50. Yıl Dedeman İmam Hatip Ortaokulu 5. Sınıf Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Notları Bilişim Teknolojileri Öğretmenleri Emrah ŞAHİN Volkan YAMAN 5. Sınıf Ders Notları 2. Hafta: Bilgisayar Kullanımı ve Sağlık Bilgisayar Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Bilgisayar satın alırken monitörünün ne kadar radyasyon yaydığı, klavye ve faresinin ergonomik olup olmadığı gibi konulara da dikkat edin. Bilgisayarın bulunduğu mekânın havasının mutlaka belli aralıklarla nemlendirilmesini sağlayın. Masanızı düenleyin, Sık kullandığınız kâğıtları, kitapları veya diğer araç gereçleri kolayca uzanabileceğiniz mesafelerde tutun. Ortamın ve ekranın tozunun ıslak bezle sık sık alınması ekrandaki görüntünün netleşmesini sağlar. Çalışma sandalyesi satın alırken yükseklik ile sırtlığının ayarlanabilir olup olmadığına dikkat edin. Sandalyenin yanlarda kolları dinlendirebilecek yerlerinin olması ve sırtlığının dik olması çalışma sırasında sizi rahat ettirir. Sandalyeye oturduğunuz zaman başınızın dik, sırtınız destekli, kollarınız rahat, gözleriniz ekranın tam karşısında olsun. Ekrana olan uzaklığınızın 50-70 cm arasında olmasına özen gösterin. Yüksek masalar çalışmak için uygun değildir. Oturulan masanın yüksek olmaması, omuzların yüksekte kalmaması gerekir. Omuzlar ne aşağı inmeli ne de yukarı çıkmalıdır. Oda aydınlatması için gündüzleri gün ışığı kullanın. Akşamları ise lambanın ışık şiddetinin normalden yarı yarıya daha az olmasını sağlayarak ışık yansımalarını aza indirmeye çalışın. Monitörünüzü yan tarafı pencereye bakacak biçimde yerleştirerek pencereden gelen ışık yansımalarından korunun. Uzun süre hareketsiz oturmak rahatsızlık ve kas yorulmasına yol açabileceği için, çalışırken küçük molalar verilip esneme egzersizleri yapılmalıdır. Bilgisayarda uzun süre çalışacaksanız en azından saatte bir, mümkünse daha da sık olarak kısa molalar verin. Gözlerinizi kırpmayı unutmayın. Aslında göz kırpmak düşünmeksizin, kendiliğinden yaptığımız bir eylemdir. Ancak insanlar normal şartlarda bilgisayar kullanırken daha az göz kırpar. Bu durum gözler için zararlıdır. Göz kırpmak, gözlerinizi doğal olarak koruyup nemlendirir ve göz kuruluğunun önlenmesine yardımcı olur. Her 20 dakikada bir önünüzdeki ekrana bakmaktan vazgeçip yaklaşık 5-6 metre uzaklıktaki bir nesneye bakarak göz kaslarınızın gevşemesini sağlayın. Dizüstü bilgisayarları masa başına oturmadan uzun süreli kullanmayın. Yatak gibi rahat mekânlarda dizüstü bilgisayarla çalışırken, ister istemez öne doğru eğiliriz ya da bilgisayarı kucağımıza alırız. Bu tür uzun süreli kullanımlar duruş bozukluğu, omuz, boyun ve bel kaslarının zorlanması ile şiddetli ağrılar duyulmasına neden olabilir. Bu riski 5. Sınıf Ders Notları azaltmak için, dizlerinizin üstüne koyduğunuz bilgisayarın ekranını yükseltmek için bacaklarınızın üzerine mutlaka bir destek (kalın bir kitap gibi) koyun. Uygun Çalışma Ortamı Nasıl Olmalı? Ekranın üst kenarı göz hizasında; Ekran kol boyu mesafede (40-80cm) Koltuk arkalığı iyi bir bel desteği sağlar Koltuk arkalığı ve oturağın yüksekliği ile yatıklığı kullanıcı tarafından kolayca ayarlanabilir Klavye yüksekliği, kol ile ön kolun gevşek ve yere paralel durmasına imkan sağlar Bilekler düzgün Eğer gerekiyorsa, yumuşak yüzeyli ve hareketli bir bilek desteği Bacaklar yere paralel Çalışma yüzeyinin altında bacaklar için geniş alan Ayaklar tamamen yere veya bir ayaklığa basıyor. Bilgisayar Karşısında Yanlış Oturuş Şekilleri 5. Sınıf Ders Notları 3. Hafta: E-Devlet E-Devlet:Devletin vatandaşlara karşı yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir. E-devlet uygulamaları için hangi internet adresini kullanılır? www.turkiye.gov.tr E-devlet ile neler yapılabilir? Mahkeme dava dosyası takibi yapılabilir. Tapu bilgileri kontrol edilebilir. Emekli aylık bilgisi sorgulanabilir. Mobil Hat Sorgulanabilir. (Adımıza açılmış cep telefonu hatları) Vergi Borcu Öğrenilebilir. Plaka ile Araç Sorgulabilir. Adli Sicil Kaydı Sorgulanabilir. Sınav Yeri ve Sonucu Öğrenilebilir. Cumhurbaşkanı, Başbakanlık ve TBMM'e ile yazışılabilir. Hava Durumu, Günlük Döviz Kurları ve En Yakın PTT'yi öğrenme (Bu maddedekiler şifresiz öğrenilebilir) E-devletin yararları Zamandan kazanç sağlar. Maliyetler düşer, vatandaş ve devlet daha ucuza işini yapabilir. Memnuniyet artar, Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalır. 5. Sınıf Ders Notları İnsan yanlışları en aza indirilir. Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki olumlu şekilde gelişir, güven ortamı oluşarak kuvvetlenir. E-devlet Şifresi Nasıl Alınır? PTT şubesine gidilir. Nüfus Cüzdanı ile birlikte 2 TL ücret verilir 18 Yaşından büyük olmak gerekir Şifrenin kaybolması halinde daha önceden iletişim bilgileri de girilmemişse 4 TL'ye yeni şifre alınabilir. 4. Hafta: Donanım Donanım: Bilgisayarın elle tutulup gözle görülebilen parçalarının hepsine birden donanım denir. Bilgisayar donanımları bulunduklar yere göre ikiye ayrılır 1-İç Donanım :Bilgisayar kasasının içinde bulunan parçalardır. Anakart, işlemci, ekran kartı, ram bellek, sabir disk (harddisk), ağ kartı, ses kartı, CD-ROM... 2-Dış Donanım: Bilgisayar Kasası dışında bulunanan çevre birimleridir. Ekran, yazıcı, tarayıcı, hoparlör, kulaklık, kamera, mikrofon, oyun çubuğu... İç Donanım Birimleri 1-Anakart: Birçok iç donanım parçasını üzerine takılmasını ve bu parçaların düzenli çalışmasını sağlar. Kasa içerisinde en büyük yer kaplayan donanımdır. Anakart 2-İşlemci (CPU): Bilgisayarın beynidir. Tüm mantıksal ve matematiksel işlemleri yapar. Bilgisayarın hızı işlemciye bağlıdır. Bilgisayarın beyni diyebiliriz. İşlemci 3-RAM Bellek: Bilgisayarda yapılan işlemlerin bilgileri geçici olarak Ram de tutulur. Bilgisayar kapatıldığında bu bilgiler silinir. RAM Belleğin fazla olması bilgisayarda birden çok programı aynı anda hızlı bir şekilde çalıştırmaya yardımcı olur. Resim 1: RAM Bellek 5. Sınıf Ders Notları 4-Sabit Disk (Harddisk): Bilgisayarda yapılan işlemlerin bilgileri kalıcı olarak saklandığı birimdir. Tüm dosyalarımız (klasör, program, müzik, film vs.) kalıcı olarak bu donanım parçasının içine kaydedilir. 5-Ekran Kartı:Görüntüyü işler ve işlenen görüntünün ekrana aktarılmasını sağlar. Oyunların akıcı çalışmasında önemi büyüktür. Sabit Disk 6-Güç Kaynağı: Bilgisayara elektrik sağlayan ve şebeke elektriğini iç donanım parçalarının ihtiyaç duyduğu büyüklükteki elektriğe dönüştüren parçadır. Ekran Kartı Güç Kaynağı 5. Hafta: Görevlerine Göre Donanım Birimleri 1-Giriş Birimi:Bilgisayarlara veri girişi yapmak için kullanılan parçalara giriş birimleri denir. Örnek:Klavye,Fare,Tarayıcı,Mikrofon,Kamera 2-Çıkış Birimi: Bilgisayarlara girilen verilerin işlenerek kullanıcılara sonuç olarak iletilmesi sağlayan parçalardır. Örnek: Ekran, Yazıcı, Hoparlör Depolama Birimi:Bilgisayarda bütün komut ve verilerin işlem görmek üzere depo edildiği, değişik işlemler sırasında oluşan ara sonuç ve bilgilerin saklandığı kayıt ortamlarıdır. Örnek: Flash Bellek, Sabit Disk( Harddisk), Hafıza Kartı, Disket, CD, DV 5. Sınıf Ders Notları Yazılım Nedir? Bilgisayarı kullanmamızı ya da bilgisayarımız ile bir işlem yapmamıza sağlayan programların tümüdür. Kulanım Haklarına Göre Yazılım Türleri • Lisanslı Yazılım: Kullanım hatları satın alınmış,veya bu hususta sözleşme imzalanmış bir kişi yada bir grup tarafından kullanılabilen yazılımdır. Orjinal veya Ücretli Yazılım olarakta isimlendirilebilir. • Deneme Yazılım (Demo): Para ile satılan lisanslı bir programı kullanıcılara tanıtmak ve o ürünü satmak için ürünün bazı özelliklerini kullanıcılara sunmak amacıyla dağıtılan ücretsiz yazılımlara demo yazılım denir. • Paylaşılan Yazılım (Shareware): Para ile satılan lisanslı bir programı kullanıcılara tanıtmak ve o ürünü satmak için ürünün birçok özelliğinin belirli bir süre içerisinde kullanılabildiği (15-30 gün gibi) yazılımlara denir. • Ücretsiz Yazılım (Freeware): Kullanımı ve dağıtımı ücretsiz olan, süre kısıtlaması yada özelliklik kısıtlaması olmayan yazılımlardır. 6. Hafta: İşletim Sistemleri İşletim Sistemi: Bilgisayardaki tüm donanımların, yazılımların ve dosyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır. Görevleri İşlemciyi ayrı işlere yönlendirmek ve yönetmek. Ana belleği yönetmek. Harici kayıt cihazlarını yönetmek. Giriş/çıkışları kontrol etmek. Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamak. Dosya yönetimini sağlamak. İşletim Sistemi Olmazsa.. İşletim sistemi yüklü olmadan bilgisayar, tablet veya telefonumuzu kullanamayız. 5. Sınıf Ders Notları İşletim Sistemi Nerelerde Kullanılır? İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video oyun konsolları, cep telefonları, web sunucularında, arabalarda, beyaz eşyalarda hatta kol saatlerinin içinde bile yüklü olabilir. Popüler İşletim Sistemleri Masaüstü İşletim Sistemleri Günümüz kişisel bilgisayarında çoğunlukla Windows, MacOS veya Linux işletim sistemleri kullanılır. Windows İşletim Sistemi Microsoft tarafından piyasaya sürülen ve ülkemizde en çok kullanılan işletim sistemidir. Windows XP, 7 ve 8 halen kullanılmakta olan sürümleridir. Windows 8 İşletim Sistemi MacOS İşletim Sistemi Apple şirketine ait işletim sistemidir. Genellikle Grafik Tasarımcılar tarafından tercih edilmektedir. Mac OS İşletim Sitemi 5. Sınıf Ders Notları Linux İşletim Sistemi Linux ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemi ailesidir. Bir şirket tarafından değil dünyanın farklı yerlerinden insanların bağımsız olarak geliştirdikleri uygulamaların bir araya getirilmesi ile oluşur. Vakıf ve dernekler Linux'ün bazı dağıtımlarını destekleyerek yaygınlaşmasına çalışmaktadırlar. Linux dağıtımlarından bazıları: • • • • • Resim 2: Linux Ailesinden Pardus İşletim Sistemi Mint, Ubuntu, Pardus,Lubuntu Mobil İşletim Sistemleri Cep telefonu ve tabletlerde ise Android, iOS ve Windows işletim sistemleri yaygın olarak kullanılır Android İşletim Sistemi: Bugün birçok tablet, akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde kullanılan Google’a ait işletim sistemidir. iOS İşletim Sistemi Apple’ın kendi ürettiği tablet ve telefonlar için çıkardığı işletim sistemidir. Windows Mobil İşletim Sistemi: Microsoft’un akıllı telefonlar ve tabletler için ürettiği işletim sistemidir. 7. Hafta: Dosya Yönetimi Dosya:Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisinde bilgi olarak resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir. Yazılımlar ürettiği bilgileri dosyalarda saklar. Örneğin çizdiğimiz bir resme daha sonra bakmak istiyorsak onu bir dosyada saklamamız gerekir. Dosyaları defterlerimiz gibi düşünebiliriz. 5. Sınıf Ders Notları Dosya Yapısı Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur. 1-Dosya Adı: Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz. Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu dosya adı sayesinde açmadan anlayabiliriz. Dosya isminde hangi karakterler ve isimleri kullanamayız? < > / \ ? * : “” | con Dosyalara bu karakter ve isimler niçin verilemez? Bu karakterler ve ismin bilgisayar sistemimiz için özel anlamlar ifade ettiği için 2-Nokta: Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur. 3-Dosya Uzantısı • • • • • Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır. Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır. Örneğin şiir yazdığımız bir dosyanın uzantısı TXT’dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir. Bir dosyanın sadece uzantısına bakarak içerisindeki bilginin türünü öğrenebiliriz. Örneğin MP3 uzantılı bir dosyada müzik, PDF uzantılı bir dosyada bir kitap olduğunu dosyayı açmadan anlayabiliriz. En Çok Rastlanılan Dosya Uzantıları Dosya Uzantısı İçerik TXT Yazı MP3, WAV Ses ve Müzik BMP, JPG Resim GİF Hareketli Resim PDF Kitap AVİ, MPEG, MOV Film EXE Çalıştırılabilir Program 5. Sınıf Ders Notları Niçin Dosya Uzantıları Bilgisayarımızda Gizlidir? Kullanıcının yanlışlıkla uzantıyı değiştirip dosya yapısını bozmasını engellemek için. Klasör Nedir? Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz. Niçin Klasör Kullanırız? Çünkü klasörler de dosyalarımızı gruplamamızı ve dilediğimizde kolayca ulaşmamızı sağlar. 8. Hafta: Klavye kısayolları CTRL+N Yeni CTRL+S Kaydet CTRL+O Aç CTRL+C Kopyala CTRL+V Yapıştır CTRL+X Kes CTRL+P Yazdır CTRL+Z Geri Al CTRL+Y Yinele/Tekrarla CTRL+A Tümünü Seç CTRL+F Bul Alt+F4 Kapat Kapasite Birimleri Bilgisayarda kullanılan en küçük ölçü birimi bit'dir. Bit sadece iki değer alabilir: 1 ya da 0. Bir bilgisayar 8 bit'i bir araya getirerek bir çok bilgiyi yığınlar halinde toplayabilir Byte bir karakter, yani bir harf, rakam ya da semboldür. Yazılardaki boşluklarda bilgisayarda bir byte yer kaplar Bu cümle, bilgisayarda sizce kaç byte yer kaplar? Bu 2 byte + 1 byte boşluk = 3 byte Cümle 5 byte , 1 byte bilgisayarda 12 byte sizce 5 byte = 5 byte + 1 byte boşluk = 2 byte + 1 byte boşluk = 13 byte + 1 byte boşluk = 6 byte 5. Sınıf Ders Notları kaç 3 byte + 1 byte boşluk = 4 byte byte 4 byte + 1 byte boşluk = 5 byte yer 3 byte + 1 byte boşluk = 4 byte Kaplar 6 byte = 6 byte ? 1 byte = 1 byte Toplam: = 49 byte Byte Kilobyte ,KB Megabyte, MB Gigabyte, GB 1 M 102 B KB 4 Terabyte, TB 1 KB = Yaklaşık 1 sayfalık yazı 1 MB = 1 kitap 5 MB = 1 MP3 dosyası (Ortalama 5 Dakikalık Şarkı) 1 GB = 1 ansiklopedi seti 1 TB = Büyük bir kütüphane