Öğretmen El Kitabı - Sınırsız Mavi / TURMEPA

advertisement
9 - 12. sınıflar için
Öğretmen El Kitabı
HAZIRLAYANLAR
Prof. Dr. Selahiddin ÖĞÜLMÜŞ (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)
Yrd. Doç. Dr. Cem BABADOĞAN (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)
Yrd. Doç. Dr. Ömer KUTLU (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)
Öğr. Gör. Hüseyin ÇAKIR (Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi)
Uzman Öğretmen Sezgin İNAL (Milli Eğitim Bakanlığı Sınıf Öğretmeni)
Biyolog Sibel Canan KUTLU
“Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 15.05.2008 tarih
ve B.08.0.TTK.0.01.01.03.03/611/3905 sayılı yazısı ile Sınırsız Mavi Programı’nın (9-12. sınıflar)
ve bu program için hazırlanan öğretim materyalinin ortaöğretim okullarında uygulanması uygun
bulunmuştur.”
2
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ • 5
SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI ÖĞRETMEN EL KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR • 7
AMAÇLAR • 8
KAZANIMLAR • 9
KAZANIMLAR ARASI İLİŞKİLENDİRME • 9
SÜRE •19
İÇERİK • 19
KAZANIMLAR - İÇERİK (SLAYT) İLİŞKİLENDİRMESİ • 19-20
ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİ • 23
ÖĞRETİM MATERYALLERİ • 23
ORGANİZASYON ŞEMASI • 24
SUNU SLAYTLARI VE AÇIKLAMALARI • 25
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME • 39
UYGULAMA VE PUANLAMANIN YAPILMASI • 47
KAYNAKLAR • 48
3
4
SINIRSIZ MAVİ
“Öğrendiklerimizi anlar,
anladıklarımızı sever,
sevdiklerimizi koruruz.”
GİRİŞ
Yirminci yüzyılın ortalarında uzaydan Dünya’ya ilk kez bakıldığında Dünya’nın görünüşü mavi bir küreye benziyordu. Binlerce canlıya ev sahipliği yapan bu küreye zarar verilemeyeceği düşünülüyordu. Ancak zaman içinde
insanoğlunun yaptıklarının doğayla uyumlu olmaması Dünya’da yaşam koşullarını değiştirdi. Bu değişikliklerin
birçoğu canlı yaşamını tehdit eden bazı tehlikeleri de beraberinde getirdi.
Bu yüzyılın başlarında doğanın korunması anlamına gelen çevrecilik akımı son 20-25 yılda ilgi alanı olmuştur.
Bugün çevre kirlenmesi ile mücadele fikri, gelişmiş ülkelerde kamuoyu tarafından benimsenmiş, bu konuda
kurulan çeşitli dernek ve kurumlar çevre kirlenmesine karşı etkin bir biçimde faaliyette bulunmaya ve ekolojik
bir duyarlılık oluşturarak, politik kararlarda rol oynamaya başlamışlardır. Ülkemizde de çevre koruma çalışmalarının başarıya ulaşmasında, halkın bilinçlenmesi, çevre sorunlarına duyarlı bir kamuoyu oluşturulması yaşamsal
önem taşımaktadır.
DenizTemiz Derneği / TURMEPA
•Deniz ve sahillerin kirlenmesini önlemek,
•Denizlerin kirlilikten arındırılmasına katkıda bulunmak,
•Bu konudaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek,
•Halkın bilinçlenmesini sağlamak amacıyla eğitim etkinlikleri düzenlemek
gibi çalışmalar yürütmektedir.
Kuruluşundan bu yana TURMEPA (TURKISH MARINE ENVIRONMENT PROTECTION ASSOCIATION)
“Türk Deniz Çevre Koruma Derneği”, mesleki birliklere, marinalara, yat sahiplerine, ilköğretim, ortaöğretim ve
üniversite öğrencilerine denizin korunması ile ilgili konularda eğitim vermeye devam etmektedir. DenizTemiz
Derneği / TURMEPA, çevre bilinci eğitiminin uzun vadeli bir iş olduğu inancından yola çıkarak “hiçbir zaman
bitmeyen bir iş” olarak tanımlanabilecek eğitim çalışmalarını sürdürebilmek amacıyla Sınırsız Mavi eğitim projesinin başlatılmasına karar vermiştir.
1 Eylül 2005 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı ile imzalanan 5 yıllık eğitim protokolü (Protokol 31 Aralık 2012 tarihine kadar uzatılmıştır)çerçevesinde, Sınırsız Mavi programının öncelikle kıyı illerinde olmak üzere Türkiye’deki
tüm okullarda uygulanması olanağı elde edilmiştir.
DenizTemiz Derneği / TURMEPA kurulduğu günden bu yana çeşitli programlar ile devlet ve özel okullardaki
öğrencilere deniz kirliliğinin nedenleri ve önlenmesi konusunda eğitimler vermiştir. Eğitimin insanlarda değişim
yaratmada tek çözüm olduğuna inanmıştır.
2004 yılında yeni bir yapılanmaya giren DenizTemiz Derneği / TURMEPA bu doğrultuda eğitim programını
da içerik açısından güncellemeye başlamıştır. Önceki yıllarda eğitmen ve gönüllüleri aracılığıyla okullara giden
DenizTemiz Derneği / TURMEPA daha fazla insana ulaşmak ve çarpan etkisi daha fazla olacak bir proje oluşturma arayışına girişmiştir.
5
Çeşitli yöntem arayışlarından sonra DenizTemiz Derneği / TURMEPA en etkili eğitim çabasının öncelikle
okullardaki öğretmenlerin DenizTemiz Derneği / TURMEPA eğitmenleri tarafından eğitilmesi ve onların da
öğrencileri eğitmesi olduğuna karar vermiştir.
Programın içeriği öğretim üyeleri ve öğretmenlerden oluşan bir komisyon tarafından hazırlanmıştır. Bu program ve hazırlanan öğretim materyallerinin, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nca ilköğretim ve ortaöğretim okullarında uygulanması uygun bulunmuştur.
İlköğretim ve ortaöğretim çağındaki öğrencileri, doğal varlıkları korumak konusunda bilinçlendirmek ve farkındalık yaratmak amacıyla “Sınırsız Mavi” projesi ile 5 yılın sonunda, en az 16.588 okulda 300.000 öğretmen ile
6.592.000 öğrenciye ulaşılması hedeflenmiştir.
6
SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI
ÖĞRETMEN EL KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2005 yılından itibaren uygulanmakta olan ilköğretim programlarında da
vurgulandığı gibi, çocuklarımızın erken yaşlardan itibaren bilimsel düşünme yöntemini tanımaları ve yaşamlarında
kullanmaları hedeflenmektedir.
Bilimin temelinde yatan kavramlar ve düşünme mantığı, öğretim programlarında şöyle belirtilmiştir:
Bilimin Temel Kavramları
Değişim
• Çevresindeki her varlığın sürekli bir değişim içinde olduğunu fark etme (Bireyin fiziksel özellikleri,
giysileri, duyguları, izin verilen ve verilmeyen davranışlar vb. değişiyor.)
• Zamanın değiştiğini fark etme ve zamana bağlı diğer değişimleri kavrama
• Mekandaki değişimi kavrama
• Canlılardaki değişimi, evrelerini ve sebeplerini kavrama
• Doğadaki değişimleri fark etme ve sebeplerini kavrama
Etkileşim
• Her varlığın, nedensel bir değişime yol açacak şekilde sürekli olarak birbirini etkilediğini fark etme
• Canlıların hem birbirlerini hem de fiziksel çevreyi etkilediğini fark etme
Neden-Sonuç İlişkisi
• Maddelerde ve canlılarda meydana gelen değişikliklerin genellikle belli bir nedene bağlı olduğunu
fark etme (Örneğin bir cismin hareket etmesi o cismin itilmesi veya çekilmesi gibi bir nedene
bağlıdır vb.)
Değişkenlik / Benzerlik
• Aynı özelliklere veya karakteristiklere sahip oluşlarına göre sınıflandırılabilseler bile, her şeyin birbirinden farklı olduğunu kavrama (Örneğin hiçbir insan başka bir insana benzemez, yani türün bireyleri
arasında değişkenlik söz konusudur. Bununla birlikte “insan” olmaktan dolayı da hepimizin ortak
özellikleri vardır).
Karşılıklı Bağımlılık
• Yaşayan her varlığın, canlı ya da cansız diğer bütün varlıklarla ve çevre ile etkileşim içerisinde olduğunu
kavrama
Süreklilik
• Yaşamın asla sona ermediğini fark etme (Her şeye rağmen; deprem, savaş, salgın hastalık gibi güçlere
rağmen hayat devam ediyor vb.)
• Değişen olay ve olgular gibi değişmeyen, süreklilik gösteren olay ve olguların da var olduğunu fark
etme
7
Korunum
• Maddelerin değişebildiklerini ama yok olmadıklarını fark etme
Öğretim programlarında da vurgulandığı gibi, DenizTemiz Derneği / TURMEPA olarak biz de öğrencileri
deney yapmaya, tahminde bulunmaya, sorgulamaya, analitik ve bilimsel
düşünmeye teşvik etmeyi hedeflemekteyiz.
• Sorgulamak neden önemlidir? İnsanlar doğdukları andan itibaren çevreyi merak eder, öğrenmeye ve anlamaya çalışırlar. Bu amaçla çeşitli sorular sorar ve bu sorulara cevap bulabilmek için de
araştırma yaparlar.
• Deney yapmak neden önemlidir? Her öğrecinin farklı öğrenme stili vardır. Bazı öğrenciler
dokunarak bazıları işiterek öğrenirken, bazıları görerek, bazıları ise hareketlerle öğrenir. Deney yapmak,
birçok stili içeren öğrenme tercihlerini kapsamaktadır.
• Tahminde bulunmak neden önemlidir? Öğrencinin bilgiyi edinmeden önce olaylar ve durumlar
hakkında tahminlerde bulunması onun analitik düşünme becerisini geliştirmesine katkıda bulunmaktadır.
Örneğin bir deneyden önce sonuç hakkında tahminde bulunmak, deneyin sonunda tahminlerin
doğruluğunun test edilmesine fırsat verir.
Analitik ve bilimsel düşünmek neden önemlidir? Erken yaştan itibaren öğrencilere analitik
ve sorgulayıcı bir bakış açısı (sadece “Ne?” yerine “Neden?” ve “Niye?” demek gibi) kazandırmak, bilimsel
düşünme şeklini öğretmek, öğrencilerin ezberleyerek değil, araştırarak ve sorarak bilgiye ulaşmasını sağladığı
için önemlidir.
Program tasarımında; konu merkezli, öğrenen merkezli ve sorun merkezli olmak üzere üç temel
yaklaşım vardır.
Sorun merkezli tasarımda öğrenenlerin toplumsal sorunları, gereksinimleri, ilgi ve yetenekleri üzerinde durulmaktadır. Bu şekilde tasarımlanan programlar aracılığı ile toplumda önemli sorunların çözümünde yetenekli, fikir
sahibi bireylerin yetişmesi ve sonuç olarak sağlıklı bir toplum yaratılması amaçlanmaktadır. Bu çalışmada sorun
merkezli program tasarımlarından yaşam şartları tasarımı kullanılmıştır.
AMAÇLAR
Sınırsız Mavi programının temel amaçları şunlardır:
• Her yaştan öğrenciye, bütün canlı varlıklara ve doğal çevreye karşı saygılı olma ve bilimin
değerini takdir etme bilinci kazandırmak.
• İnsan ve deniz arasındaki ilişkiyi fark ettirerek değerli doğal kaynaklarımızı korumak.
• Etkinlikler aracılığıyla, öğrencilerin çeşitli derslerdeki temel yeterliliklerini artırmalarına yardımcı olmak.
• Öğretmenlerimize ve öğrencilerimize eğitim amacıyla yararlanabilecekleri kaynaklar sağlamak.
8
KAZANIMLAR
Sınırsız Mavi programı kapsamında öğrencilerin elde etmeleri beklenen kazanımlar, öğrencilerin gelişim özellikleri ve öğrenim gördükleri sınıflar dikkate alınarak belirlenmiştir. Tablo 1‘de de görüleceği gibi bazı kazanımlar öğrencilerin alt sınıflarda edindikleri bilgileri hatırlatıcı ve yeni kazanımlara temel oluşturacak niteliktedir.
Diğer kazanımlar ise öğrencilerin öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre geliştirilmiştir.
Sınırsız Mavi programına özgü kazanımlar şunlardır:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
Yaşamın suya bağlı olduğunu kavrar.
Yeryüzündeki suların sürekli hareket halinde olduğunu fark eder.
Yeryüzünde yaşamın devam edebilmesi için uygun koşulların oluşmasında denizlerin rolünü fark eder.
Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi kavrar.
Denizlerin, karalarda yaşayan canlı türlerinden çok daha fazla sayıda canlı türü barındırdığını fark eder.
Bilinçsiz avlanmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
Bilinçsiz yapılaşmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
Deniz kirliliğine yol açan evsel atıkları listeler.
Evsel ve endüstriyel atıkların denizler ve deniz canlıları üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıkları listeler.
Ağır metallerin denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
Deniz taşımacılığının denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
Kimyasal atıkların denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
Deniz kirliliğinin, yaşamını denizlerde sürdüren canlıları tehdit ettiğini fark eder.
Deniz kirliliğinin, bazı deniz canlılarının neslinin tükenmesine neden olduğunu kavrar.
Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin azalmasının sonuç olarak insan yaşamını da tehdit ettiğini fark eder.
Denizlerin temizliği ile ilgili kurum ve kuruluşlar ile bunların faaliyetleri hakkında bilgi edinir.
Denizlerin temizliği ile ilgili neler yapabileceği konusunda öneriler geliştirir.
KAZANIMLAR ARASI İLİŞKİLENDİRME
Sınırsız Mavi programına ait kazanımlar, sınıf düzeylerine uygun olarak, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanarak yürürlüğe giren ilköğretim ve ortaöğretim programlarındaki derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilmiştir. Bu ilişkilendirme, Tablo 1’de gösterilmiştir.
9
TABLO 1
PROGRAMLAR ARASI KAZANIM İLİŞKİLENDİRMESİ
SINIRSIZ MAVİ
PROGRAMI
1. Yaşamın suya bağlı olduğunu
kavrar.
İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM
DERS PROGRAMLARI
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER
A.11.2. Yeryüzündeki suların ekosistem içerisindeki yerinden yola çıkarak
doğal sistemlerin işleyişi üzerindeki etkisini analiz eder.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.5. Sınırlı kaynakların etkili kullanımı konusunda projeler geliştirir.
2.Yeryüzündeki suların sürekli
hareket hâlinde olduğunu fark
eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM
2.ÜNİTE: MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI
1.3. Buharlaşma ile suyun havaya döndüğü ve yağışlarla buharlaşmanın
birbirini dengelediği çıkarımında bulunur (BSB-7, 8, 22, 23 FTTÇ- 15, 16).
FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM
2.ÜNİTE: MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI
1.4. Su döngüsü ile yağış–buharlaşma dengesi arasında ilişki kurar
(BSB-7, 8, 22, 23; FTTÇ-15, 16).
FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM
2.ÜNİTE: MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI
1.5. Su döngüsünün gerçekleşmesi için enerji kaynağı gerektiği
çıkarımında bulunur (BSB-7, 22, 23; FTTÇ-15, 16).
Yeryüzündeki suların sürekli
hareket halinde olduğunu fark
eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 6. SINIF
ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM
3.ÜNİTE: MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
3.3. Fiziksel değişimlerde değişen maddenin kimlik değiştirmediğini
vurgular (BSB-6, 8, 9; TD-2).
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER
A.11.2. Yeryüzündeki suların ekosistem içerisindeki yerinden yola çıkarak
doğal sistemlerin işleyişi üzerindeki etkisini analiz eder.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER
A.11.3. Ekosistemi oluşturan unsurlar ile madde döngüsü ve enerji akışı
arasındaki ilişkiyi doğal sistemlerin işleyişi açısından sorgular.
3.Karalar ve denizler
arasındaki etkileşimi kavrar.
10
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER
A.9.1. Doğal unsurların yaşantısındaki etkisinden yola çıkarak doğa ve
insan ilişkisini anlamlandırır.
Yeryüzünde yaşamın devam
edebilmesi için uygun koşulların
oluşmasında denizlerin rolünü
fark eder.
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER
A.9.9. Hava durumu ile iklim özelliklerini etkileri açısından
karşılaştırır.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER
A.11.2. Yeryüzündeki suların ekosistem içerisindeki
yerinden yola çıkarak doğal sistemlerin işleyişi
üzerindeki etkisini analiz eder.
4. Denizlerin, karalarda yaşayan
canlı türlerinden çok daha fazla
sayıda canlı türü barındırdığını
fark eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
7.1. Gözlemleri sonucunda farklı yaşam alanlarında bulunan canlılara
örnekler verir (BSB-1).
FEN VE TEKNOLOJİ: 7. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE
1.5. Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği fark eder ve bunun
önemini vurgular.
BİYOLOJİ: 9. SINIF
2. ÜNİTE: CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE BİYOLOJİK
ÇEŞİTLİLİK
1.1. Yakın çevresindeki gözlemlerinden yararlanarak
canlıların çeşitliliğini fark eder (BAS 1, 3).
3.1. Biyolojik çeşitliliğin önemini açıklar.
3.2. Türkiye’nin biyolojik çeşitlilik açısından zengin olmasının
nedenlerini irdeler (BAS 7).
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.11. Doğal mirasın korunmasında kişisel sorumluluğun
gerekliliğine inanır.
5.Bilinçsiz avlanmanın denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
7.6. İnsan etkisi ile besin zincirindeki bir halkanın yok olması ile
ortaya çıkabilecek sonuçları tartışır (BSB-22, 23; FTTÇ-18).
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın
çevreden örneklerle değerlendirir
(BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17).
1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını
örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25).
1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini
örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13).
11
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.9.1. İnsanların gereksinimlerinden yola çıkarak doğal çevreyi
kullanma biçimlerini örneklendirir.
Bilinçsiz avlanmanın denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana
gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER
A.11.3. Ekosistemi oluşturan unsurlar ile madde döngüsü ve enerji akışı
arasındaki ilişkiyi doğal sistemlerin işleyişi açısından sorgular.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin
etkilerini sorgular.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.8. Günümüz çevre sorunlarına ait senaryoları olası etkileri
açısından değerlendirir.
6.Bilinçsiz yapılaşmanın denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
SOSYAL BİLGİLER: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER
ÜNİTE: BÖLGEMİZİ TANIYALIM
4. Yaşadığı bölgedeki insanların doğal ortamı değiştirme ve ondan
yararlanma şekillerine kanıtlar gösterir.
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın çevreden
örneklerle değerlendirir (BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17).
1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını
örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25).
1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü
sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20).
1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini örneklerle
ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13).
COĞRAFYA: 10. SINIF
ÖĞRENME ALANI: C. MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE
C.10.6. Türkiye’deki su varlığının ekonomik, sosyal ve kültürel etkilerini
analiz eder.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin
etkilerini sorgular.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.9. Çevre yönetimi ve koruma açısından ülkeleri karşılaştırarak
uluslararası uygulamaları ve çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir.
12
7.Deniz kirliliğine yol açan evsel
atıkları listeler.
FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan
maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27).
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın
çevreden örneklerle değerlendirir
(BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17).
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.14. Çevre sorunlarının oluşum ve yayılma süreçlerini küresel
etkileri açısından sorgular.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: C. MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE
C.12.7. Turizm faaliyetlerinin çevresel, kültürel ve ekonomik
etkilerinden yola çıkarak Türkiye’nin turizm politikalarını analiz eder.
8.Evsel ve endüstriyel
atıkların denizler ve deniz
canlıları üzerindeki olumsuz
etkilerini fark eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 8. SINIF
ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM
3. ÜNİTE: MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
4.10. Endüstride atık madde olarak havaya bırakılan SO2 ve NO2
gazlarının asit yağmurları oluşturduğunu ve bunların
çevreye zarar verdiğini fark eder (FTTÇ-18).
FEN VE TEKNOLOJİ: 8. SINIF
ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM
3. ÜNİTE: MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
4.11. Suları, havayı ve toprağı kirleten kimyasallara karşı duyarlılık edinir.
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın
çevreden örneklerle değerlendirir
(BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17).
1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını
örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25).
1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki
rolünü sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20).
1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini
örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13).
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER
A.9.1. Doğal unsurların yaşantısındaki etkisinden yola çıkarak
doğa ve insan ilişkisini anlamlandırır.
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle
meydana gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder.
13
Evsel ve endüstriyel
atıkların denizler ve deniz
canlıları üzerindeki olumsuz
etkilerini fark eder.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri açısından
değerlendirir.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin
etkilerini sorgular.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.14. Çevre sorunlarının oluşum ve yayılma süreçlerini
küresel etkileri açısından sorgular.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.10. Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak
doğal miraslara yönelik tehditleri sorgular.
9.Deniz kirliliğine yol açan
endüstriyel atıkları listeler.
FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan
maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27).
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle
meydana gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan
etkileri açısından değerlendirir.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.12. İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su
döngülerine olan etkilerini örneklendirir.
10.Ağır metallerin denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan
maddeleri listeler
(BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27).
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.12. İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan
etkilerini örneklendirir.
14
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri
açısından değerlendirir.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin
etkilerini sorgular.
11.Deniz taşımacılığının denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
SOSYAL BİLGİLER: 5. SINIF
ÖĞRENME ALANI: İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER
ÜNİTE: BÖLGEMİZİ TANIYALIM
4. Yaşadığı bölgedeki insanların doğal ortamı değiştirme ve
ondan yararlanma şekillerine kanıtlar gösterir.
COĞRAFYA: 10. SINIF
ÖĞRENME ALANI: D. KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER
D.10.3. Uluslararası ulaşım hatlarının bölgesel ve küresel etkilerini
sorgular.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: C. MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE
C.12.3. Ulaşım ağları ile yerleşme ve ekonomik faaliyetleri ilişkilendirir.
12.Kimyasal atıkların denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan
maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27).
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın
çevreden örneklerle değerlendirir
(BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17).
1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle
açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25).
1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü
sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20).
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana
gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder.
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri açısından değerlendirir.
15
COĞRAFYA: 11. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.11.12. İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan
etkilerini örneklendirir.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.8. Günümüz çevre sorunlarına ait senaryoları olası etkileri açısından
değerlendirir.
13.Deniz kirliliğinin yaşamını
denizlerde sürdüren canlıları
tehdit ettiğini fark eder.
FEN VE TEKNOLOJİ: 7.SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE
1.6. Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan
bitki ve hayvanlara örnekler verir
(BSB -25; FTTÇ – 22, 23, 26).
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle
açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25).
1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya
çıkmasındaki rolünü sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20).
COĞRAFYA: 9. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.9.2. Doğal çevrenin insan faaliyetlerine etkilerini ve insanların
doğal çevreye uyum süreçlerini karşılıklı ilişkileri çerçevesinde analiz eder.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.1. Doğal çevrenin sınırlılığını “beslenme halkaları” ve
“taşıma kapasitesi” kavramlarına dayalı olarak açıklar.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.10. Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak
doğal miraslara yönelik tehditleri sorgular.
14.Denizlerdeki biyolojik
çeşitliliğin azalmasının sonuç
olarak insan yaşamını da tehdit
ettiğini fark eder.
16
FEN VE TEKNOLOJİ: 7. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE
1.10. Dünyadaki bir çevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine
ilişkin çıkarımlarda bulunur (BSB-8; FTTÇ-18, 20, 21, 28)
Denizlerdeki biyolojik
çeşitliliğin azalmasının sonuç
olarak insan yaşamını da tehdit
ettiğini fark eder.
SOSYAL BİLGİLER: 6. SINIF
ÖĞRENME ALANI: ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM
ÜNİTE: ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI
5. Doğal kaynakların bilinçsizce tüketilmesinin insan yaşamına etkilerini
tartışır.
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını
örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25).
1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini
örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13).
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.10. Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden
yola çıkarak doğal miraslara yönelik tehditleri sorgular.
SOSYAL BİLGİLER: 7. SINIF
ÖĞRENME ALANI: KÜRESEL BAĞLANTILAR
ÜNİTE: ÜLKELERARASI KÖPRÜLER
2. Küresel sorunlarla uluslararası kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin
kuruluş amaçlarını ilişkilendirir.
15.Denizlerin temizliği ile ilgili
kurum ve kuruluşlar ile
bunların faaliyetleri hakkında
bilgi edinir.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.2. Tarihsel süreçte doğayla uyumlu gelişim açısından çevre
sorunlarının önlenmesine yönelik uygulamaları değerlendirir.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.9. Çevre yönetimi ve koruma açısından ülkeleri karşılaştırarak
uluslararası uygulamaları ve çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir.
16.Denizlerin temizliği ile ilgili
neler yapabileceği konusunda
öneriler geliştirir.
FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM
2.4. Yaşam alanlarının insan faaliyetlerinin olumsuz etkisinden korunması
gerektiği çıkarımını yapar
(BSB -7; FTTÇ – 18, 21, 22).
FEN VE TEKNOLOJİ: 7. SINIF
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE
1.11. Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarına yönelik
işbirliğine dayalı çözümler önerir ve faaliyetlere katılır
(FTTÇ-20, 21, 22, 23, 24, 26, 27; TD-4).
17
Denizlerin temizliği ile ilgili
neler yapabileceği konusunda
öneriler geliştirir.
BİYOLOJİ: 9. SINIF
2. ÜNİTE: CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE
BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
3.3. Türkiye’deki biyolojik çeşitliliğin ve endemik türlerin korunmasına
yönelik bireysel ve işbirliğine dayalı öneriler geliştirir
(BAS 1, 4, 13; BTTÇ 24, 27, 28, 29, 31).
BİYOLOJİ: 9. SINIF
3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE
1.5. Güncel çevre sorunlarının çözümüne ilişkin öneriler sunar
(BAS 3, 4, 13; BTTÇ 1, 23, 24, 25, 26, 27; İTD 6, 7, 8, 11).
1.6. Çevre sorunlarının çözümüne yönelik çalışmalara aktif olarak katılır
(İTD 1, 3, 4, 6, 8, 9, 16; BTTÇ 23).
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.4. Doğal çevreyi korumaya yönelik alınan önlemlerin ve
projelerin mekâna etkilerini değerlendirir.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.5. Sınırlı kaynakların etkili kullanımı konusunda projeler geliştirir.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.9. Çevre yönetimi ve koruma açısından ülkeleri karşılaştırarak
uluslararası uygulamaları ve çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir.
COĞRAFYA: 12. SINIF
ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM
E.12.11. Doğal mirasın korunmasında kişisel sorumluluğun
gerekliliğine inanır.
18
SÜRE
Sınırsız Mavi programı için toplam iki ders saati (80 dakika) süre ayrılması önerilmektedir. Bu sürenin ilk birkaç dakikası, yapılacak çalışma hakkında öğrencilere bu program hakkında genel bir bilgi vermek için ayrılabilir.
Daha sonra sunu dosyası kullanılarak öğrenme-öğretme etkinlikleri gerçekleştirilecektir. Program için ayrılan
sürenin en uzun bölümü bu aşamaya ayrılmıştır. Kapanış için birkaç dakika ayrılacak ve bu zaman dilimi içerisinde de DenizTemiz Derneği / TURMEPA ile ilgili çok kısa bir tanıtım yapılacaktır.
İÇERİK
Sınırsız Mavi programının içeriğinde temel olarak şu konular ele alınmıştır:
• Yeryüzündeki yaşam için su yaşamsal bir öneme sahiptir.
• Karalar ve denizler arasında karşılıklı ve sürekli bir etkileşim vardır.
• Karalar ve denizler arasında etkileşim vardır: Karalarda meydana gelen olaylar denizleri ve denizlerde
yaşayan canlıları etkiler; denizlerde meydana gelen olaylar da karaları ve karalarda yaşayan canlıları etkiler.
• Denizler çok zengin biyolojik çeşitliliğe sahiptir.
• Evsel ve endüstriyel atıklar denizleri kirletmektedir.
• Denizlerin kirlenmesi öncelikle denizlerde yaşayan canlılara, dolayısıyla da insanlara zarar vermektedir.
• İnsanlar denizlerden çeşitli şekillerde yararlanırlar.
• Denizlerin temiz tutulması bütün canlılar için önemlidir. Bunun için herkese sorumluluk düşmektedir.
• Deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişi ve kurumların
desteklenmesi gerekir.
KAZANIM - İÇERİK (SLAYT) İLİŞKİLENDİRMESİ
Sınırsız Mavi programına ilişkin kazanımlarla, bu kazanımlara erişmek için yararlanılacak görsel işitsel uyarıcıları içeren slayt içerikleri Tablo 2’de gösterilmiştir.
19
TABLO 2
KAZANIM - İÇERİK İLİŞKİLENDİRMESİ
KAZANIMLAR
İÇERİK (SLAYTLAR)
SLAYT 1
Giriş
SLAYT 2
Su Yoksa Hayat Yoktur!
Yeryüzündeki suların sürekli
hareket halinde olduğunu fark
eder.
SLAYT 3
Yeryüzündeki suların büyük bir kısmı tuzludur.
Yeryüzünde bulunan suyun ne kadarı tatlı sudur?
SLAYT 4
Dünya’daki su miktarı her zaman aynıdır.
Bugün içtiğimiz su ile yüzyıllar önce dinozorların içtiği su aynı su mudur?
SLAYT 5
Dünya’daki sular sürekli hareket halindedir.
Suyun sürekli hareket halinde olmasını (su çevrimini) sağlayan enerji
kaynakları nelerdir?
Yeryüzünde yaşamın devam
edebilmesi için uygun koşulların
oluşmasında denizlerin rolünü
fark eder.
SLAYT 6
Yeryüzünden buharlaşan sular atmosfere karışmaktadır.
Denizlerden buharlaşan sular, karalarda yoğunlaşmadan sadece
denizlere yağış olarak geri dönseydi yeryüzünde neler değişirdi?
SLAYT 7
Dünya’daki suların sürekli hareket hâlinde olması karalar ve denizler
arasında etkileşime yol açar.
Karalar ve denizlerin etkileşimini sağlayan su hareketleri nelerdir?
SLAYT 8
Dünya’daki suların sürekli hareket hâlinde olması karalar ve denizler
arasında etkileşime yol açar.
Deniz ve okyanuslardaki su akıntıları ile gelgit hareketleri karalardaki
iklimi ve sıcaklık farkını nasıl etkiler?
Karalar ve denizler arasındaki
etkileşimi kavrar.
Denizlerin, karalarda yaşayan
canlı türlerinden çok daha fazla
sayıda canlı türü barındırdığını
fark eder.
Yeryüzünde yaşamın devam
edebilmesi için uygun koşulların
oluşmasında denizlerin rolünü
fark eder.
SLAYT 9
Dünya’daki suların sürekli hareket hâlinde olması karalar ve denizler
arasında etkileşime yol açar.
Denizlerdeki ve okyanuslardaki su hareketlerinin düzensizleşmesi canlıları
nasıl etkiler?
SLAYT 10
Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu denizlerde
yaşamaktadır.
SLAYT 11
Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu denizlerde
yaşamaktadır.
Denizlerdeki hangi canlılar besin zincirinde enerji akışını başlatır?
SLAYT 12
Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden karalara geçer.
Balıkçılık, günümüzde teknolojinin gelişmesinden nasıl etkilenmektedir?
Bilinçsiz avlanmanın denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
20
SLAYT 13
Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden karalara geçer.
Balıkçılık teknolojisinin hızlı gelişmesi ile bilinçsiz avlanmanın artması
denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?
Bilinçsiz yapılaşmanın denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
SLAYT 14
Ülkemizde turizmin gelişmesiyle özellikle deniz kıyılarında yapılaşma
hızla artmıştır.
Turizmin gelişmesi doğal kıyı alanlarını ve deniz canlılarını nasıl etkiler?
SLAYT 15
Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere bırakılan
atık madde miktarını artırmaktadır.
SLAYT 16
Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere bırakılan atık
madde miktarını artırmaktadır.
Hangi atıklar çevreyi ve denizleri kirletmektedir?
Deniz kirliliğine yol açan evsel
atıkları listeler.
SLAYT 17
Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına
zarar vermektedir.
Deniz kirliliğine yol açan evsel atıklar nelerdir?
Evsel ve endüstriyel atıkların
denizler ve deniz canlıları
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
SLAYT 18
Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına
zarar vermektedir.
Deniz kirliliğine yol açan evsel katı atıkların yok olma süreleri
ne kadardır?
SLAYT 19
Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına
zarar vermektedir.
Evsel atıklar denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?
Deniz kirliliğine yol açan
endüstriyel atıkları listeler.
SLAYT 20
Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır.
Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıklar nelerdir?
Ağır metallerin denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
SLAYT 21
Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır.
Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir?
Evsel ve endüstriyel atıkların
denizler ve deniz canlıları
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
Deniz taşımacılığının denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini fark
eder.
SLAYT 22
Evsel ve endüstriyel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz
canlılarına zarar vermektedir.
Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir?
SLAYT 23
Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da
denizleri kirletmektedir.
SLAYT 24
Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da
denizleri kirletmektedir.
Gemi kaynaklı kirlenme denizlerdeki canlıların yaşam alanlarını nasıl
etkilemektedir?
Kimyasal atıkların denizler
üzerindeki olumsuz etkilerini
fark eder.
SLAYT 25
Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da
denizleri kirletmektedir.
21
SLAYT 26
Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır.
SLAYT 27
Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır.
Petrolün denize karışması karadaki ve sudaki canlı çeşitliliğini nasıl etkiler?
Deniz kirliliğinin, yaşamını
denizlerde sürdüren canlıları
tehdit ettiğini fark eder.
SLAYT 28
Deniz kirliliği ekosistem içindeki tüm canlıları etkilemektedir.
Deniz kirliliğinin bazı deniz
canlılarının neslinin tükenmesine
neden olduğunu kavrar.
SLAYT 29
Ülkemiz denizlerinde bazı canlı türleri koruma altına alınmıştır.
Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin
azalmasının sonuç olarak insan
yaşamını da tehdit ettiğini fark
eder.
Denizlerin temizliği ile ilgili
kurum ve kuruluşlar ile bunların
faaliyetleri hakkında bilgi edinir.
SLAYT 30
Denizlerin korunması için uluslararası anlaşmalar düzenlenmiştir.
Denizlerin korunması için yapılan uluslararası anlaşmalar denizlerin
korunmasında ne kadar etkili olmuştur?
SLAYT 31
Bütün Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak
için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır.
Denizlerin temizliği ile ilgili
neler yapabileceği konusunda
öneriler geliştirir.
22
SLAYT 32
Bütün Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak
için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır.
Çevreyi ve özellikle de denizleri temiz tutmak için BİZ neler yapabiliriz?
ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİ
Sınırsız Mavi programı, öğrenme ve öğretme sürecinde üç temel ilkeyi benimsemektedir:
1. Çocuklar, öğrenme sürecine etkin bir biçimde katılarak, yaparak ve yaşayarak öğrenirler.
2. Okulda öğretilmek istenen bilgiler, çocuğun hem daha önce okulda öğrendiği bilgiler hem de gerçek
yaşamda edindiği deneyimler üzerine yapılandırılır ve anlamlandırılır.
3. Bireysel yorumlar ve anlamlandırmalar, çocukların birbirleriyle etkileşimleri sonucunda ortak
anlayışlara dönüşür. Dolayısıyla da öğrenme süreci sosyal bir süreçtir.
Sınırsız Mavi programında yukarıda belirtilen ilkelere uygun öğretim yöntemleri benimsenmiştir. Programda
anlatım yöntemine olabildiğince az yer verilmiştir. Buna karşın, öğrencilerin etkin katılımını sağlamaya yönelik
görsel ve işitsel uyarıcılar bulunmaktadır. Öğretmenlerden beklenen; öğrencilere ilgili slaytları göstermeleri,
onların ön bilgilerini açığa çıkarmalarına yardımcı olmaları, ilgili soruları yönelterek öğrencilerde merak duygusunu harekete geçirmeleridir. Böylece, öğrencilerin mevcut bilgileriyle sunulan yeni bilgileri karşılaştırarak bilgiyi
yeniden yapılandırmalarına olanak tanınacaktır.
ÖĞRETİM MATERYALLERİ
Sınırsız Mavi öğrenme ve öğretme sürecinde, Sınırsız Mavi programı için hazırlanan sunu dosyası kullanılacaktır. Sunu dosyası Microsoft Powerpoint dosyası olarak CD’ye kaydedilmiştir. Sunu dosyasının açılabilmesi
için bilgisayarda Microsoft Powerpoint 2002 veya daha ileri sürümünün kurulu olması gerekir.
CD’deki klasörde yer alan “9-12. SINIF Sınırsız Mavi PROGRAMI” adlı dosyayı tıklayarak sunu dosyasını
açabilirsiniz. Sunularla ilgili gerekli diğer açıklamaları ilerleyen sayfalarda bulabilirsiniz. Öğretmen el kitabında
slaytların altındaki sayfaların boş kalan kesimlerine kendiniz için notlar alabilirsiniz.
Sınırsız Mavi öğretim modülü, bilgisayar destekli bir eğitim modülüdür. Bu modülle öğrencilere etkili bir
eğitim-öğretim ortamı hazırlanarak, öğrencilerin öngörülen hedeflere daha kolay ulaşmalarına yardımcı
olunmaktadır.
Teknolojik gelişmelerin sağladığı yeni iletişim olanakları, hızla artan bilgilerin öğrencilere sunulmasını kolaylaştırarak öğretmenlere destek olmaktadır. Teknolojinin sağladığı bu tür kolaylıklar Sınırsız Mavi modülüne
yansıtılmıştır.
Sınırsız Mavi modülünde animasyon, canlandırma, dikkat çekecek nitelikte resimler ve sesli uyaranlar kullanılmıştır. Böylece öğrencilerin olabildiğince farklı duyu organlarını aynı anda kullanması amaçlanmıştır.
Yapılandırmacı yaklaşımla belirlenen slayt içerikleri ve görsel uyarıcılar, öğrencilerin algılamalarını kolaylaştıracak
şekilde Powerpoint olarak sunulmuştur.
23
ORGANİZASYON ŞEMASI
Dosyada yer alan sunular aşağıda gösterilen ögeleri içermektedir.
Alanla ilgili
temel bilgi
Öğrenciyi
düşündüren ve
sorgulatan
soru
Soruya
İlişkin ipucu
niteliğindeki
görsel ögeler
Görsel
ögenin ne
olduğunu
bildiren ikon
İleri
Geri
Çıkış
Giriş düğmesi
Video ikonu
Toplam slayt
numarası
Ekranda
görülen slayt
numarası
Slaytlarda yer alan
ikonlar
Resim ikonu
Açıklama ikonu
Öğretmen el kitabında yer
alan ikonlar
Not alma ikonu
Not: Video ikonu bulunan slaytlardaki görsel ögelerin üzerine basıldığında
görseller çalıştırılabilmektedir.
24
SUNU SLAYTLARI VE AÇIKLAMALARI
Slayt-1: Giriş
Sunumunuza Slayt 1 ile başlayın. Denizlerin neden ve nasıl kirlendiğinden söz edeceğinizi belirtin. Deniz kirliliğinin gittikçe artan bir
çevre sorunu olduğunu, bu sorunun çeşitli yönleriyle inceleneceğini
ve denizlerin temiz tutulması için neler yapılabileceğini ele alacağınızı
belirtin.
Slayt-2: Su yoksa hayat yoktur!
Öğrencilerin dikkatini Slayt 2’ye çekerek, Dünya’nın büyük bir
kısmının sularla kaplı olduğunu belirtin. “Su yoksa hayat yoktur!”
diyerek susuz hayat olmayacağını vurgulayın. Suların temiz
tutulması ile yeryüzündeki yaşamın devamlılığı arasında ilişki
kurmalarına yardımcı olun.
Slayt-3: Yeryüzündeki suların büyük bir kısmı tuzludur.
Yeryüzünde bulunan suyun ne kadarı tatlı sudur?
Öğrencilere, yeryüzündeki suların çok büyük bir kısmının tuzlu su
olduğunu söyleyin. Canlıların yaşamlarını devam ettirebilmek için tatlı
suya ihtiyaç duyduklarını belirtin ve “Yeryüzünde bulunan suyun ne
kadarı tatlı sudur?” sorusunu sorarak yeryüzündeki tatlı su oranını
tahmin etmelerini isteyin. Slayt 3’teki görsel unsurlardan da yararlanarak yeryüzündeki suların sadece %3 kadarının tatlı su olduğunu
belirtin. Daha önce yaptıkları tahminle olgusal gerçeği karşılaştırmalarını sağlayın.
25
Slayt-4: Dünya’daki su miktarı her zaman aynıdır.
Bugün içtiğimiz su ile yüzyıllar önce dinozorların içtiği su aynı su mudur?
“Bugün içtiğimiz su ile yüzyıllar önce dinozorların
içtiği su aynı su mudur?” sorusunu sorun. Öğrencilerden gelen
cevaplardan da yararlanarak Dünya’daki su miktarının hep aynı kaldığına (değişmediğine) dikkat çekin. Su döngüsü ile yeryüzündeki
suyun tekrar tekrar kullanıldığını vurgulayın.
Slayt-5: Dünya’daki sular sürekli hareket halindedir.
Suyun sürekli hareket halinde olmasını (su çevrimini) sağlayan enerji
kaynakları nelerdir?
“Suyun sürekli hareket halinde olmasını (su çevrimini) sağlayan
enerji kaynakları nelerdir?” sorusunu sorun. Öğrencilerin dikkatlerini,
Slayt 5’teki görsel ögeye çekerek Dünya’daki su çevrimini sağlayan
enerji kaynaklarının güneş ve rüzgâr olduğunu fark etmelerini sağlayın.
Gerektiğinde öğrencilere aşağıdaki açıklamaları yapabilirsiniz: Karalarda
ve denizlerde bulunan su, güneş enerjisi ile buharlaşarak atmosfere
karışır. Buharlaşan su atmosferde birikerek bulutları oluşturur ve rüzgâr
ile yer değiştirir. Bulutlardaki su yoğunlaşarak farklı yağış şekilleriyle
yerçekimine bağlı olarak hem karalara hem de denizlere döner. Yüzey
akışları ve yeraltı kaynaklı sular tatlı su olarak göllerde ve nehirlerde toplanır. Yağışın bir kısmı nehirlere karışır
ve okyanuslara doğru hareket eder.
Slayt-6: Yeryüzünden buharlaşan sular atmosfere karışmaktadır.
Denizlerden buharlaşan sular, karalarda yoğunlaşmadan sadece
denizlere yağış olarak geri dönseydi yeryüzünde neler değişirdi?
Öğrencilere, “Yeryüzünden buharlaşan sular atmosfere karışmaktadır.” bilgisini verin.
“Denizlerden buharlaşan sular, karalarda yoğunlaşmadan sadece
denizlere yağış olarak geri dönseydi yeryüzünde neler değişirdi?”
sorusunu sorun. Denizlerin ve karalardaki su kaynaklarının, yeryüzündeki yağışların düzenlenmesindeki etkisini fark etmelerini sağlayın.
Buharlaşma yoluyla eksilen tatlı suyun yağış olarak karalara geri
dönmediğinde, yeryüzünde kuraklık olacağını ve bundan da canlıların
büyük zarar göreceğini kavramalarını sağlayın.
26
Slayt-7: Dünya’daki suların sürekli hareket halinde olması karalar ve
denizler arasında etkileşime yol açar.
Karalar ve denizler arasında etkileşimi sağlayan su hareketleri
nelerdir?
Denizler, karalar ve atmosfer arasındaki etkileşimin yeryüzündeki
yaşamın devamlılığını sağladığını hatırlatarak “Karalar ve denizler
arasında etkileşimi sağlayan su hareketleri nelerdir?” sorusunu
sorun.
Suların sadece, atmosferle yeryüzü arasında sürekli hareket halinde
olmadığını, aynı zamanda suyun okyanuslar ve denizlerde büyük akıntılar yoluyla hareket ettiğini söyleyin. Rüzgârlar ve fırtınalarla denizin
100 metre derinliğine kadar inebilen akıntıların oluştuğunu, akıntılar
nedeniyle bir yerden boşalan suyun yerine ya yüzeyden ya da denizin altından karşı akıntıyla yeni su kütleleri geldiğini ve böylece deniz suyunda sürekli hareket görüldüğünü
açıklayın. Slayt 7’deki görsel unsurdan da yararlanarak denizlerdeki su hareketlerinin sıcak ya da soğuk akıntılar olduğunu belirtin.
Slayt-8: Dünya’daki suların sürekli hareket halinde olması karalar ve
denizler arasında etkileşime yol açar.
Deniz ve okyanuslardaki su akıntıları ile gelgit hareketleri karalardaki
iklimi ve sıcaklık farkını nasıl etkiler?
Denizlerdeki su akıntılarının ve gelgit hareketinin karaları nasıl
etkilediğini sorun. Slayt 8’den yararlanarak iklim
hakkında kısa açıklama yapın. Bu amaçla aşağıdaki bilgileri
kullanabilirsiniz: İklim, uzun bir zaman periyodu içinde her gün
gerçekleşen hava olaylarının toplamını ve ortalamasını temsil eder.
Dünya’daki suların hareketi yeryüzünde ortalama sıcaklık farkının
sabit kalmasına ve iklimlerin oluşmasına yardımcı olmaktadır.
Gelgit olayında gece deniz suyu seviyesi yükselmekte, gündüz
alçalmaktadır. Bu da kıyıdaki sıcaklığın dengeli olmasını sağlamaktadır.
Denizler kirlendiği zaman denizlerle karalar arasında bu sıcaklık alışverişinin aynı şekilde devam edip
etmeyeceğini düşünmelerini sağlayın.
27
Slayt-9: Dünya’daki suların sürekli hareket halinde olması karalar ve
denizler arasında etkileşime yol açar.
Denizlerdeki ve okyanuslardaki su hareketlerinin düzensizleşmesi
canlıları nasıl etkiler?
“Denizlerdeki ve okyanuslardaki su hareketlerinin düzensizleşmesi
canlıları nasıl etkiler?” sorusunu sorun. Slayt 9’daki görsel ögeye
dikkat çekerek öğrencilerin bu soruya cevap bulmalarını sağlayın.
Aşağıdaki bilgileri öğrencilere aktarın:
Canlı türlerinin nesillerini devam ettirebilmeleri, ortamın sıcaklığı ile
ilişkilidir. Örneğin ortamın normalden fazla ısınması, bazı canlı türlerinin üreme hücrelerini zamanından erken oluşturmalarına; ortamın
normalden fazla soğuması ise bazı canlıların üreme hücrelerini
oluşturamamalarına neden olur. Bu durumda sağlıklı çiftleşme ve
döllenme olamayacağı için nesilleri devam edemez. Öğrencilerin aşağıdaki çıkarımı yapmalarına yardımcı olun:
Deniz kirlenmesi denizlerdeki su hareketlerinin düzensizleşmesine ve iklimlerin değişmesine, bunun sonucunda bazı canlı türlerinin neslinin tükenmesine neden olur.
Slayt-10: Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu
denizlerde yaşamaktadır.
Bitkisel plankton, hayvansal plankton, bakteri, sünger, mercan, karides,
balık, sualtı bitkilerine ait görüntüleri göstererek denizlerdeki zengin
biyolojik çeşitliliği fark ettirin. Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük
çoğunluğunun denizlerde yaşadığını belirtin. Slayt 10’da yer alan
canlılardan adlarını bilmedikleri varsa siz söyleyin. Denizler kirlendiği
takdirde birçok canlı türünün zarar göreceğini ve biyolojik çeşitliliğin
azalacağını belirtin.
28
Slayt-11: Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu
denizlerde yaşamaktadır.
Denizlerdeki hangi canlılar besin zincirinde enerji akışını başlatır?
Öğrencilere öncelikle şu açıklamayı yapın: Besin zincirinde denizlerde yaşayan çeşitli canlılar yer alır. Bu canlılar denizlerden karalara
doğru enerji akışında rol oynarlar. Ardından “Denizlerdeki hangi
canlılar besin zincirinde enerji akışını başlatır?” sorusunu sorun ve
öğrencilerin dikkatlerini Slayt 11’deki görsel unsura çekerek soruyu
cevaplamalarını isteyin.
Yine görsel ögeden yararlanarak aşağıdaki açıklamayı yapın:
Denizlerdeki enerji akışı, besin zincirinin ilk halkasındaki bitkisel
planktonların güneş ışığıyla ürettikleri enerjiyi besin yapımında kullanmasıyla başlar. Hayvansal planktonlar, bitkisel planktonlarla beslenerek yaşamlarına devam ederler.
Hayvansal planktonlar ile beslenen balıklar besin zincirinin üçüncü basamağında yer alır. Balıkları, balıkçıl deniz
kuşu ve insanların besin olarak kullanmalarıyla denizlerdeki enerji karaya geçer.
Öğrencilerin aşağıdaki çıkarımı yapmalarına yardımcı olun. Deniz kirliliğinden etkilenen ilk canlılar, besin zincirinin de ilk halkasını oluşturan bitkisel planktonlardır.
Slayt-12: Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden
karalara geçer.
Balıkçılık, günümüzde teknolojinin gelişmesinden nasıl etkilenmektedir?
Avlanmayla denizlerdeki enerji akışını karaya geçiren deniz canlılarının, insanların temel besin ve geçim kaynağı olduğunu hatırlatın.
“Balıkçılık, günümüzde teknolojinin gelişmesinden nasıl etkilenmektedir?” sorusunu sorun.
Slayt 12’yi de kullanarak bilinçsiz ve aşırı avlanma konusunda öğrencilere aşağıdaki bilgileri aktarın:
1. Bir türün derisi, yağı ve eti için aşırı avlanması: Dünyada 200 milyondan fazla insan balıkçılık ve balıkçılıkla ilgili sektörlerden geçimini
sağlamaktadır.
2. Günümüzde tüm dünyada yılda 75 milyon tondan fazla balık ve kabuklu deniz hayvanı avlanmaktadır.
3. Büyük ağlar ve güçlü troller, tek bir avda 200 tondan fazla balığın yakalanabilmesine olanak tanımıştır.
4. Akdeniz kıyılarında yaygın biçimde kullanılmakta olan dinamitle avlanma, denizlerdeki yaşam alanlarını yok
etmektedir.
Gelişen teknolojiye paralel olarak avlanma türlerinin ve avlanan balık miktarının da arttığını, bunun da bazen
aşırı avlanmaya yol açarak denizlerdeki yaşam alanlarına zarar verdiğini vurgulayın.
29
Slayt-13: Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden
karalara geçer. Balıkçılık teknolojisinin hızlı gelişmesi ve bilinçsiz
avlanmanın artması, deniz canlılarını nasıl etkiler?
“Balıkçılık teknolojisinin hızlı gelişmesi ve bilinçsiz avlanmanın artması, denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?” sorusunu sorun.
İleri teknoloji kullanılarak aşırı avlanmanın veya zamanından önce
avlanmanın denizlerde neslini sürdürebilecek canlı sayısında önemli
bir düşüşe neden olduğunu vurgulayın.
Videodaki görüntüler eşliğinde öğrencilere aşağıdaki bilgileri aktarın:
• Akdeniz fokları balık ağlarını tahrip ettikleri gerekçesiyle balıkçılar
tarafından öldürülmektedir. Akdeniz foklarının yaşadığı alanlarda dinamit kullanılması hamile fokların düşük yapmasına ve yerleşim
bölgelerini terk etmelerine yol açmaktadır.
• Mercan ve kabuklu deniz hayvanlarının bazı türleri bilezik, kolye gibi süs eşyası yapmak için
avlanmaktadır.
• Denizatları özellikle uzakdoğu ülkelerinde ilaç yapımında ve süs eşyası olarak kullanılmak üzere
bilinçsizce avlanmaktadır.
Deniz kaplumbağaları, bazı ülkelerde etleri ve kabukları için avlanmaktadır. Yumurtaları, yiyecek olarak
satılmaktadır. Ayrıca deniz kaplumbağaları balıkçılar tarafından geçim kaynakları olan balıkları yedikleri
gerekçesiyle öldürülmekte ve deniz kıyısındaki bilinçsiz yapılaşma nedeniyle yuvaları tahrip edilmektedir.
Slayt-14: Ülkemizde turizmin gelişmesiyle özellikle deniz kıyılarında
yapılaşma hızla artmıştır.
Turizmin gelişmesi doğal kıyı alanlarını ve deniz canlılarını nasıl etkiler?
“Turizmin gelişmesi doğal kıyı alanlarını ve deniz canlılarını nasıl
etkiler?” sorusunu sorun. Öğrencilerin dikkatlerini Slayt 14’teki görsel ögelere çekin.
Turistik tesisler, havaalanları, limanlar, yollar, alışveriş merkezleri ve
yazlık evler yapmak amacıyla denizlerin doldurulmasının deniz kıyılarındaki barınma alanlarını nasıl etkileyeceğini sorun. Verilen cevapları
özetleyerek öğrencilerin aşağıdaki çıkarımı yapmalarına yardımcı olun:
Değişik nedenlerle denizin doldurulması, turizmdeki hızlı artış ve
yazlık evlerin yapılması, deniz canlılarının yaşam alanlarını (özellikle
deniz kaplumbağalarını) tahrip etmekte ve deniz canlılarının nesillerinin devam etmesini engellemektedir.
30
Slayt-15: Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere
bırakılan atık madde miktarını arttırmaktadır.
Videodaki görüntüler eşliğinde öğrencilere aşağıdaki
açıklamayı yapın:
Türkiye, Karadeniz’den Marmara’ya, Ege’den Akdeniz’e kadar uzanan
8.000 kilometreden uzun kıyı şeridine sahiptir. Ülke nüfusunun
yaklaşık % 65’i bu uzun kıyı şeridindeki yerleşim birimlerinde
yaşamaktadır. Kıyı şeridindeki nüfus yoğunluğu ile atık miktarı
(özellikle arıtılmadan denize boşaltılan kanalizasyon atıkları) arasındaki ilişkiyi vurgulayın.
Slayt-16: Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere
bırakılan atık madde miktarını arttırmaktadır.
Hangi atıklar çevreyi ve denizleri kirletmektedir?
“Hangi atıklar çevreyi ve denizleri kirletmektedir?”
sorusunu sorun. Özellikle denizleri kirleten atıklara yakın
çevrelerinden örnekler vermelerini isteyin.
Slayt 16’daki görsel ögelerden de yararlanarak atıkların farklı şekillerde nasıl gruplandırılabileceğini sorun. Öğrencilerin verdikleri cevapları
da göz önünde bulundurarak aşağıdaki bilgileri aktarabilirsiniz:
İnsanlar deniz canlılarının barınaklarına zarar verdikleri gibi, çeşitli
atıklarla da denizleri kirletirler. Atık, ihtiyaçlarımızı karşılamak için
kullandığımız maddelerin, o an için kullanılmayan veya kullanıldıktan
sonra atılan kısımdır. İnsanların çevreye bıraktıkları atıkları evsel ve endüstriyel atık olarak iki kısımda inceleyebiliriz. Denizleri; plastik, metal kutu, yağ tenekesi, halat, çocuk bezi, şişe, çıpa, mandal, lastik, saç tokası, kaset,
saksı, sünger, konserve kutusu, mutfak eşyaları gibi katı atıkların yanı sıra; evlerin ve fabrikaların arıtılmayan
kanalizasyon suları gibi sıvı atıklar da kirletmektedir.
31
Slayt-17: Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına
zarar vermektedir.
Deniz kirliliğine yol açan evsel atıklar nelerdir?
Evsel atıklara örnekler vermelerini isteyin. Bu amaçla Slayt 17’deki
görsel ögelerden de yararlanabilirler. Verilen örneklerden yararlanarak katı ve sıvı atık sınıflaması yapmalarına yardımcı olun. Bu aşamada
öğrencilere aşağıdaki bilgileri verebilirsiniz:
Evsel katı atıklar: Yiyecek atıkları ve evimizde kullandığımız ürünlerin boş ambalajları birer evsel katı atıktır. Şampuan, meyve suyu
kartonları, meşrubat ve plastik su şişeleri, cam kavanozlar, teneke ve
metal konserve kutuları, yağ tenekeleri evlerimizdeki diğer katı atıklara örnektir. Türkiye’de, günde kişi başına yaklaşık 1 kg katı atık
düşmektedir. Geri dönüşüm tesislerinde tekrar kullanılabilir duruma getirilmeksizin denizlere atılan evsel katı
atıkların, denizlerdeki canlılara ve onların yaşam ortamına zarar vereceğini vurgulayın.
Evsel sıvı atıklar:
Evlerin, işyerlerinin ve fabrikaların endüstriyel nitelik taşımayan pis sularının oluşturduğu atıklardır.
Slayt-18: Evsel katı atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz
canlılarına zarar vermektedir.
Deniz kirliliğine yol açan evsel katı atıkların yok olma süreleri ne
kadardır?
Atık maddelerin doğada hemen yok olmadıklarını, bazı atıkların
doğada çok uzun bir süre bozulmadan kaldıklarını belirtin. Çeşitli
niteliklerdeki atık maddelerin (örneğin, teneke kutunun ya da
plastik bir şişenin) doğada ne kadar sürede yok olabileceğini
tahmin etmelerini isteyin. Camın 4.000 yıl boyunca yok olmadığını,
sigara filtresinin ise yok olma süresinin bilinmediğini belirtin.
Slayt 18’deki görsel ögelerden de yararlanarak atık maddelerin
doğada yok olma süreleri hakkında bilgi verin. Bu bilgilerle kendi tahminlerini karşılaştırmalarını isteyin. Evsel katı atık üretimini
azaltmanın ve bunları uygun bir biçimde depolamanın deniz kirliliğini önlemede bir katkı sağlayabileceğini
vurgulayın.
32
Slayt-19: Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına
zarar vermektedir.
Evsel atıklar denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?
“Evsel atıklar denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?” sorusunu
sorun ve bu slayttaki görsel ögelerden de yararlanarak öğrencilerin
soruyu cevaplamalarına fırsat tanıyın. Örneğin en az 50 çeşit kuş,
balık zannederek plastik atık yutuyor. Bu da kuşların yaşamları açısından tehdit oluşturmaktadır. Her yıl 30.000 fok, balık ağları ve plastik
atıklar yüzünden can vermektedir.
Deterjanlarda, temizleme gücünü artırmak ve suya yumuşaklık vermek için fosfat kullanılmaktadır. Fosfatlı deterjanların kanalizasyon
sularıyla ırmaklara, göllere ve denizlere karışması, denizlerdeki yaşam
açısından ciddi tehdit oluşturmaktadır. Çünkü fosfat ve azot içeren atıklar sudaki oksijen miktarının azalmasına
yol açmakta, bu da bitkisel planktonların ve yaşamı sudaki oksijene bağlı olan diğer canlıların hayatta kalmasını
zorlaştırmaktadır.
Slayt-20: Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği
artmıştır.
Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıklar nelerdir?
“Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıklar nelerdir?” sorusunu
sorun. Yakın çevrelerinden örnekler vermelerini isteyin.
Verilen örneklerden ve Slayt 20’deki görsel ögelerden yararlanarak
endüstriyel atıkları sınıflandırmalarını isteyin. Atıklarla ilgili aşağıdaki
tanımlamaları yapın:
Endüstriyel katı atıklar: Endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan
atıklardır.
Endüstriyel sıvı atıklar: Endüstriyel işlemlerden oluşan atık sulardır.
Ham maddelerden, ürünlerden ya da imalatta kullanılan maddelerden kaynaklanır. Arıtma tesislerinde arıtılmaksızın denizlere boşaltılan endüstriyel atıkların, denizlerdeki canlıların yaşam ortamına zarar vereceğini vurgulayın.
33
Slayt-21: Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır.
Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir?
Öğrencilere Slayt 21 ile ilgili kısa filmi izletin. Slaytta neden midye
görüntülerine yer verildiğini sorun. Midyeden yapılmış yiyeceklerin tüketilmemesi gerektiği ile ilgili olarak zaman zaman basında
sağlık haberlerinin yer aldığını belirtin. Bunun nedenini sorgulatın.
Öğrencilere aşağıdaki açıklamayı yapın:
Denizlere boşaltılan ağır metaller (kurşun, cıva, vb.), özellikle midye
gibi hareket edemeyen canlıların dokularında çözünemediğinden,
hiçbir şekilde dışarı atılamamakta ve canlıların vücudunda birikmektedir. Biriken bu ağır metaller zehirleyici etki yaratarak hem bu canlılara
hem de bunlarla beslenen diğer canlıların sağlığına zarar vermektedir.
Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıkların, sonuçta insan sağlığını da olumsuz etkilediğini belirtin.
Slayt-22: Evsel ve endüstriyel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve
deniz canlılarına zarar vermektedir.
Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir?
“Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir?” sorusunu
sorun. Öğrencilerin cevaplamalarına fırsat tanıyın.
Slayt 22’deki görsel ögelerden de yararlanarak aşağıdaki açıklamaları yapın.
Endüstriyel atıklar ağır metaller içermektedir. Ağır metaller, metabolik reaksiyonları yavaşlatır ve canlı organizmalar için aşırı
derecede zehirleyicidir.
Nehir veya dere kenarlarına kurulan birçok fabrika, atık sularını
belirli bir sıcaklıkta derelere veya nehirlere boşaltmakta ve
canlıların ölümüne neden olmaktadır.
34
Slayt-23: Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar
da denizleri kirletmektedir.
Öğrencilere “Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan
atıklar da denizleri kirletmektedir”
bilgisini verin.
Denizlerin gemilerden kirletilmesinin;
• gemi kaynaklı katı atıklar ve atık sular,
• deniz kazaları,
• petrol ürünleri
olmak üzere üç başlık altında incelenebileceğini belirtin.
Slayt-24: Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar
da denizleri kirletmektedir.
Gemi kaynaklı kirlenme denizlerdeki canlıların yaşam alanlarını nasıl
etkilemektedir?
“Yüzyıllardır ticaret ve ulaşım için kullanılan denizlerin önemli sorunlarından biri deniz taşımacılığı sonucunda oluşan deniz kirliliğidir.
Deniz taşımacılığı ve taşımacılık kaynaklı atıklar denizlerdeki toplam
kirliliğin % 20’sini oluşturmaktadır.” bilgisini verin.
“Gemi kaynaklı kirlenme denizlerdeki canlıların yaşam alanlarını
nasıl etkilemektedir?” sorusunu sorun.
Slayt 24’teki görseldeki habere dikkatlerini çekerek çıkarımda bulunmalarını sağlayın.
Slayt-25: Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar
da denizleri kirletmektedir.
“Deniz kazaları, yüksek düzeyde petrol kirliliğine neden olduğundan denizlerin kirlenmesinde önemli rol oynamaktadır” bilgisini
verin.
Slayt 25’teki görüntülerden ve bilgilerden de yararlanarak dünya
denizlerinde meydana gelen önemli deniz kazaları ve bu kazaların
denizde yarattıkları petrol kirliliği hakkında çıkarım yapmalarını sağlayın.
35
Slayt-26: Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır.
Deniz kirliliğine yol açan en önemli kirleticilerden birinin petrol
olduğunu vurgulayın. Artan petrol tüketimiyle birlikte deniz kirliliğinin de tüm Dünya’da arttığına dikkat çekin.
Slayt-27: Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır.
Petrolün denize karışması karadaki ve sudaki canlı çeşitliliğini nasıl
etkiler?
“Petrolün denize karışması karadaki ve sudaki canlı çeşitliliğini
nasıl etkiler?” sorusunu sorun.
Slayt 27’deki görsel ögelerden de yararlanarak petrolün deniz canlıları üzerindeki etkilerine dikkatlerini çekin. Petrol atıklarının farklı
canlıları farklı şekillerde ve farklı derecelerde etkilediğini vurgulayın.
Aşağıdaki bilgileri öğrencilere aktarın:
• Suya yayılan petrol, deniz kuşlarının uçma yeteneklerinin yok
olmasına neden olmaktadır.
• Petrol ürünleri ile kirlenmiş balık ve diğer su ürünlerinin insanlar
tarafından tüketilmesi sağlık açısından sakıncalıdır.
• Yengeç, ıstakoz ve karidesler gibi yaşamını zemine gömülü olarak sürdüren türler petrol kirlenmesine karşı
en duyarlı olan deniz canlılarıdır.
Slayt-28: Deniz kirliliği ekosistem içindeki tüm canlıları etkilemektedir.
Öğrencilerin dikkatini Slayt 28’deki görsel ögeye çekin. Farklı canlı
türlerinin deniz kirliliğinden nasıl etkilendiklerini görsel olarak fark
etmelerine yardımcı olun.
36
Slayt-29: Ülkemiz denizlerinde bazı canlı türleri koruma altına
alınmıştır.
“Türkiye denizlerinde hangi deniz canlıları koruma altına alınmıştır?” sorusunu sorun. Bunların neden koruma altına alındığını, bu
canlıların koruma altına alınmadığında neler olabileceğini belirtmelerini isteyin.
Deniz kirliliğinin bazı canlı türlerini yok etme tehdidi yaratacak kadar
fazla olduğunu vurgulayın. Öğrencilere Slayt 29’daki görüntüleri izletin. Fotoğraflarda hangi deniz canlılarının yer aldığını sorun. Bu canlı
türlerinin koruma altına alındığını vurgulayın. Slayt 29’daki görsel ögelerle birlikte öğrencilere aşağıdaki bilgileri aktarın:
• Bazı canlı türleri ülkemiz denizlerinde koruma altına alınmıştır.
• Türkiye denizlerinde, aralarında popülasyonları hızla azalan fokların ve yunusların da bulunduğu 20
kadar memeli türü yaşamaktadır.
• Akdeniz’de 3 tür deniz kaplumbağası bulunmaktadır.
• Türkiye’de 18 tür denizatı bulunduğu saptanmıştır.
Slayt-30: Denizlerin korunması için uluslararası anlaşmalar
düzenlenmiştir.
Denizlerin korunması için yapılan uluslararası anlaşmalar denizlerin
korunmasında ne kadar etkili olmuştur?
“Deniz kirliliği sadece ulusal düzeyde alınacak önlemlerle önlenebilir mi?” sorusunu sorun.
Slayt 30’daki görsel ögelerden de yararlanarak öğrencilerin dikkatlerini uluslararası anlaşmalara çekin.
Denizlerin korunması için Türkiye’nin de imzaladığı uluslararası
anlaşmalar olduğunu belirtin. Bu antlaşma ve sözleşmeler hakkında
öğrencilere görseldeki bilgileri aktarın ve bunların deniz kirliliğinin
azaltılmasında etkili olduğunu vurgulayın. Örneğin;
• MARPOL, gemi kaynaklı petrol kirliliğinin %60
azalmasında etkili olmuştur.
• Uluslararası örgütlenmeler ve işbirlikleri tanker kazalarını azaltmıştır.
37
Slayt-31: Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri
temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır.
“Bütün Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır” açıklamasını
yapın. Ülkemizde de bu amaçla faaliyette bulunan kuruluşlardan birinin DenizTemiz Derneği / TURMEPA olduğunu belirtin ve slayttaki
tanıtım filmini izletin.
Öğrencilere DenizTemiz Derneği / TURMEPA’nın deniz ve sahillerin
kirlenmesini önlemek, denizlerin kirlilikten arındırılmasına katkıda
bulunmak, bu konudaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek, halkın
bilinçlenmesini sağlamak amacıyla eğitim etkinlikleri düzenlemek gibi
çalışmalar yürüten bir çevre koruma derneği olduğunu söyleyin. Bu derneğin
http://www.turmepa.org.tr web adresini de vererek dernek hakkında ayrıntılı bilgi edinebileceklerini belirtin.
Filmle verilmek istenen mesajın ne olduğunu sorun. Mesaja katılıp katılmadıklarını belirtmelerini isteyin.
Slayt-32: Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri
temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır.
Çevreyi ve özellikle de denizleri temiz tutmak için BİZ neler
yapabiliriz?
Denizlerin kirlenmesini önlemek için herkesin bir şeyler yapabileceğini belirterek “Çevreyi ve özellikle de denizleri temiz tutmak için
biz neler yapabiliriz?” sorusunu sorun. Denizleri temiz tutmak için
yapabilecekleri ile ilgili kişisel önerilerini belirtmelerini isteyin.
Öğrencilerin önerilerini de dikkate alarak Slayt 32’deki bilgileri
paylaşın.
38
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
AÇIKLAMALAR
Sevgili Öğrenciler, aşağıdaki açıklamaları lütfen dikkatle okuyunuz.
1. Test 9 adet çoktan seçmeli ve 2 adet kısa yanıtlı soru olmak üzere toplam 11 sorudan oluşmaktadır.
Bu sorular derslerde kullanılan sorulardan farklı bir şekilde hazırlanmıştır. Her soruda size önce bir durum ya
da olay anlatılmakta ve buna dayalı olarak bir soru sorulmaktadır. Lütfen anlatılan durum ya da olayı
dikkatle okuyunuz ve tam olarak anlamaya çalışınız.
2. Çoktan seçmeli sorularla ilgili yanıtlarınızı, cevap anahtarına işaretleyiniz. Kısa yanıtlı soruların yanıtını ise
cevap anahtarında ayrılan yerlere yazınız
3. Çoktan seçmeli sorular beş seçenekli hazırlanmıştır ve bu seçeneklerden yalnızca iki tanesi sorunun doğru
yanıtıdır. Sizden her iki doğru yanıtı da bularak birlikte işaretlemeniz istenmektedir. Bu nedenle, mutlaka size
en doğru görünen iki seçeneği işaretleyiniz. Sorularda iki doğru yanıt kullanılma nedeni, sizlerin soruda verilen
durum ya da olay üzerinde daha çok düşünmenizi ve sorgulamanızı sağlamaktır.
4. Yanıtlarınızı lütfen kimseye göstermeyiniz.
5. Soruları ve yanıtlarını görevliye eksiksiz olarak teslim ediniz.
Örnek Soru:
İnsanlar denizlerden ulaşım, taşımacılık, turizm ve besin elde etmek gibi farklı
amaçlarla yararlanmaktadırlar.
Aşağıdakilerden hangisi denizlerin hem taşımacılık hem de besin elde etmek amaçlı kullanımına bir örnektir?
A) Ağlarla tutulan balıkların, kıyı ilçelerdeki balık restoranlarına satılması
B) Norveç’te avlanan ton balıklarının, işlenmek üzere büyük gemilerle bir başka ülkeye götürülmesi
C) Avrupa ülkelerini ziyaret eden yolcu gemilerinin, bu ülkelerden besin maddesi ithal etmesi
D) Denize kıyısı olan kentlere, birçok insanın deniz ürünleri yemek için gelmesi
E) Deniz süngerlerinin kurutulduktan sonra, yük gemileriyle Bodrum’dan İstanbul’a götürülmesi
Sorunun doğru yanıtı B ve C dir. Diğer seçenekler (A, D, ve E) gerçek nedeni tam olarak yansıtmamaktadır.
39
SORULAR
1) Denize kıyısı olan bir kent belediyesi, denizle ilgili sorunları araştıran bir ankette “gemi kazaları”, “deniz
kirliliği”, “fabrika atıkları”, “plajların yetersizliği” ile ilgili sorulara yer vermiştir. Halktan en önemli gördüğü
sorunu işaretlemesi istenmiştir.
Aşağıdaki grafik anket sonuçlarını göstermektedir:
Grafikten elde edilen bilgilere göre, belediyenin öncelikle alması gereken önlemler
hangileridir?
A) Turizmi özendirici etkinlikler düzenlemek
B) Denizlerin korunmasını amaçlayan eğitimler vermek
C) Yeni plaj alanların açılmasını sağlamak
D) Taşımacılığın karayolu ile yapılmasını özendirmek
E) Arıtma tesislerinin kurulmasını zorunlu duruma getirmek
2) Aşağıdaki besin zincirinde küçük balıkların sayısı azalırsa diğer canlılar bu durumdan nasıl etkilenir?
Nedenleriyle yazın.
40
3) Su çevrimini gösteren aşağıdaki şemaya dayanarak, aşağıdaki yorumlardan hangileri yapılabilir?
A) Denizlerden buharlaşan sular, yalnızca denizlere yağış olarak düşer.
B) Su çevrimi önce denizlerden başlar.
C) Su atmosferle yeryüzü arasında sürekli hareket halindedir.
D) Su çevrimini başlatan enerji kaynakları güneş ve rüzgârdır.
E) Her çevrimde su bir miktar azalır.
4) Bir öğrenci, aşağıdaki deney düzeneğinde aynı balık türlerini farklı ortamlarda gözlemlemiştir. 3 gün
sonra balık ölüm oranlarında farklı sonuçlar bulmuştur.
Sanayi atığı içeren
deniz suyu ölüm oranı
%55
Evsel atık içeren
deniz suyu ölüm oranı
%20
Temiz
deniz suyu ölüm oranı
%4
Bu deneyin sonuçlardan yararlanarak, aşağıdaki yargılardan hangilerine ulaşılabilir?
A) Denize yakın fabrikalar balıklar için tehlike oluşturur.
B) Deniz kirliliğinin en önemli nedeni sanayi ürünlerinin kullanımıdır.
C) Deniz canlılarının tümü, deniz kirliliğinden eşit oranda etkilenir.
D) Deniz kirliliği ortadan kalktığında balık ölümleri olmaz.
E) Deniz balıkları için, sanayi atıkları evsel atıklardan daha tehlikelidir.
41
5) Bir bilim insanı yaptığı konuşmada, ”Milyonlarca yıl önce dinozorların içtiği suyla, günümüzde içilen su
aynı sudur” demiştir.
Bilim insanın bu iddiası doğru mudur, yanlış mıdır? Gerekçesiyle yazınız.
6)
Akdeniz Fokları sığ kıyı sularında, karaya bağımlı ve insanlardan uzak yaşaması gereken bir canlıdır.
Bu tür, uzun zamandır varlığını sürdürdüğü İzmir-Foça’da artık insanlardan uzak bir doğal yaşam alanı
bulamamaktadır. Bu yüzden Çevre Bakanlığı’nca Foça'da bir koruma alanı oluşturulmuştur.
Buna göre, Foça’da özellikle hangi konularda önlem alınmış olsaydı, foklar bu yörede yaşamaya devam
ederdi?
A)
B)
C)
D)
E)
Bilinçsiz avlanmayı önleme
Fokların yaşam alanlarını koruma
Yapılaşma alanlarını sınırlama
Fokları tanıtıcı seminerler düzenleme
Fabrikalara arıtma tesisleri kurma
7) “Türkiye’de denizleri kim kirletiyor?” Karadeniz’e atılan yılda 570 milyon m3 evsel ve endüstriyel
atıklar, Marmara Denizi etrafında hızla gelişen sanayi, denizlerdeki kirliliğin temel nedenidir. Marmara
Denizi’nde 125 balık türü yaşarken, bugün bu sayı 5-6’yı geçmiyor.
Bu bilgilere dayanarak, denizlerin kirlenmesini önleyecek en etkili önlemler aşağıdakilerden hangileri
olabilir?
A)
B)
C)
D)
E)
42
Halkın bilinçlendirileceği eğitim programlarının hazırlanması
Biyolojik çeşitliliği tehdit eden faktörlerin belirlenmesi
Deniz kentlerine olan göçün önlenmesi
Yasal ve yaptırımı olan önlemlerin alınması
Nesli tehlikede olan türlerin koruma altına alınması
8) Denizlerin temiz olması, toplumların korunması ve insanlığın geleceği bakımından büyük önem taşır.
Üretim teknolojisindeki hızlı gelişmeler sonucu insanlar, denizlerdeki ekolojik dengeye zarar vermekte, kısa
dönemde geçimlerini sağlama endişesiyle uzun dönemin olanaklarını yok etmektedirler. Kirliliğin artması,
denizlerin gelecekte gıda deposu olma özelliğini yitirmesine neden olmaktadır.
Buna göre, denizlerdeki kirliliğin artarak devam etmesi durumunda, uzun dönemde ortaya çıkabilecek
tehlikeler aşağıdakilerden hangileridir?
A)
B)
C)
D)
E)
Kentten köye olan göçün hızlanması
Üretimde sanayiye ait payın azalması
Besin zincirindeki düzenin bozulması
Deniz taşımacılığının yok olması
Birçok canlı türünün yok olması
9) Son yıllarda bilim insanları, deniz kirlenmesi konusunda sürekli araştırmalar yapmakta ve bulguları
insanlarla paylaşmaktadırlar.
Bu araştırmaların yapılma nedenleri, öncelikli olarak aşağıdakilerden hangileridir?
A)
B)
C)
D)
E)
Deniz ürünlerinin ekonomide payının artırılması
Deniz canlıların yaşamındaki değişimlerin belirlenmesi
Deniz turizminde hareketlenme sağlanması
Deniz canlılarının korunması için gerekli önlemlerin alınması
Deniz canlıları içinde bilinmeyen türlerin keşfedilmek istenmesi
10) Bir bilim insanı “Teknolojinin ilerlemesi, nüfus artışı, çarpık kentleşme, bilinçsiz ve aşırı avlanma deniz
kirlenmesine neden olmakta; sualtı canlılarının yaşam alanlarını tehdit ederek hızla yok olmalarına yol
açmaktadır” demektedir.
Bilim insanının bu görüşüne dayanarak, aşağıdaki yargıların hangilerine daha çok ulaşılabilir?
A)
B)
C)
D)
E)
Denizlerde değişme kaçınılmazdır engellenemez.
İnsanın denizleri koruması, denizleri sevmesine bağlıdır.
Denizlerin kurtuluşu, teknolojiden vazgeçilmesiyle mümkündür.
Deniz canlılarının nesli hızla tükenmektedir.
Denizlere en çok zarar veren varlık insandır.
43
11)
•Tanker kazaları, denizlerdeki kirlenmeyi tehlikeli boyutlara taşımaktadır.
• Denizaltındaki petrol kuyularının çalıştırılması, yeni kirlenme sorunlarını ortaya çıkarmaktadır.
• Ulaşım kolaylığı bakımından petrol depolama tesisleri genellikle deniz kıyılarına kurulmakta, bu durum
kıyılarda kirliliğe yol açmaktadır.
Sonuç olarak, denizlerde canlı yaşam zarar görmekte, atıklar, birçok canlı gibi planktonların da ölümüne yol
açmaktadır. Bu durum planktonla beslenen canlıların yaşamını tehdit etmektedir.
Bu açıklamada, denizlerdeki kirlenmenin hangi zararlara yol açtığı anlatılmaktadır?
A)
B)
C)
D)
E)
Doğal yaşamın hızla bozulması
Yeraltı sularının kirlenmesi
Besin zincirindeki canlıların yok olması
Balık tüketiminin azalması
Su döngüsünün değişmesi
YANIT ANAHTARI VE DEĞERLENDİRME
9-12. SINIFLAR SINIRSIZ MAVİ TESTİ YANIT ANAHTARI
44
Soru No
Doğru Yanıt
1.
B -E
2.
Kısa Yanıt
3.
C-D
4.
A-E
5.
Kısa Yanıt
6.
B-C
7.
A-D
8.
C-E
9.
B-D
10.
D-E
11.
A-C
2. Soru Dereceli Puanlama Anahtarı
En Doğru Yanıt
Başarı Puanı
Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirindeki
değişmeleri dikkate alarak yanıtlar.
10
Örnek yanıt:
Küçük balıkların yok olması durumunda, martılar için tek besin kaynağı yengeçler olacaktır.
Yengeç nüfusu azaldıkça su yosunları ve solucanların sayısı artacaktır.
Uzak Doğru Yanıtlar
Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirindeki
değişmeleri yeteri kadar dikkate almadan yanıtlar.
Başarı Puanı
8
Örnek yanıt:
Martıların tek besin kaynağı yengeçler olacaktır. Bu nedenle yengeçlerin sayısı azalır.
Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirinin son
halkasındaki canlıları dikkate alarak yanıtlar.
6
Örnek yanıt:
Su yosunları ve solucanların sayısı artacaktır
Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirini dikkate
almadan yanıtlar.
4
Örnek yanıt:
Martıların besin kaynağı azalır.
Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları küçük balıkları yiyen
canlıyla açıklar.
2
Örnek yanıt:
Martı sayısı azalır.
45
5. Soru Dereceli Puanlama Anahtarı
En Doğru Yanıt
Başarı Puanı
Doğru olduğunu bulur ve gerekçesini yazar.
Örnek yanıt:
Doğrudur; çünkü su atmosferden dışarı çıkmaz ve doğada bir döngü oluşturur.
10
Örnek yanıt:
Doğrudur, çünkü su doğada bir çevrim içindedir.
Uzak Doğru Yanıtlar
Başarı Puanı
Doğru olduğunu bulur ve gerekçesini ayrıntılandırmadan su çevrimini yazar.
Örnek yanıt:
Doğrudur, çünkü su çevrimi vardır.
7
Doğru olduğunu yazar, ancak bir gerekçe yazmadan sorudaki ifadeyi tekrarlar.
Örnek yanıt:
Doğrudur; çünkü suyun miktarı hiç değişmemiştir.
5
Yalnızca doğru olduğunu yazar, gerekçesini yazmaz.
3
46
Uygulama ve Puanlamanın yapılması
“Sınırsız Mavi” eğitiminin öğrenciler üzerindeki başarısını görmek amacıyla, eğitime başlamadan önce ön test
olarak ve eğitim bittikten hemen sonra son test olarak bu eğitim kapsamında hazırlanmış olan testler
uygulanacaktır. “Sınırsız Mavi” eğitiminin ne derece başarılı olduğunun belirlenmesi testlerin uygulanması
sırasında gösterilecek titizliliğe bağlıdır.
Değerlendirmeler eğitmen girişi kaydı yaparken sorulacaktır.
Bu testte çoktan seçmeli sorular 2 puan, kısa yanıtlı sorular (2 soru) her bir soru 10 puan olmak üzere
toplam puan 38 puandır.
Öğrencinin çoktan seçmeli her bir sorudan 2 puan alması sorudaki iki adet doğru yanıtı aynı anda
işaretlemesine bağlıdır. Öğrenci yalnızca bir yanıtı bilmişse, o sorudan 1 puan alacaktır. Eğer yanıtlardan hiç
biri bilinememişse, öğrenci o sorudan puan alamayacaktır.
Kısa yanıtlı sorular 10 puan üzerinden, verilen dereceli puanlama anahtarına göre puanlanacaktır. Öğrencinin
verdiği yanıt genel olarak hangi yanıta en uygunsa, öğrenci o yanıta karşılık gelen puanı alacaktır. Öğrenci
yanıtları “bildi”, “bilemedi” biçiminde değil; “en doğru yanıt”tan, “uzak doğru yanıt”a doğru belirlenecektir. Bu
yolla öğrencilerin en doğru bilgilere ne derece ulaştıkları hakkında kararlar verilebilecektir.
Sonuç olarak, öğrencinin her bir sorudan aldığı puanlar toplanacak ve öğrencinin genel olarak öğrenmeleri
hakkında bir karar verilebilecektir. Daha sonra öğrencinin aldığı puan 100’lük puana dönüştürülecektir.
Bunun için hesaplama şöyle yapılacaktır:
Öğrencinin toplam puan olan 38 üzerinden aldığı puan 38’e bölünecek ve 100 ile çarpılacaktır.
Örneğin 38 üzerinden 31 alan bir öğrencinin 100 üzerinden puanı şöyle hesaplanacaktır.
(31÷38) x 100= 82 puan
Bu puan öğrencinin, testle ölçülen bilgilerin (bir diğer deyişle Sınırsız Mavi Programının içeriğinde yer alan
bilgilerin) % 82’sini öğrendiği anlamına gelecektir. Son test sonucunda puanların 75’in altına düştüğü durumlarda, öğrenmelerin etkili biçimde gerçekleşmediği sonucuna ulaşılmalıdır. Bu gibi durumlarda, hem sorulara
yeteri kadar yanıt veremeyen öğrenciler hem de yeteri düzeyde yanıt verilemeyen sorular belirlenmelidir.
Öğrenmelerin neden yeteri düzeyde gerçekleşmediği düşünülmeli gerekli önlemler alınarak konular daha
etkili bir yolla tekrar edilmelidir.
47
KAYNAKLAR
http://www.antalyasm.gov.tr/sube/cevre/mavibayrak/mavibayraknedir.htm
http://www.istanbulcevor.gov.tr/denizkirliligi.asp
http://www.cevreorman.gov.tr/su_02.htm
http://st.fatih.edu.tr/~cenkakman/Denizkirliligi.html
http://www.bilgidunyasi.net/parasut/denizler.htm
http://veri.sth.org.tr/veritabani/index.php?module=pagemaster&PAGE_user_op=view_page&PAGE_id=47
http://www.denizkoruyuculari.com/
http://www.ecaarmatur.com/content/view/58/84/
http://www.habersaglik.com/default.asp?Act=Dt&CatId=6&NwId=73897
http://www.denizce.com/denizkirli2.asp
http://www.tudav.org/dk.htm
http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/CevreKoruma/DenizFaaliyetleri/
http://www.dicle.edu.tr/~halks/m75.htm
http://www.bsm.gov.tr/makale/20016.asp?sayi=20016
http://www.sky.org.tr/public/page.aspx?id=14
http://www.turmepa.org.tr/DT.Web/Default.aspx
http://www.denizcilik.gov.tr/tr/sorular/denizcevresi.asp
http://www.antalya.bel.tr/tr/bel_guncel/haber_detay.cfm?sayfa=3420
http://veri.sth.org.tr/veritabani/index.php?module=pagemaster&PAGE_user_op=view_page&PAGE_id=47
http://www.ecaarmatur.com/content/view/58/84/
http://www.dyp.org.tr/ARGE/belgeler/Denizcilik_Sektoru_Raporu-28042007.pdf
48
Download