaşması imzalamış olduğu
ülkelere yapılan ihracatlar da, ATR veya EUR-1 belgesi düzenlenerek gümrük idarelerine
vize ettirilmesi gerekir.İhracat esnasında, malların ithal edildiğini gösteren belgelerle bunların
vergilerinin ödenmiş olduğunu gösteren belgelerin gümrük idarelerine ibraz edilmesi gerekir.
Transit Ticaret Kapsamında İhracat
Malların bir ülkeden alınıp bir başka ülkeye satılması şeklinde bir ticareti ifade eder. Transit
ticarette konu olan malların Türkiye'ye ithal edilmesi ve serbest dolaşıma girmesi söz konusu
değildir.Mallar satın alındığı ülkeden doğrudan satıldığı ülkelere sevk edilir. Ancak, bu tür
malların Türkiye'de bir antrepoya getirilmesi, antrepoda bir süre kalması, hatta ambalaj
değişikliği gibi basit işlemlere tabi tutulması mümkündür. Örneğin, bir Türk firması
Almanya’dan satın aldığı bir makineyi Türkiye'ye ithal etmeden Türkmenistan'da yerleşik bir
firmaya satarsa, bu işlemi transit ticaret kuralları çerçevesinde yapması gerekirTransit
ticaretin Türkiye'yi ilgilendiren yönü para hareketleridir. Türkiye'de transit ticaret yapan kişi
ya da firma muhtemelen malı satın aldığı ülkeye alış bedeli kadar döviz transfer edip, malın
satış bedeli kadar dövizi ise satışın yapıldığı ülkeden Türkiye'ye getirecektir. Komisyon ve
transfer giderleri çıktıktan sonra kalan pozitif bakiye ise transit tacirinin karını oluşturur. Bazı
transit ticaret uygulamalarında, transit tacirinin karını oluşturan net bakiyenin Türkiye'ye
getirilmesi söz konusu olabilir.Transit ticaret bağlantısı yapan Türk firmaları, transitten doğan
karlarını Türkiye’ye yasal olarak getirebilmeleri için, transit ticaret formalitelerini yerine
getirmek zorundadırlar. Bunun için yapacakları iş, transitle ilgili para hareketlerine aracılık
yapacak olan bankayı belirleyerek kendisi ile temasa geçmelidirler.
Transit ticaretin özellikleri şunlardır:
 Türkiye'ye bir mal ithalatı söz konusu olmadığından ithalat formaliteleri ve ithalatla ilgili
vergisel yükümlülükler mevcut değildir.
 Benzer şekilde, Türkiye'den bir mal çıkışı olmadığından ihracat formaliteleri de mevcut
değildir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 29
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Transit ticarete konu olan malların, Türkiye üzerinden geçmesi ve geçici bir süre gümrük
makamlarının izni altında antrepolarda depolanması istenilmedikçe, gümrük beyannamesi
düzenlenmesine gerek yoktur. Ancak, transit tacirinin malların çıkış ülkesinden sevk
edilmesi ve varış ülkesine ithal edilmesi ile ilgili formalitelerle yakından ilgili olduğu, bu
yüzden hem malların çıkış ülkesi hem de varış ülkesinin dış ticaret rejimini yakından takip
etmesi gerektiği hususu unutulmamalıdır.
Bağlı Muamele veya Takas Yoluyla İhracat
Bağlı muamele ve takas, ihraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin;
kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılanmasını
ifade etmektedir.Bağlı muamele veya takas talepleri, yabancı firma veya firmalar ile yapılan
bağlı muamele veya takas anlaşması ve Bağlı Muamele veya Takas Başvuru Formundan altı
nüsha eklenmek suretiyle bir müracaat yazısı ile birlikte üye olunan veya bulunulan bölgedeki
ihracatçı birliklerine yapılır.Bağlı muamele veya takas anlaşmasının; ithal ve ihraç edilecek
malların cinsi, standardı, kalitesi, teslim şekli, teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları, değer
tutarları ve anlaşmanın geçerlilik süresini içermesi gereklidir.Bağlı muamele veya takas
konusu karşılıklı ödemelerin mal veya kısmen nakit ve/veya ölçülebilir olması kaydıyla
hizmet ile ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Bağlı muamele veya takas izinlerinin süresi, 6
ayı aşmamak kaydıyla firmanın yaptığı anlaşmada yer alan süre kadardır. Bu süre, bitiminden
önce başvurmak kaydıyla izni veren merci tarafından iki yıla kadar uzatılabilir.
Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat
Malların mülkiyeti devredilmeden yurt dışındaki firma ya da kullanıcılara kiraya verilmesi
durumunda söz konusudur. Kiralama süresinin bitiminde, kiralanan malların ülkemize geri
getirilmesi gerekir. Bu tür işlemlere ticari kiralama yolu ile ihracat denilir.Burada ihraç edilen
şey malın kendisi değil, maldan sağlanan hizmettir. Ancak, bu hizmetin satılabilmesi için
kiralama konusu malların yurt dışına çıkartılması gerekiyor. Örneğin, hasat mevsimlerinde
biçerdöverlerin, hac mevsimlerinde uçak vb taşıt araçlarının veya gemilerin bu şekilde kiraya
verilerek hizmetlerinin ihraç edilmesi sık sık görülen ticari kiralama olaylarıdır Bir malın
ticari kiralama yolu ile yurtdışına gönderilebilmesi için, ilgili firmanın bağlı bulunduğu
ihracatçı birliğinden izin alması gerekir. İhracatçı birlikleri bir yıl süre ile ticari kiralama izni
verebilirler. Firmaların başvurusu halinde ayrıca bir yıl ek süre alınması da mümkündür.Ticari
olarak kiralanan malların kira bedelleri, kambiyo mevzuatında belirtilen süre içinde (kiralama
süresinin bitimini müteakip bir ay içinde) yurda getirilerek banka veya özel finans
kurumlarına satılmak zorundadır. Kiralama süresi dolan mallar da bu süre içinde yurda geri
getirilmelidir.Yurt dışında kiraya verilen malların, malların fiili çıkışını müteakip kesin
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 30
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
ihracına karar verilirse, bununla ilgili olarak ilgili ihracatçı birliği genel sekreterliğinden izin
almak gerekir.
Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat
Ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber gümrük hattı dışında sayılan, ülkede geçerli
ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya
kısmen uygulandığı, sınaî ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki
olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.
Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvikler ve Avantajlar;
 Üretim konulu faaliyet ruhsatı kapsamında faaliyet gösteren serbest bölge kullanıcılarının
imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, Avrupa Birliği üyeliğinin
gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisi’nden
istisnadır.
 Hazır işyeri kiralamak suretiyle üretim konusunda faaliyet gösterecek kiracı-kullanıcı
firmalar için 15 yıl, diğer konularda 10 yıl, kendi işyerini inşa etmek suretiyle üretim
konusunda faaliyet gösterecek yatırımcı-kullanıcı firmalar için 30 yıl, diğer konularda ise
20 yıl süreli faaliyet ruhsatı verilmektedir.
 Serbest bölgedeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır.
 Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler kambiyo rejimine ve herhangi
bir izne tabi olmaksızın, yurtdışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.
 Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına verilen yetkiler
serbest bölgelerde uygulanmaz.
 Serbest bölgeler gümrük bölgesi dışında sayıldığından, serbest bölgeler ile Türkiye
arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Serbest bölge kullanıcıları
Türkiye’den KDV’siz mal ve hizmet satın alabilirler. Diğer taraftan, serbest bölge ile
diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz.
 Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir.
 Serbest bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı firmalar eşit olarak
yararlanır.
 Serbest bölgeler “Türkiye-AB Gümrük Bölgesi”nin parçası sayıldığından, serbest
bölgelerden Türkiye veya AB menşeli ürünler ile Türkiye’de serbest dolaşım durumunda
bulunan gümrük birliği kapsamındaki ürünler A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye
gönderilebilir.
 Üçüncü ülke menşeli ürünler ise ortak gümrük tarifesi ile uyumlaştırılmış Türk Gümrük
Tarife Cetvelinde belirtilen oran üzerinden serbest bölge gümrük müdürlüğüne gümrük
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 31
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
vergisi ödenerek serbest dolaşıma geçirildikten sonra ATR Belgesi düzenlenerek AB’ye
gönderilebilir.
Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat
Yurt dışında inşaat, tesisat ve montaj işi alan müteahhitlerin; üstlendikleri işlerle ilgili her
türlü makine, teçhizat ve ekipmanın geçici ihracatına (geçici olarak yurt dışına çıkartılmasına)
ilişkin talepler ile inşaat malzemeleri ve işçilerinin ihtiyacı olan tüketim maddelerinin kesin
ihracı “Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracata İlişkin Tebliğ” ile
düzenlenmiştir.
Başvurular;
 Yurt dışında alınan işe ait sözleşme,
 Yurt dışında iş alındığını gösterir Dış Ticaret Müsteşarlığı yurt dışı teşkilatınca veya söz
konusu teşkilatın bulunmadığı ülkelerde konsolosluklarımızca düzenlenen belge,
 Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’ndan alınan Yurt Dışı Müteahhitlik Belgesi ile birlikte
“Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracata İlişkin Başvuru
Formu”, doldurularak Dış Ticaret Müsteşarlığı’na (Anlaşmalar Genel Müdürlüğü) yapılır.
Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan Kimyasal Maddelerin İhracatı
Kimyasal maddelerin ihracatı; “Kimyasal Silahların Geliştirilmesinin, Üretiminin,
Stoklanmasının ve Kullanımının Yasaklanması ve Bunların İmhası ile İlgili Sözleşme”
hükümleri uyarınca düzenlenmiştir.Kimyasal maddelerin sözleşmeye taraf olan ülkelere ihracı
Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın ( İhracat Genel Müdürlüğü) iznine tabidir. Buna ilişkin
başvurular, söz konusu amaçları tevsik eden belgelerle birlikte İstanbul Maden ve Metaller
İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’ne yapılmakta olup, Müsteşarlık ve/veya İstanbul Maden
ve Metaller İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’nce sonuçlandırılır.İzin verilmesini müteakip,
kimyasal maddelere ilişkin gümrük beyannamelerinin ilgili belgelerle birlikte gümrük
idarelerine tevdi süresi, temdit (önceden belirlenmiş olan sürenin (vadenin) yeni bir zaman
dilimi eklenmek yoluyla uzatılması işlemi) edilmemek üzere, izin tarihinden itibaren 90
(doksan) gündür.
Bedelsiz İhracat
Numune, hediye, hibe, diplomatik misyon mensuplarının zati ve ev eşyaları, turistlerin veya
bavul ticareti yapan yabancı uyrukluların yolcu beraberi olarak yanlarında götüreceği malların
yurtdışına çıkartılmasına bedelsiz ihracat denilir.Bu tür ihracatlara bedelsiz denilmesinin
nedeni, bunlarla ilgili olarak firmaların yurda döviz getirme ve bunu banka ve özel finans
kuruluşlarına bozdurma yükümlülüğünün bulunmamasıdır.Bedelsiz ihracatın ihracatçı ve
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 32
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
sanayici firmalarını en çok ilgilendiren yönü, ticari numunelerin kalıp ve desenlerin yurt
dışına gönderilmesi ile ilgilidir. Firmalar yurt dışındaki alıcılarına tanıtım ve reklam yapma
amacıyla bu tür numune gönderdikleri zaman, bununla ilgili iki sorun ortaya çıkar. Bunlardan
biri, bu malların bedelsiz ticari numune kapsamında yurtdışına gönderilmesi, ikincisi ise,
malların varış ülkesinde ticari numune olarak değerlendirilerek vergilere ve çeşitli
kısıtlamalara tabi olmadan giriş yapabilmesi durumudur.Numune göndermek isteyen
firmaların, bunların varış ülkesine hangi koşullarda gireceğini ilgili ülke makamlarından net
bir şekilde öğrenmelidirler.Birçok ülke, miktar ve değeri ticari teamüllerle belirlenen sınırları
aşmayan ve numune olma özelliği dışında başka bir amaçla kullanım özelliği kaybedilmiş
(örneğin kalıcı bir şekilde numune damgası basılmış) malların sorunsuz olarak giriş
yapmasına izin vermektedir. Türkiye'den diğer ülkelere numune veya başka amaçlarla
bedelsiz mal götürmek veya göndermek isteyen firmalar, eğer bu malların değeri 10 bin
doların altında ise, doğrudan gümrük idaresine başvurmak suretiyle bu malların çıkış iznini
alabilmektedirler. Bedeli 10 bin doların üzerinde olan malların yurt dışına çıkışı için ise,
firmalar bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine başvurmalıdırla
Bavul Ticareti ya da Yolcu Beraberi Satış Şeklinde İhracat
Turistlere, yabancı ülkelerde ikamet eden Türk uyruklu gerçek ya da tüzel kişilere vb. yapılan
satışlar belirli koşulların yerine getirilmiş olması koşulu ile ihracat sayılarak, bunların da
ihracatın yararlandığı destek ve avantajlardan yararlanmaları sağlanmaktadır.Bu kapsamdaki
satışlar 43 ve 61 seri nolu KDV Genel Tebliğleri çerçevesinde yapılmakta. 61 sayılı KDV
Genel Tebliği kapsamında ihracat yapmak isteyen firmaların,
 Öncelikle bu tebliğde belirtilen koşullara uymaları,
 Bağlı bulundukları vergi dairesinden İzin Belgesi almaları,
 Bu kapsamdaki satışlarını Tebliğle şekli ve usulü belirlenmiş Özel Fatura'lar kapsamında
yapmaları,
 Bu faturaların, malların fiilen çıkışının yapıldığı gümrük idaresine kadar mallarla birlikte
refakat etmesi ve ilgili gümrük idaresi tarafından onaylanması,
 Alıcıdan tahsil edilen mal bedelinin bir banka veya özel finans kuruluşuna tevdi edilip,
bozdurularak Döviz Alım Belgesi'ne bağlatılması gerekmektedir.
Özelliği Olmayan İhracat
Kayda bağlı olmayan ve özelliği olan ihracat dışında kalan işlemler özelliği olmayan ihracat
sayılmaktadır. Herhangi bir Türk firması herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan bir ürünü,
kısıtlamaya tabi olmayan bir ülkeye, Merkez Bankasınca konvertibl (ulusal para cinsine
kolayca çevrilebilen) addedilen bir para ile peşin döviz, mal mukabili, vesaik mukabili veya
akreditifli ödeme şekillerinden biri ile yurt dışına gönderdiği zaman özelliği olmayan bir
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 33
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
ihracat yapmış olur.Özelliği olmayan ihracat, bu kapsamda yapılan ihracatın önemsiz olduğu
anlamına gelmemeli. Aksine özelliği olmayan ihracat toplam ihracatın çok büyük bir oranını
oluşturur. ‘Özelliği olmayan’ ifadesinin seçilmesi, ihracat formaliteleri açısından yeknesak
(tek düze) kuralların dışında başka bir formalite gerektirmeyen ihracat işlemlerini ifade etmek
için kullanılıyor.
İhraç Edilecek Ürüne Göre İşlemler
İhraç edilecek ürüne göre alınması gereken izinler ve düzenlenecek belgeler değişiklik
göstermektedir. Modülümüzün bu bölümünde ihracatı ön izne bağlı ve ihracatı yasak olan
malları verdikten sonra dış ticarette hangi izin ve belgelerin hangi kurum ve kuruluştan
alınacağı tablo halinde verilecektir.
İhracatta kullanılan belgeler, diğer modüllerde ayrıntılı olarak ele alınacağından burada tekrar
verilmeyecektir.
İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünler
Bazı malların ihracı, uluslararası anlaşmalar veya madde politikaları açısından bu mallarla
ilgili kurumların ön iznine tabidir. Söz konusu malları ihraç etmeyi düşünen kuruluşların,
ihracattan önce gerekli ön izni almaları gerekiyor.
Bu malların kayda bağlı, özelliği olan veya olmayan ihracat kapsamında ihraç ediliyor olması
ihracatla ilgili ön izin gereksinimini ortadan kaldırmaz. İhracı ön izne bağlı olan mallar ve ön
izini vermekle yetkili olan kuruluşlar ise şunlardır (Zaman zaman bunlara yeni ürün ve yeni
kuruluşların da eklenmesi mümkün):











Harp, silah ve mühimmatı (Spor ve av tüfekleri hariç): Milli Savunma Bakanlığı
Afyon ve haşhaş kellesi: Sağlık Bakanlığı
Uyuşturucu maddeler: Sağlık Bakanlığı
Tehlikeli atıklar: Çevre Bakanlığı
Yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, sansar, porsuk ile yılanlar, kaplumbağa ve
kertenkelelerin canlı ve cansız halde ve bunların tanınabilir parçaları ile bunlardan mamul
konfeksiyon: Orman Bakanlığı
Gübreler (Kimyevi gübreler hariç): Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Tohumlar (Orman ağacı tohumları hariç): Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Su ürünlerinden su ürünleri avcılığını düzenleyen esaslar çerçevesinde avlanması yasak
olan cins ve nitelikteki su ürünleri (sülükler dâhil): Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Yem Kanunu kapsamına giren yemler: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Zirai mücadele ilaç ve aletleri: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Veteriner ilaçları: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 34
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 İhracat amacıyla doğadan elde edilmesi kontenjanla veya başka herhangi bir kayıtla
sınırlandırılan doğal çiçek soğanları: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
 Damızlık büyük ve küçükbaş hayvan: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
 Şeker: Türkiye Şeker Fabrikası Genel Müdürlüğü
İhracatı Yasak Olan Mallar
Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve madde politikalarının bir gereği olarak,
bazı malların ihracı yasaktır. Bu maddelere zaman zaman yenisi eklenebileceği gibi, bazı
kalemlerin de zaman içerisinde buradan çıkartılması söz konusudur:












Kültür ve tabiat varlıkları,
Hint keneviri,
Tütün tohumu ve fidesi,
Tiftik keçisi,
İhracı izne bağlı mallar listesinde yer alan türler hariç bütün av ve yaban hayvanları (canlı
ve cansız olarak ve tanınabilir en küçük parçaları ile bunlardan mamul konfeksiyon),
Ceviz, dut, kiraz, armut, erik, porsuk, dışbudak, karaağaç ve ıhlamur adlı ağaç türlerinin
kütük, tomruk, kereste, kalas ve taslak olarak ihracı,
Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ile bu sözleşmeye ait protokoller
ve değişiklikler kapsamındaki ihracat,
İhracatı yasak olan doğal çiçek soğanları,
Odun ve odun kömürü,
Sığla (Bir ağaç türü),
Yalankoz (Bir tür ağaç),
Datça hurması (Phoenix the ophrasti crenter),Zeytin, incir, fındık, Antep fıstığı, asma
(sultani çekirdeksiz) fidanları.
6. DIŞ TİCARETTE YAZIŞMA TEKNİKLERİ
Genel Bilgiler
Dış ticarette, özellikle alıcı ve satıcıların farklı ülkelerde bulunmaları nedeni ile ilk adım
genellikle yazışmalarla atılmaktadır.İhracatçı şirketlerin ithalatçılara gönderdikleri iş
mektupları, ithalatçının ihracatçı ile ilgili olumlu izlenimler edinmesine, iyi iş ilişkileri
kurulmasına ve yeni pazarlar yaratılmasına katkıda bulunacak ilk faktördür. Bu yazışmalarla
ithalatçı, henüz karşı karşıya gelmediği ihracatçıyı değerlendirmeye çalışacaktır. Dolayısı ile
yazılacak iş mektuplarına ayrı bir özen gösterilmesi gerekmektedir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 35
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Etkili bir iş mektubu yazmak için dört basit kural bulunmaktadır: Açıklık, az ve öz olma,
bütünlük ve doğruluk.
Açıklık
Mektup düzenli ve planlı bir şekilde yazılmalıdır. Paragraflar arasında boşluk bırakılmalı,
mektup, görünümü itibariyle düzgün olmalıdır. Paragraflar birbirine mantıklı bir şekilde
bağlanmalıdır.
Az ve öz olma
Mektup mümkün olduğunca kısa olmalı ve esas anlatılmak istenen konudan bahsedilmeli,
gereksiz uzatmalara gidilmemelidir. İthalatçıya yalnızca bilmek isteyeceği konular
söylenmeli, gereksiz bilgilerle mektup uzatılmamalıdır. Mektup, basit kelimelerle kurulmuş,
kısa cümleler ve kısa paragraflar halinde oluşturulmalıdır. Karışık kelimeler ve uzun cümleler
okuyanı bilgilendirmekten çok aklını karıştırmaktadır.
Bütünlük
İthalatçı açısından gerekli olabilecek tüm bilgiler mektupta bulunmalıdır. İhracatçı, mektubu
yazmaya başlamadan önce ithalatçının ne tür bilgileri öğrenmek isteyebileceğini iyice
düşünmelidir.
Doğruluk
İthalatçıya yazılan mektuptaki bilgilerin doğru olmasına dikkat edilmelidir. İthalatçıya şayet
biliniyorsa, ismini de kullanarak doğru bir şekilde hitap edilmelidir. Mektup metni yazıldıktan
sonra mutlaka dilbilgisi, noktalama işaretleri açısından kontrol edilmeli, yazım hataları
düzeltilmelidir. İhracatçı, yazdığı mektubun ithalatçıya karşı kendisini temsil ettiğini
unutmamalıdır. İhracatçı yazdığı mektupta ithalatçıya doğal bir dille ve fazla aşınya
kaçmamak şartı ile dostça hitap etmelidir.İhracatçı, ithalatçıya iyi bir mektup yazabilmek için
öncelikle şu soruları cevaplandırmalıdır:
 Bu mektubun amacı nedir?
 İhracatçı, mektubu okuyacak olan ithalatçının aklında karışıklık yaratmamak için mektubu
yazmaktaki amacını bir cümle içinde belirtmelidir.
 Mektubu alacak olan şahıs kimdir? Hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz, beklentilerini,
alışkanlıklarını ne derece biliyorsunuz? Satmak istediğiniz mal hakkında ithalaçının bilgisi
nedir? Bu konuda neleri bilmek isteyebilir, neleri bilmeye ihtiyacı yoktur?
 İhracatçı, mektubu yaznıadan önce tüm bu soruları titizlikle cevaplandırmalıdır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 36
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 İthalatçıya yazılan mektup ile hemen gerçekleşmesini istediğiniz olay nedir? Bundan
sonraki aşama ne olmalıdır ve aşamalar nasıl izlenmelidir? İthalatçıdan sözkonusu
mektubunuza karşı nasıl bir çevap bekliyorsunuz?
İhracatçı, ithalatçıya yazacağı mektubu yukarıda sıralanan sorulara vereceği cevaplar
çerçevesinde hazırlamalıdır. Bu sorulara verilecek cevaplar, ithalatçıya yazılacak iyi bir iş
mektubunun ana hatlarını belirleyecektir.Yazılacak mektup, mantığa uygun bir sıra ile düzenli
bir şekilde hazırlanmalıdır.İş mektupları içerdikleri mesajın yansıra görünüşleri itibariyle de
kolaylıkla diğerlerinden ayırt edilebilmektedirler. Bu tür mektuplar belli ilkeler ve kurallar
çerçevesinde oluşturulmaktadır.Bu kurallar; başlık, adres, hitap, kapanış cümlesi ve imza
olarak ifade edilmektedir. Sözü edilen hususların ayrıntıları ve diğer fiziksel özellikler
mektubu yazan kuruluşun tercihine göre değişiklik göstermektedir.Öncelikle iş mektubu
yazarken firmanın antetli kağıdının kullanılması, mektubun kağıt üzerindeki konumu, temizlik
gibi faktörler mektubu yollayan firmanın ciddiyeti konusunda önemli ip uçları
oluşturmaktadır. İngilizce mektuplarda başlık ve adreste kısaltmalar dışında herhangi bir
noktalama işareti konulmamaktadır. Standart uzun zarf ve buna uygun yatay bir katlama,
mektubun genel görünümü açısından faydalı görülmektedir.
Başlık:
Mektup kağıdında yollayanın matbu anteninin yanı sıra, birkaç sıra aşağıda sağda tarih yer
almalıdır. İngilizce yazışmalarda ay açık olarak yazılmalı, göndericinin adresi şayet antette
yer almıyorsa, adres de tarih gibi sağda blok şeklinde tarihin üzerinde yer almalı, sokak ve
cadde isimlerinde kısaltmalardan kaçınılmalıdır.
İç adres:
Alıcının zarf üzerinde de olması gereken isim ve adresini içermektedir. İç adres kağıdın sol
tarafında bulunmakta ve genel olarak tarih satırının bir miktar altında yer almaktadır.
Hitap:
Kuruluşlara gönderilen mektuplar "Gentlemen", Kuruluşlar ile ilgili özel kişilere yapılan
yazışmalar "Dear Mr.. " ve ender olarak resmi olmakla birlikte My dear Mr... "
kullanılmaktadır. "Dear Sir" genellikle matbu olarak hazırlanmış mektuplarda, "Dear (isim)"
ise normal olarak ismi ile hitap ettiğiniz bir şahıs ile olan yazışmalarda uygun bir ifade şekli
olabilmektedir. "Dear Sirs" daha genel bir ifade şeklini oluşturmaktadır. "Ms" ise medeni
durumu bilinmeyen bayanlara hitaben kullanılmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 37
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ana bölüm:
Mektubun ana yapısını oluştururken, mektubun bir bütün olarak kağıt üzerindeki
görünümünün belli bir orantıyı yansıtması hususuna dikkat edilmesi gerekmektedir.
Kapanış Cümlesi:
Kapanış cümlesi mektubun son satırının iki satır altında yer almaktadır. "Yours truly" ve
"Truly yours" soğuk ifadeler olarak kabul edilmekte ve seyrek kullanılmaktadır. "Sincerely
yours", "Yours sincerely" ve "Sincerely" ıfadeleri ise giderek yaygınlaşmaktadır.
"Respectfully yours", "Yours respectfully" ve "Respectfully" özel bir ayırım yapılmak
istendiğinde ya da üst düzey kamu görevlisi bir şahıs için,"Cordially yours" ve "Cordially" ise
aynı zamanda iyi bir arkadaş olarak kabul edilen kişiler için kullanılmaktadır. Kapanış
cümlesi genel olarak virgül ile son bulur
İmza:
Kapanış cümlesinin iki satır altında başlamaktadır. Erkek imzalan hiçbir zaman "Mr" olarak
nitelendirilmezken, bayan imzaları "Miss" yada "Mrs" olarak nitelendirilebilir.Paraflar, Ekler,
Kopyalar: Bu hususlara ilişkin ifadeler alt köşede yer almaktadır.
İhracatçı Firmayı Tanıtıcı Mektup Örnekleri
Uluslararası ticari yazışmalarda, ihracatçıların ilk kez temasa geçecekleri bir ithalatçıya
yazabilecekleri mektup örneği, İngilizce ve Türkçe olarak aşağıda sunulmuştur. Bu mektup,
bu tür yazışmalarda en çok kullanılan formu ana hatları itibariyle göstermektedir.
(İthalatçının İsim ve Adresi)
Dear Sirs
Our Company is the exporter/producer of (ürünün ismi) and we would like to make our
company and its products known to you.
Enclosed is a brochure which gives you general information about our products.
If you are interested, we will be happy to send you any further information. We may be
available in the near future to discuss the subject with you as well.
Thanking for your kind interest and we look forward your early reply, we remain,
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 38
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Yours sincerely,
(İhracatçının İsmi)
(İthalatçının İsim ve Adresi)
Sayın baylar,
Şirketimiz (ürün ismi) üreticisi/ihracatçısıdır ve sizleri şirketimiz ve ürünlenmiz hakkında
bilgilendirmek istiyoruz.
Ürünlerimiz ve fiyatları ile ilgili genel bilgiler veren bir broşür ilişiktedir. İlgilendiğiniz
takdirde, size daha fazla bilgi göndermekten memnuniyet duyacağız. Bu konuyu görüşmek
için yakın bir gelecekte karşı karşıya da gelebiliriz.
İlginize teşekkür eder, erken cevabınızı bekleriz.
Saygılarımla,
(İhracatçının İsmi)
Firmanın mevcut koşulları ve ihracat konusundaki deneyimlerine göre mektupta yer
alabilecek ilave hususlar olabilir. Aşağıda çeşitli cümleler yer almakta olup bunlar mektuba
ilave edilebilecek alternatif ifadelere örnek teşkil etmektedir.
 Firma, üretim konusunda ihtisaslaşmış olabilir ve özel sipariş kabul edebilir.
 "Special order is acceptable."
 "Özel sipariş kabul edilebilir."
 Firma, ihracatta deneyim sahibidir. Bu hususu belirtmek isteyebilir.
 "We have already experience in export business, particularly in European
markets."
 "İhracatta, özellikle Avrupa piyasalarında deneyimimiz vardır."
 İthalatçı ülkenin bulunduğu ülke piyasasına özellikle girme isteği vurgulanabilir.
 "Since we have recently received many requests for our products from your
country, now we are planning to have our products distributed by a well-known
importer / wholesaler."
 "Son zamanlarda ülkenizden, ürünlerimize yönelik çok sayıda talep aldığımız için,
ürünlerimizin ülkenizde tanınmış bir ithalatçı / toptancı tarafından dağıtımının
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 39
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
yapılmasını planlamaktayız." Şayet ithalatçıyı bilgilendirebilecek daha detay
bilgileriniz varsa, örneğin:
 Bir ülkeyi ziyaret edecekseniz ve görüşmeyi planladığınız yeni firmalar mevcut ise,
ziyaret öncesi firmanızı ve ürünlerinizi tanıtıcı bir bilgi mektubu gönderebilirsiniz.
 Aynı ülkede halihazırda temasta bulunduğunuz, referans olabilecek düzeyde iyi firmalar
olabilir. İthalatçıyı bu konuda bilgilendirebilirsiniz.
 Hazır ürün örnekleriniz olabilir ve bunları numune olarak mektubunuzla birlikte
gönderebilirsiniz. (Bu imkan ürüne göre mümkün olabilecektir ve genellikle ilk
yazışmadan sonraki aşamalarda gerçekleştirilmesi daha uygundur.)
(İthalatçının ismi ve adresi)
Dear Mr. (İthalatçının ismi)
We are the exporters of (ürünün ismi) and would like to make ourselves and our products
known to you.
With this letter we are sending our company brochure and product catalogue. They represent
the range of quality and the specifications that we offer. Still we have customers in your
country and in the enclosure, you will fınd a list of the companies with whom we already do
business.
I shall be in your country on (tarih) and my intention to stay there is about a week. I would
like to visit you at your office during my stay and I would appreciate to learn when it could be
convenient for you.
I look forward your confirmation and to meeting you soon
Yours sincerely
(İhracatçının ismi)
Enclosure:
The list of companies,
Brochure and Product Catalogue
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 40
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri





(Şayet isim bilinmiyorsa “Dear Sirs” kullanılabilir)
(Mektubun amacının açıklanması)
Konu hakkında detaylı bilgi verilmesi)
(Gelecekte gerçekleştirileck olaylar hakkında bilgi verilmesi)
(İthalatçı Firmanın ismi ve adresi)
Sayın (İthalatçının ismi
Biz (ürünün ismi) ihracatçısıyız ve size kendimizi ve ürünlerimizi tanıtmak istiyoruz.
Bu mektup ile birlikte size, firma broşürümüzü ve ürün kataloğumuzu gönderiyoruz. Bunlar,
size sunduğumuz kalite ve ürün özelliklerini temsil etmektedir. Halihazırda ülkenizde
müşterilerimiz bulunmaktadır. Ekte bizimle iş yapmakta olan firmaların bir listesini
bulabilirsiniz.
Ben (tarih) tarihinde ülkenizde bulunacağım ve ülkenizde (süre) kalmak niyetindeyim. Orada
bulunduğum süre içinde sizi ziyaret etmek istiyorum. Sizin için uygun olan zamanı bana
bildirmenizden dolayı memnuniyet duyacağımı belirtirim.
En yakın zamanda görüşmek üzere teyidinizi bekliyorum.
Saygılarımla,
(İhracatçının ismi)
Ek:- Firma Listesi,
- Broşür ve Ürün Kataloğu
İhracatçıların ithalatçılara mektup yazarken dikkat etmeleri gereken bazı önemli noktalar
bulunmaktadır. Bir iş mektubu yazılırken öncelikle nelerin ifade edilmek istendiği
düşünülmeli ve mektup yukarıdaki örneklerde gösterilen şekle benzer tarzda hazırlanmalıdır.
Mektup ana hatlarıyla oluşturulduktan sonra her aşamasında nelerin ifade edileceği
belirlenmelidir.Başlangıç cümlesinde mektubun konusu ve amacı belirtilmelidir. İthalatçı
mektubu okumaya başladığı zaman ihracatçının amacını hemen anlayabilmelidir. Mektubun
amacı belirtildikten sonra konu hakkında daha detaylı bilgiler verilebilir. İhracatçı, satmak
istediği ürün hakkında ayrıntılı bilgi vermeli ve ithalatçının konu hakkındaki tüm
tereddütlerini gidermelidir. İthalatçı, bu ürünün kendisi için gerçekten faydalı olacağına ikna
edilmelidir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 41
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
İhracatçı, kendisini ve satmak istediği ürünü tanıttıktan sonra, İthalatçının kendisi ile temasa
geçmeyi kabul etmesi halinde, aralarındaki ticari ilişkide ne tür bir yolun izlenmesi gerektiği
de mektubunda açıklıkla belirtilmelidir.
Mektup, her açıdan ithalatçı için kolaylıkla okunulabilir ve tam olarak anlaşılabilir nitelikte
olmalıdır. Bunun için de cümle ve paragraflar basit ve kısa olarak kurulmalı, karışık ve uzun
cümleleri kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Bilgi Talebine Cevap
İthalatçı firma, firmanız hakkında bilgiyi çeşitli kaynaklardan (uluslararası tanıtım
kataloglarından, vermiş olduğunuz reklamdan, uluslararası ticari kuruluşlardan, İGEME'den,
vb.) almış olabilir ve sizden ürünleriniz ve fiyatlarınız gibi çeşitli konularda bilgi talebinde
bulunabilir.
(Talepte bulunan fırmanın isim ve adresi)
Dear
Thank you for your inquiry concerning (ürün ismi). 0ur brochure including the products in
which you are interested, and our price list and the terms are enclosed.
Please let us know if there is any other way in which we can be of help.
Thanking you for your kind interest, we remain,
Yours sincerely,
(İmza)
(Talepte bulunan firma isim ve adresi)
Sayın
(Ürün ismi) konusundaki talebinize teşekkür ederiz. İlgi duyduğunuz ürünleri içeren tanıtım
broşürümüz ve fiyat listemiz ilişiktedir.
Yardımcı olabileceğimiz herhangi bir husus olduğunda lütfen bizi bilgilendiriniz. İlginize
teşekkür ederiz.
Saygılarımla,
(İmza)
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 42
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Siparişin Kabulü
Dear
We wish to confirm the receipt of your order of (tarih) for the shipment of (ürün ismi).
Shipment will be made in accordance with the conditions of our offer dated (tarih).
We will have your order ready for delivery on (tarih).
Yours sincerely,
(imza)
Sayın
(Ürün ismi) sevkiyat ile ilgili (…) tarihli siparişinizi aldığımızı teyit ederiz.
Sevkiyat (….) tarihli teklifimizde yer alan koşullara uygun olarak yapılacaktır.
Siparişiniz teslimatı yapılmak üzere(….) tarihinde hazırlanmış olacaktır.
Saygılarımızla,
(imza)
Siparişin Reddi
Dear
We have received your order for shipment dated (tarih).
Unfortunately, we are not in a
position to deliver your order
since our entire production is sold out for the next (....)
months.
We much regret not being able to meet your order, but will be in touch with you as soon as
our stocks are available. Should you will us to do so?
Yours sincerely,
(imza)
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 43
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sayın
Sevkiyat talebinizi içeren (….) tarihli siparişinizi aldık.
Maalesef, şu anda siparişinizi teslim edebilecek durumda
ay için üretimimizin tümü satılmıştır.
değiliz çünkü önümüzdeki (......)
Siparişinizi karşılayamamaktan ötürü üzgünüz ancak, stoklar müsait olduğunda sizinle temasa
geçeceğiz.
Saygılanmızla,
(imza)
Sipariş Yerine Getirilirken Yapılan Yazışmalar
Üretimin başladığını bildirme
Dear Mr. .......,
With reference to your order dated (tarih) for the shipment of (ürünün ismi) we wish to inform
you that the goods you ordered are in production and will be ready for shipment by (tarih).
Yours sincerely,
(imza)
Sayın ......,
(.....) tarihli (ürün ismi) gönderilmesine ilişkin siparişlerinizle ilgili olarak, sipariş verdiğiniz
malların şu anda üretilmekte olduklarını ve (.....) tarihine kadar gönderilmeye hazır
olacaklarını size bildirmek isteriz.
Saygılarımızla,
(imza)
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 44
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sevkiyatın bildirilmesi
Dear Mr. ......,
We wish yo inform you that your order No .. dated ...... was shipped today.
The goods were shipped by truck through (şirket ismi) fob (fiyat).
We hope you will find this shipment satisfactory and we look forward to receiving your
additional orders.
Yours sincerely,
(imza)
Sayın .....,
(.....) tarihinde (no) ile sipariş edilen mallar bugün sevkedilmiştir.
Mallar (şirket ismi) aracılığıyla, TIR’la (fiyat)’a fob olarak sevkedilmiştir.
Bu sevkiyattan memnun kalacağınızı umar, başka siparişlerinizi de bekleriz.
Saygılarımızla,
(imza)
Ödemenin gecikmesi durumunda bilgi yazısı
Dear Mr. ......,
Pursuant to your order dated (tarih), your goods were shipped on (tarih).
According to the terms agreed, payment should have been made (gün sayısı) ... . days after
receipt of the shipment. However, we have not received the payment yet.
We, therefore, urgently request that you forward the sum of (ihracat bedeli döviz tutarı) ....... .
We await confirmation of payment.
Yours sincerely,
(imza)
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 45
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sayın ...... ,
(.....) tarihli siparişinizle ilgili mallar (.....) Tarihinde sevkedilmiş bulunmaktadır.
Şartlarımıza göre, ödemenin sevkiyatın yapılmasından ..... gün sonra yapılması gerekiyordu,
ancak henüz tarafımıza herhangi bir ödeme ulaşmamıştır.
Bu nedenle, acilen ........ tutarındaki parayı yollamanızı
teyidinizi bekliyoruz.
rica ediyoruz. Ödemeye ilişkin
Saygılarımızla,
(imza)
Reklam Verme
(Reklam Ajansı veya Dergiye)
İsim ve adresi
Dear Sirs,
(Şirket ismi) Company manufactures (ürün ismi) and is interested in expanding trade with
importers in (ülke ismi).
As a large number of traders that deal in (ürünün ismi) subscribe to (dergi ismi), we are also
interested in advertising in this magazine. We should be grateful, therefore, if you could send
us the necessary forms and information on prices for advertising space.
Thanking you in advance for your co-operation, we remain.
Yours sincerely,
(imza)
(Reklam Ajansı veya Dergiye)
İsim ve adresi
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 46
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sayın .......
(Şirket ismi) şirketi (ürün ismi) üretmekte ve (ülke ismi)'deki ithalatçılarla ticareti geliştirmek
istemektedir.
(Ürün ismi) ile uğraşan çok sayıdaki ithalatçı (dergi ismi) dergisine abone olduğundan dolayı,
biz de bu dergiye reklam vermek istemekteyiz. Dolayısıyla, bize gerekli formları ve reklam
yerlerinin fiyatları hakkında bilgi gönderirseniz müteşekkir kalırız.
İşbirliğinizden dolayı şimdiden teşekkür ederiz.
Saygılarımızla,
(imza)
Uluslararası Ticaret Fuarlarına Katılma İsteği
(Katılmak İstenen Fuar
Fuar İdaresinin isim ve adresi)
Dear Sirs,
As a producer and exporter of (ürün ismi), our company is interested in participacing in the
(fuarın adı) on (tarih). We should be grateful if you would provide us the necessary forms for
this purpose and any information you may have for participants. We would also be interested
in receiving information on any governmental or private financial assistance programmes that
may exist to help partícipants from developing countries.
Thanking you in advance for your interest, we remain,
Yours sincerely,
(imza)
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 47
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
(Katılmak İstenen Fuar Fuar İdaresinin isim ve adresi)
Sayın Baylar,
(ürün ismi) üreticisi ve ihracatçısı olan firmamız (fuar ismi) Fuarı'na katılmayı
düşünmektedir. Bu amaç için gerekli olan formları ve iştirakçiler için gerekli bilgileri bize
temin ederseniz müteşekkir kalırız. Gelişmekte olan ülkelerin iştirakçilerine sağlanan kamu
veya özel mali yardım programları hakkında bilgi almayı da istemekteyiz.
İlginize peşinen teşekkür ederim.
Saygılarımla
(imza)
Uluslararası Kuruluşlardan Bilgi Talebinde Bulunma
(Kuruluşun Adresi)
Dear Sirs.
(Şirket ismi) Company produces (ürün ismi) and is interested in expanding its exports of
these items. The enclosed brochure will provide you with an indication of the type of our
products.
We should be grateful if you would send us information on the (ülke ismi) market for these
products, together with a list of importers and any studies available on the subject.
Thanking you in advance for your assistance, we remain.
Yours sincerely,
(imza)
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 48
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
(Kuruluşun Adresi)
Sayın Baylar ,
(Şirket ismi) Şirketi (ürün ismi) üretmekte ve bu ürünlerin ihracatını geliştirmeyi
istemektedir. Ekteki broşür size ürünlerimiz hakkında fikir verecektir.
Bize bu ürünler için (Ülke ismi) piyasası hakkında bilgiyi, ithalatçılann listesi ve konıı
hakkındaki mevcut çalışmalarla birlikte gönderirseniz müteşekkir kalırız.
Yardımınız için şimdiden teşekkür ederiz.
Saygılarımla
(İmza)
İhracatımızın diğer ülkelerdeki ithalatçılarla olan ticari ilişkileri esnasında yapmaları gereken
karşılıklı yazışmalarda örnek olarak yararlanabilecekleri başlıca mektup metinleri bu
çalışmada oluşturulmaya çalışılmıştır. Ancak ihracatçıların, kendi satmak istedikleri malın
özelliklerine, kendi özel durumlarına göre sözkonusu mektup metinlerinde değişiklikler
yapmaları gerekmektedir. İthalatçı ile sık sık yüz yüze görüşme olanağı bulamayan
ihracatçılar için özellikle ticari yazışmaların önemi oldukça fazladır. Unutmamak gerekir ki,
ithalatçı ile karşılıklı yazışmalar yoluyla kıırulacak iyi bir iletişim, ihracatta başarılı olmanın
da temel koşullarından birisidir.
Bu çerçevede yazışmalarda kullanılabilecek cümla kalıpları aşağıda verilmiştir.
Bilgi isteğine karşılık teklifte bulunma
 Size aşağıdaki teklifi yapmak istiyoruz.
 We would like to make you the following offer.
 Bilgi isteyen mektubunuza teşekkür eder, size aşağıdaki teklifi yapmak isteriz.
 We thank you for your inquiry and wish to make you the following offfer.
Fiyat bildirme
 Fiyatlarımızın tümü ilişikteki fiyat listesinde belirtilmiştir.
 Our prices are all quoted in the enclosed price list.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 49
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 . . tarihli bilgi isteyen mektubunuza cevap olarak aşağıdaki fiyatları veriyoruz
 In reply to your inquiry of. . we quote the following prices.
 Fiyatlanmıza ambalajlama dahildir. (dahil değildir.)
 Our prices (do not) include packing.
 Fiyatlarımıza sigorta dahildir. (dahil değildir.)
 Our prices (do not) include insurance.
 Fiyatlarımıza ambalajlama, sigorta ve navlun dahildir.
 Our prices include packing, insurance and freight.
 Fiyatlanmız aşağıda görüldüğü gibidir:
 Our prices are to be understood as:
 Fabrikadan teslim (fiyatı)
 from factory, ex-factory, ex-works, ex-mill
 Fabrika teslimi ambalajlama dahil
 from factory inclusive packing (container, sea-worthy, etc.)
 Vagonda teslim
 f.o.r. (free on rails)
 Geminin bordasında teslim
 f.a.s. (free alongside ship)
 Kamyonda teslim
 f.o.t. (free on truck)
 Eve/işyerine teslim
 free house/office
 ... (tren) istasyonunda teslim
 free (railroad) station...
 .. limanda teslim
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 50
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 free harbor ...
 Fiyat ve navlun
 c. & f. (cost and freight)
 Fiyat, sigorta ve navlun
 c.i.f. (cost, irısurance, freight)
 Fiyat, sigorta ve navlun, gümrük masrafları hariç
 c.i.f. without customs charges (cost, insurance, freight without customs charges)
 Fiyat, sigorta ve navlun, gümrük masrafları dahil
 c.i.f. with customs charges
 Fiyat, sigorta, havayolu taşıma ücreti
 c.i.f air freight
 Fiyat, sigorta, navlun ve komisyon)
 c.i.f. (cost, insurance, freight and commission)
 Paketlenmiş
 Packed (crated)
 Depoda teslim
 Free warehouse
Teklifin geçerliliği
 Fiyatlarımız ... . tarihine kadar geçerlidir.
 Our prices are valid until...
 Fiyatlarımız ancak bugünkü lıammadde fiyatlarında değişiklik olmadığı takdirde
geçerlidir.
 The prices are valid only if the current prices of raw materials do not change.
 Bu teklifinize. . hafta süreyle bağlı kalacağız.
 We will adhere to this offer for ... weeks.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 51
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Faturayı sevkiyat yapıldığı tarihteki fiyatlar üzerinden düzenleyeceğiz.
 We will invoice you at prices in effect on the day of shipment.
Kalite ve garanti
 Ürünlerimiz fabrika çıkışından önce dikkatli bir kalite kontrolünderı geçirilmektedir.
 Our products are carefully tested to irısure quality before they leave the factory.
 Kaliteleri yüksek olduğundan ürünlerimiz dış piyasalarda çok aranmaktadır.
 As a result of their high quailty, our products are in great demand in export markets.
 Makinelerimize... yıllık garanti veriyoruz.
 We give a ... year guarantee on our machines.
 Ürünlerimizin tümü garanti belgeriyle teslim edilmektedir.
 All our products are delivered with a certificate of guarantee.
 Hatalı parçaları teslimattan sonra.. aya kadar ücretsiz olarak değiştirmeyi garanti
ediyoruz.
 We guarantee the replacement of defective parts at no cost up to ... months after delivery.
Ambalajlama
 Mallarımızın ambalajlanması şöyledir:
 Our goods are packed in:
 Sandıklar
 Crates
 Konteynerler
 1b) Containers
 Variller
 Barrels
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 52
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Mukavva
 Cartons




Sepetler
Baskets
Balyalar
Bales
 Paletler halinde
 Crates on pallets
 Ambalajlama giderleri fiyata dahildir.
 Packing charges are included in the price.
 Ambalajlama giderleri fatura edilecektir.
 Packing charges will be invoiced.
 Sandıklar iade edilemeyebilir.
 Crates may not be returned.
 Boş sandıklan iade ettiğiniz taktirde fatura edilmiş ambalajlama giderlerinin yarı tutarı
geri ödenecektir.
 We allow you half of the invoiced amount for packing if you returrı the empty crates.
 Ambalajlama, talimatlarınıza kesin bir biçimde uyularak yapılacaktır.
 We will pack precisely in accordance with your instructions.
 Ambalajlamamız uzun yol sevkiyatına uygundur.
 Our packing is well suited for long distance shipments.
Teslim süresi
 Malları derhal teslim edebiliriz.
 We can deliver the goods right away.
 Teslimat gelecek hafta sonuna kadar yapılabilir.
 Delivery can be made by the end of next week.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 53
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 En erken bir ay sonra teslimat yapabiliriz.
 Our earliest delivery would be in one month.
 Teslimat için belirttiğiniz tarihi teyit ederiz.
 We confirm your specified date for delivery.
 Kesin bir teslim tarihi vaat edemeyiz.
 We cannot promise a definite delivery date.
 Mallan üretmemiz için ... güne ihtiyacımız vardır.
 We will need ... days to manufacture the goods.
 Mümkün olan en kısa zamanda teslim edebilmek için elimizden geleni yapacağız.
 We will do all we can to deliver as soon as possible.
7. DIŞ TİCARETTE RİSK KAVRAMI
Risk Nedir?
Risk; zarar veya kayıp durumuna yol açabilecek bir olayın ortaya çıkma olasılığı anlamına
gelir. Tehlike ile eş anlamlı ve ileride ortaya çıkması beklenen ama meydana gelip
gelmeyeceği kesin olarak bilinmeyen olaylar için kullanılır. Risk, gelecek ile ilgili bir
kavramdır, çünkü gelecek belirsizlik ifade eder.
Ticarette Risk Çeşitleri:
Mala İlişkin Riskler
Satış sözleşmesi hükümlerine göre malın ihracatçının sorumluluğunda olan teslim noktasına
kadar getirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek her türlü riskler ihracatçıya, teslim noktasından
sonraki zararlar ise ithalatçı şirkete aittir. Mala ilişkin riskler, dış ticaret işlemlerinin
yürütülmesinde aracı olan bankanın tamamen kontrolü dışında olduğundan, bu konuda
ihracatçı veya ithalatçının gerekli tedbirleri alması zorunlu olmaktadır. Bu çeşit risklerin
yönetiminde sigorta kuruluşları, taraflara yardımcı olabilmektedir.
Ödemeye İlişkin Riskler
Uuslararası ticarette, karşı tarafın ödemeyi yapamamasına neden olan durumlardır. Bunlar;
ithalatçının ödeme yapmaktan kaçınması (ticari risk), veya ithalatçının ödeme yapmak
istemesine rağmen, ithalatçının ülkesinin konvertibl döviz yetersizliği nedeniyle transferin
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 54
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
yapılmasının mümkün olamaması (transfer riski), veya ödemelerin üstüne bir takım fonlar
(veya vergilerin) getirilmesi (mali riskler), veya ihracatçının sevk belgelerini doğru
hazırlamaması (dokümantasyon riski) sonucu, mal bedelinin ödenmesinin gecikmesi veya
tamamen ortadan kalkmasıdır. Ayrıca aracı bankanın, yurt dışından gelen dövizleri zamanında
haber vermemesi, ihracat belgelerini dikkatli incelememesi ya da kaybetmesi, karşı bankanın
ihracat dokümanlarını mal bedelini tahsil etmeden teslim etmesi de ödemeye ilişkin banka
riskleri olarak sayılabilir.Bu riskler, yalnızca ihracatçı ve ithalatçıyı değil, aracı finansman
kuruluşlarını da yakından ilgilendirir. Zira bu risklerin ortaya çıkması halinde, aracı
finansman kuruluşları da verdikleri kredileri geri alamama durumuyla karşılaşır. Bu risklerin
yönetimi için, uluslararası ticarette kullanılan en aktif yöntemler; etkili bir sözleşme, sağlam
ödeme sistemleri, akreditifler, banka havaleleri, ülke ve şirket istihbaratı, ihracat kredi
sigortası, ve re-insurance (ikinci sigorta), teminatlar, dış ticarette kullanılan finansman
teknikleri (forward, leasing vb), kur riskinden korunmak için vadeli opsiyon borsaları, future
piyasaları, şube, mağaza, acente aracılığıyla satış, konsinye satış vb.’dir.
Piyasa Riski
Piyasa riski; bir şirketin mali yapısının, piyasa fiyatlarındaki dalgalanmalar veya piyasalardaki
zıt yöndeki fiyat hareketlerinden dolayı karşılaşabileceği riski ifade eder.
Vadeli ve vadesiz işlemlerden dolayı ortaya çıkabilecek başlıca piyasa riskleri şunlardır:
Fiyat Riski
Bir malın ihracatçı tarafından sabit bir fiyatla alınıp, değişken bir endeksle dünya pazarlarında
satılması veya değişken fiyatla alınıp, sabit fiyatla satılması olağandır. Bu arada geçen süre
zarfında fiyatlarda bir değişme olursa, ihracatçının veya ithalatçının kar oranları değişecektir.
Örneğin, vadeli olarak yapılan ihracatta, eğer fiyatlar değişirse ihracatçı veya ithalatçı şirketin
bu işlemden dolayı karları etkilenecektir.
Döviz Riski
Döviz riski, belli etkenlerle (siyasal olaylar, ödemeler dengesi açığı, vb.) ulusal para
birimlerinin yabancı paralar karşısında değerinde meydana gelebilecek olumlu veya olumsuz
değişimlerdir. Döviz riski, döviz kurlarında meydana gelen değişimlerden dolayı şirketlerin
bilançoları veya yatırım portföyleri üzerinde kar veya zarara neden olmak suretiyle ortaya
çıkar.
Faiz Riski
Faiz riski, faiz oranlarında ortaya çıkan değişimlerden dolayı karşılaşılan risk olup, bu risk;
herhangi bir yatırımdan beklenen getiriyi olumlu veya olumsuz etkiler veya şirketlerin yaptığı
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 55
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
borçlanmalar üzerinde etkili olur. Zira faiz oranı vade sonunda elde edilecek veya dışarıya
aktarılacak nakit akımları üzerinde doğrudan etki eder.
Riskleri Önlemek Mümkün müdür?
Risk analizi, bir kişinin, bir proje veya şirketin, hedeflerine ulaşma sürecindeki
belirsizliklerin, tanımlanması, analizi ve etkilerinin değerlendirilmesidir. Sonuçta karın ve
planların oluşturulması da riskin yönetilmesi demektir. Hedefe giden yoldaki tüm
belirsizlikler, yönetimi gerektirecek risklere dönüşebilir.Riskler tamamen yok edilebilir mi?
Ne yazık ki bu mümkün değil. Ancak riskler tamamen yok edilemese de azaltılabilir. Bunun
da risk yönetimi ile mümkün olabileceği açıktır. Risk yönetimi, risk analizi ve risk
değerlendirme; gerekli önlemlerin önceden alınarak tehlikenin ortadan kaldırılabilmesi için
yapılmaktadır. Çünkü riski önlemek, bedelini ödemekten ucuzdur.
Risk Yönetilebilir mi?
İş hayatında başarı için risklerle barışık olmak ve onları yönetebilmek gerekir. Risk olmazsa,
getiri de olmaz. Girişimcilik de önemli bir meziyet olmaktan çıkar. Kurumlar riskleri
yönetirken çeşitli yöntemler kullanırlar. Bu nedenle riski önlenmesi gereken bir durum olarak
değil, kazanç sağlanabilecek bir durum olarak görmek başarı için gerekli bir tutum
olmaktadır.Risklerle baş edebilmek için gerekli olan ilk adım fikri hazırlık yapmaktır.
Risklerin nereden gelebileceği konusunda hazırlıklı olmak için piyasayı, teknolojik
gelişmeleri, politik ve ekonomik gelişmeleri takip etmek önem taşır. Öngörü yeteneğini
geliştirmek, aynı zamanda farklı gelişmeler karşısında nasıl hareket edileceği konusunda da
hazırlık yapmak gereklidir. Bu nedenle, senaryo ve simülasyon çalışmaları özellikle
faydalıdır.Riskleri yönetebilmenin önemli araçlarından birisi de onları paylaşmaktır. Örneğin,
yüksek risk içeren dev projelerin birçoğunun konsorsiyumlar tarafından gerçekleştirilmesinin
temel nedeni finansman sağlamak değil, risk paylaşımıdır. Risk yönetiminin araçlarından
birisi de farklı iş kollarında veya farklı pazarlarda faaliyet göstermektir. Özellikle politik,
sosyolojik ve ekonomik risklerin daha yüksek olduğu gelişmekte olan pazarlarda faaliyet
gösteren şirketlerin, gelişmiş pazarlarda faaliyet gösterenlere göre daha fazla farklı iş alanında
faaliyet göstermesinin önemli nedenlerinden birisi risk yönetimidir. Gelişmiş pazarlar ve
istikrarlı ekonomilerde ise odaklanma daha önemli olmaktadır. Riskli ortamlar fırsatçı
yaklaşımların, istikrarlı ortamlar ise stratejik odaklanma ile yetkinlik geliştirmenin daha öne
çıkmasını sağlar.Risklerle baş edebilmek için tedbirli olmak da yaygın kullanımı olan bir
başka araçtır. Örneğin, yüksek risk içeren pazar veya sektörlerde daha yüksek öz kaynak
kullanılması, kolaylıkla ve hızla harekete geçirilebilecek nakit pozisyonlarının yüksek
tutulması gibi stratejiler de yaygın olarak kullanılmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 56
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Özetle, riskleri yönetebilmek şirket yönetiminin sürdürülebilirliği ve başarıyı yakalamak için
sistematik olarak ele alması gereken bir konudur. Bu nedenle risk yönetimini yöneticilerin işe
bakışına ve iş süreçlerine yansıtmak önem taşır. Riskleri iyi yönetebilenler, işlerinde de
başarılı olurlar.
Riskleri Kaldırma ya da Azaltma Olanakları
Anılan riskleri kaldırma ya da en azından azaltma yönünde, ihracatçı aşağıdaki önlemleri
alabilir:
 İhracatçının her şeyden önce alıcısını iyi incelemesi, hakkında meslek odaları, bankalar ve
onu tanıyanlardan bilgi alması gerekir. Bu durumda daha başlangıçta güvenilir olmayan
müşteriler ayıklanmış olur. Özellikle dış ülkelerdeki ti­caret müşavirlikleri ve
ataşeliklerimiz bu konuda önemli bilgiler vermektedir. Yanı sıra ithalatçı ül­kesinin
Türkiye'deki ticari ataşeliklerinden de bilgi edinilebilir.
 Bir firmayla çalışmaya başlamadan önce dikkat edilmesi gereken noktalar; profil bilgileri,
ortaklık yapısı, faaliyetleri, sektördeki yeri, mali yapısı, bankalarla ilişkisi, borç/alacak
ilişkisi, ticari ahlakı ve kredibilitesidir. İş yapılacak firmanın daha önce Türkiye’de iş
yaptığı başka firmalar olup olmadığı araştırılarak işe başlanılabilir.
 Tarafların hak ve yükümlülüklerinin, ürünle ve ticari işlemle ilgili tüm yönlerin
belirtildiği, kapsamlı ve ayrıntılı bir İhracat Sözleşmesi yapılması çok önemlidir. Yine
sözleşmede Uluslararası Tahkim maddesinin bulunması ya da ayrı bir Tahkim sözleşmesi
yapılması faydalı olacaktır.
 İhracatçı ile alıcı arasında ürün kalitesi, miktarı, yükleme/teslim tarihi gibi konularda
yaşanabilecek anlaşmazlıkların önlenmesi için, ihracat aşamasında bir Uluslararası
Gözetim Şirketinin hizmetinden faydalanılabilir.
 Mal be­delinin ödenmeme riskine karşı, Türk Eximbank’ın İhracat Kredi Sigortası
programından yararlanılabilir. İhracat kredi sigortası, aynı zamanda politik riskleri de
karşılamaktadır.
 Factoring, forfaiting, leasing gibi alternatif finansman yöntemlerinden yararlanmak
risklerden korunmakta fayda sağlayabilir. Eximbank ya da Factoring firmaları alıcı firma
araştırmasını kendileri yaptığından ihracatçı firma kendisini güvence altına almış olur.
 İhracatçı, malların yolda taşınması esnasında uğrayabileceği hasar ve zi­yanlar için
nakliye sigortası yaptırır ya da alıcının yaptırmasını sağlar. İhracatçı, bazı risklerin
karşılığı olarak ürünün birim fiyatını yükseltebilir.
 İhracatçı, teslim şekli olarak örneğin Ex-Works (yani malları kendi iş ye­rinde ya da
fabrikasında teslim) ya da FOB, FCA gibi teslim şekillerinde an­laşarak önemli riskleri
alıcıya yansıtabilir. Ancak bu durumda da "alıcının malı almaması" riski mevcut
olabilmektedir. Burada bütün mesele, olası risk­leri dengeli olarak alıcı ve satıcı arasında
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 57
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri








paylaştırmaktır. Bilinmesi gereken husus; ihracatçı açısından riskleri başkasına
yansıtmanın, ya maliyet yük­selmesi ya da satış fiyatının düşürülmesi şeklinde kazancını
azaltıcı yönde bir etkisi olduğudur. Örneğin ihracatçı, malın taşınması sırasında hasar
görme olasılığına karşı sigorta yaptırırsa, masrafı artmakta dolayısıyla kârı düşmektedir.
Rekabet şartlarının daha da artmakta olduğu günümüz ticaretinde, mal­ların kredili ve
özellikle kabul kredili (poliçeli) satılma zorunluluğunun ortaya çıkması nedeniyle,
ihracatçı mal bedelini uzun dö­nemlerde tahsil edebilmektedir. Bu arada çapraz kurların
sürekli değişime uğ­raması söz konusu olabilir. Uluslararası ticaret yapan firmalar veya
işlem ya­pan finansal kuruluşlar kur değişimlerindeki olumsuz etkilerden kurtulmak için
uluslararası finansal teknikleri uygularlar. Bunlardan en çok kullanılanlar; döviz opsiyonu,
döviz future (gelecek) kontratları, döviz swap’ı ve döviz forward'ıdır.
Vadeli alacaklarda kur riski bankalar ile yapılacak vadeli döviz alım satım sözleşmesi ile
giderilebilir. Bankalar ile yapılacak bir sözleşme ile ileri tarihteki kur sabitlenebilir.
Ayrıca Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasından (VOB) yararlanılabilir.
Alıcı Hakkında Araştırma Yapılmalıdır.
İyi Bir Sözleşme Yapılmalıdır: Alıcının vermiş olduğu siparişi mutlaka yazılı olarak
almak, sözleşme yapmak, peşin ödemeli çalışmak ya da kısmi avans almak, akreditifli
ödeme ile çalışmak, alıcı hakkında bankalar kanalı ile araştırma yaptırmak ya da banka
teminatı almak alıcı riskini azaltabilir.
İhracat Kredi Sigortası Yapılmalıdır: Ülke riskini azaltmak için Eximbank ihracat kredi
sigortası yaptırmak bu riski azaltabilir.
Taşıma Sigortası Yapılmalıdır: Malların yolda zarar görmesini önlemek için sigorta
mutlaka yapılmalıdır.
Gerekiyorsa Gözetim Şirketiyle İhracat Yoluna Gidilebilir.
Türev Ürünlerinden Faydalanılmalıdır
8. ULUSLARARASI TİCARETTE SÖZLEŞMELER, UYUŞMAZLIKLAR VE
TAHKİM
Dış ticaret işlemlerinin esasını, taşınır (menkul) malların ihracat ve ithalatına ilişkin satış
sözleşmeleri oluşturmaktadır. Yaygın olarak benimsenen ticaret prensiplerine göre bir tarafın
ileri sürdüğü şartları karşı tarafın kabul etmesi halinde geçerli bir sözleşme yapılmış demektir.
Satıcılar ve alıcılar, emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla sözleşmelerine
istedikleri hükümleri koymakta serbesttirler. Ticaret hukukunda "sözleşme özgürlüğü" diye
isimlendirilen bu prensip geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Sözleşmede, tarafların
yükümlülükleri ve haklarının kesin bir biçimde şarta bağlanması zorunludur. Malların bir
yerden başka bir yere taşınmasında hangi tarafın ne yükümlülüğü olduğu, yükümlülükler
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 58
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
yerine getirilmediği takdirde risklerin nasıl bölüşüleceği, taşıma sırasında malların
kaybolması veya hasar görmesi halinde riskin hangi tarafa ait olacağı hususları sözleşmede
açık olarak yer almalıdır. Diğer taraftan, hukuki açıdan alıcıya teslim olayının nasıl oluştuğu,
yani hangi hal ve noktada satıcının yükümlülüklerini gerçekleştirmiş sayılacağı hususlarının
standart kurallara bağlanması ve bu kuralların sözleşmelere aynen konması yerine kısaltılmış
biçimleriyle kullanılmaları ihtiyacı her zaman kendini göstermiştir. Değişik ülkeler ile ticaret
yapan firmaların bu ülkelerde geçerli muhtelif uygulamalara bağlı kalmak yerine uluslararası
düzeyde yeknesak bir uygulamayı tercih etmeleri de sözleşme kurallarının ortaya konulmasını
süratlendirmiştir.Dış ticaret işlemlerinde sözleşme imzalanması şart değildir. Sözleşmenin
yapılıp yapılmayacağı satıcı ve alıcı arasında karar verilecek bir konudur. Ancak, alım-satım
konusu (menkul) malların sözleşmelerinin yapılması tarafların hak ve yükümlülüklerinin
belirlenmesinde, taraflara yardımcı olacağı aşikârdır. Nitekim ülkemizde Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanunu, Borçlar Kanunu'nda yer alan "şekil serbestliği ilkesi “ni önemli
ölçüde sınırlamış, dolayısıyla, tarafların aslında geçerliliği hiçbir şekle bağlı olmayan bir
sözleşmeyi sırf ileride ispat bakımından bir sorunla karşılaşmamalarını teminen "yazılı
şekilde" yapmalarını zorunlu kılmıştır. Öte yandan, yazılı sözleşmelerin, tarafları
bağlamalarının yanı sıra bir anlaşmazlık durumunda "ispat evrakı" vasfını taşıdığı, sözlü
sözleşmelerin ise bu vasfının olmadığı aşikardır.Bir satış sözleşmesinde; malın cinsi, nev'i ve
kalitesi, malın miktarı ve fiyatı, malın teslim yeri ve zamanı, ödeme yeri ve zamanı ile
anlaşmazlıkların çözümü hususlarının mutlaka taraflarca karara bağlanması zorunludur.Satış
sözleşmesi yapılırken, ihtilafa düşülmesi halinde uyuşmazlığın ne şekilde çözümleneceği
konusunun sözleşmede belirtilmesi yerinde bir davranış olacaktır. Taraflar, hakkında kanuni
bir yasaklama bulunmayan, kamu düzenini ilgilendirmeyen, ticari ilişkilerinden dolayı
aralarında çıkabilecek hukuki ihtilafların çözümünü devlet yargısına (mahkemelere)
bırakabilecekleri gibi, kendi tercihleri ile anlaşmazlığın çözümü için hangi cins yöntemlere
(dostane çözüm, uzlaşma veya tahkim) başvuracaklarını da kararlaştırabilirler.Ayrıca, taraflar
sözleşme yaparken, anlaşmazlık durumunda hangi ülkenin hukuki mevzuatının uygulanacağı
konusunda bilgi sahibi olmalıdırlar. Nitekim her ülkenin Milletlerarası Özel Hukuku,
uyuşmazlık halinde uygulanacak kuralları saptamasına rağmen, bu kurallar ülkeden ülkeye
farklılıklar arz etmektedir. Bazı ülkelerin mevzuatı, uygulanacak yasanın sözleşmenin
düzenlendiği ülke mevzuatını esas alırken, bazı ülkelerin mevzuatında ise borçlunun ülkesinin
mevzuatının uygulanacağı esası yer almaktadır.Satış sözleşmelerinde, tarafların ortaya
çıkması muhtemel anlaşmazlıkların çözüm yolunu açıkça belirtmeleri, ortada bir sözleşme
yoksa aralarındaki anlaşmaya esas olan yazışmalarında bu hususa yer vermeleri zorunlu
bulunmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 59
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Uluslararası ticari ilişkilerde taraflar taahhütlerini yerine getirebilmek için her türlü gayreti
gösterseler dahi, sözleşme hükümlerinin farklı bakış açılarından yorumlanması nedeniyle
ticari anlaşmazlıkların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Gümrük işlemlerinde, iş kanunları ve
uygulamalarında, tercüme hataları ve noksanlıkları, vb. hususlarda tarafların kontrolü dışında
da olumsuz etkenlerle karşılaşabilmek her zaman mümkündür. Sorunun özellikle taraflar
arasında çözümlenmesi esas olmakla birlikte ihtilafın dışarıdan alınacak yardımla da
çözümlenebilmesi olanağı mevcuttur.Uluslararası ticari ilişkilerden doğan uyuşmazlıkların
giderilmesine yönelik çeşitli yöntemler mevcuttur. Tarafların uyuşmazlığın aralarında
görüşülerek sonuçlandırılması veya uyuşmazlığın bir ulusal mahkemeye (alıcı veya satıcının
ülkesinde) götürülmesi yerine aşağıdaki yöntemlerden birisine başvurması da mümkündür.
Uygulamada genellikle bu yöntemlerden hangisine müracaat edileceği satış sözleşmesinde
belirtilir.Uluslararası ticarette karşılaşılabilecek riskler; mala ilişkin riskler, ödemeye ilişkin
riskler, piyasa riski (finansal riskler) olarak sayılabilir.
Mala İlişkin Riskler
Satış sözleşmesi hükümlerine göre malın ihracatçının sorumluluğunda olan teslim noktasına
kadar getirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek her türlü riskler ihracatçıya, teslim noktasından
sonraki zararlar ise ithalatçı şirkete aittir. Mala ilişkin riskler, dış ticaret işlemlerinin
yürütülmesinde aracı olan bankanın tamamen kontrolü dışında olduğundan, bu konuda
ihracatçı veya ithalatçının gerekli tedbirleri alması zorunlu olmaktadır. Bu çeşit risklerin
yönetiminde sigorta kuruluşları, taraflara yardımcı olmaktadır.
Ödemeye İlişkin Riskler
Uluslararası ticarette, karşı tarafın ödemeyi yapamamasına neden olan durumlardır. Bunlar;
ithalatçının ödeme yapmaktan kaçınması (ticari risk), ithalatçının ödeme yapmak istemesine
rağmen, ithalatçının ülkesinin konvertibl döviz yetersizliği nedeniyle transferin yapılmasının
mümkün olmaması (transfer riski), ödemelerin üstüne bir takım fonlar (veya vergilerin)
getirilmesi (mali riskler), ihracatçının sevk belgelerini doğru hazırlamaması sonucu, mal
bedelinin ödenmesinin gecikmesi veya tamamen ortadan kalkmasıdır (dokümantasyon riski)
gibi durumlardır.Bu riskler, yalnızca ihracatçı ve ithalatçıyı değil, aracı finansman
kuruluşlarını da yakından ilgilendirir. Zira bu risklerin ortaya çıkması durumunda, aracı
finansman kuruluşları da verdikleri kredileri geri alamama riski ile karşılaşır. Bu risklerin
yönetimi için, uluslararası ticarette kullanılan en aktif yöntemler; “etkili bir sözleşme, sağlam
ödeme sistemleri, akreditifler, banka havaleleri, ülke ve şirket istihbaratı, ihracat kredi
sigortası ve re-insurance (ikinci sigorta), teminatlar, dış ticarette kullanılan finansman
teknikleri (forwarding, factoring, leasing vb), kur riskinden korunmak için vadeli opsiyon
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 60
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
borsaları, future piyasaları, şube, mağaza, acente ve distribütör aracılığıyla satış, konsinye
satış vb.”dir.
Piyasa Riski ve Finansal Risk Yönetimi
Piyasa riski; bir şirketin mali yapısının piyasa fiyatlarındaki dalgalanmalar veya piyasalardaki
zıt yöndeki fiyat hareketlerinden dolayı karşılaşabileceği riski ifade eder. İhracatçı bu riskten
korunmak için; alıcı hakkında araştırma yapmalı, iyi bir sözleşme yapılmalı, ihracat kredi
sigortası ve taşıma sigortası yaptırmalı, gerekiyorsa gözetim şirketiyle ihracat yoluna
gitmelidir. Ayrıca türev ürünlerden, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasından (VOB) ve
factoring, forfaiting, leasing gibi alternatif finansman yöntemlerinden yararlanılabilir.
Globalleşme sürecinde döviz kurlarındaki ani değişiklikler veya faiz oranlarındaki
dalgalanmalar şirketlerin nakit akımlarını etkileyebildiği için, birçok şirket riskten korunmayı
veya kaçınmayı (hedging) globalleşme stratejilerinin uygulanabilir bir parçası olarak
görmektedir. Örneğin türev ürünleri; faiz oranı riskinden kaçınmak, mal fiyatları ve döviz
kurlarında oluşan ters yönlü hareketleri hafifletmek, öz sermaye riskinden kaçınmak ve
portföy dağılımını değiştirmek amacıyla şirketlerce kullanılmaktadır.
Eğer herhangi bir şahıs veya kurum sahip olduğu riski azaltmak için herhangi bir finansal
ürüne sahip oluyorsa bu işlem finansal risk yönetimi veya riskten kaçınma (hedging) olarak
adlandırılmaktadır.
Yabancı Alıcının Güvenilirliği Nasıl Araştırılır?
Yeni bir müşteri için ihraç talebini uygulamaya koymadan önce ihracatçı, potansiyel alıcının
güvenirliliği ve nasıl tanındığını araştırmalıdır. Esasen, alıcı yeterli düzeyde tanınmışlık
kaydına ve ödeme yapabilme gücüne sahip olmalıdır. Bunu sağlamak üzere alıcıdan şu
belgeleri sağlaması istenmelidir: finansal duruma dair yakın zamanlı ve denetlenmiş belgeler,
muhasebe kayıtları (kar-zarar hesapları da dahil), ödemeler dengesi, önceki 3 yıl için nakit
akış belgesi, gelecek altı aya yönelik finansal tahmin.
İhracatçı, ayrıca bankasından alıcının bankası veya diğer aracı yerel banka ile ilişki kurup
firma hakkında bilgileri, ilgili finansal ve pazar bilgilerini almasını isteyebilir. İhracatçı
alıcının bankasından ödeme garantisine dönük bir provizyon isteyerek bankayı sürece dahil
etmeyi deneyebilir.
Bir firmayla çalışmaya başlamadan önce dikkat edilmesi gereken noktalar; firmanın profil
bilgileri, ortaklık yapısı, faaliyetleri, sektördeki yeri, mali yapısı, bankalarla ilişkisi,
borç/alacak ilişkisi, ticari saygınlığı ve elbette kredibilitesidir. İş yapılacak firmanın daha önce
Türkiye’de iş yaptığı başka firmalar olup olmadığı, diğer referansları araştırılarak işe
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 61
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
başlanabilir ancak bu işin en kısa ve en sağlıklı yöntemi ya ihracat faktoringi yapmak ya da
Türk Eximbank’ın İhracat Kredi Sigortası programına dahil olmaktır. Her iki yöntemde de
bütün bu araştırmaları ihracatçı firma adına factoring firması ya da Türk Eximbank yapar,
ihracatçı firma böylece kendini güvence altına almış olur.
Yurt dışında bulunan Dış Ticaret Müşavirliğimiz/Ataşeliğimiz, büyükelçiliğimiz aracılığıyla
ithalatçı, müşteri firma hakkında bilgi talebinde bulunmak ta güvenilirlik araştırması için en
önemli unsurlardan birisidir.
İhracat Sözleşmesi Nasıl Olmalıdır?
Yazılı bir sözleşme, tarafların hak ve yükümlülüklerini açıklığa kavuşturarak, ticari bir işlem
sırasında ortaya çıkacak anlaşmazlıkların çözülmesini sağlar. Bu nedenle ticari işlemlerin
sorunsuz yürümesini sağlamak amacıyla sözleşmenin dikkatli bir şekilde düzenlenmesine,
ticari işlemin tüm yönlerine ilişkin, kapsamlı ve ayrıntılı terim ve koşulları içermesine dikkat
edilmelidir.Satıcılar ve alıcılar, emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla
sözleşmelerine istedikleri hükümleri koymakta serbesttirler. Ticaret hukukunda "sözleşme
özgürlüğü" diye isimlendirilen bu prensip geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Sözleşmede,
tarafların yükümlülükleri ve haklarının kesin bir biçimde şarta bağlanması zorunludur.
Malların bir yerden başka bir yere taşınmasında hangi tarafın ne yükümlülüğü olduğu,
yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde risklerin nasıl bölüşüleceği, taşıma sırasında
malların kaybolması veya hasar görmesi halinde riskin hangi tarafa ait olacağı hususları
sözleşmede açık olarak yer almalıdır.Dış ticaret işlemlerinde sözleşme imzalanması şart
değildir. Sözleşmenin yapılıp yapılmayacağı satıcı ve alıcı arasında karar verilecek bir
konudur. Ancak, alım-satım konusu (menkul) malların sözleşmelerinin yapılması tarafların
hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde, taraflara yardımcı olacağı açıktır.Bir satış
sözleşmesinde; malın cinsi, nev'i ve kalitesi, malın miktarı ve fiyatı, malın teslim yeri ve
zamanı, ödeme yeri ve zamanı ile anlaşmazlıkların çözümü hususlarının mutlaka taraflarca
karara bağlanması zorunludur.Satış sözleşmesi yapılırken, ihtilafa düşülmesi halinde
uyuşmazlığın ne şekilde çözümleneceği konusunun sözleşmede belirtilmesi yerinde bir
davranış olacaktır. Taraflar, hakkında kanuni bir yasaklama bulunmayan, kamu düzenini
ilgilendirmeyen, ticari ilişkilerinden dolayı aralarında çıkabilecek hukuki ihtilafların
çözümünü devlet yargısına (mahkemelere) bırakabilecekleri gibi, kendi tercihleri ile
anlaşmazlığın çözümü için hangi cins yöntemlere (dostane çözüm, uzlaşma veya tahkim)
başvuracaklarını da kararlaştırabilirler.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 62
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Ayrıca, taraflar sözleşme yaparken, anlaşmazlık durumunda hangi ülkenin hukuki
mevzuatının uygulanacağı konusunda bilgi sahibi olmalıdırlar. Nitekim her ülkenin
Milletlerarası Özel Hukuku, uyuşmazlık halinde uygulanacak kuralları saptamasına rağmen,
bu kurallar ülkeden ülkeye farklılıklar arz etmektedir. Bazı ülkelerin mevzuatı, uygulanacak
yasanın sözleşmenin düzenlendiği ülke mevzuatını esas alırken, bazı ülkelerin mevzuatında
ise borçlunun ülkesinin mevzuatının uygulanacağı esası yer almaktadır.
Satış sözleşmelerinde, tarafların ortaya çıkması muhtemel anlaşmazlıkların çözüm yolunu
açıkça belirtmeleri, ortada bir sözleşme yoksa aralarındaki anlaşmaya esas olan
yazışmalarında bu hususa yer vermeleri zorunlu bulunmaktadır.Ticari sözleşmeden
kaynaklanan yükümlülüklerin yorumlanması sözleşmeye uygulanan kanunlara göre farklılık
arz edebilir. Bu nedenle ICC (Uluslararası Ticaret Odası) uluslararası kabul gören bazı kural
ve düzenlemeler getirmiştir. Bu kuralların uygulanması ticari işlemin kayıtlı kısmının kolayca
tamamlanmasını ve çözümü güç hukuki çatışmaların önüne geçilmesini sağlayacaktır. ICC
standart teslim şekillerini ifade eden ve ticari sözleşmelerde kullanılabilen bir dizi kavram
geliştirmiştir (Incoterms). Her bir kavramın tarafların ticari yükümlülüklerini açıkça ortaya
koyması suretiyle, terimlerin farklı yorumlanmasından kaynaklanabilecek uyuşmazlıkların
ortaya çıkmasının önlenmesi amaçlanmaktadır.
Dış ticaret sözleşmelerinde bulunması gereken asgari unsurlar ve dikkat edilmesi gereken
konular şunlardır:
 Sözleşme hazırlarken dikkate alınması gereken en önemli husus, sözleşmenin, tarafların
isteklerini tam olarak yansıtması ve mümkün olduğu ölçüde ileride taraflar arasında
uyuşmazlığa yer vermeyecek biçimde kaleme alınmasıdır.
 Her zaman uyuşmazlıkların çözümünün nasıl, nerede ve hangi dilde yapılacağı
sözleşmeye dahil edilmelidir.
 Sözleşmenin uyuşmazlık çıktığı durumlarda da taraflar arsındaki uyumazlığı gidermeye ve
en azından asgariye indirmeye yönelik hükümleri kapsaması gereklidir. Bir sözleşmenin
yapılması için öncelikle o sözleşmeyi yapmak isteyen kişilerin karşılıklı olarak sözleşme
yapma iradelerini ortaya koymaları gerekir.
 Bir sözleşmenin sağlıklı olarak kurulabilmesi ve taraflar arasında geçerli ve bağlayıcı
olabilmesi için öncelikle bu sözleşmede taraf olanların sözleşme yapma ehliyetinin
bulunması gerekir. Ticari ilişkinin başlangıcında, görüşme safhasında veya en azından
sözleşme imzalanmadan önce taraflar birbirlerinden imza sirkülerini veya gerçek kişi ise
yetki belgesini istemelidirler.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 63
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Garanti ve teminatları kontrolünüzün altındaki koşullar çerçevesinde sınırlamanız
gerekmektedir.
 “Formüle Edilmiş” veya standart sözleşme dili kullanılmamalıdır.
 Bazı ülkeler ticari sözleşmelerde hukuk seçimini ve uyuşmazlıkların çözüm metotlarının
seçimini tanımamaktadır.
 Sözleşmeye eklenmiş hükümler kamu düzeni düşüncesiyle konulmuş yasalara aykırı
olmamak kaydıyla geçerlidir.
Uluslararası Ticari Uyuşmazlıkların Önlenmesi ve Çözüm Yolları
Uluslararası ticari ilişkilerde taraflar taahhütlerini yerine getirebilmek için her türlü gayreti
gösterseler dahi, sözleşme hükümlerinin farklı bakış açılarından yorumlanması nedeniyle
ticari anlaşmazlıkların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Gümrük işlemlerinde, iş kanunları ve
uygulamalarında, tercüme hataları ve noksanlıkları, vb. hususlarda tarafların kontrolü dışında
da olumsuz etkenlerle karşılaşabilmek her zaman mümkündür. Sorunun özellikle taraflar
arasında çözümlenmesi esas olmakla birlikte ihtilafın dışarıdan alınacak yardımla da
çözümlenebilmesi olanağı mevcuttur.
Gerek ulusal hukukumuz gerekse uluslararası anlaşmalar
ticaretten
doğan
uyuşmazlıkların halli konusunda taraflara tam bir serbesti tanımıştır. Bu serbestinin bazı
istisnaları olabilmektedir.Alıcının ödeme yapmayı reddetmesi veya malların kalitesine itiraz
etmesi durumunda ihracatçılar alıcıyla anlaşmazlık içine düşmektedir. Ticari anlaşmazlıkların
çözüm yolları hususunda alım-satım şartlarını en etkin ve açık şekilde belirleyen satış
sözleşmesinin, hukuki delil oluşturacak şekilde yapılması gereklidir. Alıcının ödeme yapmayı
reddetmesi ihtimaline tedbir olarak Akreditifli ödeme şekli kullanılabilir. Bu yönteme göre
mallar yola çıktıktan ve bankaya gerekli belgeler verildikten sonra ödeme yapılır. Alıcının
malların kalitesine itiraz etmesi durumuna tedbir olarak, ihracatçı malları yüklemeden önce
bir kalite belgesi alabilir veya kalite ve diğer ticari anlaşmazlık konusu unsurlar için bir
uluslararası gözetim şirketinden hizmet alarak, yaşanabilecek sorunları önleyebilir.
Ticari anlaşmazlık durumunda ihracatçının ilerideki pazar payını da dikkate alarak, öncelikle
firmayla,
daha
sonra
da
ithalatçının
bulunduğu
ülkedeki
Dış
Ticaret
Müşavirliğimiz/Ataşeliğimiz, büyükelçiliğimiz aracılığıyla çözüm bulunmaya çalışılması
uygun olacaktır.Bunun dışında taraflar, ortaya çıkacak anlaşmazlığı, öncelikle ticari
sözleşmeye tahkim maddesi eklemek ya da ayrı bir tahkim sözleşmesi yapılmak üzere,
uluslararası tahkim yoluyla çözmeye karar verebilirler. Tahkim yönteminde taraflar,
aralarında çıkan anlaşmazlıkları çözmek için kendi tercihleriyle belirledikleri tahkim
kurullarına danışırlar.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 64
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Bu çabalardan sonuç alınamazsa ticari anlaşmazlıklar yargı yoluna gidilerek de
çözümlenebilir. Ancak böyle bir durumda sözleşmede hangi ülke hukukunun uygulanacağını
belirten bir madde olmalıdır. Eğer sözleşmede hangi ülke hukukunun uygulanacağı
belirtilmediyse, borcun ödeneceği yerin hukuku veya bu yerin tespit edilemediği durumlarda
sözleşmenin en yakın iletişimde bulunduğu yerin hukuku uygulanır.Davaların süresindeki
uzunluğa ek olarak, yargılama giderlerindeki artış, dava sürecinin hasımlı yapısı, usul
kurallarının sahip olduğu belirsizlik ve karmaşıklık, dava yoluna alternatif olacak çözüm
arayışlarını gündeme getirmiştir. Böylece ortaya atılan görüş; alternatif uyuşmazlık çözümü
(Alternative Dispute Resolution, ADR) olmuştur.İhtilaflı kişiler, uzun yıllar sürecek yıpratıcı
bir dava süreci yerine, uyuşmazlıklarını müzakere ederek daha kısa bir sürede çözmeyi
istemektedirler. Amerika Birleşik Devletleri’nde uyuşmazlıkların yaklaşık yüzde doksanı
yargılama öncesinde çözülmektedir. Dava yolunda avukatlar, uyuşmazlığın çözülmesi için
uzun zaman harcadıklarından, genellikle bilirkişi incelemesine ihtiyaç duyulduğundan ve
tarafların (özellikle ticarî işletmelerin) uyuşmazlığa daha çok zaman ayırmaları yüzünden
yapılan masraflar ADR’ye oranla daha fazladır. Üstelik dava yolunda, genellikle uzmanlık
isteyen uyuşmazlıklara, yeterince uzman olmayan hâkimlerce verilen kararlar sınırlı düzeyde
çözüm üretmekte, taraflara uzlaşma fırsatı tanınmamakta ve sonuçta taraflar arasında kişisel
bir düşmanlık oluşmaktadır.
Bu bilgiler ışığında ADR’nin faydaları şu şekilde özetlenebilir:
 Sürat: ADR usulleri uyuşmazlığın süratle (örneğin iki veya üç gün içinde) çözülmesini
sağlar.
 Masraflardan Tasarruf: ADR, yargılama harç ve giderlerinden tasarruf edilmesini
sağlar.
 Gizlilik: ADR’nin sunduğu gizlilik, tarafların istemediği bilgilerin alenileşmesini önler.
 Kontrol ve Esneklik: Dava yolundaki duruşmalardan farklı olarak ADR, tarafların
uyuşmazlık çözüm süreci ve sonuçta verilecek karar üzerinde tam bir kontrole sahip
olmasını sağlar. Taraflar bir anlaşmaya varamazsa, tarafların dava açma hakları saklıdır.
 Ticarî Menfaatler: İhtilaflı tarafların ticarî ve kişisel menfaatleri sonucu etkiler; böylece
daha yaratıcı çözümlere ulaşılması olanaklı hale gelir.
 Ticarî İlişkiler: Mücadeleci yargılama süreci yerine, işletmecilerin müzakerelerini esas
alan ADR usulleri, taraflar arasındaki ticarî ilişkileri korur ve onarır.
 Bağımsızlık: Taraflar, gerçekten bağımsız olan bir arabulucunun yaptığı değerlendirmeler
sonucunda, hukukî ve fiili durumların dikkatli, gizli ve gerçekçi bir değerlendirmesini
yapma fırsatını yakalar.

More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 65
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Alternatif uyuşmazlık çözüm yolları şunlardır:
-
Müzakere,
Arabuluculuk (Uzlaştırma),
Tahkim
Hakem-Bilirkişilik,
Kısa Yargılama ve Kısa Jüri Yargılaması.
Müzakere
ADR usulleri içinde en az resmî olanı müzakeredir. Müzakere her zaman gönüllü bir usul
olup yasal bazı sonuçlar doğurabilmesine rağmen, tahkimden farklı olarak çok az usul
kuralına sahiptir. Müzakereler, tarafların uyuşmazlığı aralarında, bizzat kendilerinin çözmeye
karar vermesiyle gerçekleştirilir. Müzakerelerde avukat veya temsilci bulundurulması zorunlu
olmamakla beraber çok yararlıdır.
Arabuluculuk (Uzlaştırma)
İhtilaflı tarafların ve temsilcilerinin uyuşmazlığı çözmek için bir araya geldikleri
arabuluculukta, müzakereden farklı olarak, tarafların bir anlaşmaya varabilmesi için onlara
yardımcı olmak üzere tarafsız bir üçüncü kişiden yararlanılır. Arabuluculukta, tarafların
karşılıklı olarak kabul edebilecekleri bir anlaşma yapılması amaçlanır. Hakemin tarafları
bağlayıcı bir karar verme yetkisine sahip olduğu tahkimden farklı olarak arabuluculukta,
arabulucu tarafları bağlayıcı bir karar veremez; fakat sadece, tarafların aralarındaki
anlaşmazlığı çözmelerini kolaylaştırmak için onlara yardımcı olur.
İhtilaflı taraflardan her ikisinin de üzerinde anlaştığı arabulucu, müzakerelere hazırlanırken
yapıldığı gibi, ele alınacak konuların gerektirdiği meseleleri yeniden incelemelidir.
Arabulucu, izlenecek usulü açıklamalı ve kendisinin tarafsız bir kişi olduğunu ve öyle
kalacağını vurgulamalıdır. Arabulucu, taraflardan bilgi almalı, uyuşmazlığın özünü oluşturan
ve çözüme ulaşılmasında kilit rol üstlenecek olan konuları belirlemeli, tarafları dinleyerek
onlara sorular sormalı, tarafları gözlemlemeli, onlarla çözüm seçeneklerini görüşmeli ve
onları anlaşmaya teşvik etmelidir. Müzakereler başarıyla sonuçlanırsa, arabulucu, taraflar
arasındaki uyuşmazlığı çözecek olan anlaşmanın taslağının hazırlanmasında onlara yardımcı
olmalıdır. Uygun bir şekilde hazırlanmış bir anlaşma gerektiğinde icra edilebileceğinden,
uyuşmazlığı çözmüş olacaktır
Belgelenme sürecine katılan Noterlerden, uyuşmazlıkların çözümünde arabulucu olarak
yararlanılabilir. Zira bu süreçte tarafların gerçek iradeleri, hukukî işlemin içeriği ve sonuçları
hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olan noterler, sonradan çıkacak uyuşmazlıkların kolayca
çözülmesini de sağlayabilirler. Noterlerin, önceden katılmadıkları hukukî işlemlerden
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 66
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde de arabulucu (uzlaştırıcı) veya hakem olarak faydalı
olmaları mümkündür. Noterlerin bağımsız ve tarafsız konumları, arabulucu olarak atanmaları
hâlinde, tarafların güvenini kazanmalarını sağlayacak; böylece uyuşmazlık çözüm
müzakereleri daha ılımlı ve verimli bir ortamda geçecektir. Resmî daire sayılan noterlik
dairesi, arabuluculuk müzakerelerinin güvenle gerçekleştirilmesi için elverişli bir mekân
oluşturacaktır. Ayrıca noterler, sır saklama yükümlülüğü dolayısıyla, mesleğin icrası
sebebiyle öğrendikleri sırları açıklayamaz, mevcut evrak ve belgeleri ilgililer dışında kimseye
veremezler. Bu durum sayesinde noterler, ADR’nin temel özelliklerinden olan “uyuşmazlık
çözüm müzakerelerinin gizliliğini” koruyarak, müzakerelerin özgür bir ortamda yapılmasını
güvence altına alacaklardır. Nihayet, bir ADR usulü sonunda taraflar arasında yapılan
anlaşmanın noterlerce belgelenmesi, bu anlaşmanın icra edilmesinde de kolaylıklar
sağlayacak ve ADR usulleri hakkında bu noktada yapılan tartışmaları ortadan kaldıracaktır.
Tahkim Yoluyla Uyuşmazlıkların Çözümü
Tahkim; bir hak üzerinde uyuşmazlığa (ihtilafa) düşmüş olan iki tarafın, anlaşarak, bu
uyuşmazlığın çözümünü özel kişilere bırakmaları ve uyuşmazlığın özel kişiler tarafından
incelenip karara bağlanmasıdır. Uyuşmazlığın çözümü kendilerine bırakılan bu özel kişilere
"hakem" denir. Hakemlerin kendilerine havale edilen uyuşmazlığı çözmek (davayı görmek)
hususunda hiçbir resmi sıfatları yoktur. Ancak, taraflar uyuşmazlığın çözümünü onlara havale
etmekle, hakemlerin verecekleri karara razı olmuşlar ve hakemler o uyuşmazlık (dava)
bakımından adeta bir mahkeme olmuştur. Bu sebeple, tahkime "hakem mahkemesi" de denir.
Burada, söz konusu olan "ihtiyari tahkim", yani tarafların anlaşmaları (rızaları) ile
başvurabilecekleri tahkim yoludur. Taraflar, bir uyuşmazlığın (davanın) görülmesi için
hakeme (tahkim yoluna) başvurmak zorunda değildirler, zira dava normal olarak devlet
mahkemelerinde de görülebilir. Ancak, taraflar anlaşarak, belli bir davayı, tayin edecekleri
(seçecekleri) hakemlere de götürebilirler.
Tahkim, tarafların, hakkında kanuni bir yasaklama bulunmayan, kamu düzenini
ilgilendirmeyen, kendi istekleriyle özgürce hareket edebilecekleri işlerden dolayı aralarında
çıkabilecek hukuki ihtilafların çözümünü devlet yargısına başvurmak yerine kendi tercihleri
ile belirledikleri bir (veya birkaç) kişiye bırakmak suretiyle sağlamalarıdır. Uluslararası ticari
ilişkilerin günümüzde önemli boyutlara ulaşması yanı sıra taraflar arasında da
uyuşmazlıkların önemli ölçüde arttığı gözlemlenmektedir.
Sanayileşmiş ülkelerde, bilhassa ticari ilişkilerden doğan uyuşmazlıklarda tahkim müessesesi
günümüzde yaygın bir şekilde kullanılmakta ve bu uygulamanın doğal sonucu olarak bu
ülkelerin iş çevrelerinde ihtilafların çözümü için ulusal mahkemelere gidilmeyerek, çözümde
tahkim usulü tercih edilmektedir
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 67
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Tahkim müessesesi, taraflara, aşağıdaki yararları sağlamaktadır:
1. Kısa sürede çözüm
Bir davanın genel yargıda sonuçlanması uzun yıllar alabildiği halde, tahkim yoluyla
anlaşmazlıklar çok daha kısa sürede çözümlenebilmektedir.
2. Düşük maliyet
Konusu para alacağı olan davaların genel mahkemelerde yıllarca sürmesi, bu süre içinde
paranın değer kaybı göz önünde bulundurulursa, tahkim; kısa sürede sonuçlandığından ucuza
mal olmaktadır.
3. Güvenilirlik
Taraflar; hakemlerini doğrudan seçme olanağına sahip olmaları sonucu, konusunda uzman
kişi (veya kişilerin) hakemliğinde verilecek kararın en uygun olduğuna emin olacaklardır.
4. Gizlilik
Anayasa’nın 141 incı maddesine göre “mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır”. Tarafların,
ticari sırlarının ve itibarlarının zedelenmesi sonucunu yaratan bu aleniyet, sadece ilgili ve
görevli kişilerin bir araya gelerek neticeye vardıkları tahkimde yoktur. Zira tahkimde
duruşmalar, üçüncü kişilere kapalı olarak yapılmaktadır.
5. Karar tesisinde güncellik
Tahkim yargılamasının temelini, tarafların hakemlere görev ve yetki verdiği “tahkim
sözleşmesi (veya şartı)” oluşturur. Tahkim sözleşmesinde aksine bir hüküm yoksa hakemler
uyuşmazlığı, var olan hukuk kuralları yerine, hakkaniyete göre ve daha adil olarak çözmek
yetkisine sahiptirler. Bu husus, ihtilafın, yıllar önce yürürlüğe giren ancak hayatın doğal
akışına ayak uydurmayan bazı maddi hukuk kuralları yerine güncel gerekçelere dayalı bir
vicdanı kanaatle çözümüne olanak sağlayarak hükmün güncel koşullar çerçevesinde tesis
edilmesini sağlar.
Satıcı ve alıcı, sözleşme yaparken "ad hoc tahkim" veya "kurumsal tahkim" olmak üzere iki
tür tahkim öngörebilirler:
1. Ad hoc tahkim
Ad hoc tahkimde, taraflar, bir tahkim şartı veya bir tahkim sözleşmesi yaparak, hakemlerin
seçimine, esasa ve usule uygulanacak kuralları kendileri tespit ederler. Bu halde, taraflar,
kendi ihtiyaçlarına göre ve sadece o uyuşmazlık çerçevesinde uygulanacak tahkim usulünü
belirlerler. Diğer taraftan, taraflar, sözleşmelerinde bazı kuruluşların hazırlamış olduğu
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 68
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
tahkim kurallarına atıfta bulunarak da "ad hoc tahkimi" kararlaştırabilirler. Örneğin;
günümüzde "UNCITRAL Tahkim Kuralları"; en çok tercih edilen "ad hoc" tahkim
kurallarından birisidir. Ad hoc tahkimde, başkanın seçimi önemlidir, zira hakemlerin
anlaşmazlığında, sonucu başkanın oyu tayin etmektedir. Bu yöntemin en zayıf yönü, şayet
taraflar bir başkan üzerinde anlaşamadıkları takdirde ihtilafın hallinin mümkün
olamayacağıdır.
2. Kurumsal tahkim
Kurumsal tahkim, çeşitli kuruluşların önceden saptanan kurallarına göre yapılan ve
kurallara uygunluğu ilgili kuruluşların teminatı altında bulunan tahkimdir. Ticari
anlaşmazlıkların giderilmesi amacıyla en fazla başvurulan kurumsal tahkim yöntemleri
Milletlerarası Ticaret Odası (ICC)'nın "Uzlaştırma ve Tahkim Hükümleri" ile Birleşmiş
Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu (UNCITRAL)'nun "Tahkim Kuralları"dır. Ancak,
kurumsal tahkim kurallarının bir kuruluş tarafından belirlenmiş olması ve tarafların bu
kurallara atıfta bulunması yeterli olmayıp, bu kuralları ihdas eden kuruluşların da fiilen
tahkim prosedüründe etken olması ve kararların onların denetimi altında verilmesi zorunludur.
Kurumsal tahkimde, hakemlik müesseseleri kural olarak kendilerine getirilen olaylar
karşısında bizzat karar alamazlar. Bu müesseselerin görevi; tahkimi idare etmek, kararların
kendi otoriteleri altında ancak hakemler tarafından alınmasını temin etmektir.
Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) Tahkim Kuralları
Uluslararası ticari tahkim uluslararası ticari ihtilafların çözümünde normal bir uygulama
olarak kabul edilmektedir. Nitekim ülkelerin çoğunda tahkim ile ilgili ulusal kanunlar
güncelleştirilmiş bulunmaktadır. 1923 yılında kurulan Milletlerarası Tahkim Divanı o tarihten
bugüne kadar baktığı uluslararası tahkim davaları sonucunda edindiği deneyimlerle gelişmiş
ve halen yılda yüz ülkeden değişik hukuki, ekonomik, kültürel ve dilleri kapsayan, taraflar ve
hakemleri ile çalışan bir kurum haline gelmiştir.
Her bir ICC tahkim davası, davaya inceleyerek son kararı verme sorumluluğu taşıyan bir
hakem heyeti tarafından yürütülmektedir. Hakem heyetlerinin çalışmaları ise her ay üç veya
dört kez toplanan ICC Milletlerarası Tahkim Divanı tarafından izlenmektedir.
Ticari sözleşmelerde "Incoterms Kuralları"nı uygulamak isteyen taraflar, yapacakları
sözleşmelerde bu kuralların geçerli olacağını belirtmelerinin yanı sıra, herhangi bir
anlaşmazlık ortaya çıktığında bu ihtilafın, Milletlerarası Ticaret Odası (ICC), Tahkim Divanı
tarafından çözümlenmesi hususunu da kararlaştırabilirler. Söz konusu Divan'a başvurma,
tarafların bu hususu aralarında yaptıkları sözleşmede açıkça belirtmeleri veya ortada bir
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 69
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
sözleşme yoksa aralarındaki anlaşmaya esas olan yazışmalarında bu hususu özel olarak
belirtmeleri kaydıyla mümkündür.
Bir ticari sözleşmenin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında ortaya çıkması
muhtemel bir ihtilafın Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Divanı'na götürüleceğini
sözleşmeye ilave edecekleri aşağıdaki "tahkim şartı" ile belirleyebilirler.
"İşbu sözleşmeden doğacak veya bu sözleşmeyle ilgili bütün anlaşmazlıklar Milletlerarası
Ticaret Odası Tahkim Kuralları uygulanarak, bu kurallar dairesinde tayin edilen bir veya
birden fazla hakem tarafından kesin olarak karara bağlanacaktır".
UNCITRAL Tahkim Kuralları
Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından 1976
yılında kabul edilen tahkim kuralları, dünya çapında kullanılabilecek şekilde düzenlenmiş
olup, gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerce benimsenmiştir. UNCITRAL kuralları saptarken,
tüm mevcut uluslararası tahkim konvansiyonlarını (sözleşmelerini) ve muhtelif ülkelerde
yürürlükteki önemli tahkim kurallarını göz önünde tutmuş bulunmaktadır. UNCITRAL
Tahkim Kuralları, bir tahkimin idaresini şart koşmamıştır. Bununla beraber mevcut bir tahkim
kurumunun kararlaştırılmış bir yetkili sıfatıyla hizmet edebileceğini ve taraflara hakem tayini
yönteminde yardımcı olabileceğini benimsemiştir.
Bir ticari sözleşmenin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında ortaya çıkması
muhtemel bir anlaşmazlığın UNCITRAL Tahkim Kurallarına göre çözümleneceği hususunu
sözleşmeye ekleyecekleri aşağıdaki "tahkim şartı (klozu)" ile belirleyebilirler:
"İşbu sözleşmenin sona erişi, geçersizliği, ihlali ile ilgili olarak doğacak herhangi bir itiraz,
ihtilaf ve talep halen yürürlükte olan UNCITRAL Tahkim Kuralları uyarınca, hakem aracılığı
ile sonuçlandırılacaktır"(10).
Diğer Tahkim Merkezleri
Bazı ulusal ticaret odaları kendi tahkim kurallarını oluşturmuşlardır. Örneğin: Londra Ticaret
Odası'nca finanse edilen "Londra Tahkim Divanı (LCA)", Stokholm Ticaret Odası'nca tesis
olunan "Tahkim Enstitüsü" bunlar arasında sayılabilir. Ülkemizde de bazı mahalli ticaret
odaları tarafından hazırlanan tahkim kuralları da mevcuttur. (Örneğin; İstanbul Ticaret Odası
Tahkim Kuralları, TOBB Uzlaştırma ve Tahkim Kuralları gibi). Diğer taraftan, önemli bazı
birlikler de standart koşullarda tahkim klozları oluşturmuşlardır. Örneğin: Yağlı Tohumlar ve
Hayvani Yağlar Federasyonu (Federation of Oil Seeds and Fats Association/FOSFA) ve
Hububat ve Yem Ticareti Birliği (Grain and Feed Trade Association/GAFTA) bunlar arasında
yer almaktadır. Bu uluslararası kuruluşlar uğraşı alanlarına giren maddeler konusunda söz
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 70
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
sahibi olduklarından, bu konularda çıkabilecek anlaşmazlık için bu kabil kuruluşlara
başvurulmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. A.B.D'de oluşturulan Amerikan Tahkim
Birliği (The American Arbitration Association - AAA) ise bir hakem sıfatıyla hareket
etmemekte, sadece tarafların anlaşmaları üzerine tahkimin idaresini üstlenmekte ve taraflara
bir hakem listesi temin etmektedir. AAA'nın, ticari ihtilaflara ilişkin ticari tahkim kuralları ile
inşaat sözleşmelerinden doğan ihtilaflar için yapı endüstrisi tahkim kuralları olmak üzere iki
ayrı tahkim kuralı mevcut bulunmaktadır.
Yukarıda kısaca açıkladığımız ICC prosedürü veya başka hakemler tarafından verilen
hakem kararlarını Türkiye'de nasıl kullanabiliriz?
Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkında New York Sözleşmesi, 1958
yılında imzalan bu anlaşma imza koyan devletlerin birbirlerinin ülkelerinde usulüne uygun
verilmiş hakem kararlarını sanki kendi ülkesinde verilmiş gibi kabul etmesini ve uygulamasını
öngörmektedir. Türkiye daha sonra bu anlaşmayı onaylamış ve pek çok olayda da
kullanmıştır.
MÖHUK 60-63. maddeler yabancı hakem kararlarının Türkiye’de uygulanabilme koşullarını
düzenlemektedir. Anılan maddelere göre kesinleşmiş, icra kabiliyeti kazanmış ve taraflar için
bağlayıcı olan yabancı hakem kararlarının Türk mahkemeleri tarafından tenfizine (yerine
getirilmesine) karar verilebilir. Türk mahkemesinden bu kararı alan kişi yabancı hakem
kararının gereğini Türkiye’de yerine getirtebilir.
Hakem-Bilirkişilik
Hakem-bilirkişi, taraflar arasındaki hukuki ilişkiyi nihai olarak karara bağlamamakta; sadece
spesifik teknik bir konuda ortaya çıkan sorunu çözmektedir. Tarafların anlaşmasına göre,
hakem-bilirkişinin vereceği karar bağlayıcı nitelikte bulunmamaktadır. Ancak, uyuşmazlıkla
ilgili olarak açılan davalarda, hakem-bilirkişilerin verdikleri kararlar, kesin delil teşkil
etmektedir.
Kısa Yargılama ve Kısa Jüri Yargılaması
Müzakere, arabuluculuk ve tahkim, en eski ve en çok bilmen ADR yollarıdır; fakat taraflar,
uyuşmazlıklarını barışçı bir şekilde çözebilecekleri diğer ADR yolları üzerinde anlaşmakta
özgürdürler. Bazı ADR usulleri, özel kişi ve kuruluşlarca oluşturulmuşken, diğer bazı usuller,
dava yolunun neden olduğu zaman ve masraf kaybını azaltmak ve vergi mükelleflerince
desteklenen yargı sisteminin yükünü hafifletmek amacıyla mahkemeler ve özel kişilerce
geliştirilmiştir. Kısa Yargılama ve Kısa Jüri Yargılaması ABD’de son yıllarda geliştirilmiş ve
uygulanmakta olan alternatif uyuşmazlık çözüm yollarıdır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 71
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Kısa yargılama, ismine rağmen bir yargılama olmayıp, müzakere, arabuluculuk ve tahkimin
birleştirilmesinden oluşan plânlı bir uyuşmazlık çözüm sürecidir. Kısa yargılamanın tarafları,
onun işleyiş şeklini belirleyebilirler. Bu nedenle, kısa yargılamanın usulü davadan davaya
farklılık gösterir. Taraflar her zaman gizlilik konusunda bir anlaşma yaparlar. Taraflar ayrıca,
her bir tarafın duruşmalarda ne kadar bilgi ve belge sunacağını belirleyerek, tahkikatın
kapsamı üzerinde anlaşmaya varmalıdırlar. Kısa yargılamada her zaman, bütün uyuşmazlık
çözüm süreci boyunca taraflara yardımcı olması için tarafsız bir danışman seçilir. Amerika
Tahkim Birliği gibi kuruluşlar, kısa yargılama usulünün yönetilmesi için hazırlanmış
rehberlere sahiptirler.Kısa Jüri Yargılaması, ABD’de uygulanmaktadır. Bu usul, içinde jüri
olan bir kısa yargılamadır. Kısa jüri yargılaması genellikle, görülen bir davada tahkikat
aşaması tamamlandıktan sonra, duruşmadan kısa bir süre önce ve davanın duruşmadan önce
çözülemeyeceği anlaşıldığında kullanılır.
Dava Yoluyla Uyuşmazlıkların Çözümü
Taraflar, aralarındaki uyuşmazlık ile bağlantılı olan ülkelerden birinde yetkili bir mahkemede
dava açabilmektedir. Uluslararası ticari uyuşmazlığın tarafları aralarındaki uyuşmazlığı
çözme konusunda bir ülke yargısını yetkili kılabilirler. Belirlenecek ülke yargısı tarafların
vatandaşı oldukları ülke yargısı olabileceği gibi sözleşmeyle ilgisi olmayan üçüncü bir
ülkenin yargısı da olabilir. Tarafların bu tür uluslararası unsur içeren sözleşmelerinde yetkili
ülke yargısını belirlemeleri hukukun bir alt dalı olan Devletler Özel Hukukunu
ilgilendirir.Türk Hukuk Sistemi'nin Devletler Özel Hukuku ile ilgili temel yasası
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında 5718 Sayılı Kanundur (MÖHUK). Bu
Kanun başlıca üç konuyu düzenlemektedir;
 Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde (uluslararası ticarete
ilişkin sözleşmeler de dahil) uygulanacak hukukun belirlenmesi,
 Türk mahkemelerinin uluslararası yetkisinin belirlenmesi,
 Yabancı mahkeme ve hakem kararlarının tanınması ve tenfizi (yerine getirilmesi).
Uluslararası ticaretten kaynaklanan uyuşmazlıklarda Türk hâkimin önüne gelen davada
hangi hukukun uygulanacağının belirlenmesi gerekir. Türk mahkemesinde açılacak her
davaya Türk Hukuku uygulanmaz. Uluslararası nitelik taşıyan davada Türk hâkimin
öncelikle olaya uygulanacak hukuku belirlemesi gerekir. Ancak kural, hâkimin olaya
uygulayacağı hukukun Türk Kamu Düzenine açıkça aykırı olmamasıdır. Türk hâkim, önüne
gelen olayda Türk Kamu Düzenine açıkça aykırı hukuku davaya uygulayamaz.Uluslararası
ticarete ilişkin uyuşmazlıklarda açılacak davalarda uygulanacak hukukun belirlenmesi
için MÖHUK özel bir hüküm öngörmüştür. MÖHUK madde 24/1 sözleşmeden doğan borç
ilişkilerinde tarafların açık olarak seçtikleri kanuna tabi olmasını öngörmüştür. Yani taraflar
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 72
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
aralarında düzenledikleri sözleşmede, çıkabilecek uyuşmazlık için bir ülke hukukunun
uygulanacağını kararlaştırmışlarsa bu seçim onları bağlar. Sözgelimi Polonyalı bir tacir ile
bir Türk tacir uluslararası ticareti ilgilendiren bir iş ilişkisine girdiler ve bir sözleşme
imzaladılar. Bu sözleşmeye "İşbu sözleşmeden kaynaklanacak uyuşmazlıklarda İsviçre
Hukuk Kuralları uygulanacaktır" hükmünü koydular. Daha sonra aralarında çıkan
uyuşmazlıkta davacı tarafın İsviçre Hukukunun uygulanması isteğine diğer taraf karşı
çıkamaz ve davada sözleşmeyle hiç ilgisi bulunmasa bile İsviçre Hukuku uygulanır.Eğer
yukarıdaki örnekte taraflar uygulanacak hukuku seçmemişlerse ve dava Türk hâkimin önüne
gelmişse Türk hakim MÖHUK madde 24/4 gereğince o sözleşmeyle en sıkı ilişkili olan
hukuku davaya uygulayacaktır.Uluslararası ticari uyuşmazlıklarda taraflar sadece davaya
uygulanacak hukuk seçme hakkına sahip değildir. Taraflar aynı zamanda davaya bakacak
Devlet mahkemesini de seçebilir. Sözgelimi yukarıda anılan örneğimizde Polonyalı ve Türk
tacir aralarında çıkabilecek uyuşmazlığı çözmek için sözleşmeyle İsviçre mahkemelerini de
yetkili kılabilirler.Yabancı mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o
devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilâmların Türkiye'de icra olunabilmesi yetkili
Türk mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır. Tenfizine karar verilen yabancı
ilâmlar Türk mahkemelerinden verilmiş ilâmlar gibi icra olunur.
Sonuç
 Uluslararası ticarette uyuşmazlıkların ekonomik ve hızlı bir şekilde çözümlenebilmesi
kaçınılmaz bir ihtiyaçtır.
 Devlet yargısından tahkime, tahkimden alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine uzanan
süreç bu ihtiyacın doğal bir göstergesidir.
 Uluslararası ticaret açısından alternatif uyuşmazlık çözüm yolları (AUÇY) henüz yeteri
kadar benimsenmiş değildir.
 AUÇY müessesesi hususundaki terminolojik kargaşa dahi henüz aşılabilmiş değildir. (örn;
Uzlaştırma=? Arabuluculuk, tahkim AUÇY dahilinde değerlendirilebilir mi?)
 Uyuşmazlığın AUÇY vasıtasıyla çözümü neticesinde tenfiz edilebilecek bir karar
bulunmamaktadır. Taraflar sözleşmeden kaynaklanan sorumlulukları söz konusudur.
 Terminolojik kargaşa bir tarafa bırakılırsa;
 Klasik usûllerin yanı sıra yeni bir alternatifin teşkil edilmiş olması tarafların hareket
kabiliyetini artırmaktadır.
 Taraf iradelerini tahkim ve devlet yargısından daha fazla ön plana çıkarmakta; tarafların
çözümün inşasında etkin rol alabilmelerini sağlamaktadır.
 Neticede taraflar hasım olmaksızın aralarındaki ilişkileri sürdürebilmektedir.
 Uyuşmazlık çözümün manevî ve maddî maliyeti azaltılmış olmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 73
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
9. DIŞ TİCARETTE ÖNEMLİ BELGELER
Uluslararası Ticaret; Dünya Ticaret Örgütünün belirlediği kurallar, ikili veya çok taraflı
anlaşmalar, ülkelerin kendi ulusal mevzuatı, uluslararası ticari teamüller ve geleneklere göre
yapılmaktadır. Yapılan ticari işlemlerle ilgili belgelerin düzenli, birbiri ile irtibatlı ve kurallara
uygun olarak düzenlenmesi gereklidir.
Faturalar:
Resmi (yerli) Fatura (Domestic Invoice, Internal Invoice), Proforma Fatura (Proforma
Invoice) ve Orijinal (Ticari) Fatura (Original Invoice, Commercial Invoice, Sales Invoice)
ihracatçı tarafından, Navlun Faturası ise nakliyeci firma tarafından düzenlenen faturalardır.
Konsolosluk Faturası (Consular Invoice)
Bazı ülkelerin dış ticaret rejimleri uyarınca düzenlenen bu faturalar, malın gideceği ülkenin
konsolosluğundan alınır. Konsolosluk tarafından mal menşei, birim fiyatı ve mal değeri
onaylanmaktadır.
Tasdikli Fatura (Legalized/Certified Invoice)
İhracatçı firma tarafından yabancı alıcıya kesilmiş olan ticari faturanın ithalatçı ülkelerin
konsolosluğuna onaylatılması neticesinde tasdikli fatura elde edilmiş olur.
Özel Fatura (İstisna Belgesi)
Yabancılara (veya yabancı ülkede ikamet ettiğini belgeleyen T.C. uyruklu vatandaşlara)
yapılan satışlarda KDV istisnasının uygulanabilmesi için düzenlenen belgedir. Satıcı, bağlı
bulunduğu vergi dairesine başvurarak "Türkiye'de İkamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı
Satışlarda KDV İhracat İstisnası İzin Belgesi" almaktadır.
Komisyoncu Alış ve Satış Faturaları
Komisyoncu aracılığı ile yapılan mal alım ve satımlarında; komisyoncu tarafından düzenlenen
faturalardır.
Çeki Listesi (Weight Note)
İhracatçının düzenlediği, ihraç mallarının net ve brüt ağırlıkları ile hacimlerine ilişkin bilgileri
gösteren belgedir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 74
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Koli Listesi (Packing List)
Paketler içindeki malların cinsini ve adedini belirtmek için satıcı tarafından düzenlenmektedir.
Diğer bir ifade ile kolinin içinde bulunan ambalaj ve mal muhteviyatını belirten listelerdir.
Spesifikasyon Belgesi (Certificate of Specification)
Malların uluslararası standartlarının ayırımını yapan ve imalatçı firmanın TS veya ISO
Belgesine bağlı olarak düzenlediği belgedir.
İmalatçının Analiz Belgesi (Manufacturer's Analysis Certificate)
Kimyevi maddeler gibi analiz gerektiren malların formüllerindeki bileşenlerin isim ve
oranlarını gösteren listelerdir. İmalatçı firma tarafından bir beyan şeklinde ya da bağımsız
laboratuarlar tarafından düzenlenebilmektedir.
Gözetim Belgesi (Inspection Certificate)
Gönderilen malın ithalatçının siparişine uygun olup olmadığını (miktar, kalite, ambalajlama,
etiketleme, yükleme, taşıma, teslim zamanı vb.) araştıran bir gözetim şirketinin hazırlamış
olduğu bir belgedir.
Ekspertiz Raporu (Expertise Report)
İhraç veya ithal mallarının fiyat, miktar, kalite, bileşim katkı oranı, ticari teamül gibi
hususlarında gümrük idarelerince tereddüde düşülen durumlarda, analiz belgesi hazırlanması
gerekmektedir. Ekspertiz raporları; ticaret ve sanayi odaları, üniversiteler ve ilgili kamu
kurumları tarafından verilmektedir.
Gümrük Beyannamesi (Customs Declaration Form)
İhracatta gümrük mevzuatı uyarınca doldurularak ilgili ihracatçı birliği tarafından
onaylanmasından sonra gümrük idaresine sunulan belgedir. Tek Tip Gümrük Beyannamesi
formları Gümrük Vakfından alınabilmektedir. Gümrük Vakfı Adres: Sağlık Mahallesi Aksu
Sokak No:9/13 Sıhhıye/ANKARA Tel: 312 433 83 01 - 02 www.gumvak.org.tr
ATA Karnesi (ATA Carnet)
ATA karneleri uluslararası ATA Sözleşmesi ve eşyanın yurtdışına çıkarılma amacına göre
farklılık gösteren Ek Sözleşmeler kapsamında, taraf ülkeler arasında, başka herhangi bir
belgeye gerek duyulmaksızın, eşyanın geçici olarak ithalat ve ihracatını sağlayan gümrük
belgeleridir. Yetkili Ticaret ve Sanayi odalarınca düzenlenmektedir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 75
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin)
İhracata konu olan malların üretim yerini gösteren belgedir. İhracatçı veya onun temsilcisi
tarafından, bağlı bulunulan ticaret ve/veya sanayi odasından boş formu alınarak
doldurulduktan sonra yine bu oda tarafından onaylanması gerekmektedir. Bazı ülkeler, menşe
şahadetnamelerinin, kendi mahalli konsoloslukları tarafından tasdik edilmesini
isteyebilmektedir.
Dolaşım Belgeleri (Movement Certificates - A.TR, EUR.1, EUR-MED) ve Form A (Özel
Menşe Şahadetnamesi)
Ürünün gideceği ülkeye göre alıcının gümrük muafiyetinden yararlanması için düzenlenen
belgelerdir. İhracatçı veya onun temsilcisi tarafından, bağlı bulunulan ticaret ve/veya sanayi
odasından boş formu alınarak doldurulduktan sonra yine bu oda tarafından tasdik edilmesi
gerekmektedir.
Tedarikçi Beyanı (Supplier's Declaration)
A.TR dolaşım belgesi ile birlikte kullanılan ve Türkiye ile Avrupa Birliği arasında ticarete
konu Pan-Avrupa Menşe Kümülâsyonu kapsamı eşyanın menşeini gösteren belgedir. İhracatçı
tarafından düzenlenerek alıcıya gönderilmektedir.
Kontrol Belgesi (Conformity Certifıcate)
Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği ekinde yer alan tarım
ürünlerinin ihracatında, Ekonomi Bakanlığı Dış Ticarette Standardizasyon Bölge
Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığından
alınır.
Ticari Kalite Denetim Yeterlik Belgesi
Firmanın üretim tesisinin bulunduğu ilin bağlı olduğu Ekonomi Bakanlığı Dış Ticarette
Standardizasyon Bölge Müdürlüklerinden alınmaktadır. Bu belgeye sahip imalatçıihracatçıların veya bu imalatçı-ihracatçılardan ihraç kaydıyla mal temin eden ihracatçıların
yapacakları ihracatta Kontrol Belgesi aranmamaktadır.
Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary Certificate)
Bitki ve bitkisel ürün ihracatçısının ihraç edeceği ürünlerin, hastalık ve zararlı maddelerden
arınmış olduğunu gösteren Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tarım İl Müdürlükleri Bitki
Koruma Şubeleri'nden temin edilen belgedir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 76
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu (Health Certificate For Animal Export)
Canlı hayvan, hayvansal maddeler ve deniz ürünleri ihracatında, bu ürünlerin insan ve
hayvanlara geçebilen hastalıklardan temiz olduğunu gösteren, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Tarım İl Müdürlüklerinden alınan belgedir.
Süt ve Et Ürünleri İçin Sağlık Sertifikaları Düzenlenmesi (AB Harici Ülkeler)
Sağlık sertifikası onay işlemleri; Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Tarım İl
Müdürlükleri ile yetkilendirilmiş İlçe Tarım Müdürlükleri tarafından yapılmaktadır.
AB Komisyonunun 2002/80/EC Sayılı Kararı İle Ülkemiz Çıkışlı İncir, Yerfıstığı, Fındık,
Antepfıstığı Gibi Ürünlere Hazırlanan Sağlık Sertifikası Yetkilendirilmiş Tarım İl
Müdürlüklerince düzenlenmektedir.
Et Süt ve Kuru Meyveler Dışında Gıda ve Gıda Ambalaj Maddelerinin İhracatında
Gıda Güvenliği/ Sağlık Sertifikası (Food Safety/Health Certificate)
Tarım İl Müdürlükleri tarafından düzenlenmektedir.
Doğa Mantarı İhracatında Hazırlanan Annex II Sertifikası
Avrupa Birliği ülkelerince, ihracatçı firmalarımızdan özellikle yaş doğa mantarı için
radyasyon belgesi istenmektedir. Söz konusu belgenin ithalatçı ülkelerce talep edilmesi
halinde, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun, Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi
veya Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nden temin edilmektedir.
Doğal Arı Balı Analiz Belgesi
Doğal Arı Balı Analiz Belgesi, bal ihracat ve ithalat aşamalarında gümrüklerde aranılan
zorunlu belgeler arasındadır. Numune alınması işlemleri Ekonomi Bakanlığı Dış Ticarette
Standardizasyon Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri
Grup Başkanlıklarınca yapılmaktadır.
Çekirdeksiz Kuru Üzüm Analiz Belgesi
Kanada, ABD ve Avustralya'ya çekirdeksiz kuru üzüm ihraç edecek firmaların İzmir
Hıfzıssıhha Enstitüsü, İzmir Tarım İl Müdürlüğü ya da Ege Üniversitesi İlaç Geliştirme ve
Farmakokinetik Araştırma ve Uygulama Merkezi Laboratuarı'ndan (ARGEFAR) birinden
kurşun kalıntısı ve pestisite yönelik analiz raporu alma zorunluluğu bulunmaktadır. Numune
alınması işlemleri Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette
Standardizasyon Grup Başkanlıklarınca yapılmaktadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 77
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Orman Nakliye Tezkeresi
Orman ürünlerinin ihracı için Orman İşletme Müdürlükleri tarafından tanzim olunarak verilen
belgelerdir.
FSC (Forest Stewardship Council - Orman Koruma Konseyi) Sertifikası
Yok olmaya yüz tutmuş orman alanlarının korunmasına yönelik olarak, "Forest Stewardship
Council (FSC)" tarafından düzenlenen sertifikadır.
CITES Belgesi
Nesli tehlike altında olan Yabani hayvan ve Bitki türlerinin ihracatında CITES belgesinin
gümrük beyannamelerinin tescili aşamasında beyannamelere eklenmesi gerekir. Bu belge
Çevre ve Orman Bakanlığı (İl Çevre ve Orman Müdürlükleri) ile Tarım ve Köy İşleri
Bakanlığı tarafından verilir.
Borsa Tescil Beyannamesi
Tarım ürünleri ihracatında gümrüğe sunulması gereken belgelerden biri de Borsa Tescil
Beyannamesi'dir. Ticaret Borsalarından alınır.
Radyasyon Analiz Belgesi / Sarı Belgesi (Radiation Certificate)
İhracat yapılan ülkenin mevzuatı nedeniyle (talep etmesi halinde) Radyasyondan Ari Belgesi
(Sarı Belgesi) ve/veya Radyasyon Analiz Belgesi ihracatçı firmalarımızca Türkiye Atom
Enerjisi Kurumu'nun ilgili birimlerinden ithalatçı ülke makamlarına sunulmak üzere temin
edilmektedir.
Helal Belgesi (Helal Certificate)
İslam ülkelerinin et ithalatında talep ettikleri, hayvan kesimlerin İslami kurallara uygun
olduğunu ispatlayan belgedir. TSE ve Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme ve
Sertifikalandırma Araştırmaları Derneği (GİMDES) tarafından düzenlenmektedir.
Koşer Sertifikası (Kosher Certificate)
Ürünlerinin Musevi kurallarına göre hazırlandığını gösteren, İsrail'e ihraç edilecek gıda
ürünlerinde aranan belgedir. Türkiye Hahambaşılığı tarafından düzenlenmektedir.
Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belge
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından verilir.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 78
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Boykot/Kara Liste Sertifikası (Boycot/Black List Certificate)
Bu belgeler, malın belirli bir ülke menşeli olmadığını, ticari tarafların kara liste/boykot
kapsamında olmadıklarını, ihracatçının boykot kapsamı bir ülke ile ticari ilişkisi
bulunmadığını ispat etmektedir. Sanayi ve Ticaret Odaları tarafından Menşe Şahadetnamesi
ve fatura üzerine onay yapılmakta ya da ayrı bir belge olarak düzenlenmektedir.
Halı Ekspertiz Raporu
Eski Eserler Mevzuatı uyarınca, eski eser niteliği taşıyan malların ihracı yasaktır.
Ülkemizden ihraç edilen el halılarının eski eser niteliğinde olup olmadığını belirlemek için
ilgili mal, ihracatçının bağlı bulunduğu oda tarafından ekspertiz işlemine tabi tutulmaktadır.
Oda tarafından ekspertize tabi tutulan halıların eski olduğunun saptanması halinde, Türk
İslam Eserleri Müzesi'nce ikinci bir ekspertiz işleminden geçirilir.
Hediyelik Eşya İhracatında Ekspertiz Raporu
Bakırdan ve pirinçten mamul hediyelik eşyaların ihracı, ilgili müze eksperlerince ekspertize
tabi tutulmakta ve bunun sonucuna göre düzenlenen rapora göre gümrük idarelerince ihracına
izin verilmektedir.
Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu
Ham lületaşının yurtdışına gönderilmesini önlemek amacıyla, ihraç edilecek lületaşı
mamulleri ekspertize tabi tutulmaktadır. Ekspertiz işlemi için ihracatçı, bağlı bulunduğu
odaya başvurmaktadır.
Son Kullanıcı Belgesi (Nihai Kullanım Sertifikası)
Mevzuata göre, denetime tabi mal ve fikrî ürünlerin ihracatında satıcının onayı alınmadan
üçüncü kişilere veya ülkelere verilmeyeceğinin alıcı tarafından taahhüt edildiğini gösteren,
ürünle ilgili resmî kurum (Milli Savunma Bakanlığı, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Sağlık
Bakanlığı vd.) tarafından onaylanan belgedir.
Sigorta Belgeleri (Insurance Documents)
Sigortayı yapan sigorta şirketi veya sigorta komisyoncusu tarafından düzenlenip sigortayı
yaptıran kişiye (ihracatçıya veya ithalatçıya) verilen belgelerdir
Sigorta Poliçesi (Insurance Policy)
Sigorta poliçesi, sigorta akdinin belgesidir ve sigortacı tarafından imzalanıp, sigorta ettirene
verilen ve her iki tarafın hak ve borçlarını gösteren bir vesikadır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 79
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Sigorta Sertifikası (Insurance Certificate)
Bir defadan fazla yüklemesi olan ihracatçı veya ithalatçıların kesin sigorta öncesi
hazırladıkları belgedir.
Konşimento, Taşıma Belgeleri (Bill of Lading, Transport Documents)
Konşimento, emtiayı temsil eden kıymetli evraktır. Malların sevkini yapan nakliyat firması
tarafından düzenlenir.
Taşıma Belgeleri








Deniz Konşimentosu (Marine bill of lading, Ocean bill of lading, Bill of lading)
Havayolu Konşimentosu (Airwaybill)
Demiryolu Hamule Senedi (Railway Consignment Note)
Karayolu Taşıma Belgesi (Road Waybill/CMR Consignment Note)
Nakliyeci Makbuzu (Forwarder's Receipt)
FİATA Tesellüm Belgeleri (FCR/FCT/FBL)
Paket Postası Makbuzu (Parcel Post Receipt)
TIR Karnesi
Poliçe
Satıcı tarafından düzenlenen alıcının veya bir bankanın kabulünü, bazen de alıcının
bankasının avalini içeren ve alıcıya verilen ödeme ermine ilişkin belgedir.
Döviz Alım Belgesi
Kambiyo mevzuatına göre ihracat bedelleri üzerinde ihracatçının tasarrufu, 8 Şubat 2008
tarihinden itibaren serbest bırakılmıştır. Ancak vergi ve muhasebe mevzuatına göre, ihracat
bedellerinin getirilmesi ve getirilen dövizlerin Döviz Alım Belgesine (DAB) bağlanması
gerekebilmektedir. Ayrıca ihracat kredi hesaplarının ve Dahilde İşleme İzin Belgesi Taahhüt
Hesabının kapatılması sırasında DAB aranabilmektedir. Bu belge, döviz transferinin yapıldığı
banka şubesinden ya da özel finans kurumlarından alınmaktadır.
Dâhilde İşleme İzin Belgesi
İhraç ürünleri üretmek için gerekli olan ve ithal edilen, ithali gümrük vergisine tabi ara
mallara ya da girdilere gümrük muafiyeti getiren Dahilde İşleme Rejiminden yararlanmak
üzere kullanılan belgedir. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri ve Ekonomi Bakanlığına
başvurularak alınır.
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 80
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
Hariçte İşleme İzin Belgesi
Serbest dolaşımdaki eşyanın, işlenmek veya yenilenmek üzere, Türkiye Gümrük Bölgesi
dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilmesi ve işlem görmüş ürünün tam veya
kısmi muafiyetten yararlanarak serbest dolaşıma girmesi imkânı sağlayan belgedir. İşleme
faaliyetine göre Ekonomi Bakanlığına veya Maden İhracatçı Birliklerinin bağlı olduğu
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine başvurularak alınır.
Onaylanmış Kişi Statü Belgesi
Gümrük işlemlerinde ihracatçıya; eksik beyan, ertelenmiş kontrol, kısmi teminat, götürü
teminat uygulamaları gibi avantaj ve kolaylıklar sağlayan belgedir. İlgili Gümrük ve
Muhafaza Başmüdürlüğünden alınır.
Performans ve Güvenilirlik Formu
Onaylanmış Kişi Statü Belgesi başvurusunda aranan belgelerden biri olan, başvuru sahibi
firmanın performans ve güvenilirliğinin onaylandığını gösterir belgedir. Üyesi olunan
İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince düzenlenir.
İhracatta kullanılan belgeler ile İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ
kapsamında alınması gereken izinler ve belge/izinlerle ilgili kurum ve kuruluşlar aşağıdaki
tabloda gösterilmiştir.
BELGE/İZİN ADI
İLGİLİ KURULUŞ














A.TR Belgesi
Sanayi/Ticaret Odaları
Afyon ve Haşhaş Kellesi-İhracatımSağlık Bakanlığı
Ankara (Tiftik) Keçisi-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Antika Hediyelik Eşya-Kültür ve Turizm Bakanlığı
ATA Karneleri-Sanayi/Ticaret Odaları
Av Hayvanları İhracatı -Çevre ve Orman Bakanlığı
Bedelsiz İhracat -Gümrük /İhracatçı Birlikleri
Borsa tescil Beyannamesi (Bazı Tarım Ürünlerinde)-Ticaret Borsaları
Boykot/Kara Liste Sertifikası-Sanayi/Ticaret Odaları
CITES Belgesi-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
CITES Belgesi -Çevre Bakanlığı
Çeki Listesi-İhracatçı Firma
Çekirdeksiz Kuru Üzüm Analiz Belgesi-Ekonomi Bakanlığı DTS Bölge Müdürlükleri
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 81
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
































Dahilde İşleme İzin Belgesi-Ekonomi Bakanlığı
Dahilde İşleme İzni-Gümrük Müdürlükleri
Damızlık Büyük ve Küçük Baş Hayvan İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Doğa Mantarı İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Doğa Mantarı İhracatında Hazırlanan Annex II Sertifikası-Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Doğal Arı Balı Analiz Belgesi-Ekonomi Bakanlığı DTS Bölge Müdürlükleri
Doğal Çiçek Soğanları İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Döviz Alım Belgesi-Bankalar/Özel Finans Kurumları
Döviz Beyan Tutanağı-Gümrük Müsteşarlığı
Ekspertiz Raporu-Sanayi/Ticaret Odaları
Et Süt ve Kuru Meyveler Dışında Gıda ve Gıda Ambalaj Maddelerinin İhracatında Gıda
Güvenliği/ Sağlık Sertifikası-Tarım İl Müdürlükleri
EUR.1 Belgesi-Sanayi/Ticaret Odaları
EUR-MED Belgesi-Sanayi/Ticaret Odaları
Faturalar; Proforma Fatura, Resmi Fatura, Orijinal Fatura-İhracatçı Firma
Form A Belgesi-Sanayi/Ticaret Odaları
FSC (Forest Stewardship Council - Orman Koruma Konseyi) Sertifikası-Forest
Stewardship Council (FSC)
Füze Teknolojisi Ekipman, Yazılım, Teknolojisiyle İlgili Malzemeler-Milli Savunma
Bakanlığı
Gözetim Belgesi-Uluslararası Gözetim Şirketleri
Gübre İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Gümrük Beyannamesi -Gümrük Müsteşarlığı
Halı Ekspertiz Raporu-Kültür ve Turizm Bakanlığı
Hariçte İşleme İzin Belgesi-Ekonomi Bakanlığı
Harp, Silah ve Mühimmat İhracatı-Milli Savunma Bakanlığı
Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Helal Belgesi-TSE, Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme ve Sertifikalandırma
Araştırmaları Derneği GİMDES
İmalatçının Analiz Belgesi-İmalatçı Firma/Bağımsız Laboratuarlar
İncir, Yerfıstığı, Fındık, Antepfıstığı gibi ürünlere yönelik sağlık sertifikası-Tarım İl
Müdürlükleri
İşlenmiş Lületaşı İhracatı-Sanayi/Ticaret Odaları
Kayda Bağlı İhracat-İhracatçı Birlikleri
Koli Listesi-İhracatçı Firma
Komisyoncu Alım/Satım Faturaları-Komisyoncu Firma
Konsinye İhracat-İhracatçı Birlikleri
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 82
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri




































Konsolosluk Faturası, Tasdikli Fatura-İlgili Ülkenin Konsolosluğu
Konşimento/Taşıma Belgeleri-Taşımacılık Firması
Kontrol Belgesi-Ekonomi Bakanlığı
Koşer Sertifikası-Türkiye Hahambaşılığı
Kotaya Tabi Ürünlerin İhracatı-İhracatçı Birlikleri
Mavi yüzgeçli orkinos -Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Menşe Şahadetnamesi-Sanayi/Ticaret Odaları
Navlun Faturası-Nakliyeci Firma
Nihai Kullanım Sertifikası-Milli Savunma Bakanlığı, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu vd.
Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyalar-Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Onaylanmış Kişi Statü Belgesi-Gümrük Müsteşarlığı
Orman Ağacı Tohumları-Çevre ve Orman Bakanlığı
Orman Nakliye Tezkeresi-Orman İşletme Müdürlükleri
Özel Fatura-Maliye Bakanlığı
Performans ve Güvenilirlik Formu-İhracatçı Birlikleri
Poliçe-Ticari Bankalar
Radyasyon Analiz Belgesi (Ari Belgesi / Sarı Belgesi)-Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Sigorta Poliçesi-Sigorta Şirketi
Spesifikasyon Belgesi-İmalatçı Firma
Su Ürünleri İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Süt ve Et Ürünleri İçin Sağlık Sertifikası-Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü/Tarım İl
Müdürlükleri/İlçe Tarım Müdürlükleri
Şeker İhracatı-T.C. Şeker Kurumu
Tedarikçi Beyanı-İhracatçı Firma
Tehlikeli Atıkların İhracatı-Çevre ve Orman Bakanlığı
Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddeler, Av Malzemesi vb.-İçişleri Bakanlığıicari Kalite Denetim Yeterlilik Belgesi-Ekonomi Bakanlığı DTS Bölge Müdürlükleri
Ticari Kiralama-Gümrük Müdürlükleri
Tohumlukların İhracatı -Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Transit Ticaret-Türkiye Gümrük Bölgesinden mal transit geçerse, Gümrük Müdürlükleri
Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Uyuşturucu Maddelerin İhracatı-Sağlık Bakanlığı
Veteriner İlaçları İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Wassenaar Düzenlemesi Kapsamı Malzeme-Milli Savunma Bakanlığı
Yaprak Tütün, Tütün Döküntüleri-Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu TAPDK
Yarış Atları İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Yem İhracatı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 83
uzem@moreenstitu.com
More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri
 Zeytin Fidanı-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
More Enstitü UZEM Hizmetleri www.uzemmoreenstitu.com
Sayfa 84
uzem@moreenstitu.com