Esmer Irk ‹nek ve Düvelerde GnRH- PGF 2 alfa

Turk J Vet Anim Sci
28 (2004) 179-184
© TÜB‹TAK
Araflt›rma Makalesi
Esmer Irk ‹nek ve Düvelerde GnRH- PGF 2 alfa-GnRH ve PGF 2 alfa
ile Östrus ve Ovulasyon Senkronizasyonu ve Dölverim Performans›
Faruk ARAL
Harran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Dölerme ve Sun’i Tohumlama Anabilim Dal›, fianl›urfa - TÜRK‹YE
Mehmet ÇOLAK
Hayvanc›l›k Araflt›rma Enstitüsü, Konya - TURK‹YE
Gelifl Tarihi: 19.08.2002
Özet: Bu çal›flma, sadece prostaglandin F2 alfa (PGF2α) ya da gonadotropin-rilizing hormonla (GnRH) birlikte kullanarak östruslar›
ve ovulasyonlar› senkronize edilen Brown Swiss ›rk› inek ve düvelerin dölverim performanslar›n› karfl›laflt›rmak amac›yla yap›ld›. Tek
ya da birden fazla do¤um yapm›fl inekler (postpartum 45 ile 75 gün; n = 26) ve do¤um yapmam›fl düvelerden (16 ile 20 ayl›k; n =
26) rastgele iki hormon uygulama grubu oluflturuldu. 1- GnRH enjeksiyonunu, 7. günde PGF2α enjeksiyonu takip etti daha sonra
di¤er GnRH enjeksiyonu 9. günde yap›ld› ve ikinci GnRH enjeksiyonundan 16 saat sonra sun’i tohumlama (ST) uyguland› (grup I). 211 gün arayla PGF2α yap›larak, ilk ve ikinci PGF2α enjeksiyonlar›n› takiben östrus tespitinden sonra ST ya da ikinci PGF2α sonraki
72. saate kadar östrus görülmeyenlere sabit zamanl› ST yap›ld› (grup II). ‹lk tohumlamada gebe kalma oran›, gebelik oran›,
PGF2α–östrus aral›¤› yönünden iki grup aras›nda fark bulunmad›. Bununla birlikte, östrus tespit oran› grup II’deki ineklerde (% 61,5)
grup I’e göre (% 15,4) yüksek olmufltur (P < 0,05). Gebelik oran› grup I’deki ineklerde yüksek olma yönündedir. GnRH-PGF2αGnRH yöntemi inek ve düvelerde östrus tespitine gerek duymadan ST etkili bir flekilde uygulanmas›na imkan sa¤lamaktad›r.
Anahtar Sözcükler: Sütçü s›¤›rlar, östrus senkronizasyonu, ovulasyon senkronizasyonu, gonadotropin-releasing hormone,
prostaglandin F2α
Reproductive Performance and Synchronization of the Ovulation and Estrus in Brown Swiss
Cows and Heifers Using the Protocol GnRH- PGF2 alpha-GnRH and PGF2 alpha
Abstract: The objective was to compare the reproductive performances of Brown Swiss cows and heifers synchronized for estrus
and ovulation using prostaglandin F 2 alpha (PGF2α) alone or with gonadotropin-releasing hormone (GnRH). Primiparous and
multiparous cows (45 to 75 days postpartum; n = 26) and nulliparous heifers (16 to 20 months; n = 26) were randomly assigned
to 2 treatment programs. GnRH injection was followed in 7 days by PGF2α injection and then by another GnRH injection 9 days
later. Artificial insemination (AI) was performed 16 h after the second GnRH injection. Injections of PGF2α were given 11 days apart
AI was only carried out after estrus was detected following the first and second PGF2α injections or, timed AI in the absence of
detected estrus was carried out 72 h after the second PGF2α injection. The conception rate in first insemination, pregnancy rate
and the interval from PGF2α to estrus were not different between the 2 groups. However, the estrus detection rate was greater
for the group II cows (61.5%) than for the group I cows (15.4%) (P < 0.05). Pregnancy rates tended to be higher in group I cows.
The GnRH-PGF2α -GnRH method allowed effective management of AI in cows and heifers without the need for estrus detection.
Key Words: Dairy cattle, synchronization of estrus, synchronization of ovulation, gonadotropin-releasing hormone, prostaglandin
F2α
Girifl
Sütçü ineklerde, östrus senkronizasyonu ile dölverimi
kontrol edilebilmektedir. PGF2α enjeksiyonu an›nda,
follikülün geliflme durumuna göre, enjeksiyondan sonraki
östrus görülme süresi de¤iflik olmakta ve düvelerde 3980 saatlerde (1-3), ineklerde ise 48-76 saatlerde (2-5)
oluflmaktad›r. K›zg›nl›klar›n, böyle genifl bir süre içine
da¤›lmas›, gerek dölverimi idaresi gerekse sun’i
tohumlama yönünden, daha çok ifl ve zaman
gerektirmektedir. Ayr›ca, senkronize edilen inek ve
düvelerde, bazen gerçek östrus belirtileri yerine, ikincil
belirtilerine bak›larak yap›ld›¤›ndan, gebelik oran›
düflebilmektedir (4).
Östrus senkronizasyonu yönteminde, PGF2α korpus
luteumun bulunmas› halinde etkili olabilmekte fakat
folliküler geliflimi senkronize edememektedir (6). Yap›lan
179
Esmer Irk ‹nek ve Düvelerde GnRH- PGF 2 alfa-GnRH ve PGF 2 alfa ile Östrus ve Ovulasyon Senkronizasyonu ve Dölverim Performans›
baz› çal›flmalarda (4-8), PGF2α enjeksiyonundan 1 hafta
önce ve 2 gün sonra uygulanan GnRH analoglar›n›n,
ovulasyonu senkronize etti¤i ve östrus belirtilerine
bak›lmadan sabit zamanl› tohumlama yap›labildi¤i
bildirilmektedir. GnRH’n›n ilk enjeksiyonu ile yeni bir
folliküler geliflim dalgas› oluflmakta, ilk GnRH ve 7 gün
sonra yap›lan PGF2α luteal fonksiyonu senkronize etmekte
ve PGF2α uygulamas›ndan 48 saat sonra yap›lan, ikinci
GnRH enjeksiyonundan sonraki 24 ya da 32 saat içinde
ovulasyon senkronize edilmektedir (6,9).
Sun’i tohumlamalar, ikinci GnRH enjeksiyonunu
takiben 8-24 saatler aras›nda yap›labilmektedir. Bu
konuda çal›flan, Pursley ve ark. (9) ikinci GnRH
enjeksiyonundan sonraki 8., 16. ve 24. saatlerde yap›lan
sun’i tohumlamalardan yüksek gebelik oran› elde
edilebilece¤ini bildirmektedirler.
Bu çal›flma, Esmer ›rk inek ve düvelerde, GnRH-PGF2α
-GnRH ile yap›lan ovulasyon senkronizasyon yönteminin
baz› dölverim özellikleri üzerine etkilerini, 11 gün arayla
çift PGF2α uygulamas›yla yap›lan östrus senkronizasyon
yöntemiyle karfl›laflt›rarak belirlemek amac›yla yap›lm›flt›r.
Dölverim özelliklerinden östrus tespit oran›, ilk
tohumlamada gebe kalma, gebelik oran› ve PGF2α
enjeksiyonu-östrus görülme aral›¤› incelenmifltir.
Materyal ve Metot
Bu çal›flmada, Konya Hayvanc›l›k Araflt›rma
Enstitüsündeki Esmer (Brown Swiss) ›rk 26 bafl düve ve
26 bafl inek kullan›lm›flt›r. Düveler 16-20 ayl›k, inekler ise
3-7 yafllar›ndaki hayvanlardan oluflmufltur. ‹nekler
postpartum 45-75 gün içinde olan, dölverimi problemi
bulunmayanlardan seçilmifltir. Düve ve inekler serbest
sistemli kapal› ah›rlarda tutulmufllard›r. Tüm hayvanlara,
enstitünün bak›m ve beslenme flartlar› aynen
uygulanm›flt›r.
GnRH-PGF2α-GnRH (Grup I) ve 2 x PGF2α (Grup II)
olmak üzere 2 hormon uygulama grubu oluflturuldu.
Gruplardan her birine ayn› yafllarda 13 düve ve 13 inek
rastgele seçilmifltir. Ayr›ca her iki grupta yer alacak
ineklerin, laktasyon say›s› ve postpartum süreleri
yönünden dengeli olmas›na dikkat edildi. Böylece,
çal›flmada her bir grupta 26 olmak üzere toplam 52 bafl
hayvan yer alm›flt›r.
GnRH-PGF2α-GnRH grubuna (Grup I), GnRH ve PGF2α
hormonlar› uygulanm›flt›r. Bu amaçla, PGF2α
enjeksiyonundan 7 gün önce ve 2 gün sonra GnRH
180
uyguland›. Son GnRH uygulamas›n› takiben k›zg›nl›¤a
bak›lmadan 18. saatte sabit zamanl› sun’i tohumlama
yap›ld›.
Di¤er 2 x PGF2α grubuna (Grup II), PGF2α hormonu
uygulanm›flt›r. Bu amaçla, 11 gün ara ile çift PGF2α
enjeksiyonu yap›ld›. ‹lk PGF2α uygulamas›n› takiben 5 gün
süre ile k›zg›nl›k takip edildi ve k›zg›nl›k belirtileri
gösterenlere sun’i tohumlama yap›ld›. K›zg›nl›k
göstermeyenlere 11 gün sonra ikinci PGF2α enjeksiyonu
yap›ld›. Son PGF2α uygulamas›ndan sonra 72. saate kadar
k›zg›nl›k gösterenler tohumland›. Göstermeyenlere 72. ve
96. saatlerde sabit zamanl› olarak sun’i tohumlama
uyguland›. K›zg›nl›klar›n takibi ikinci PGF2α enjeksiyonu
sonras›nda da 5 gün süreyle izlenip k›zg›nl›k gösterenler
tohumlanm›flt›r.
K›zg›nl›klar, sabah ve akflam yemleme sonras›, günde
2 defa 30 dakika süreyle gözlendi. Üzerine atland›¤›nda,
altta bekleyen ya da çara ak›nt›s› görülenler k›zg›n kabul
edildi. Sun’i tohumlamalar, enstitünün rutin olarak
kulland›¤› ve ayn› bo¤aya ait donmufl spermalarla yap›ld›.
Gebelik tespiti, tohumlama sonras› 60 gün içinde k›zg›nl›k
göstermeyen
hayvanlarda,
rektal
palpasyonla
gerçeklefltirildi.
GnRH (10 µg buserelin; Receptal, 0,004 mg/ml,
Topkim) ve PGF2α (500 µg cloprostenol; Estrumate, 250
µg/ml, Do¤u ‹laç) i.m verildi.
Gebelik oran›: Hormon uygulamas›ndan sonra, sun’i
tohumlama uygulan›p gebe kalanlar›n, hormon uygulanan
tüm hayvan say›s›na oran›d›r.
Gebe kalma oran›: Hormon uygulamas›ndan sonra,
k›zg›nl›k saptan›p tohumlananlar›n say›s›n›n, gebe
kalanlara oran›d›r. Grup I’de ise son GnRH
uygulamas›ndan sonra, sabit zamanl› tohumlananlar›n
say›s›n›n gebe kalanlara oran›d›r
Dölverim özellikleri ile ilgili gruplar›n ortalamalar›
varyans analizi ile karfl›laflt›r›lm›flt›r. Oranla ifade edilen
özellikler aras›ndaki farkl›l›klar ise Khi-kare testi ile analiz
edilmifltir.
Bulgular
Araflt›rmada kullan›lan grup I ve II’deki hayvanlar›n,
k›zg›nl›k tespit oran›, ilk tohumlamada gebe kalma oran›,
gebelik oran› ve PGF2α enjeksiyonu–östrus aral›¤›na ait
bulgular s›ras›yla Tablo 1, Tablo 2, Tablo 3 ve Tablo 4’de
yer alm›flt›r.
F. ARAL, M. ÇOLAK
Tablo 1. GnRH-PGF2α-GnRH ve 2 x PGF2α uygulanan inek ve düvelerde
k›zg›nl›k tespit oran›.
Tablo 2. GnRH-PGF2α-GnRH ve 2 x PGF2α uygulanan inek ve düvelerde
ilk tohumlamada gebe kalma oran›.
K›zg›nl›k Tespit Oran›
GnRH-PGF2α-GnRH
‹lk Tohumlamada Gebe Kalma Oran›
2 x PGF2α
GnRH-PGF2α-GnRH
2 x PGF2α
P
P
%
(No/No)
%
(No/No)
Düve
23,1
3/13
53,8
7/13
>0,10
Düve
38,5
5/13
42,9
3/7
>0,10
‹nek
15,4
2/13
61,5
8/13
<0,05
‹nek
46,2
6/13
50,0
4/8
>0,10
P
>0,10
%
>0,10
P
Tablo 3. GnRH-PGF2α-GnRH ve 2 x PGF2α uygulanan inek ve düvelerde
gebelik oran›.
(No/No)
>0,10
%
(No/No)
>0,10
Tablo 4. GnRH-PGF2α-GnRH ve 2 x PGF2α uygulanan inek ve düvelerde
PGF2α enjeksiyonu-östrus aral›¤›.
GnRH-PGF2α-GnRH
Gebelik Oran›
2 x PGF2α
Özellik
GnRH-PGF2α-GnRH
2 x PGF2α
Düve
‹nek
Düve
‹nek
X ± Sx
X ± Sx
X ± Sx
X ± Sx
62,66 8,34
59,50 13,49
72,48 0,89
76,12 2,87
P
%
(No/No)
%
(No/No)
Düve
38,5
5/13
38,5
5/13
>0,10
‹nek
46,2
6/13
30,8
4/13
>0,10
P
>0,10
>0,10
K›zg›nl›k tespit oran›, ineklerde her iki senkronizasyon
yöntemi yönünden gruplar aras›ndaki fark istatistiksel
olarak önemli (P < 0,05) bulundu. Di¤er özelliklere ait
de¤erler ise grup I ve II’deki inek ve düveler aras›nda
benzer tespit edilip, istatistiksel olarak önemsiz (P >
0,10) bulundu.
Tart›flma
Bu çal›flmada, esmer ›rk inek ve düvelerde iki farkl›
senkronizasyon yönteminin dölverim özellikleri üzerine
etkisini belirlemek için, k›zg›nl›k görülme oran›, ilk
tohumlamada gebe kalma ve gebelik oranlar› ile PGF2α
enjeksiyonu-östrus görülme aral›¤› karfl›laflt›r›ld›.
Östrus senkronizasyonu yöntemi, inek ve düvelerde
östrusu senkronize ederek tohumlamaya imkan
sa¤lamas›na ra¤men, GnRH ve PGF2α’n›n birlikte
kullan›lmas›yla yap›lan ovulasyon senkronizasyonu
yöntemi ise folliküler geliflimi senkronize etmesi, son
hormon uygulamas›n› takiben östrus gözlenmeden k›sa
sürede ve belirli bir zamanda sun’i tohumlama
yap›labilmesi nedeniyle daha avantajl› bulunmaktad›r (6).
PGF2α
enjeksiyonuöstrus aral›¤›
(saat)
K›zg›nl›k tespit oran› üstünde, senkronizasyon
yöntemlerinin etkisi, Tablo 1’de görüldü¤ü gibi, sadece
inekler aras›nda önemli bulundu (P < 0,05). Ovulasyon
senkronizasyonu yönteminde, di¤er yönteme göre östrus
görülme oran›ndaki düflme, benzer senkronizasyon
yöntemlerini uygulayan Stevenson ve ark. (5)’n›n
sonuçlar›yla benzerlik göstermektedir. Bu araflt›r›c›lar,
ovulasyon senkronizasyonunda % 7,1 ve 2 x PGF2α
yönteminde ise % 55,5 k›zg›nl›k görülme oran› elde
etmifller ve aradaki fark›n önemli (P < 0,01) oldu¤unu
bildirmifllerdir. Lucy ve ark. (10) ikinci GnRH
enjeksiyonun östradiol seviyesinde azalmaya neden
olabilece¤ini bildirmifllerdir. Ovulasyon senkronizasyonu
yönteminde saptanan k›zg›nl›k tespit oran›, benzer
yöntemle çal›flan Stevenson ve ark. (5)’n›n elde etti¤i %
7,1 ve De Jarnette ve ark.(11)’n›n % 20 k›zg›nl›k oran›na
yak›n, Le Blanch ve ark. (4)’n›n % 78,0 oran›ndan ise
düflük bulundu. Ancak, Le Blanch ve ark. (4) elde ettikleri
k›zg›nl›k oran›n›n sütçü s›¤›rlar için yüksek oldu¤unu
bildirmektedirler. Buna ra¤men, de¤erler aras›nda tespit
edilen farkl›l›k, bak›m, beslenme, çevre flartlar›,
östruslar›n de¤erlendirildi¤i ortam ve hayvanlar›n
181
Esmer Irk ‹nek ve Düvelerde GnRH- PGF 2 alfa-GnRH ve PGF 2 alfa ile Östrus ve Ovulasyon Senkronizasyonu ve Dölverim Performans›
fizyolojik durumu (7,12) gibi faktörlere ba¤l› olarak
oluflabilir. Ovulasyonu senkronize etmeye yönelik, GnRHPGF2α -GnRH yönteminde inek ve düvelerde k›zg›nl›¤›n
görülmesi, Pursley ve ark. (7)’n›n belirtti¤i gibi ilk GnRH
enjeksiyonunun geç luteal döneme denk gelmesi sonucu,
normal siklusun devam etmesi ve ço¤unlukla ikinci GnRH
enjeksiyonu s›ras›nda ya da öncesinde spontan olarak
östrusa girmeleri fleklinde yorumlanabilir. Ayr›ca, De
Jarnette ve ark. (11) bu k›zg›nl›klar› prematüre östrus
olarak adland›rmaktad›rlar.
Çal›flmada 2 x PGF2α grubunda % 61,5 olarak
belirlenen k›zg›nl›k tespit oran› Momcilovic ve ark. (12) ve
Stevenson ve ark. (5)’n›n s›ras›yla bildirdikleri % 52 ve %
55,5’e yak›n, Le Blanch ve ark. (4)’n›n bildirdi¤i %
77,1’lik oran›ndan ise düflük bulunmufltur. Bu farkl›l›klar;
çevresel, idari ve ineklere özgü fizyolojik faktörlerden
kaynaklanm›fl olabilir.
Düvelerdeki östrus tespit oran› yönünden Tablo 1
incelendi¤inde, 2 x PGF2α yönteminde oransal bir
yükseklik gözükmekle birlikte, gruplar aras›nda
istatistiksel olarak önemli bir fark belirlenemedi (P >
0,10). Buna karfl›l›k, çal›flmadaki bu oran, Alaçam ve ark.
(3)’n›n esmer ›rk düvelerde 2 x PGF2α ile elde ettikleri %
100 östrus tespit oran›yla karfl›laflt›r›ld›¤›nda düflük
bulunmufltur. Bu farkl›l›k yafl, bak›m, beslenme, seksüel
siklusun dönemi ve çevre gibi faktörlerin etkisiyle
oluflmufl olabilir. Nitekim, araflt›r›c›lar 2-5 yafl›ndaki
düveleri kullanm›fllard›r.
Her iki senkronizasyon yönteminde, PGF2α
enjeksiyonundan sonra ineklerde östrus görülme aral›¤›
grup I ve II’de benzer bulunmufltur (Tablo 4). Stevenson
ve ark. (5), PGF2α enjeksiyonundan sonra ineklerde
östrus görülme aral›¤›n› benzer flekilde, ovulasyon
senkronizasyonu yönteminde 54 saat, 2 x PGF2α
yönteminde ise 73 saat olarak bulmufllar ve aralar›nda
önemli bir fark bulunmad›¤›n› bildirmifllerdir. Buna
karfl›l›k, sunulan çal›flmada grup I’deki ineklerde
belirlenen 59,5 saatlik PGF2α enjeksiyonu–östrus aral›¤›,
Le Blanch ve ark. (4)’n›n bildirdi¤i 3,1 günden düflük
olmufltur. Grup II’de elde edilen, 76,1 saat PGF2α
enjeksiyonu–östrus aral›¤›, ineklerde belirlenen 73 saat
(5) ve 3,2 gün (4) PGF2α enjeksiyonu–östrus aral›¤›na
yak›n bulunmufltur.
Düvelerde, PGF2α enjeksiyonu sonras› östrus görülme
aral›¤›, grup I ve II’de s›ras›yla 62,6 ve 72,4 saat olarak
tespit edildi ve aralar›ndaki fark önemsiz (P > 0,10)
182
bulundu. Ovulasyon senkronizasyonu yönteminde, di¤er
yönteme
göre
inek
ve
düvelerde
PGF2α
enjeksiyonu–östrus görülme aral›¤›n›n k›sa olmas›na,
GnRH neden olabilir. Benzer olarak, Stevenson ve ark. (5)
da PGF2α enjeksiyonundan 7 gün önce GnRH uygulay›p
k›zg›nl›klar›
takip
edilen
ineklerde,
PGF2α
enjeksiyonu–östrus görülme aral›¤›n› 64 saat olarak
saptam›fllar ve GnRH’n›n PGF2α enjeksiyonu sonras›ndaki
östruslerin görülme süresini k›saltt›¤›n› bildirmifllerdir.
Çal›flmada östrus senkronizasyonu yöntemiyle elde
edilen östrus görülme aral›¤› de¤erine bak›ld›¤›nda, PGF2α
enjeksiyonlar›n›n siklusun geç dönemlerine denk geldi¤ini
göstermektedir. Nitekim, Stevenson ve ark. (1) 11 gün
arayla çift PGF2α enjekte etti¤i Holfltayn düvelerde, PGF2α
enjeksiyonu–östrus aral›¤›n›n seksüel siklusun dönemine
göre de¤iflti¤ini ve seksüel siklusun erken döneminde
39,0 ile 60,0 saatler, geç döneminde ise 43,0> ile <80,0
saatler aras›nda görüldü¤ünü bildirmektedirler.
Çal›flmada, her iki senkronizasyon yöntemiyle
belirlenen, ilk tohumlamada gebe kalma oranlar› (Tablo
2), inekler aras›nda istatistiksel olarak önemli bir fark
göstermedi (P > 0,10). Elde edilen bulgularla benzer
flekilde, Stevenson ve ark. (5) ineklerde gebe kalma
oran›n›, ovulasyon senkronizasyonu yönteminde % 22,1,
östrus senkronizasyonu yönteminde ise % 52,2 elde
etmifller ve aralar›nda istatistiksel bir fark olmad›¤›n›
bildirmifllerdir. Ovulasyon senkronizasyonu yöntemiyle
elde edilen oran, Klindworth ve ark. (13)’n›n belirtti¤i %
48,9’luk orana yak›n olmakla birlikte, Le Blanch ve ark.
(4)’n›n % 22, De Jarnette ve ark. (11)’n›n % 30,
Stevenson ve ark. (14)’n›n % 35 ve Fricke ve ark.
(15)’n›n % 41’lik oranlar›ndan yüksek bulunmufltur.
Sonuçlar aras›nda farkl›l›k, baz› araflt›rmac›lar›n
(8,12,13)
bildirdi¤i
gibi,
ineklerin
vücut
kondisyonlar›ndaki farkl›l›ktan ya da donmufl sperman›n
çözündürme ve sun’i tohumlama uygulamalar›ndaki
farkl›l›¤›n etkisiyle ortaya ç›km›fl olabilir. Grup II’deki
ineklerin ilk tohumlamadaki gebe kalma oranlar›,
Klindworth ve ark. (13)’n›n % 55, Stevenson ve ark.
(14)’n›n % 47, Lucy ve ark. (10)’n›n % 51 ve Folman ve
ark. (16)’n›n % 56 olarak bildirdikleri oranlara yak›n
bulunurken, Le Blanch ve ark. (4)’›n % 38 olarak
bildirdikleri orandan yüksek olmufltur. Bu farkl›l›k,
ineklere ait fizyolojik faktörlerin ya da uygulanan idari
faktörlerin etkisiyle oluflmufl olabilir.
Her iki senkronizasyon yöntemine göre, düvelerdeki
ilk tohumlamada gebe kalma oranlar› incelendi¤inde
F. ARAL, M. ÇOLAK
gruplar aras›nda istatistiksel olarak önemli bir fark
olmad›¤› (P > 0,10) görülmektedir (Tablo 2). GnRHPGF2α-GnRH yöntemi uygulanan düvelerde bu özelli¤e ait
oran, Pursley ve ark. (6)’n›n bildirdi¤i % 35,1’e yak›n
bulunmufltur. Oysa, grup II’deki düvelerin ilk
tohumlamadaki gebe kalma oranlar›, Alaçam ve ark. (3)
ile Pursley ve ark. (6)’n›n s›ras›yla bildirdikleri % 66,6 ve
% 74,4’lük oranlardan düflük bulunmufltur. Bak›m,
besleme, östrusun gözlenmesi ve bununla iliflkili
tohumlama zaman›, donmufl sperman›n çözündürme ve
sun’i tohumlama ifllemleri düvelerin fertilitelerini etkilemifl
ve farkl›l›¤›n ortaya ç›kmas›nda rol oynam›fl olabilir.
‹ncelenen di¤er bir özellik olan gebelik oran› (Tablo
3), her iki senkronizasyon yöntemi uygulanan inek
gruplar› aras›nda benzer bulunmufltur. ‹neklerde GnRHPGF2α-GnRH ve östrus senkronizasyon çal›flmalar›nda
s›ras›yla, Stevenson ve ark. (5) % 35,6 ve % 31,7,
Pursley ve ark. (6) % 37,8 ve % 38,9 gebelik oran› elde
etmifller ve gruplar aras›nda önemli bir fark
bulunmad›¤›n› bildirmifllerdir. Ancak, GnRH-PGF 2α GnRH ile yap›lan bu çal›flmada elde edilen oran,
araflt›rmac›lar›n sonuçlar›ndan yüksek olmufltur. Bu
farkl›l›k, baz› araflt›rmac›lar›n (6,8,12,16) belirtti¤i gibi
geliflen follikülün büyüklü¤ü, folliküler dalga say›s› ve
uzunlu¤undaki farkl›l›ktan ya da vücut kondisyonu,
progesteron konsantrasyonu, bak›m, besleme, sun’i
tohumlama gibi fizyolojik ve idari faktörlerin etkisiyle
ortaya ç›km›fl olabilir.
Düvelerdeki gebelik oran› (Tablo 3) hem grup I hem
de grup II’de % 38,5 olarak tespit edilmifltir. Çal›flma
bulgular›n›n aksine, Pursley ve ark. (6) düvelerde GnRHPGF2α-GnRH ve östrus senkronizasyonu yöntemiyle
s›ras›yla % 35,1 ve % 74,4 gebelik oran› elde etmifller ve
aralar›ndaki fark›n önemli (P < 0,01) oldu¤unu
bildirmifllerdir. Bu çal›flmada, GnRH-PGF2α-GnRH
yöntemiyle düvelerden elde edilen gebelik oran›
araflt›r›c›lar›n oran›na yak›n olurken, 2 x PGF2α
yöntemindeki düvelerin gebelik oranlar› ise düflük
olmufltur. Buna ba¤l› olarak, çal›flmada her iki
senkronizasyon yöntemindeki düve gruplar›nda gebelik
oranlar›
aras›nda
fark
oluflmam›flt›r.
Östrus
senkronizasyonu yöntemindeki düvelerde, Pursley ve ark.
(6)’n›n belirtti¤i gibi yafl, beslenme ve vücut kondisyonu
gibi faktörlerin, uterus ortam›n› ve oosit kalitesini
etkileyerek
fertilitelerini
düflünmekteyiz.
düflürmüfl
oldu¤unu
GnRH-PGF2α-GnRH yönteminde inek ve düvelerin
k›zg›nl›klar›na
bak›lmaks›z›n
tüm
hayvanlar›n
tohumlanmas› nedeniyle ilk tohumlamada gebe kalma
oran› ile gebelik oran› benzer ç›km›flt›r. GnRH-PGF2αGnRH yöntemi bulgular›na benzer flekilde, Stevenson ve
ark. (5) sabit zamanl› tohumlamalarda, sun’i tohumlama
oran›n›n % 100 olmas› nedeniyle gebe kalma ve gebelik
oranlar›n›n ayn› oldu¤unu bildirmektedir. 2 x PGF2α
yönteminde, Alaçam (17) ilk PGF2α uygulamas›n› takiben
luteolizis ve ovulasyonun flekillendi¤ini ancak ovulasyon
sonucu flekillenen corpus luteumun forme olmakta
gecikmesi ve ikinci enjeksiyon s›ras›nda etkilenecek bir
luteal dokunun bulunmamas› nedeniyle, çift enjeksiyonun
etkisiz olabilece¤ini bildirmektedir. Tablo 1, 2 ve 3
incelendi¤inde, PGF2α‘n›n baz› hayvanlarda etkisiz
kalmas›na ra¤men, k›zg›nl›k gösteren hayvanlar›n gebe
kalabildi¤i
görülmektedir.
Böylece,
östrus
senkronizasyonu yönteminde, Le Blanch ve ark. (4)’n›n da
bildirdi¤i gibi gebelik oran› üstünde östrus tespitinin
önemli etkiye sahip oldu¤u söylenebilir. Ayr›ca, 2 x PGF2α
yöntemindeki inek ve düvelerde gebelik oran›, gebe kalma
oran›na göre düflme göstermifltir. Bu durum, hayvanlar›n
ilk tohumlamada gebe kalmas›na ra¤men daha sonra
gebelik kay›plar›n›n meydana geldi¤ini düflündürmektedir.
Bulgular›m›z› destekler flekilde, Pursley ve ark. (7)
gebelik kay›plar›n›n tohumlama sonras› 25 ile 45 günler
aras›nda flekillendi¤ini, Pursley ve ark. (9) ise ineklerde
gebelik kay›plar›n›n oran›n›n % 20 oldu¤unu
bildirmektedirler.
Çal›flma, östrus senkronizasyonu yönteminde en
yüksek gebeli¤i elde edecek flekilde dizayn edilmesine
ra¤men, k›zg›nl›k tespiti olmadan gebeli¤i oluflturmaya
yönelik
ovulasyon
senkronizasyonu
yöntemini
de¤erlendirmek üzere yap›lm›flt›r.
Sonuç olarak, esmer (Brown Swiss) ›rk inek ve
düvelerde, her iki senkronizasyon yönteminin dölverimi
üzerine etkisi benzer bulunmufltur. Bununla birlikte, inek
ve düvelerin tohumlanmas› aç›s›ndan, GnRH-PGF2α-GnRH
ile yap›lan ovulasyon senkronizasyonu yönteminde,
k›zg›nl›k tespitine gerek duyulmad›¤›ndan, di¤er yönteme
göre daha avantajl› oldu¤u söylenebilir.
183
Esmer Irk ‹nek ve Düvelerde GnRH- PGF 2 alfa-GnRH ve PGF 2 alfa ile Östrus ve Ovulasyon Senkronizasyonu ve Dölverim Performans›
Kaynaklar
1.
Stevenson, J.S, Schmidt, K.M., Call P.E.: Stage of estrous cycle,
time of insemination and seasonal effect on estrus and fertility of
holstein heifers after prostaglandin F2α. J. Dairy Sci., 1984; 67:
1798-1805.
10.
Lucy, M.C., Stevenson, J.S., Call P.E.: Controlling first service and
calving interval by prostaglandin F2α, gonadotropin-releasing
hormone, and timed insemination. J. Dairy Sci., 1986; 69:
2186–2194.
2.
Alan, M., Çoyan, K., Aksoy, M., Tekeli, T., Ifl›k K., Sezen, S.: ‹nek
ve düvelerde diöstrusun erken ve geç döneminde uygulanan
luprostiol’ün enjeksiyon-östrus aral›¤› ve gebelik oranlar› üzerine
etkileri. Yüzüncü Y›l Üniv. Vet. Fak. Derg. 1992; 3: 61-70.
11.
3.
Alaçam, E., Dinç, D.A., Kadak, R., Güler, M., Aksoy M.: ‹sviçre
esmeri düvelerde cloprostenol kontrollu sun’i tohumlama
çal›flmalar›. Lalahan Hayv. Arafl. Ens. Der., 1989; 29: 90-97.
De Jarnette, J.M., Salverson, R.R., Marshall, C.E.: Incidence of
premature estrus in lactating dairy cows and conception rates to
standing estrus or fixed-time inseminations after synchronization
using GnRH and PGF(2alpha). Anim Reprod Sci., 2001; 67: 2735.
12.
Momcilovic, D., Archbald, L.F., Walters, A., Tran, T., Kelbert, D.,
Risco C., Thatcher W.W.: Reproductive performance of lactating
dairy cows treated with gonadotrophin-releasing hormone
(GnRH) and/or prostaglandin F2α (PGF2α) for synchronization of
estrus and ovulation. Theriogenology. 1998; 50: 1131-1139.
13.
Klindworth, H.P., Hoedemaker, M., Burfeindt, D., Heilkenbrinker
T.: Synchronization of ovulation (OVSYNCH) in high-producing
dairy cattle herds. I. Fertility parameters, body condition score
and plasma progesterone concentration. Dtsch. Tierarztl.
Wochenschr. 2001; 108: 11-19.
14.
Pursley, J.R., Wiltbank, M.C., Stevenson, J.S., Ottobre, J.S.,
Garverick H.A., Anderson L.L.: Pregnancy rates per artificial
insemination for cows and heifers inseminated at a synchronized
ovulation or synchronized estrus. J. Dairy Sci., 1997; 80:
295–300.
Stevenson, J.S., Kobayashi, Y., Shipka, M.P., Rauchholz K.C.:
Altering conception of dairy cattle by gonadotropin-releasing
hormone preceeding luteolysis induced by prostaglandin F2 alpha.
J. Dairy Sci., 1996; 79: 402-410.
15.
Pursley, J.R., Kosorok, R.M., Wiltbank, C.M.: Reproductive
management of lactating dairy cows using synchronization of
ovulation. J. Dairy Sci., 1997; 80: 301–306.
Fricke, P.M., Guenther, J.N., Wiltbank, M.C.: Efficacy of
decreasing the dose of GnRH used in a protocol for
synchronization of ovulation and timed AI in lactating dairy cows.
Theriogenology. 1998; 50: 1275-1284 .
16.
Folman, Y., Kaim, M., Herz, Z., Rosenberg, M.: Reproductive
management of dairy cattle based on synchronization of estrus
cycle. J. Dairy Sci., 1984; 67: 153-160.
17.
Alaçam, E: Evcil hayvanlarda üremenin denetlenmesi,
theriogenoloji, evcil hayvanlarda reprodüksiyon, sun’i tohumlama,
obstetrik ve infertilite, Ankara, Nurol Matbaac›l›k A.fi., 71-75,
1990.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
184
Le Blanch, J.S., Leslie, E.K., Ceelen, J.H., Kelton, F.D., Keefe,
P.G.: Measures of estrus detection and pregnancy in dairy cows
after administration of gonadotropin-releasing hormone within
an estrus synchronization program based on prostaglandin F2α. J.
Dairy Sci., 1998; 81: 375-381.
Stevenson, J. S., Kobayashi, Y., Thompson, E. K.: Reproductive
performance of dairy cows in various programmed breeding
systems including ovsynch and combinations of gonadotropinreleasing hormone and prostaglandin F2α. J. Dairy Sci., 1999; 82:
506-515.
Burke, J.M., De La Sota, R.L., Risco, C.A., Staples, C.R., Schmitt
E.J.P., Thatcher W.W.: Evaluation of timed insemination using a
gonadotropin releasing hormone agonist in lactating dairy cows.
J. Dairy Sci., 1996; 79: 1385-1393.
Pursley, J.R., Silcox, W.R., Wiltbank, C.M.: Effect of time of
artificial insemination on pregnancy rates, calving rates,
pregnancy loss, gender ratio after synchronization of ovulation in
lactating dairy cows. J. Dairy Sci., 1998; 81: 2139-2144.