DIŞ T CARET DIŞ T CARET ve F NANSMANI F

DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI
[ Yeni Mevzuat ]
dr. ferudun kaya
Bu çalışma;
İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri,
Uygulamalı Bilimler Yüksekokulları,
Meslek Yüksekokulları müfredatlarına (MEB – YÖK Müfredatına) uyumlu ders kitabı,
kitabı
İhracat ve ithalat işlemleri ile ilişkili kurum ve kuruluşlar için ise kaynak kitap olarak
hazırlanmıştır.
Öğretim elemanları kitabın power point sunumlarını temin etmek için
Beta Yayınlarına başvurabilirler.
İstanbul,
İstanbul, 2009
2009
Yayın No
: 2176
İşletme-Ekonomi Dizisi : 340
1. Bası – Ağustos 2009 – İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 093 - 0
Copyright© Bu kitabın bu basısı için Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da
özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz.
Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi
zorunludur.
Dizgi
Baskı - Cilt
: Ferudun Kaya
: Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084)
Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4
Bağcılar/İstanbul (0-212) 629 00 01
Kapak Tasarım : Evren Kayhan
Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
SUNUŞ
Türkiye, yaşanan küresel krizlerden etkilenmemek ve sanayileşmiş ülkelerin
ekonomik gelişmişlik seviyelerine ulaşmak adına çeşitli ekonomik politikalar uygulanmakta, küreselleşen dünyada var olan kaynaklarını etkin şekilde değerlendirerek,
dünyadaki stratejik konumunu güçlendirmeye çalışmaktadır.
Güçlü olan ve rakipleri ile fiyat, maliyet, kalite, müşteri memnuniyeti, pazarlama ve dağıtım gibi birçok faktör açısından rekabet edebilenler bu yarışta başarılı
olacaktır. Ancak rekabetin kendine özgü özelliği gereği, sadece belirli bir dönemde
ya da sektörde başarılı olmak kadar bunu belirlenen tüm sektörlerde uzun dönemde
devam ettirebilmek de önemlidir.
Dolayısıyla, Türkiye’nin sürdürülebilir ihracat artışını sağlayacak yapıya ulaşabilmesi için, ilgili kurum ve kuruluşların dış ticaret ile uğraşan işletmelerin rekabet edebilme koşullarını iyileştirme çabalarını yoğunlaştırması kaçınılmazdır.
İhracatçı, ihracat süreci içinde sözleşme aşamasından başlayarak, alıcının borçlandığı tutarı gösteren faturanın, akreditif mektubunun, kambiyo senedinin hazırlanması, malların nakliyesi esnasında malın yüklendiğini kanıtlayan konşimento,
sigorta edildiğini gösteren sigorta belgesi, malın siparişe uygun olduğunu kanıtlayan koli listesi ve çeki listesinin hazırlanması, ülkemiz mevzuatı açısından gümrük
beyannamesinin usulüne uygun şekilde doldurulması, alıcının ülkesinde geçerli
ithalat rejimi açısından gerekli olan menşe şahadetnamesi, A.TR, EUR.1 dolaşım
belgesi ve konsolosluk faturasının alınması gibi malların alıcıya teslimine kadar pek
çok belgenin tam ve eksiksiz doldurulması ve onaylatılması işlerini yapacak kişi
veya kişilerin istihdamı, işlerin planlanması, yürütülmesi ve kontrolünü belli bir
sisteme bağlamak zorundadır. Aksi takdirde dış ticaret işlemlerindeki aksamalar
umulmayan derecede büyük zararlara yol açacaktır.
Çalışma içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler,
değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili
mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada; TCMB, Türk Eximbank, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM), Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), Türkiye Bankalar Birliği ve Üyeleri, Gümrük Müsteşarlığı ve İGEME’nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımı sunarım.
“Dış Ticaret ve Finansmanı” adını taşıyan bu eser, altı yıl süren bir araştırma
ve çalışmanın neticesinde hazırlanmış olup, hazırlanmasında ilk üç baskısı 2006,
2007 ve 2008 yıllarında yayınlanan “Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları” ve 2008 yılında yayınlanan “Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi” başlıklı kitaplardan faydalanılmıştır.
Okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda
daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı eserler hazırlamamda
önemli ölçüde destek vereceği inancındayım. İster öğreten, ister öğrenen ya da isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da
katkı, eserin ilerleyen yıllardaki baskıları için rehber niteliğinde olacaktır.
Bir eseri ortaya koymak sadece yazarın bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini
test etmede her zaman katkılarını gördüğüm öğrencilerime, sektör temsilcilerine ve
bu çalışmadaki “Döviz Türev Ürünler ve İşleyişi” bölümünü yazarak katkıda bulunan Kastamonu Üniversitesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Tolga Ulusoy’a ve
“Forfating” başlıklı konuyu yazarak katkıda bulunan Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Alaplı MYO Öğretim Elemanı Savaş Tekoğlu’na teşekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca akademik yaşantımda desteklerini esirgemeyen saygıdeğer Rektörüm
Prof. Dr. Bektaş Açıkgöz’e, kitabın basımını gerçekleştiren Beta Yayınlarının
sahibi Sayın Seyhan Satar’a ve yöneticisi Erhan Sancı’ya teşekkür borçluyum.
Son olarak, bu eserin hazırlanması sırasında hoşgörü gösteren kızlarıma ve değerli
eşim Aysun’a, sevgilerimi sunuyorum.
Bu çalışma ile uluslararası mevzuat ve dış ticaretin finansmanı bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve dış ticaret alanında faaliyet
gösteren tüm işletmelere bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması
hedeflenmiştir.
Bu eserin Türkiye’nin dış ticaretine ivme kazandırması temennisiyle!
kayaferudun@gmail.com.
dr. ferudun kaya
Eğitimdir ki, bir milleti hür, bağımsız,
şanlı, yüksek bir toplum halinde yaşatır,
veya bir milleti kölelik ve yoksulluğa terk
eder.
M. Kemal ATATÜRK
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ
1. KONU
DIŞ TİCARETİN ÖNEMİ VE GELİŞİM SÜRECİ
GİRİŞ......................................................................................................................................
1. 1. Türkiye Dış Ticaretinin Gelişim Süreci ...............................................................
3
6
2. KONU
İHRACAT İŞLEMLERİ
2. İHRACAT İŞLEMLERİ .................................................................................................. 16
2. 1. İhracat Rejimi Kararı ............................................................................................... 19
2. 1. 1. İhracat Serbestîsi Kararı ve İhracatın Koordinasyonu ..................................... 20
2. 1. 2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi................................................... 21
2. 2. İhracat Türleri ...........................................................................................................
2. 3. İhracat Bedelinin Tahsil Şekilleri ............................................................................
2. 4. İhracat Bedelinin Tahsil Süreleri ............................................................................
2. 5. İhracat Bedelinin Tahsili ..........................................................................................
2. 6. İhracat Denetimleri ..................................................................................................
2. 7. Geçici Depolama Yerlerine Getirilen Eşyaların Bekleme Süreleri .......................
2. 8. Dış Ticaret Sermaye Şirketleri..................................................................................
2. 8. 1. Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin Gelişimi.....................................................
2. 8. 2. Dış Ticaret Sermaye Şirketi Olabilmenin Şartları ...........................................
21
24
24
25
27
28
28
28
28
2. 8. 3. Dış Ticaret Sermaye Şirketi Statüsünün Geri Alınması................................... 29
2. 8. 4. Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin Avantajları................................................. 30
2. 9. İhracatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri ........................................... 30
3. KONU
İTHALAT İŞLEMLERİ
3. İTHALAT İŞLEMLERİ ................................................................................................. 31
3. 1. Genel Esaslar.............................................................................................................. 32
3. 1. 1. İthalatın İşleyiş Süreci ..................................................................................... 35
3. 2. Komisyon Bedellerinin İthalat Bedelinden Mahsubu ............................................
3. 3. İthalat Hesabının Kapatılması..................................................................................
3. 4. İthalat İşlemlerinde Müeyyide Uygulamaları..........................................................
3. 5. İthalat Denetimleri ...................................................................................................
35
36
37
37
3. 6. Kesin İthalat Başvurularında İstenilen Belgeler .................................................... 38
3. 7. Bedelsiz İthalat........................................................................................................... 38
3. 7. 1. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanma Koşulları ......................................... 38
3. 7. 2. Bedelsiz İthalatta Yetkili Gümrük İdareleri.................................................... 40
3. 7. 3. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanamayacak Kimseler............................... 40
3. 7. 4. Bedelsiz İthalata Müracaat Süreleri................................................................ 40
3. 7. 5. Bedelsiz İthalat İzni Verilebilecek Kimseler .................................................. 41
3. 7. 6. Bedelsiz İthalata Müracaatta Aranacak Belgeler ........................................... 41
3. 7. 6. 1. Bedelsiz İthalat Başvurularında İbraz Edilecek Belgeler............... 41
3. 7. 6. 2. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Sürdürülen Ekonomik Bir
Faaliyetin Türkiye Gümrük Bölgesine Naklinin Şartları ve
Müracaatta Aranacak Belgeler ...................................................... 42
3. 7. 6. 3. Bedelsiz İthalat Kapsamında Yurda Getirilecek Olan
Otomobiller İçin Mali Yükümlülükler ve Oranları........................ 42
3. 8. İthalatta Dikkat Edilecek Hususlar......................................................................... 43
3. 9. İthalat Süreci............................................................................................................. 44
3. 10. İthalatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri........................................... 46
4. KONU
KAMBİYO MEVZUATI
4. KAMBİYO MEVZUATI .................................................................................................. 47
4. 1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar................................... 48
4. 1. 1. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Bazı Kavramlar ......................................... 48
4. 1. 2. Türk Parası ve Dövize İlişkin Hükümler .........................................................
4. 1. 3. Sermaye Hareketleri .......................................................................................
4. 1. 4. Usul ve Müşterek Hükümler............................................................................
4. 1. 5. Görünmeyen İşlemler ......................................................................................
4. 1. 5. 1. Görünmeyen İşlemler Listesi...........................................................
4. 1. 5. 2. Merkez Bankası Şubelerince Yapılacak İşlemler ............................
50
53
56
58
58
62
4. 2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi...........................................................
4. 3. Dış Ticaret İşlemlerinde Kambiyo Yükümlülükleri ..............................................
4. 4. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Belgeler..............................................................
4. 4. 1. Döviz Alım Belgesi (DAB) .............................................................................
4. 4. 2. Döviz Satım Belgesi (DSB).............................................................................
4. 4. 3. Türk Parası Transfer Bildirim Formu .............................................................
62
63
63
63
64
65
4. 4. 4. Kambiyo Senedi / (The Bill of Exchange)....................................................... 66
5. KONU
DIŞ TİCARETTE KULLANILAN ÖDEME ŞEKİLLERİ
5. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN ÖDEME ŞEKİLLERİ............................................ 68
5. 1. Peşin Ödeme (Advance Payment/Prepayment) ..........................................................
5. 2. Mal Mukabili Ödeme (Açık Hesap/Open Account) .................................................
5. 3. Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit) ..............................................................
5. 4. Karşı Ticaret (Counter-Trade) ..................................................................................
5. 5. Konsinye İhracat (Konsinyasyon Consıgnatıons)......................................................
5. 6. Mahsuben Ödeme .....................................................................................................
5. 7. Vesaik Mukabili Ödeme/Poliçeli Satış .....................................................................
5. 8. Akreditif (Letter Of Credıt-L/C).................................................................................
5. 8. 1. UCP 600 .........................................................................................................
5. 8. 3. 1. UCP 600 deki Farklılıklar ................................................................
5. 8. 2. Akreditif İşleminin Özellikleri ........................................................................
5. 8. 3. Akreditifin İşlemlerinin Aşamaları..................................................................
5. 8. 4. Akreditif Türleri ..............................................................................................
5. 8. 4. 1. Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif / Revocable.................................
5. 8. 4. 2. Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif / Irrevocable ....................
5. 8. 4. 3. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) ...................................................
5. 8. 4. 4. Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) .............................................
5. 8. 4. 5. Döner (Rotatif) Akreditif (Revolving Credit L/C) ...........................
5. 8. 4. 6. Peşin Ödemeli (Kırmızı Şartlı) Akreditif (Red-Clause L/C) ............
5. 8. 4. 7. Yeşil Şartlı Akreditif (Gren-Clause L/C) .........................................
5. 8. 4. 8. Karşılıklı Akreditif (Back-To-Back L/C) .........................................
5. 8. 4. 9. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) .....................................
5. 8. 4. 10. Garanti Akreditifi / Teminat Akreditifi (Stand-by Credits) ............
5. 8. 4. 11. Yetki Mektupları ............................................................................
5. 8. 4. 12. Vadeli (Ödenmesi Ertelemeli) Akreditif (Deffered Payment)........
5. 8. 4. 13. Akreditifin Başlıca Faydaları .........................................................
5. 8. 4. 14. Akreditif İşlemlerinde Görülen Başlıca Sorunlar ...........................
68
71
73
74
77
78
79
83
84
84
86
89
90
91
91
91
92
92
92
92
93
93
93
94
94
94
95
6. KONU
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE SÖZLEŞMENİN ÖNEMİ
6. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE SÖZLEŞMENİN ÖNEMİ.......................................
6. 1. Dış Ticarette Uyuşmazlıkların Uluslararası Tahkim Yöntemi ile Çözümü ..........
6. 2. Tahkim Çeşitleri ........................................................................................................
6. 2. 1. Geçici (Ad Hoc) Tahkim .................................................................................
6. 2. 2. Kurumsal Tahkim............................................................................................
6. 2. 2. 1. Kurumsal Tahkimin Başlıca Görevleri.............................................
96
97
98
98
98
98
7. KONU
ULUSLARARASI TESLİM ŞEKİLLERİ VE KURALLAR: INCOTERMS
7. ULUSLARARASI TESLİM ŞEKİLLERİ VE KURALLAR: INCOTERMS .............. 99
7. 1. Dış Ticaret İşlemlerinde Teslim Şekilleri ...............................................................
7. 1. 1. Ticari İşletmede Teslim / Ex Works (EXW)....................................................
7. 1. 2. Taşıyıcıya Teslim / Free CARRIER (FCA) .....................................................
7. 1. 3. Gemi Doğrultusunda Teslim / Free Alongside Ship (FAS) .............................
7. 1. 4. Gemi Bordasında Teslim / Free on Board (FOB) ............................................
7. 1. 5. Mal Bedeli veya Navlun / Cost and Freight (CFR)..........................................
7. 1. 6. Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun / Cost, Insurance and Freight (CIF) ...............
7. 1. 7. Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim / Carriage Paid To (CPT)...................
7. 1. 8. Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim/
Carriage and Insurance Paid To (CIP) ............................................................
7. 1. 9. Sınırda Teslim/ Delivered At Frontier (DAF) ..................................................
7. 1. 10. Gemide Teslim/ Delivered Ex Ship (DES) ....................................................
7. 1. 11. Rıhtımda Teslim (Gümrük Vergi ve Harçları Ödenmiş Olarak)/
Delivered Ex Quay (Duty Paid) (DEQ) .........................................................
7. 1. 12. Gümrük Resmi Ödenmemiş Olarak Teslim/
Delivered Duty Unpaid (DDU) ......................................................................
7. 1. 13. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim / Delivered Duty Paid (DDP) ........
101
102
102
103
104
105
105
106
107
107
108
109
110
111
8. KONU
GÜMRÜK REJİMLERİ
8. GÜMRÜK REJİMLERİ ................................................................................................... 113
8. 1. İhracat Rejimi ............................................................................................................
8. 1. 1. İhracat Sayılan Satış ve Teslimler....................................................................
8. 1. 2. Vergi, Resim ve Harç İstisnası.........................................................................
8. 1. 3. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması.................................................................
8. 2. Dâhilde İşleme Rejimi ...............................................................................................
8. 2. 1. Dâhilde İşleme İzin Belgesinin Esasları...........................................................
114
115
115
116
117
117
8. 2. 2. Dâhilde İşleme Rejimi ile İlişkili Kuruluşlar ...................................................
8. 2. 3. Dâhilde İşleme İzin Belgesinin Alınması ........................................................
8. 2. 4. Dâhilde İşleme İzin Belgelerinin Süresi .........................................................
8. 2. 5. Dâhilde İşleme İzin Belgelerinin Kapatılması ...............................................
8. 2. 6. Dâhilde İşleme İzin Belgesi Kapsamında Yurt İçi Alımlar..............................
8. 3. Gümrük Antrepo Rejimi...........................................................................................
8. 4. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi................................................................
8. 5. Geçici İthalat Rejimi..................................................................................................
8. 6. Hariçte İşleme Rejimi................................................................................................
8. 7. Transit Rejimi ............................................................................................................
8. 8. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi..................................................................................
119
119
119
120
120
121
126
127
130
133
135
9. KONU
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİ DESTEKLEYEN
BAŞLICA KAMU KURULUŞLARI
9. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİ DESTEKLEYEN KAMU KURULUŞLARI .............
9. 1. Dış Ticaret Müsteşarlığı ...........................................................................................
9. 2. Türk Exımbank..........................................................................................................
9. 3. İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME) ..........................................................
9. 3. 1. İGEME Faaliyetleri .........................................................................................
9. 3. 2. İGEME İl Temsilcilikleri.................................................................................
141
141
143
144
145
145
10. KONU
DIŞ TİCARETTE DEVLET YARDIMLARI MEVZUATI
10. DIŞ TİCARETTE DEVLET YARDIMLARI MEVZUATI......................................... 147
10. 1. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararının Amacı..................................... 149
10. 2. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kapsamında Yer Alan Başlıca Tanımlar 149
10. 3. Başlıca Devlet Yardımları ................................................................................... 150
10. 3. 1. Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi ....... 151
10. 3. 2. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi ...................................................... 151
10. 3. 3. Araştırma- Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı................................................. 152
10. 3. 4. İstihdam Yardımı ................................................................................... 154
10. 3. 5. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi......................................... 155
10. 3. 6. Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin
Desteklenmesi ........................................................................................ 156
10. 3. 7. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Türk Ürünlerinin Yurtdışında
Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve Turqualıty®’nin
Desteklenmesi ....................................................................................... 157
10. 3. 8. Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği................................................ 159
10. 3. 9. Eğitim ve Danışmanlık Yardımı ............................................................ 160
11. KONU
SERBEST BÖLGELER VE SINIR TİCARET MERKEZLERİ
11. SERBEST BÖLGELER VE SINIR TİCARET MERKEZLERİ ................................ 161
11. 1. Serbest Bölgeler ...................................................................................................
11. 1. 1. Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar ...........
11. 1. 2. Serbest Bölgelerin İşlevleri .......................................................................
11. 1. 3. Türkiye’de Bulunan Serbest Bölgeler .......................................................
11. 1. 4. Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar ...................................
11. 1. 5. Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru İşlemleri....
161
162
162
162
163
165
11. 2. Sınır Ticaret Merkezleri (STM) ........................................................................ 167
12. KONU
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI
12. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI ................................ 168
12. 1. Gümrük Vergileri................................................................................................ 168
12. 1. 1. Eşyanın Gümrük Kıymeti ...................................................................... 170
12. 1. 2. İhtisas Gümrüğü..................................................................................... 171
12. 2. Dış Ticaret İşlemlerinde KDV Uygulamaları ...................................................
12. 2. 1. İthalatta Gümrük Vergileri.....................................................................
12. 2. 1. 1. İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması ...................................
12. 2. 2. İhracat İşlemlerinde KDV Uygulaması ..................................................
12. 2. 2. 1. İhracat Teslimi ve Yurtdışındaki Müşteriler İçin Yapılan
Hizmetler................................................................................
12. 2. 2. 2. KDV’nin İade İşlemleri..........................................................
12. 2. 2. 3. İhracat İstisnasından Doğan KDV’nin İadesi İçin Aranılan
Belgeler ..................................................................................
12. 2. 3. Gümrük İdarelerince Alınan Katma Değer Vergisine İlişkin Hükümler .......
12. 3. Anti Damping Vergisi ve Telafi Edici Vergi .....................................................
12. 4. Dâhilde İşleme İzin Belgesi .................................................................................
12. 5. Yolcu İşlemleri.....................................................................................................
12. 5. 1. Yolcuların Beraberinde Getirebilecekleri ya da Götürebilecekleri
Para ve/veya Ziynet Eşya Miktarı .................................................................
12. 5. 2. Posta Yoluyla Gelen Eşya Muafiyeti ............................................................
12. 5. 3. Hediyelik Eşya Muafiyeti..............................................................................
12. 5. 4. Vergileri Ödenmek Suretiyle Posta Yoluyla veya Yolcu Beraberinde
Eşya Getirilmesi ............................................................................................
12. 5. 5. Zati Eşya Muafiyeti .......................................................................................
171
171
172
173
174
175
178
179
180
180
182
182
182
183
184
185
İkinci
kinci Bölüm
DIŞ TİCARET FİNANSMANI
1. KONU
DIŞ TİCARETİN BAŞLICA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ
1. DIŞ TİCARETİN BAŞLICA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ....................................... 191
1. 1. Türk Eximbank Kredileri ......................................................................................... 194
1. 1. 1. Kısa Vadeli Krediler........................................................................................ 195
1. 1. 2. Orta ve Uzun Vadeli Krediler ......................................................................... 195
1. 1. 2. 1. Orta ve Uzun Vadeli İhracatta Sevkıyat Öncesi Finansman............. 196
1. 1. 2. 2. Orta ve Uzun Vadeli İhracatta Sevkıyat Sonrası Finansman............ 197
1. 1. 2. 3. Ülke Kredi / Garanti Programları..................................................... 197
1. 2. Ticari Bankalardan Sağlanan İhracat Kredileri................................................. 197
1. 3. Prefinansman Kredileri ........................................................................................ 198
1. 3. 1. Prefinansman Kredisinin Temini ................................................................. 199
1. 3. 2. Prefinansman Kredisinin Kullanımı............................................................ 199
1. 3. 3. Prefinansman Kredilerinin Vadesi .............................................................. 200
1. 3. 4. Prefinansman Kredilerinin Devri ................................................................ 200
1. 3. 4. 1. Aktarım ........................................................................................ 201
1. 3. 5. Prefinansman Kredilerinin Ödenmesi (Kapatılması) .................................. 201
1. 3. 5. 1. Prefinansmanın Mahsup Suretiyle Ödenmesi............................... 201
1. 3. 5. 1. 1. İhracat Bedelleri İle Mahsup Edilmek Suretiyle
Ödenmesi.................................................................. 201
1.3. 5. 1. 2. Döviz Kazandırıcı Hizmet Bedelleriyle Mahsup
Edilmek Suretiyle Ödeme.......................................... 203
1.3. 5. 1. 3. Prefinansman Kredisinin İhracat, Belge Kapsamındaki
İhracat Sayılan Satış ve Teslimler İle Döviz Kazandırıcı
Faaliyetlere İlişkin Bedellerle Tasfiyesi .................... 203
1. 4. Karşı Ticaret / (Counter-Trade) .......................................................................... 204
1. 4. 1. Karşı Ticaretin Çeşitleri ............................................................................... 205
1. 4. 2. Karşı Ticaretin Faydaları ve Sakıncaları ...................................................... 207
1. 5. Teminat Mektupları .............................................................................................. 208
1. 5. 1. Teminat Mektubunun Tarafları .................................................................... 211
1. 5. 2. Stand By L/C – Garanti Akreditifleri (Şarta Bağlı Teminat Mektubu) ...... 212
1. 5. 3. Teminat Mektubunun Tazmini..................................................................... 213
1. 5. 4. Bankanın Sorumluluğunun Sona Ermesi ..................................................... 213
1. 5. 5. Dış Ticarette Kullanılan Garanti (Teminat) Mektupları............................... 213
1. 5. 5. 1. Harici Garanti............................................................................... 214
1. 5. 5. 2. Kontrgaranti (Counterguarantee) .................................................
1. 6. Yurtdışı İhracat Kredi Kurumlarından Sağlanan Krediler - (ECA) ................
1. 6. 1. Başlıca ECA Kuruluşları..............................................................................
1. 6. 2. GSM Kredisi ................................................................................................
1. 6. 3. US Exim Kredisi ..........................................................................................
1. 6. 4. Hermes Kredileri..........................................................................................
1. 7. Finansal Kiralama (Leasing) ...............................................................................
1. 7. 1. Leasing Nedir? .............................................................................................
1. 7. 2. Tarafları .......................................................................................................
1. 7. 3. Leasing Türleri.............................................................................................
1. 7. 4. Leasing'e Konu Olabilecek Mallar...............................................................
1. 7. 5. Leasing'in Avantajları .................................................................................
1. 7. 6. Mevzuat ve Değişiklikler .............................................................................
215
216
219
219
220
220
220
221
223
223
224
225
228
1. 7. 7. Leasing’in Yasal Ana Unsurları................................................................... 229
1. 8. Faktöring................................................................................................................ 234
1. 8. 1. Faktöring Şirketlerin Yapamayacakları İş ve İşlemler ................................. 238
1. 8. 2. Faktöring İşlemi Yapmaya Uygun Başlıca Sektörler ................................... 238
1. 8. 3. Faktöringin Maliyeti .................................................................................... 238
1. 8. 4. Faktöring İşleyişi ......................................................................................... 239
1. 8. 5. Faktöringin Türleri....................................................................................... 240
1. 8. 5. 1. Yurtiçi Faktöring.......................................................................... 240
1. 8. 5. 1. 1. Yurtiçi Faktöring Yoluyla Sağlanacak Avantajlar.... 240
1. 8. 5. 2. Yurtdışı Faktöring ........................................................................ 241
1. 8. 5. 2. 1. İhracat Faktöring ...................................................... 241
1. 8. 5. 2. 1. 1. İhracat Faktöring’i Türleri .................................... 242
1. 8. 5. 2. 1. 2. İhracat Faktöring’i Yoluyla Sağlanacak Avantajlar 242
1. 8. 5. 2. 2. İthalat Faktöring ....................................................... 243
1. 8. 5. 2. 2. 1. İthalat Faktöring’i Yoluyla Sağlanacak Avantajlar 243
1. 8. 6. Faktöring - Bankacılık İlişkileri ...................................................................
1. 9. Forfaiting................................................................................................................
1. 9. 1. Forfaiting İşleminin İşleyişi .........................................................................
1. 9. 2. Forfaiting İşleminin Yürütülmesi.................................................................
1. 9. 3. Forfaiting İşleminde Aranan Garantiler .......................................................
1. 9. 4. Forfaiting Finansmanında Riskler................................................................
1. 9. 5. Forfaiting Finansmanının Taraflara Maliyeti ...............................................
1. 9. 6. Forfaiting Finansmanının Taraflara Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar
1. 9. 6. 1. İhracatçıya Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar.......................
1. 9. 6. 2. İthalatçıya Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar........................
1. 9. 6. 3. Forfaiter’e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar .......................
1. 9. 6. 4. Garantör’e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar .......................
243
244
244
245
247
247
248
249
249
249
249
250
1. 9. 7. Türkiye'de Forfaiting Uygulaması ...............................................................
1. 10. IBAN (International Bank Account Number)...................................................
1. 10. 1. IBAN’ın Hesap Sahiplerine Sağladığı Kolaylıklar ....................................
1. 10. 2. IBAN Kullanımı.........................................................................................
1. 10. 3. IBAN Standardı (IBAN Nasıl Oluşturulur?)..............................................
1. 10. 4. IBAN’ın Elektronik Ortamda ve Kâğıt Ortamındaki Gösterilişi................
250
250
251
251
252
253
Üçüncü Bölüm
TÜREV ÜRÜNLER VE İŞLEYİŞİ
1. KONU
TÜREV ÜRÜNLER VE İŞLEYİŞİ
1. TÜREV ÜRÜNLER VE İŞLEYİŞİ .................................................................................. 257
1. 1. Futures (Vadeli İşlemler) ..........................................................................................
1. 1. 1. Future Piyasaların Özellikleri..........................................................................
1. 1. 2. Yapılacak Olan Kontrat İçin Gerekli Şartlar ...................................................
1. 1. 3. Takasodası (Clearing House)...........................................................................
1. 1. 4. Future İşlemlerde Yükümlülükler....................................................................
1. 1. 4. 1. Başlangıç Teminatı (İnitial Margin).................................................
1. 1. 4. 2. Devamlılık Teminatı (Maintenance Margin)....................................
1. 1. 4. 3. Değişim Teminatı (Variation Margin)..............................................
1. 1. 5. Future Piyasaların Amacı ................................................................................
1. 1. 6. Future Piyasaların İşleyişi ...............................................................................
1. 1. 6. 1. Vadeli İşlemlerde Yatırımcı Türleri .................................................
1. 1. 6. 2. Bir future borsasında işlemler nasıl yapılır.......................................
1. 1. 6. 3. Vadeli İşlem Sözleşmesinin Sonlandırılması ...................................
1. 1. 7. Future Piyasalarda Sözleşme Türleri ...............................................................
258
258
259
260
261
261
261
261
262
263
263
263
264
265
1. 2. SWAP..........................................................................................................................
1. 2. 1. Swap Piyasaları ve İşlemleri............................................................................
1. 2. 2. Swap Piyasalarının İşleyişi..............................................................................
1. 2. 3. Swap Çeşitleri .................................................................................................
265
265
265
267
1. 2. 3. 1. Faiz Swapları ...................................................................................
1. 2. 3. 2. Para Swapları ...................................................................................
1. 2. 3. 3. Swap Opsiyonları (Swaptions).........................................................
1. 2. 4. Swaplarda Riskler............................................................................................
1. 2. 5. Swapların Yararları .........................................................................................
1. 3. Forward Piyasaları ...................................................................................................
1. 3. 1. Forward Piyasanın İşleyişi...............................................................................
1. 3. 2. Forward Çeşitleri.............................................................................................
267
268
268
269
270
270
271
272
1. 4. Opsiyon Piyasaları ....................................................................................................
1. 4. 1. Opsiyonlar ile İlgili Kavramlar........................................................................
1. 4. 2. Opsiyon Çeşitleri.............................................................................................
1. 4. 2. 1. Alım (Call) Opsiyonları ve Opsiyonun Alım ve Satımı ...................
275
276
277
278
1. 4. 2. 2. Satım (Put) Opsiyonları ve Opsiyonun Alım ve Satımı .................. 282
1. 4. 3. Opsiyon Piyasalarının Katılımcıları ................................................................ 285
1. 4. 3. 1. Riskten Kaçınanlar (Hedgers) .......................................................... 285
1. 4. 3. 2. Spekülatörler (Speculators) .............................................................. 286
1. 4. 3. 3. Arbitrajcılar (Arbitrage) ................................................................... 286
1. 4. 4. Opsiyon Piyasalarında Teminatlar................................................................... 286
1. 4. 5. Opsiyon Alım-Satım Stratejileri ...................................................................... 287
1. 4. 5. 1. Örtülü Alım (Varlık Alımı Yap-Varlık Üzerine Yazılmış
Opsiyonu Sat) İşlemi........................................................................ 287
1.4. 5. 2. Korumalı Satım (Varlık Al-Varlık Üzerine Yazılmış Satım
Opsiyonu Al) İşlemi .......................................................................... 287
1. 4. 5. 3. Açığa Korumalı (Varlığı Açığa Sat-Varlık Üzerine Yazılmış Alım
Opsiyonu Satın Al) İşlem................................................................. 288
1. 4. 6. Opsiyon Fiyatlandırılması ve Temel Varsayımlar ........................................... 288
1. 4. 6. 1. Binom Opsiyon Fiyatlandırma Modeli (Binomial Option Pricing Model 289
1. 4. 6. 2. Black-Scholes Opsiyon Fiyatlandırma Modeli................................. 289
2. KONU
VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI – VOB
2. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası - VOB........................................................................... 291
2. 1. Vadeli İşlem Piyasalarının Temel Fonksiyonları ....................................................
2. 2. Vadeli İşlem Piyasalarının Tarihi Gelişimi.............................................................
2. 3. Vadeli İşlem Sözleşmesi Yapılmasındaki Temel Amaçlar......................................
2. 3. 1. Korunma..........................................................................................................
2. 3. 1. 1. Korunma Türleri ..............................................................................
2. 3. 1. 1. 1. Uzun Pozisyonlu Korunma...........................................
2. 3. 1. 1. 2. Kısa Pozisyonlu Korunma ............................................
2. 3. 1. 1. 3. Çapraz Korunma...........................................................
2. 3. 2. Yatırım ...........................................................................................................
2. 3. 3. Arbitraj ...........................................................................................................
2. 4. Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Kullanılan Başlıca Terimler ...................................
294
294
296
296
296
296
297
298
298
298
299
2. 5. Pazarlar ......................................................................................................................
2. 5. 1. VOBİS (İşlem Sistemi)....................................................................................
2. 6. İşlem Yöntemleri........................................................................................................
2. 7. İşlem Teminatları.......................................................................................................
2. 7. 1. İşlem Teminatı Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler.....................................
2. 7. 2. İşlem Teminatı Kompozisyonu........................................................................
2. 7. 3. İşlem Teminatlarının Değerlerinin Güncellenmesi..........................................
2. 8. Takas Esasları ............................................................................................................
2. 8. 1. Takasbank........................................................................................................
2. 8. 2. Takas Kurumunun İşlevi .................................................................................
2. 8. 3. Takas süreleri ..................................................................................................
2. 9. Temerrüt.....................................................................................................................
2. 9. 1. Teminat Tamamlama Çağrısı ..........................................................................
305
306
307
307
308
308
308
309
309
309
310
310
310
2. 10. Garanti Fonu............................................................................................................ 311
2. 11. Fiyat Sabitleme Seansları ........................................................................................ 312
2. 12. Hesap Tipleri............................................................................................................
2. 13. Piyasa Yapıcılığı.......................................................................................................
2. 14. VOB’da İşlem Gören Sözleşmeler ve Piyasanın İşleyişi .......................................
2. 14. 1. Sözleşme Kodları .......................................................................................
2. 14. 2. VOB’da İşlemler ........................................................................................
2. 14. 3. VOB’da Emir .............................................................................................
2. 14. 3. 1. VOB’da Emir Yöntemleri ......................................................
2. 14. 3. 2. Emir Türleri............................................................................
2. 14. 3. 3. Emir Süreleri ..........................................................................
313
313
315
315
317
318
318
319
319
2. 15. Vadeli İşlem Sözleşmelerine Bir Örnek ................................................................. 320
2. 16. VOB İle Korunma İşlemi Örnekleri....................................................................... 324
2. 16. 1. Döviz vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak yapılan korunma işlemi örneği .. 324
2. 16. 2. Faiz vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak yapılan korunma işlemine örneği . 325
2. 16. 3. Endeks vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak yapılan korunma işlemi örneği 327
EKLER................................................................................................................... 329
1. Başlıca Ekonomik Göstergeler .................................................................................
2. Dış Ticaret Değerleri .................................................................................................
3. Kamu Finansmanı......................................................................................................
4. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İhracat ................................
5. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İthalat.................................
6. Ödemeler Dengesi .....................................................................................................
7. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre İhracat ..............................
8. En Çok İhracat Yapılan Ülkeler ................................................................................
9. En Çok İthalat Yapılan Ülkeler .................................................................................
10. Ülke Gruplarına Göre Yıllık İthalat ........................................................................
11. Ülke Gruplarına Göre Yıllık İhracat .......................................................................
12. İhraç değeri yüksek maddeler..................................................................................
13. İthal Değeri Yüksek Maddeler.................................................................................
14. Ülkeler İtibarı İle İzin Verilen Yabancı Sermaye ....................................................
15. İhracatımızda İlk 20 Fasıl .....................................................................................
16. İthalatımızdaki İlk 20 Fasıl....................................................................................
17. Bölgeler İtibariyle İhracat ......................................................................................
18. Bölgeler İtibariyle İthalat.........................................................................................
19. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına (Gegs) Göre İhracat ............................
20. Türkiye’den İhracı Yasak Mallar Listesi .................................................................
21. Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi.....................................................
22. Ülkeler İtibarı İle İzin Verilen Yabancı Sermaye ....................................................
23. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Listesi......................................................................
331
331
332
332
332
333
334
334
335
335
336
336
337
337
338
338
339
339
339
340
341
342
343
KAYNAKÇA ......................................................................................................... 345
KISALTMALAR
AB:
Avrupa Birliği
BSMV:
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
C/H:
Cari Hesap
DAB:
Bankalarca Düzenlenen Döviz Alım Belgesi
DBT:
Döviz Beyan Tutanağı
DFİF:
Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu
DİİB:
Dâhilde İşleme İzin Belgesi
DSB:
Bankalarca Düzenlenen Döviz Satım Belgesi
DTH:
Döviz Tevdiat Hesabı
EXİMBANK:
Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ
GB:
Gümrük Beyannamesi
GKS:
Genel Kredi Sözleşmesi
KDV:
Katma Değer Vergisi
KGV:
Kambiyo Gider Vergisi
KKDF:
Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu
MÜSTEŞARLIK:
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı
TCMB:
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
TEBLİĞ:
İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı
Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkındaki Tebliğ
TL:
Türk Lirası
TPKK:
Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı
TPTB
Türk Parası Transfer Belgesi
USD:
Amerikan Doları