Sorularlarisale.com İbadet denildiğinde İslam'ın beş esası hatıra geliyor. Hazırâne ve gaibâne ibadet bahsinde İslam'ın beş esasını görmek mümkün mü? "İşte, insan, şu kâinata geldikten sonra iki cihetle ubudiyeti var. Bir ciheti, gaibâne bir surette bir ubudiyeti, bir tefekkürü var. Diğeri, hâzırâne, muhâtaba suretinde bir ubudiyeti, bir münâcâtı vardır." "Birinci vecih şudur ki: Kâinatta görünen saltanat-ı Rububiyeti itaatkârâne tasdik edip kemâlâtına ve mehâsinine hayretkârâne nezaretidir."(1) Burada, eserden müessire değil, müessirden esere gelmek manası var. Yani önce Allah’a Kur'an’ın çerçevesi ile iman eder. Sonra ona ibadetler ile itaat eder, ondan sonra mehasin ve kemalatına intikal eder. Yani yukarıdan aşağıya inerek gelmek var. Önce Allah, sonra sıfatlar, sonra isimler, sonra mevcudat şeklinde geliyor. Bu da doğal olarak gaibane bir iman şekli olur. Halbuki eserden müessire gitmekte, onun kemal ve güzelliklerini azdan çoğa doğru tanıyıp gitmek vardır. Burada ise çoktan ve kaynaktan aza doğru gelmek manası vardır. Gaibane kulluk buradaki kulluktur. "İkinci vecih huzur ve hitap makamıdır ki, eserden müessire geçer. Görür ki, bir Sâni-i Zülcelâl, kendi san'atının mucizeleriyle kendini tanıttırmak ve bildirmek ister. O da iman ile, marifet ile mukabele eder."(2) Eserler üzerinde Allah’ın sanat ve tecellilerini görüp onun Zatına ve sıfatlarına intikal ederek, Onu o isim ve sıfatlar vasıtası ile tanıyıp ona sevgi beslemektir. Her bir isim ve sıfat onu tanımak ve sevmek noktasında bir merdivendir ve terakki etmektir. Bu yüzden her mevcut üzerindeki binlerce ismin nakışları aracılığı ile huzuru kazanır. Yani eserler sayesinde eser sahibine varır ve her şeyde onu hatırlatacak vecihleri görür. Yani Allah eserler aracılığı ile kendini insana gösterip ilan ediyor, insan da bu gösterme ve ilana iman ve marifet ile karşılık veriyor demektir. Eserden müessire ya da müessirden esere metodunu diğer imanın beş rüknüne de tatbik edebiliriz. Zira imanın diğer rükünlerine de kainattan işaret ve beşaretler mevcuttur. Mesela, ahirete hem gaibane iman ederiz hem de kainattaki bir takım page 1 / 2 işaret ve beşaretler ile hazırane iman ederiz. Küfür ve şerde küçük bir cehennem saklı olduğu gibi, iman ve hayırda da küçük bir cennet saklıdır ki, bu da bir cihetle daha gitmeden cennet ve cehennemin burada hazırane görülmesidir. Kader levhalarına hem gaibane iman ederiz, hem de bir ağacın çekirdeğinde onun küçük bir modelini görüp hazırane iman ederiz. Diğer iman rükünlerini de buna kıyas edebiliriz. Dipnotlar: (1) bk. Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, İkinci Mebhas. (2) bk. a.g.e. page 2 / 2 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)