Antrenman Bilgisi I

Antrenman Bilgisi I
Dr. M.Emin KAFKAS
İnonu Universitesi,
Beden Eğitimi Spor Yüksekokulu
Antrenörlük Eğitimi Bölümü
Outline (İzlence)
1. HAFTA
ANTRENMAN KAVRAMI, ÖZELLIKLERI, GENEL KURALLARI
2. HAFTA
ANTRENMAN BÖLÜMLERI
3. HAFTA
ENERJI SISTEMLERI VE KARŞILAŞTIRILMASI
4. HAFTA
ENERJI SISTEMLERI VE KARŞILAŞTIRILMASI
5. HAFTA
ÇOCUK VE GENÇLERDE YETENEK SEÇIMI
6. HAFTA
7. HAFTA
ÇOCUK VE GENÇLERDE ANATOMIK, FIZYOLOJIK, PSIKOLOJIK VE MOTORSAL
ÖZELLIKLERI
ÇOCUK VE GENÇLERDE ANATOMIK, FIZYOLOJIK, PSIKOLOJIK VE MOTORSAL
ÖZELLIKLERI
8. HAFTA
VIZE (ARA) SINAV
9. HAFTA
ANTRENMAN YÜKLENMESI VE UYUM
10. HAFTA
YÜKLENME YÖNTEMLERI
11. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (SÜRAT)
12. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (KUVVET-DAYANIKLILIK)
13. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (ESNEKLIK-KOORDINASYON)
14. HAFTA
FAZLA TAMLAMA VE OVERCOMPENSATION
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Kavramı;
¡ Fiziksel,
¡ Psikolojik,
¡ Zihinsel,
¡ Mekanik.
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Kavramı;
¡ Sporcuyu en yüksek verime hazırlamak,
¡ Fiziksel, teknik, zihinsel ve psikolojik olarak hazırlanma,
¡ Sporcuların en yüksek sporsal verime ulaşmalarını
sağlayan tüm sistematik hazırlıklar.
Antrenman Bilgisi I
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman;
¡  Comprehensive (Kapsam): Sürat, kuvvet,
dayanıklılık gibi kompanentler,
¡  Adaptation (Uyum): organizmanın çevresine
ve koşullara adaptasyonu,
¡  Değişimler (changes),
¡  Erken (acute)
¡  Geç (delay).
¡  Specificity (Kendine özgü): sportif performansı
geliştirmek için özel adaptasyonların
güdülenmesi
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Adaptasyon Süreci;
¡  Antrenman sürecinin en önemli
bileşenleri,
¡  Overload (Artarak devam eden)
¡  Accommodation (Uyum),
¡  Specificity(Kendine özgü),
¡  Individualization(Bireysellik)
Antrenman Bilgisi I
¡ Overload Principle;
¡  Alışılmış seviyenin üzerinde,
¡  Yeni dril ve çalışma şekilleri,
¡  Çalışma yoğunluğu dikkatli bir
şekilde uygulanmalı,
¡  Progressive (kademeli) olmalı,
Antrenman Bilgisi I
¡ Accommodation Principle;
¡  Egzersizler belirli bir süre devam
etmeli,
¡  Uzun süreli teşvik sağlamalı,
¡  Performans artışı sağlamalı,
¡  Progressive (kademeli) olmalı,
¡  Geri dönüş süresi uzamalı,
¡  Spora özgü olmalı
Antrenman Bilgisi I
¡ Specificity Principle;
¡  Antrenman çıktıları,
¡  Drillden spor branşına,
¡  Drillden drille,
¡  Antrenman yaşı,
Antrenman Bilgisi I
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Etkisi (Training Effects);
¡  Akut (Egzersiz sırasında),
¡  Hızlı (Egzersiz sonrası),
¡  Kümülatif (Devam eden egzersiz),
¡  Gecikmiş (Belirli bir süre sonrası),
¡  Parça (tek bir antrenman periyodu),
¡  Kalıcı (Adaptasyon sonrası koruma).
Antrenman Bilgisi I
¡ Spor Antrenmanının Genel Kuralları;
¡  Antrenman yıl boyu devam etmeli,
¡  Kademeli arttırılmalı,
¡  Aerobik – anaerobik olmalı,
¡  Belirli plan dahilinde olmalı (gün, hafta, ay),
¡  Değişkenlik arz etmeli (kolay-zor, yüksek-düşük),
¡  Branşa özgü çalışmalar yapılmalı,
¡  Hedefe uygun antrenman yapılmalı,
¡  Gereğinden fazla çalışılmamalı,
¡  Bedensel ve zihinsel çalışmalar birleştirilmeli,
¡  Yeterli dinlenme ve beslenme olanağı sağlanmalı,
Antrenman Bilgisi I
¡ Özet (Summary);
¡  Adaptasyonu geliştir,
¡  Atletik performansı arttır,
¡  Kuvveti geliştir,
¡  Antrenman yükü normalin üstünde,
¡  Basit antrenman modelleri kullan,
¡  Hazır ve fit ol,
¡  Akuttan kalıcı etkiye evril.
Outline (İzlence)
1. HAFTA
ANTRENMAN KAVRAMI, ÖZELLIKLERI, GENEL KURALLARI
2. HAFTA
ANTRENMAN BÖLÜMLERI
3. HAFTA
ENERJI SISTEMLERI VE KARŞILAŞTIRILMASI
4. HAFTA
ENERJI SISTEMLERI VE KARŞILAŞTIRILMASI
5. HAFTA
ÇOCUK VE GENÇLERDE YETENEK SEÇIMI
6. HAFTA
7. HAFTA
ÇOCUK VE GENÇLERDE ANATOMIK, FIZYOLOJIK, PSIKOLOJIK VE MOTORSAL
ÖZELLIKLERI
ÇOCUK VE GENÇLERDE ANATOMIK, FIZYOLOJIK, PSIKOLOJIK VE MOTORSAL
ÖZELLIKLERI
8. HAFTA
VIZE (ARA) SINAV
9. HAFTA
ANTRENMAN YÜKLENMESI VE UYUM
10. HAFTA
YÜKLENME YÖNTEMLERI
11. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (SÜRAT)
12. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (KUVVET-DAYANIKLILIK)
13. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (ESNEKLIK-KOORDINASYON)
14. HAFTA
FAZLA TAMLAMA VE OVERCOMPENSATION
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡  Isınma (warm up-%10-20),
¡  Ana Evre (Main courses-%60-80),
¡  Soğuma (Cool down-%5-15)
Warm up %10-20
Workout (Main Courses %60-80)
Cool
Down
%5-15
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Isınma (warm up)
¡ Egzersiz öncesi vücut ısısını
arttırmak için uygulanan
hareket ve aktivitelerdir.
¡ Fiziksel ve fizyolojik hazırlık,
¡ Vücut ısısını arttırmak,
¡ Kaslara giden kan miktarını
arttırmak,
¡ Performansı geliştirmek,
¡ Yaralanma riskini azaltmak,
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡  Isınma (warm up),
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma (warm up):
¡  Yaralanmaların Önlenmesi
¡  Vücut ısısı artışı,
¡  Kasların ve yumuşak dokunun
uzama yeteneği.
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma (warm up):
¡  Performans Gelişimi,
¡  Vucut Isısı Artışı,
¡  Kas gücü,
¡  Sinir iletimi,
¡  Kimyasal reaksiyon hızı,
¡  Kuvvet
¡  Güç.
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma (warm up):
¡  Kalp atım ve solunum artışı,
¡  Kan akımı,
¡  O2 ve CO2 değişimi
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma (warm up):
¡  Mental/psikolojik hazırlık
¡  Odaklanma,
¡  Hayal etme,
¡  Motivasyon
¡  Uyarılma.
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Germe (stretching)
¡ Kasların ve yumuşak
dokuların uzama yeteneğini
artırmak için uygulanan
hareketlerdir.
Antrenman Bilgisi I
¡  Germe (stretching):
¡  Uzun Dönem Yararları (Tüm spor yaşantısı)
¡  Esnekliğin Gelişimi,
¡  Branşa özgü postür ve pozisyon
kabiliyeti,
¡  Performans gelişimi.
Antrenman Bilgisi I
¡  Germe (stretching):
¡  Uzun Dönem Yararları (Tüm spor
yaşantısı)
¡  Kas ve Bağlardaki imbalansın
önlenmesi,
¡  Hareket mekaniğini korumak.
Antrenman Bilgisi I
¡  Germe (stretching):
¡  Kısa Dönem Yararları (Egzersiz
öncesi-sırası-sonrası)
¡  Eklem hareket açıklığının ağrısız
uygulanması ve kasların ve
bağaların uzama yeteneği,
¡  Kas gerginliğinin ve diğer
yaralanmaların önlenmesi
Antrenman Bilgisi I
¡  Germe (stretching):
¡  Sınırlı veya tartışmalı bulgular egzersiz
öncesi germe egzersizlerinin etkisi,
¡  Kas yaralanmalarının önlenmesi,
¡  Kas gerilme olasılığının azalması.
¡  Kasların ürettiği güç üzerine olumsuz etkisi
ve performansın olumsuz etkilenmesi.
¡  Güç üretim düşüşü,
¡  Kuvvette azalma.
(Kas elektrik aktivitesi ve motor ünite aktivasyonunda azalma kas
ve tendon ünitesinde değişiklikler),
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma Antrenmanı İçeriği:
¡  Aktif ısınmaya odaklan,
¡  Genel performansı geliştir,
¡  Yaralanma oranı azalır,
¡  Performansı arttıracak çalışmalar,
¡  Vücut ısısını arttır,
¡  O2 tüketimini arttır,
¡  Özel ve kısa yüklenmeleri başar,
¡  Akut yaralanmaları önleyecek çalışmalar.
¡  Isınma egzersizi (5 dk)
¡  Teknik geliştirici ısınma (4 dk),
¡  Denge egzersizi (4 dk),
¡  Güç ve kuvvet egzersizi (3 dk)
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma (warm up) Protokolleri:
¡  Genel Isınma,
¡  Fizyolojik uygulamalar
¡  İp atlama,
¡  Egzersiz bisikleti,
¡  Jogging
¡  Esneklik egzersizleri,
¡  Denge ve kuvvet egzersizleri.
¡  Özel Isınma,
¡  Branşa özgü hareketleri içerir,
Antrenman Bilgisi I
¡  Isınma (warm up) Protokolleri:
¡  Genel Isınma,
¡  Daha ağır yüklenmeler,
¡  Kas sistemi,
¡  Eklem, bağlar, tendon,
¡  Kalp ve dolaşım sistemi,
¡  Enerji üretimi,
¡  Sinir sistemi.
Antrenman Bilgisi I
¡  Eklem Hareket Açıklığı (EHA):
¡  Pasif EHA (statik esneklik),
¡  Aktif EHA (dinamik esneklik),
¡  Dirençli EHA (kuvvet).
Antrenman Bilgisi I
¡  Stretching (Germe) teknikleri:
¡  Statik (Static) germe,
¡  Ballistik (ballistic) germe,
¡  Dinamik (Dynamic) germe,
¡  Proprioseptif nöromuskülar
fasilitasyon (PNF).
Antrenman Bilgisi I
¡  Stretching teknikleri:
¡  Statik (static) germe:
¡  Pasif germe aktiviteleri,
¡  Dış kuvvetlerden yararlanılabilir.
¡  Hareketler 20-30 sn uygulanır.
¡  Esnekliğin gelişimine katkı sağlar.
Antrenman Bilgisi I
¡  Stretching teknikleri:
¡  Ballistik (ballistic) patlayıcı
eseneme-germe:
¡  Sıçrama ve yaylanma hareketleri
içerir,
¡  Kas ağrısına neden olabilir,
Antrenman Bilgisi I
¡  Stretching teknikleri:
¡  Dinamik (dynamic) germe-esneme:
¡  Belirli bir hareket açıklığında aktif
ve kontrollü hareketleri içerir,
¡  Diz çekmeler, çömelmeler, gibi.
¡  Spora özgü esnekliğin gelişiminde
etkilidir.
¡  PNF ve statiğe göre daha az
gelişim görülür.
Antrenman Bilgisi I
¡  Stretching teknikleri:
¡  Proprioseptif Nöromüsküler
Fasilitasyon (PNF) esneme-germe:
¡  Partner kullanılarak yapılır,
¡  Aktif ve pasif esnemeleri beraber
içerir,
¡  Kasın kasılıp daha sonra daha
fazla esnemesi tekniği kulllanılır.
¡  Genel esnekliği geliştirebilir.
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Ana Evre (main courses)
¡ Çalışılan spor branşındaki kısa, orta ve uzun
vadeli amaçlar belirlenir. Bu amaçlar
doğrultusunda yapılacak olan her
antrenmanın amacı, içeriği belirlenmelidir.
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Ana Evre (main courses)
¡ Antrenmanın amacına uygun olarak
dayanıklılık, sürat, kuvvet gibi kondisyonel
performansı oluşturan motorik özelliklerin
hangisinin veya hangilerinin geliştirileceği
belirlenir.
Antrenman
Amacı (kuvvet
gelişimi)
Antrenman
Ekipmanları
(Halter, Bar)
Antrenman
Metodu (seri,
Piramidal)
Antrenman
İçeriği (Squat,
Barfix)
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Soğuma (cool down):
¡ Ana evre sürecinde
organizmada meydana gelen
yorgunluğun, artık maddelerin
ve toparlanmanın sağlanması
için her antrenman içeriğinde
mutlaka yer almalıdır.
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Soğuma (cool down):
¡ Nasıl soğuma egzersizleri
uygulanmalı?
¡ Şiddeti düşür,
¡ Kademeli yavaşla,
¡ Çalışan kaslara germe uygula
(10-20 sn)
Antrenman Bilgisi I
¡ Antrenman Bölümleri;
¡ Soğuma (cool down):
¡ Soğuma egzersizleri faydaları nelerdir?
¡ Rahatlama (relax),
¡ Kalp atımının düşürülmesi,
¡ Nefes alma-verme sıklığının
azalması,
¡ Potansiyel kas ağrısının azaltılması,
¡ Baygınlık ve baş dönmesinin
önlenmesi,
¡ Toparlanmanın hızlanması,
¡ Yaralanmaların önlenmesi.
Outline (İzlence)
1. HAFTA
ANTRENMAN KAVRAMI, ÖZELLIKLERI, GENEL KURALLARI
2. HAFTA
ANTRENMAN BÖLÜMLERI
3. HAFTA
ENERJI SISTEMLERI VE KARŞILAŞTIRILMASI
4. HAFTA
ENERJI SISTEMLERI VE KARŞILAŞTIRILMASI
5. HAFTA
ÇOCUK VE GENÇLERDE YETENEK SEÇIMI
6. HAFTA
7. HAFTA
ÇOCUK VE GENÇLERDE ANATOMIK, FIZYOLOJIK, PSIKOLOJIK VE MOTORSAL
ÖZELLIKLERI
ÇOCUK VE GENÇLERDE ANATOMIK, FIZYOLOJIK, PSIKOLOJIK VE MOTORSAL
ÖZELLIKLERI
8. HAFTA
VIZE (ARA) SINAV
9. HAFTA
ANTRENMAN YÜKLENMESI VE UYUM
10. HAFTA
YÜKLENME YÖNTEMLERI
11. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (SÜRAT)
12. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (KUVVET-DAYANIKLILIK)
13. HAFTA
SPORSAL VERIM ÖĞELERI (ESNEKLIK-KOORDINASYON)
14. HAFTA
FAZLA TAMLAMA VE OVERCOMPENSATION
¡  BIOENERGETICS OR METABOLISM
¡  Besin maddelerinin kimyasal
süreçlerle enerjiye
dönüştürülmesidir.
¡  Herhangi bir yanma olayı için
gerekli olan oksijen insan vücudu
tarafından besinlerin enerjiye
dönüştürülmesinde kullanılır.
¡  Odun yanarsa; ışık, ısı, kül, CO2
¡  Besin maddesi; ısı, enerji, su, CO2.
¡  BIOENERGETICS OR METABOLISM
¡  Biyoenerjitiği veya metabolizmayı
anlamak için vücudun egzersiz ve
dinlenim sırasında enerjiyi nasıl
karşıladığını kavranması gerekir.
¡  Aynı zamanda biyoenerjitiğin uzun
dönem etkilerinin anlaşılması (kilo
alımı/kaybı) oldukça önemlidir.
¡  ENERJI KAVRAMLARI
¡  Enerji çeşitli formlarda elde edilmektedir.
¡  Kimyasal,
¡  Elektirik,
¡  Isı,
¡  Mekanik.
¡  Aynı zamanda enerji bir formdan diğer forma
dönüştürülebilir.
¡  kimyasal enerji
mekanik enerji.
¡  (besin maddeleri)
hareket)
(vücut fonksiyonu,
¡  ENERJI KAVRAMLARI
¡  Metabolizmanın fonksiyonlarını
tartışmadan önce organik maddeler
hakkında nasıl metabolize olduklarını
bilmemiz gerekir.
¡  Enerji elde etmek için neden enzimler
gereklidir.
¡  Hem aerobik sistem,
¡  Hem de anaerobik sistem.
¡  KARBONHIDRATLAR
¡  Karbonhidratlar hızlı ve hazır enerji
kaynağıdır.
¡  Monosakkarit (glukoz, fruktoz),
¡  Disakkarit (maltoz+glukoz),
¡  Polisakkarit (nişasta).
¡  Glukoz vücutta enerji elde edilme
sürecinde kullanılan tek formudur.
¡  Karbonhidrat tükettiğimizde vücudumuz
karbonhidratları glukoz olarak
depolarlar.
¡  Kan (50-60 gr),
¡  Kas (250-300 gr),
¡  Karaciğer (90-110 gr).
¡  KARBONHIDRATLAR
¡  Glikojen bitki bulunmayan ve
hayvanlarda glukoz deposu olarak
bulunan polisakkarit formudur.
¡  Glukoz kas şekeri olarak dolaşıma
salınır. Benzer şekilde birden fazla
glukoz birleşerek kas veya
karciğerde glikojen oluşturur
(Glikojenesis).
¡  Egzersiz sırasında ihtiyaç duyulan
enerjinin glukoz tarafından
sağlanaması durumunda
glikojenden glukoz parçalanabilir
(Glikojenolosis).
¡  KARBONHIDRATLAR
¡  Glukoz ve glikojen egzersiz ve
dinlenim metabolizması için son
derece önemlidir.
¡  Egzersiz sırasında ihtiyaç duyulan
enerji dolaşımdaki glukozdan
yada kas içerisinde depo glikojen
(glikojenolisis) kaynaklarından
sağlanır.
¡  Aynı zamanda glikojenolisis
egzersiz sırasında ve dinlenimde
kan şeker seviyesinin
sürdürülmesine yardımcı olur.
¡  YAGLAR
¡  Enerji üretimi için vücutta bol miktarda bulunan ve metabolize olan organik
bileşiklerdir.
¡  Yağlar hem hayvan hem de bitki hücrelerinde bulunurlar.
¡  Yağ asitleri (unsaturated, saturated) bitki yağları, katı yağlar,
¡  Trigliserit; vücutta yağ asitlerinin depo edilme formudur (3 yağ asidi). Yağ
hücrelerinde, vücudun diğer dokularında (kas doku) depo edilebilir.
¡  Enerji ihtiyacı olduğunda trigliseritler yağ asidine (gliserol) indirgenerek (Lipoliz)
kullanılırlar.
¡  PROTEINLER
¡  Proteinler hem hayvanlarda
hem de bitkilerde bulunurlar.
¡  Proteinlerin yapı taşları (20)
amino asitlerdir.
¡  Essential (9 tane, insan vücudu
sentezleyemez, dışarıdan
alınması gerekir),
¡  Non-essential (11 tane, vücut
üretebilir)
¡  Vücut çok küçük miktarda
proteini enerji olarak kullanır
(nitrojenden dolayı).
¡  ENZIMLERIN ROLU
¡  Kimyasal reaksiyonların kolaylaştırılmasını sağlayan protein molekülleridir.
¡  Yeterli enerji varsa enzimler olmadan reaksiyonlar gerçekleşebilir.
¡  Enzimler reaksiyonları oluşturmazlar hızlanmalarına yardımcı olur.
¡  Bazı enzimler katabolik süreçlere katılırlar (ayırma-parçalama),
¡  Bazı enzimler anabolik reaksiyonlara (birleştirme-oluşturma).
¡  ENZIMLERIN ROLU
¡  Enzimler çoğu kolaylaştırdıkları kimyasal reaksiyonu gösteren –ase son ekiyle
isimlendirilir. Lipaz enzimi;
¡  Lipid
Trigliserit
gliserol (fatty acids)
¡  Egzersiz sırasında iki önemli faktör (sıcaklık ve asidite) vardır.
¡  Sıcaklık (enzim aktivitesini hızlandırır),
¡  Asidite (Ph aktivitesinde ve enzim aktivitesinde azalma).
¡  Enzim fonksiyonları için bir diğer önemli faktör co-enzim aktivitesidir. Eğer bir
enzim co-enzim yardımına ihtiyaç duyuyorsa onsuz çalışmayacaktır.
¡  B vitamin bir co-enzimdir (yağ, karbs ve protein sentezi).
¡  Bu vitaminin eksikliği enerji üretiminin aksamasına neden olur.
¡  Bundan dolayı hem enzimler hem de co-enzimler biyoenerjitik reaksiyonlar
için gereklidir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ENERJİ
¡  Temel olarak yiyeceklerin vücutta
oksijen ile yakılması (oksidasyonu)
sonucu oluşur.
¡  Karbonhidrat, yağ ve protein adını
verdiğimiz besin maddelerinin
kimyasal bağları arasında depolanan
kimyasal enerji, bu besin
maddelerinin enzimlerce kontrol
edilen karmaşık kimyasal
reaksiyonlarla parçalanması sırasında
yavaş ve az miktarda serbest bırakılır.
¡  Açığa çıkan bu serbest enerjiye
Adenozintrifosfat (ATP) adı verilir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
¡  ATP vücutta bulunan tüm kas dokusu hücrelerinin içinde depolanır.
İhtiyaç halinde ATP’nin kimyasal olarak parçalanması depolanmış
enerjinin açığa çıkmasını sağlar.
¡  ATP’ye fosfat bağlarının birinin parçalanması sonucu,
¡  ATP
ADP
¡  Bir fosfot (P) molekülü ile serbest enerji açığa çıkar
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP
¡  Adenozin adı verilen kompleks bir
elemanda ve bu maddeye bağlı üç
fosfat grubundan oluşur.
¡  Enerji ise, bu fosfat gruplarını birbirine
bağlayan kimyasal bağlar arasında
depolanır.
¡  Bir ATP molekülünün
parçalanmasıyla
¡  7-12 kcal enerji açığa çıkar.
¡  Kalori bir gram suyun sıcaklığını 1o C yüksetmek
için gerekli olan ısı miktarıdır. Kilokalori 1000
kaloridir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP SENTEZI SAGLAYAN
KIMYASAL REAKSIYONLAR
¡  Anaerobik Sistem
¡  ATP-CP veya Fosfojen,
¡  Laktik Asit veya Anaerobik
Glikoliz,
¡  Aerobik Sistem
¡  Oksijen veya Oksidatif Glikolitik.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ANAEROBIK METABOLIZMA
¡  Sadece karbonhidratların (yağlar
ve proteinler hariç) oksijen
kısmen kullanılmadan (tamamen
değil) parçalanması ile bir ara
maddeye (laktik asit)
dönüşümünü içerir.
¡  Bu yol aerobik yola kıyasla çok
daha az miktarda enerji üretimi
sağlar.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP-PC veya Fosfojen Sistem
¡  Fosfojenler adı verilen ATP ve kreatin fosfat
(PC veya CP) kasların içinde bir miktar
depo halde bulunur.
¡  Kısa süreli maksimal yüklenmelerde kas
içine depo edilmiş olan bu fosfojenler enerji
olarak kullanılır (0-10 sn).
¡  Yüksek şiddetli ve kısa süreli aktivitelerde
ATP oldukça hızlı olarak kullanılır.
¡  Organizmanın oksijen sistemi aynı oranda
ATP üretme hızına sahip değildir.
¡  Bu nedenle, ATP’nin çok hızlı bir şekilde
üretilmesine ihtiyaç duyulduğunda, kas
içinde depolanmış olan enerjiden zengin
PC bileşimi kullanılır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP-PC veya Fosfojen Sistem
¡  PC, tıpkı ATP gibi kas içerisinde bir
miktar depolanabilir.
¡  Büyük miktarda enerji açığa çıkarır.
¡  Açığa çıkan bu enerji ile ATP’nin ADP
ve Pi moleküllerinden yeniden
sentezlenmesi sağlanır.
¡  Başka bir ifadeyle; kaslarda depo
haldeki PC’nin parçalanması ile açığa
çıkan enerji, ADP ve Pi’nin (kas
kasılması sırasında ATP’nin kullanıldığı
hızda) bir araya gelmesi ile yeniden
elde edilmesidir (reproduce).
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP-PC veya Fosfojen Sistem
¡  Bu yolla elde edilen enerji miktarı
oldukça sınırlıdır.
¡  Ancak bir kaç saniye sürecek
aktiviteler için kullanılabilir.
¡  Kas içindeki PC depoları çok hızlı
şekilde azalır ve 10-30 sn içinde
yorgunluk oluşur.
¡  Fakat PC dinlenme sırasında çok
çabuk yenilenebilir (egzersizden 1-3 dk
içerisinde).
¡  Tam sürat egzersizi, çok kısa süreli
yüksek şiddetli tekrarlanan aktiviteler
yapılabilir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP-PC veya Fosfojen Sistem
¡  ATP hücrelere kan veya bir başka doku tarafından sağlanamaz.
¡  Her hücre içerisinde ATP üretimi ve tekrar sentezi (resynthesis) meydana gelir.
¡  Vücutta yaklaşık 85 gr ATP deposu vardır.
¡  Maksimum bir egzersizi ancak bir kaç saniye devam ettirmeye yetebilir.
¡  Resentezi sağlayan PC depoları ATP’ye nazaran 3-5 kat daha fazladır.
¡  PC enerjiden zengin fosfat rezervi görür.
SPOR FİZYOLOJİSİ
ATP-CP veya Fosfojen Sistem
¡  Kaslar içinde depolanan toplam ATP ve CP bayanlarda ortalama 0.3
erkeklerde 0.6 mol kadardır.
¡  Bu enerji ile yaklaşık 10-15 sn süren şiddetli aktiviteler yapılabilir.
¡  ATP-CP sistemi enerji üretme oranı ile ilgili değil ne kadar hızlı enerji ürettiği ve
yenilendiği ile ilgilidir (Egzersiz sonrası 2-3 dk içerisinde).
¡  Sürat koşusu, atlama, atma, vurma ve buna benzer birkaç saniyelik
hareketlerin yapılabilmesi için gerekli olan enerji kaynağıdır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT VEYA ANAEROBİK GLİKOLİZ SİSTEM
¡  Bu sistemde glukoz (karbonhidratların kaslarda kullanılabilir hali)
oksijen yokluğunda kısmen parçalanarak pirüvik asit adı verilen bir
ara maddeye dönüşür.
¡  Kimyasal reaksiyonlarla oluşan bu parçalanma sırasında ATP üretilir.
¡  Bu esnada kaslarda yeterli oksijen bulunmuyorsa oluşan pirüvik asit
laktik asite dönüşür ve kaslarda laktik asit birikmeye başlar.
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT VEYA ANAEROBİK
GLİKOLİZ SİSTEM
¡  Glukozun oksijen kullanılmadan
parçalanması sonucu oluşan
laktik asit kaslarda birikmeye
başladığında ve yüksek miktarlara
eriştiğinde, kaslarda yorgunluk
ortaya çıkar.
¡  İstirahat sırasında kanda laktik Asit
(LA) miktarı 1 mmol/Lt.
¡  Yoğun bir egzersizde LA miktarı
16-20 mmol/Lt’ye yükselebilir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT VEYA ANAEROBİK GLİKOLİZ
SİSTEM
¡  Bu sistemin olumsuzlukları;
¡  Erken LA oluşumu,
¡  Yorgunluk meydana gelir,
¡  1 mol glukoz molekülü oksijen
yokluğunda parçalandığında en fazla
3 mol ATP üretilir.
¡  Eğer kan glukozu kullanılırsa 2 mol ATP
üretilir.
¡  Aradaki 1 mol ATP kan glukozunun
metabolize edilmesi için kullanılır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT VEYA ANAEROBİK GLİKOLİZ SİSTEM
¡  Glikojenin glukoza ve glukozun LA oluşumuna
kadar parçalanması bir dizi kimyasal
reaksiyonlarla (Glikolitik Reaksiyonlar)
gerçekleşir.
¡  Glikolitik reaksiyonlar 12 kimyasal reaksiyonu
içerir ve her kimyasal reaksiyon için bir spesifik
enzim (katalizör, hızlandıran, kolaylaştıran)
gerekir.
¡  Bu enzimlerden reaksiyonları kontrol edici rol
oynayanlar;
¡  Fosfofruktokinaz (PFK),
¡  Heksokinaz (HK),
¡  Laktat Dehidrogenaz (LDH).
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT VEYA ANAEROBİK GLİKOLİZ
SİSTEM
¡  Bu enzimleri etkileyen her şey glikolitik
reaksiyonları da etkiler.
¡  Bu enerji yolu ile oluşan LA kaslarda belli
bir seviyenin üzerinde birikmeye başladığı
zaman PFK enzimini inhibe (engeller)
eder.
¡  İnhibe olmuş PFK katalize etmesi gereken
reaksiyonu katalize edemez ve glikolitik
reaksiyonlar zinciri devam edemez.
¡  ATP üretim süreci bozulur ve böylece
egzersiz için gerekli olan enerji elde
edilemez (yorgunluk oluşur).
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT VEYA ANAEROBİK
GLİKOLİZ SİSTEM
¡  Laktik Asit Sistemi, oldukça önemli
bir sistemdir.
¡  Çok hızlı ve acil ATP elde edilmesini
sağlar.
¡  Özellikle 1-3 dk süren yüksek
şiddetli egzersizlerin yapılmasına
olanak sağlar.
¡  400 – 800 m koşu,
¡  100 – 200 m yüzme.
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT ATIM YOLLARI
¡  Vücutta biriken LA oksijen yeterli olduğu
zaman egzersiz sonrasındaki istirahat
sırasında çeşitli şekillerde vücuttan
metabolize edilir.
¡  LA karbonhidratların parçalanması sonucu
ortaya çıkan bir ürün olduğundan, tekrar
karbonhidratlara geri dönüştürülür
(Glikoneojenesis).
¡  1-3 dk süren yüksek şiddetli egzersizler
sonucu kaslarda biriken LA, karaciğerde ve
kaslarda tekrar glukoz ve glikojene dönüşür.
Bu yolla biriken toplam LA miktarının %18’i
metabolize olur.
SPOR FİZYOLOJİSİ
LAKTİK ASİT ATIM YOLLARI
¡  Biriken LA büyük bir kısmı (%72)
ise, kaslarda oksijen ile okside
olur ve enerji olarak kullanılır.
¡  Oksijen var olduğu sürece, LA
pirüvik asite geri dönüşür ve
oksijen sistemi içerisinde
kullanılarak enerji elde edilir.
OBLA (Onset Blood Lactic
Acid) Nedir?
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Bu sistem temel besin maddeleri olan,
karbonhidrat, yağ ve proteinlerin oksijen ile
tamamen yanarak (parçalanarak) CO2 ve
H2O’ya dönüştüğü sistemdir.
¡  Bu sistem diğer iki Anaerobik sisteme göre daha
karmaşık ve daha fazla kimyasal reaksiyon
gerektirir.
¡  Fakat bu sistemde çok daha fazla enerji (ATP)
elde edilir.
¡  1 mol glukozdan (180 gr) aerobik sistemle 39
mol ATP üretilir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Aerobik sistem yağların enerji
olarak kullanıldığı tek sistemdir.
¡  Bir molekül yağ asidinin oksijenli
ortamda parçalanması sonucu
karbonhidratlara göre çok daha
fazla ATP üretimi gerçekleşir.
¡  1 mol glikojen = 39 mol ATP
¡  1 mol palmitik asit (1 karbonlu
serbest yağ asidi) = 129 mol ATP
¡  Bundan dolayı anaerobik sisteme
göre enerji üretim miktarı
açısından oldukça etkilidir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Aerobik sistemde, oksijenin
kaslara, hatta kas içindeki
mitokondri (hücrenin enerji yeri,
fabrikası) organeline ulaşması
gerekir.
¡  Anaerobik sistemlerde enerji
üretimi hücrenin
stoplazmasında gerçekleşirken
Aerobik sistemde
mitokondrilerin içerisinde
gerçekleşmektedir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Kan tarafından taşınan oksijen,
kapiller damarlardan hücreler
arası (intertisyel) sıvıya geçer ve
buradan da hücrenin içerisine
girer.
¡  Hücre içerisinde sitoplazmada
bulunan miyoglobine
bağlanarak, mitokondirilerin içine
taşınır.
¡  Yağ, karbonhidrat ve gerekirse
proteinler mitokondirilerde
oksijenin kullanıldığı bir seri
OKSİJEN KANA VE HÜCREYE NASIL
ULAŞIR?
SPOR FİZYOLOJİSİ
¡  Kas dokusu, mitokondri ve miyoglobin (hücre içinde oksijen taşıyıcı) açısından
zengindir.
¡  Kırmızı kas lifleri oldukça fazla mitokondri ve miyoglobin içerir.. Bu nedenle
aerobik kas lifleri denilir.
¡  Mitokondri ve miyoglobinin fazla olması, aerobik kimyasal olayların daha fazla
gerçekleşmesi, oksijenin daha çok kullanılması ve böylece daha fazla enerji
üretilmesi sağlanmaktadır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Aerobik Sistemde, diğer iki Anaerobik
Sisteme göre daha fazla enerji
üretilmesine ek olarak,
¡  LA gibi bir yan ürün (atık madde)
oluşmaz.
¡  Yalnızca ATP, CO2 ve H2O oluşur.
¡  ATP gerekli enerji için kullanılır.
¡  CO2 kas hücresinde kana diffüze
(geçiş) olur.
¡  Kandan solunum organına ve oradan
ekspirasyon yoluyla atmosfere verilir.
¡  H2O ise, hücre için gerekli olduğu için,
stoplazmada kalır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Aerobik Glikoliz (glukozun oksijenli
ortama giriş için parçalanması,
¡  Beta Oksidasyonu (Yağ asitlerinin
oksijenli ortama giriş için
parçalanması),
¡  Kreps Çemberi (Cycles),
¡  Elektron Transport (Taşıma) Sistemi.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Glukoz kan yolu ile kaslara gelir. Kas içerisinde enerji üretimi için kullanılır
veya glikojen olarak depolanır. Enerji üretimi gerektiğinde tekrar
kullanılır.
¡  Glikoliz; glukozun ve glikojenin parçalanması olayıdır.
¡  Aerobik Glikoliz; glukozun ve glikojenin oksijen varlığında parçalanarak
pirüvik aside dönüşmesidir.
¡  LA oluşmamasının nedeni kimyasal reaksiyonlar sırasında oksijen
varlığıdır.
¡  Oksijen metabolik olaylar sırasında “hidrojen alıcı” olarak görev yapar
ve pirüvik asidin LA dönüşmesini inhibe eder.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Beta Oksidasyonu; vücuttaki yağ moleküllerinin parçalanma olaylarının ilk kısmına
verilen isimdir. Yağların vücuttaki depolanmış haline “trigliserit (TG)” adı verilir.
¡  TG, 1 mol gliserol molekülünden ve ona bağı 3 mol serbest yağ asidinden oluşur.
¡  1 mol TG parçalanması yolu ile oluşan 1 mol gliserol, glukoza dönüşebilir ve
glikolitik yollar ile parçalanarak oksijen sistemine gider.
¡  Ancak 1 mol TG parçalanması sonucu oluşan 3 mol yağ asidinin Kreps
Çemberine (oksijen sisteminin başlangıcı) girebilmesi için, çembere giriş maddesi
olan Asetil CoA’ya dönüşmesi gerekir.
¡  Bu dönüşüm olayları içeren kimyasal reaksiyonlar dizisine beta-oksidasyon adı
verilir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF GLİKOLİTİK)
SİSTEM
¡  Kreps Siklusu; bir dizi kimyasal reaksiyonlar zinciridir ve oksijen
(aerobik) sistemin başlangıcıdır.
¡  Aerobik glikoliz ve beta-oksidasyon sonucunda, karbonhidratlar ve
yağlar Asetil CoA molekülüne dönüşürler.
¡  Asetil CoA kreps çemberinin başlangıç maddesidir.
¡  Hans Kreps (1953, Nobel Prize).
¡  Trikarboksilik asit veya sitrik asit siklusu olarak adlandırılır.
¡  Kreps siklusu bütün besin maddelerinin enerji üretimi için ortak
reaksiyonlar zinciridir.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Kreps çemberi sırasında iki önemli
kimyasal değişiklik oluşmaktadır.
¡  CO2 oluşumu,
¡  Elektronların uzaklaştırılması
(Oksidasyon).
¡  CO2 kana difüze olur oradan akciğerlere
ve atmosfere bırakılır.
¡  Kimyasal olarak oksidasyon, bir kimyasal
maddeden elektronların
uzaklaştırılmasıdır.
¡  Kreps çemberinde elektronlar (e-), karbon
(C) atomundan hidrojen (H) atomu olarak
uzaklaştırılır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Bu H atomları önce glukozun, daha sonrada pirüvik asidin C
atomlarından uzaklaştırılan atomlardır.
¡  Bir H atomu pozitif yük taşıyan bir protondan (hidrojen iyonu) ve
negatif yük taşıyan bir elektrondan oluşur.
¡  Hidrojen atomları bir kimyasal molekülden uzaklaştırıldığı zaman, o
molekül okside olmuş anlamına gelir.
¡  Kreps çemberi sırasında elektronlar FAD ve NAD adı verilen moleküller
ile elektron taşıma sistemine (ETS) taşınırlar
¡  Nikotinadenin dinükleotid (NAD),
¡  Flavinadenin dinülleotid (FAD).
SPOR FİZYOLOJİSİ
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  NAD ve FAD molekülleri hidrojenle
birleşerek NADH ve FADH2 dönüşür (H+
alıcı görev yaparlar).
¡  Daha sonra ETS’de hidrojen iyonlarının
O2 ile birleşmesinden H2O meydana
gelir ve bu sırada ATP üretimi
gerçekleşir.
¡  1 NADH = 3 mol ATP
¡  1 FADH2 = 2 mol ATP
¡  Pirüvik asit C, H ve O2 içermesi
nedeniyle kreps çemberi sırasında
okside olur. H+ uzaklaştırıldığı zaman
sadece C ve O2 kalır (CO2 kimyasal
elementleri).
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Besin maddelerinin enerji üretimi için
parçalanmaları sırasındaki son
aşamadır.
¡  Oksijenin kullanıldığı kimyasal
reaksiyonlardan oluşur.
¡  Kreps çemberi gibi mitokondriler
içerisinde gerçekleşir.
¡  Bu spesifik kimyasal süreçler sırasında
oksijen kullanılır.
ETS Nedir?
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN
(OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Kreps çemberinden ve daha önceki
reaksiyonlardan (glikoliz ve betaoksidayson) taşınan H+ iyonu ve
elektronlar, bir seri enzimatik kimyasal
reaksiyon sonucu moleküler oksijene
transfer edilir ve H2O meydana gelir.
¡  Elektronların bu sistemde bir
molekülden diğerine transfer
edilmeleri sırasında, H2O ve ATP
üretilir.
¡  1 mol glukoz = 39 mol ATP
¡  1 mol palmitik asit = 130 mol ATP
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF
GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  Yağları enerji kaynağı olarak
kullanmanın bir avantaj olduğu
görülmektedir.
¡  Fakat dikkat edilmesi gereken
bir diğer konu oksijen
kullanımıdır.
¡  Yağlar daha fazla ATP üretirler,
ancak yağların okside
olabilmesi için daha fazla O2’ye
ihtiyaç duyulmaktadır.
SPOR FİZYOLOJİSİ
AEROBİK VE OKSİJEN
(OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM
¡  1 mol ATP (glikoz) = 3.5 lt O2
¡  1 mol ATP (PA) = 4.0 lt O2 (%15
fark).
¡  Dinlenimde 0.2-0.3 lt (200-300
mililitre),
¡  Her 12 dk 1 mol ATP üretilir.
¡  Max Egzersizde her dakikada 1
mol ATP,
¡  İyi antrene edilmiş sporcular 1.5
mol ATP.
Parametreler
ATP – PC (Fosfojen)
Sistem
Laktik Asit (Anaerobik
Glikoliz) Sistem
Oksijen (Aerobik)
Sistem
O2 İhtiyacı
(O2 Require)
Anaerobik
(Anaerobic)
Anaerobik
(Anaerobic)
Aerobik
(Aerobic)
ATP Üretim Hızı
(Speed of ATP
Produce)
Çok Hızlı
(Very Fast)
Hızlı
(Fast)
Yavaş
(Slow)
Enerji Üretim
Kaynağı
(Energy
Source)
Depolanmış ATP ve
CP
(Storage ATP and
CP)
Karbonhidrat
(glikojen ve glukoz)
Karbonhidrat ve
Yağlar (glikojen,
glukoz ve trigliserit)
Enerji Üretme
Kapasitesi
Çok Sınırlı
(very limited)
Sınırlı
(Limited)
Sınırsız (Besin
maddeleri var
oldukça)
Kullanılan
Egzersiz Türleri
Çok şiddetli, kısa
süreli, patlayıcı
kuvvet gerektiren
aktiviteler
1-3 dk süren şiddetli
aktiviteler
Dayanıklılık
gerektiren
aktiviteler
Diğer Özellikler
Kaslarda depolanmış Sonuçta laktik asit
ATP ve CP kaynakları birikimi olur ve bu da
çok sınırlıdır ve bu
yorgunluğa neden
Yağların enerji
kaynağı olarak
kullanabilmek için