Ways of Implementing the EU Directives on Violence against Women, Children and Youth: Good Practices and Recommendations Proje, Ljubljana Üniversitesi, Fen Bilimleri Fakültesi, Slovenya tarafından aşağıdaki 10 ortak organizasyon işbirliği ile yönetilmiştir: – Eşit Fırsatlar Ulusal Merkezi, Slovakya – Eşitlik Geliştirme Merkezi, Litvanya – Eşitlik ve Çoğulcuğa Destek Derneği Vita Activa, Slovenya – Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü, Letonya Üniversitesi, Letonya – Görme Engelliler Yardımlaşma Kuruluşu, Polonya – İnsan Haklarını Teşvik Organizasyonu, Malta – Kıbrıs Üniversitesi – Patriarşi ile Mücadele Edenler Derneği (PATENT), Macaristan – Symfiliosi//Uzlaşma, Kıbrıs – Tartu Üniversitesi, Sosyoloji ve Sosyal Politika Enstitüsü, Estonya Araştırma: 2004 Katılımcı AB ülkelerinde kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddet hakkındaki politikalar ÖNERİLER Aşağıdaki öneriler, 10 2004 katılımcı AB ülkesinde kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddet ile ilgili yasalar hakkındaki araştırmanın sonuçlarıdır. Ulusal uygulamalar ile hakkındaki tüzel dokümanların etkisine özel önem verilmiştir. Araştırma, Ways of Implementing the EU Directives on Violence against Women, Children and Youth: Good Practices and Recommendations (Kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddet hakkında AB yönergelerini gerçekleştirmenin yolları: Başarılı uygulamalar ve öneriler) isimli 2 yıllık proje tarafından yönetilmiş ve finansal olarak Avrupa Komisyonu’nun Daphne II Programı tarafından desteklenmiştir. Kadınlar, çocuklar ve gençlere uygulanan şiddete karşı düzenlenmiş olan yasalar, Çek Cumhuriyeti, Kıbrıs, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya için, 1991–2006 yılları arasındaki süreç dahilinde araştırılmış ve analiz edilmiştir. Ljubljana Üniversitesi’ndeki araştırma grubu tarafından yapılan analizin temelini oluşturan bilgi ve veriler bu ülkelerdeki ortak organizasyonlar tarafından sağlanmıştır. Araştırmanın ön sonuçları, 20–22 Mart 2009 tarihinde Ljubljana’da gerçekleşen konferansta, Avrupa’nın dört bir köşesinden katılmış olan yüzden fazla uzman tarafından tartışılmıştır. Projenin sonuçları, Violence in the EU Examined isimli kitapta yayınlanmıştır. Kitabın elektronik sürümü (İngilizce) ve broşür (Arnavutça, Çekçe, Estonyaca, Hırvatça, İngilizce, Letonyaca, Litvanyaca, Macarca, Makedonca, Polonyaca, Slovakça, Slovenyaca, Türkçe ve Yunanca), projenin internet sayfasından yüklenebilir ya da mail ile sipariş verilebilir. Projenin internet sayfası: http://www.ff.uni-lj.si/fakulteta/Dejavnosti/ZIFF/ DAPHNEeng/home.html İletişim: daphne@ff.uni-lj.si Edited by Iztok Šori © University of Ljubljana, Faculty of Arts, 2009 Önsöz Bu broşür, kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddetin değişik şekilleri ile nasıl baş edilmesi gerektiği ile ilgili öneriler sunmaktadır. Bahsedilen şekiller: fiziksel, psikolojik, ekonomik, cinsel, toplumsal, hane içi ve yakın ilişki şiddeti, cinsel taciz, kadın genital bozulmaları, onur adına işlenmiş olan suçlar, insan kaçakçılığı, cinsel istismar, çocuk fuhşu, çocuk pornosu ve fiziksel ceza. University of Ljubljana GENEL ÖNERİLER BELİRLİ ÖNERİLER Yasal Mevzuat Hizmetler ve destekler Toplumsal Cinsiyet bakış açısı, yasal mevzuata dâhil edilmelidir. Bundan dolayı, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet hükümlerde yer almalı ve kanunun değişik alanlarının taslak oluşturma ve yürütme aşamalarında dikkate alınmalıdır. Kadınlara, çocuklara, gençlere ve değişik sosyal gruplara uygulanan şiddetin değişik şekillerinin kesişimi değerlendirilmelidir. Ekonomik ve psikolojik şiddet ve ihmal, fiziksel şiddet ile aynı ciddiyetle değerlendirilmelidir. Göçmenlerin, engellilerin, bağımlıların, Romen ve diğer grupların özel durumu göz önüne alınmalı ve ayrımcı olmayan bir yöntem ile değerlendirilmelidir. Kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddetin her şeklinin emredici yaptırımlar gerçekleştirilmelidir. Politikaların düzenlenmesi ve gerekli hizmetlerin sağlanması konusunda, STK’ların (Sivil Toplum Kuruluşu) bütçeleme ve ilgili mekanizmaları şeffaf olmalı ve yasalar tarafından düzenlenmelidir. Yasal bağlayıcı dokümanların eksik olduğu durumlarda karar verici kişiler bağlılıklarını, STK’lar ile işbirliğinin şeffaf kurallarını içeren özel işbirliği anlaşmaları imzalayarak gösterebilirler. Yeni teknolojiler şiddet için yeni bir alan oluşturmaktadır ve yasalarda, özellikle şiddet uygulama, filme alınmış çocuk cinsel tacizi ve takip etme konularında değerlendirilmelidir. Bu problemleri anlayabilmek için, daha iyi bir eğitim ve yeni teknolojiler hakkında artan bir farkındalık geliştirmek çok önemlidir. Uyarlanmış bütün kanun ve kural evraklarının uygulamaya geçirilmesi devamlı olarak izlenmeli ve değerlendirilmelidir. Devam eden aşamalarda mevcut kurallar değerlendirmenin sonuçları doğrultusunda değiştirilmelidir. AB yasalarından yükümlülükler uygulamaya geçirilirken, uluslararası kongre karar alıcıları sadece minimal standartları temsil ettiklerini, seviyenin artırılması ve kapsamlı, değişik sektörleri içeren; kanunlar, medya kampanyaları, araştırmalar ve mağdurlar için eğitim ve hizmetler ile kuşatılmış işbirliği stratejilerinin ayrıntılı olarak hazırlanması gerektiğinin farkında olmalılardır. Yetkili otoriteler, şiddet mağdurları için, kullanılmaya hazır yerleşim alanları, telefonda yardım isteme hatları ve şiddetin değişik şekillerine maruz kalmış ve değişik bölgelerde bulunan mağdurlara özel hazırlanmış diğer destek programları ile başlayarak, servisler hakkında merkez bir veri tabanı yönetmelidirler. Şiddet mağdurları için güvenli ve ulaşılabilir yerleşim alanlarının sağlanması, daha etkili yetkilendirme ve mağdurların rehabilitasyonu için son derece önemli olduğundan, STK’lar kadar Devlet tarafından da gerçekleştirilmelidir. Devlet enstitüleri, her 10.000 kişi için, şiddet mağdurlarına sağlanan yerleşim alanları için birim başına (yataklar ve odalar) veri toplamalıdır. Bu konuda, AB tavsiyeleri de değiştirilmelidir. Şiddet mağduru kadınlara, çocuklara ve gençlere özel, psikolojik ve yasal destek sunmak için donanımlı çalışanların bulunduğu iyi kamulaştırılmış 24 saat hizmet veren ücretsiz telefonla hizmet destek yardım hatları kurulmalıdır. İnsan ticareti mağdurları ve göçmen kadınlar için mağdurun ana dilinde destek sağlanmalıdır; bu bakımdan geniş alana hizmet veren bir AB telefonla yardım destek hattı çok uygun olacaktır. Şiddet mağdurlarına özel destek programları için devamlı ve bağımsız değerlendirme başlatılmalı ve sonuç olarak, hizmet sağlayanlar için ortak ulusal ve AB standartları geliştirilmelidir. Mağdurların kurallar ve hizmetlerin gelişimi ve değerlendirilmesindeki katılımı desteklenmeli ve teşvik edilmelidir. Şiddet mağduru kadın, çocuk ve gençlerin ihtiyaçlarına verilen tutarlı karşılıklar sağlanması amacıyla aracılık stratejileri geliştirilmelidir. İkincil Haksızlığa Uğrama (Mağduriyet) İkincil haksızlığa uğramanın engellenmesi için, mağdurların haklarının yasal yargılama usullerinde belirtilmesi gerekmektedir. Mağdurun –çocuk ya da yetişkin olmasından bağımsız olarak- sadece bir kere sorgulanmaya (kayıtlı beyanname kullanılarak) ve mağdur eden kişi ile karşılaşmamaya ve yeterli ve uygun bir uzman eşliğinde sorgulanmaya hakkı olmalıdır. Eğitimler Özellikle polis merkezinde, savcılıkta, mahkemede, sosyal hizmetlerde, eğitim ve sağlık enstitülerinde çalışan kişileri hedef alan, değişik kurumlar için ve şiddetin değişik şekillerine özel normal ve zorunlu eğitimler başlatılmalıdır. Toplumsal cinsiyet bakış açısı eğitimlere ve devlet kurum ve kuruluşlarını da içeren geniş bir alanı kapsayan kurumları hedefleyen farkındalık artırma programlarına dâhil edilmelidir. Veri toplama Kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddet ile ilgili, polisten, adli makamlardan, mahkemelerden, okullardan, sosyal ve diğer enstitülerden gelen verileri de içeren merkez veri toplama işlemi ulusal aşamada yönetilmelidir. En aşağı seviyede toplumsal cinsiyet, yaş, eğitim durumu, vatandaşlık, mağdur ve mağdur eden arasındaki ilişki ve şiddetin cinsi hakkında veri toplanmalıdır. Yasal prosedürlerdeki aşınma oranları ayrıca izlenmelidir. Ulusal aksiyon planları Kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddetin değişik şekilleri ile ilgili normal ulusal aksiyon planları kararlaştırılmalı, yürütülmeli ve izlenmelidir. Değerlendirme mekanizmaları ve ilerleme aşamasındaki raporlamalar kadar belirli kurumların asıl amaçları, öncelikleri, stratejileri ve sorumlulukları da bu planların içsel kısımları olarak yer almalıdır. Kampanyalar Kadınlara, çocuklara ve gençlere uygulanan şiddete karşı olan kampanyalar, yasal alanyazını anlama ve mağdurların haklarına daha odaklı olmalıdır. Aile içi çocuklara şiddet, çocukların cinsel istismarı, fuhuş, genç kadınlara karşı cinsel şiddet, cinsel taciz, tecavüz, zorla yaptırılan/planlanan istek dışı evlilikler kadın genital bozulması ve kadın öldürme suçu gibi belirli şekillerdeki şiddet daha fazla önemsenen bir tavırla belirlenmelidir. Araştırma Uzmanlaşmış ve odaklı araştırmalar yönetilmeli ve tatmin edici bir bütçe ile desteklenmelidir. Yetersiz bir şekilde araştırılmış çok sayıda alan bulunmaktadır: mağdurlara sunulan hizmeti kalitesi ve sonuçları, evli eşler arasında tecavüz, evli olmayan çiftler arasında şiddet, aynı cins ilişkilerde şiddet, ekonomik ve psikolojik şiddet, şiddet ve etnik köken, yaşlı ve genç kişiler arasında planlanmış ve zorla, istek dışı gerçekleşen evlilik, onurunu koruma adına işlenen suçlar (namus suçları), kadın genital bozulması, cinsel amaçlı yapılan turistik geziler, mail yoluyla evlenmesi sağlanan kadınlar, görev sahibi askeri görevliler ve insan satıcılığı, fuhşa zorlayan taraflar, çocuk satıcılığı, tek başına yaşamak zorunda olan çocuklar, cinsel taciz ve doğrudan ya da dolaylı olarak şiddet gören çocuklar, boşanma ya da ayrılma sonrasında şiddet görmeye devam eden kadınlar ve çocuklar. Evli çiftler arasında tecavüz ile ilgili zorunlu yasal kovuşturma mağdurun yararına olacak şekilde dikkatlice incelenmelidir ve incelemenin sonucunda çıkan öneriler taslak haline getirilmelidir. Kadınlara uygulanan şiddet hakkında Şiddete maruz kalmış kadın mağdurlar ve çocukları, uzmanlaşmış kadın servisleri tarafından yetkin destek görmeye ihtiyaç duyarlar. Danışmanlık servisi ve mağdurun üzerindeki idari güç (ebeveyn ile çocuğun arasındaki ilişkiyi ayarlama gücü gibi) aynı kurumun çatısı altında olmamalıdır. Kadın şiddet mağdurları ücretsiz yasal destek ve iş gücü piyasası, devamlı yerleşim ve ek finansal destek konularında özel sosyal destek mekanizmasından yararlanma hakkına sahip olmalıdır. Avrupa Komisyonu tarafından kabul edilen Tatbikat Kodu’nun iş ve işçi sendikası alanlarının uygulanmasının teşvik edilmesi gerekmektedir. Şiddet mağduru göçmen kadınlara yardım ve destek kültürlerarası yetkin çalışanlar tarafından verilmelidir. Şiddet mağduru göçmen kadınların şiddet gördükleri eşlerine bağlı kalmadan oturma izni ve iş gücü piyasasına giriş haklarına sahip olmalıdır. Çocuklara uygulanan şiddet hakkında Yasal olarak, aile içinde şiddet gören çocuklar ile ilgili olarak AB bağlayıcı dokümanları kabul edilmelidir. Şiddetin görgü tanığı olan bir çocuk, yasal olarak aile içi şiddet mağduru olarak kabul edilmelidir. Internet hizmeti sağlayanlar, yetkin otoriteleri, kendi kanallarından yayılmaya çalışılan herhangi yasal olmayan içerikler hakkında uyarmak zorunda olmalıdırlar. İnsan ticareti ve cinsel istismar hakkında İnsan ticareti suçu hakkında yasal yetkili kişilerin suç sorumluluğu (evlilik aracı şirketleri, seyahat şirketleri, gece kulüpleri vb.) güçlendirilmeli ve etkili olarak uygulanmalıdır. Mağdurların kimliklerinin belirlenmesi ile ilgili prosedürler geliştirilmeli ve potansiyel olarak insan ticareti ile karşılaşmış olabilecek bütün gruplar (okullar, sosyal destek servisleri, STK’lar, elçilikler, yurtdışı askeri okullar, polis, savcılık, mahkeme) ile ilgili olarak genel protokoller hazırlanmalıdır. İnsan ticaretinin bütün mağdurları ve fuhuş yapan kadınlar temel servislerden ( barınmalar, tıbbi destek, psikolojik ve sosyal destek, hakları hakkında bilgilendirilme, destek programları, yasal temsil edilme) yararlanmaya, vatandaşlıkları, polis ya da savcılıkla işbirliği yapmalarına bağlı olmadan hak kazanmalıdır. İnsan ticaretine maruz kalmış mağdurlar ve fuhuş yapan kadınlar için kaçış yolları tasarlanmalı ve kaynaklandırılmalıdır.