iklim değişikliğiyle mücadelede türkiye

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE
MÜCADELEDE TÜRKİYE
RİFAT ÜNAL SAYMAN
DİREKTÖR
REC TÜRKİYE
İklim Değişikliğiyle Mücadelede Türkiye
Rifat Ünal SAYMAN, Direktör - REC Türkiye
01 Ağustos 2017, ĠBB, Ġstanbul
Sunum Planı
ETKİLER
2014 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL!
2015 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL!
2016 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL!
Isı Dalgaları (2003)
Avrupa’da 70.000 kişi hayatını kaybetti
Fransa’da mısır üretimi %30, meyve
üretimi %25, tahıl üretimi %30 düştü.
Fransa’nın toplam tarım kaynaklı
ekonomik kaybı 4 milyar Avro
2015 öncesi Kaydedilen En
Sıcak 10 Yıl
2014, 2010, 2005, 2009, 2007,
1998, 2002, 2003, 2006, 2012
Kuzey Kutup Buzullarında
Kaydedilen En Büyük Küçülme
Eylül 2012
Hindistan’da Her Yıl Rastlanan Dang
Humması Vakası - 37 Milyon
2012 Hindistan Yeraltı Su
Kaynakları Krizi
6,73 milyon hektar alan
tuzlanma nedeniyle
kullanılamaz durumda
2010 Pakistan Seli Nedeniyle Göç Eden
ve Etkilenen Toplam İnsan Sayıları
6 Milyon ve 20 Milyon
İspanya’da Ocak-Ağustos 2012
Arası Yanan Ormanlık Alan
153.000 hektar
Sandy Kasırgası – ABD
50 milyar $ ekonomik zarar
%0,6’lık ekonomik düşüş
7 milyon ev elektriksiz kaldı
Metro hizmetlerinde aksamalar
Rafinerilerin %70’i kapandı
Son yıllarda kuraklıktan dünya
çapında etkilenen insan sayısı
162 Milyon
2010 Kuraklığı
Etiyopya’da 300.000 kişi hayatını
kaybetti, toplam 57 milyon kişi
etkilendi
Çin’de 3 milyon insan yeterince
içecek suya ulaşamadı
Amazon ormanlarında 2,5 milyon
km2 yeşil alan kaybı gerçekleşti
Afetler Artık Doğal Değil!
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)
“İklim Değişikliği İnsan Kaynaklı” – 2013
“Hiç kimse iklim değişikliğinin etkilerine bağışık değil” – 2014
İklim Değişikliği ile Mücadele
Yatırımlar için finansman
ihtiyacının çözülmesi
gerekiyor
Paris İklim Anlaşması
çözüm için çok önemli
bir adım
Azaltım (mitigation): İklim değişikliğine
neden olan insan kaynaklı sera gazlarını
kontrol altına alınması, azaltılması ve
tutulmasına yönelik önlemler
Uyum (adaptation): İklim olaylarının
(risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda
sağlamak ve etkileri yönetebilmek için
stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve
uygulanması
Sera Gazı Salımları Küresel Ölçekte Artıyor
Kaynak: IPCC, 2014
- TO P30- EN FAZLA SERA G AZI SALIM I YAPAN 30 ÜLKE (1990)
Seragazı Salımları, Kişi Başı CO2e ton/ yıl AKDO hariç, 1990
Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO2e AKDO hariç, 1990
30
Avustralya
1. ABD
Kanada
20
4. Rusya
Kazakistan3
Çekya
Ukrayna
10
Özbekistan
Almanya
Hollanda
İngiltere
Polonya
Romanya
Güney AfrikaVenezuela
Arjantin
Güney Kore
Meksika
İran
1
Türkiye
Brezilya
3. Çin Endonezya
Nijerya
5. Hindista n
Suudi Arabistan
2. AB (28) 2
Japonya
İtalya
Fransa
İspanya
0
0
Ek I Ülkeleri (Ek II hariç)
Ek II Ülkeleri
Ek Dışı Ülkeler
10.000
20.000
30.000
Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 1990
R. Ünal SAYMAN, Veri Kaynakları: WRI CAIT, World Bank
- TO P30- EN FAZLA SERA G AZI SALIM I YAPAN 30 ÜLKE (2013)
Seragazı Salımları, Kişi Başı C O 2e ton/ yıl AKDO hariç, 2013
Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO 2e AKDO hariç, 2013
30
Avustralya
Kanada
20
2. ABD
Kazakistan
Suudi Arabistan
5. Rusya
Güney Kore
10
G. Afrika
Ukrayna 1. Çin
Mısır
4. Hindista n
Endonezya
Nijerya
Pakistan
0
0
Malezya
İranVenezuela Polonya
Arjantin
Meksika
Tayland Türkiye
Brezilya
Ek I Ülkeleri (Ek II hariç)
Ek II Ülkeleri
Ek Dışı Ülkeler
20.000
Almanya
Japonya
3. AB (28)
İngiltere
İtalya
İspanya
Fransa
40.000
60.000
Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 2013
R. Ünal SAYMAN, Veri Kaynakları: WRI CAIT, World Bank
Sunum Planı
Toplam Seragazı Salımları ve Sektörel Paylar
1990 - 2014
Toplam Seragazı Salımları Artış Oranı
Seragazı Salımlarının Sektörel Dağılımı (CO2e)
150%
500
125%
400
90%
100%
300
66%
75%
200
43%
50%
100
15%
25%
0%
%3
%11
%13
125%
0%
1990
1995
2000
2005
2010
2014
1990 yılına göre değişim (%)
Türkiye’nin toplam seragazı salımları1990’da 208 bin
tondan %125’lik bir atıĢla 2014’de 468 bin tona
yükseldi
%5
%20
%11
%73
%64
0
1990
1995
Enerji
2000
2005
Endüstriyel Faaliyetler
2010
Tarım
2014
Atık
Türkiye’nin toplam seragazı salımları içinde enerji
sektörünün payı 1990’da %64’den 2014’de %73’e
yükseldi
Kaynak: REC Türkiye;
Veri Kaynağı: TUİK
Seçilmiş Göstergeler
KiĢi BaĢı GSYĠH (bin $)
90
45%
41%
80
40%
70
35%
60
30%
50
25%
40
20%
30
15%
20
10%
10
5%
0
Bin
Milyon
Toplam Nüfus (milyon)
Türkiye
Fransa
1990
İngiltere
2014
İtalya
400%
$40
332%
19
$20
4
$0
0%
İngiltere Almanya
İspanya
4,00
1990
Artış Oranı
10%
9%
3,82
8%
3,50
3,00
2,50
6%
400
3%
1,00
2%
0,50
1%
0,00
0%
2005
2010
Fransa
İngiltere
Azalış Oranı
2014
İspanya
Türkiye
Artış Oranı
Almanya
300%
600
500
4%
1,50
İtalya
İtalya
700
7%
5%
2,00
İspanya
Fransa
Bin KiĢi BaĢına Binek Arabası
4,14
Türkiye
200%
100%
$10
Hane Halkı Büyüklüğü (kiĢi)
4,50
300%
$30
0%
Almanya
$50
256%
250%
200%
150%
300
100%
200
114
100
0
50%
0%
İtalya
Almanya
Fransa
1991
İspanya
2012
İngiltere
Artış Oranı
Türkiye
Seçilen Kilit Göstergelerde Kümülatif Değişim
(1990 - 2014)
160%
140%
Küresel
Ekonomik
Krizi
120%
100%
80%
1999
Depremleri
60%
2001
Ekonomik
Krizi
1994
Ekonomik
Krizi
40%
20%
0%
1990
1992
Nüfus
1994
1996
1998
Toplam Sera Gazı Salımları
2000
2002
2004
2006
Milli Gelir (2010 Sabit Dolar)
2008
2010
2012
2014
Kişi Başı Sera Gazı Salımları
Birimler: 1 - Nüfus, 1990 yılına göre % değiĢim; 2 – Toplam Sera Gazı Salımları, 1990 yılında göre CO2e % değiĢim; 3 – Milli
Gelir, 1990 yılına göre 2010 yılı $ fiyatlarıyla % değiĢim; 4 – KiĢi BaĢı Sera Gazı Salımları, 1990 yılına göre CO2e değiĢimi
Veri Kaynakları: 1 - Nüfus Dünya, Bankası; 2 - Toplam Sera Gazı Salımları, TÜĠK; 3 - Milli Gelir Dünya Bankası; 4 - KiĢi BaĢı
Sera Gazı Salımları, TÜĠK
Seçilmiş Göstergeler
Çevrim ve Enerji Sektörü (Elektrik Üretimi…)*
1.400
150%
1.200
125%
125%
100%
1.000
75%
800
50%
600
468
0
1990
Türkiye
2014
Fransa
Milyon ton CO 2e
173%
160
200%
175%
140
150%
120
125%
100
100%
74
80
60
75%
50%
40
27
20
25%
0%
0
-25%
1990
* UNFCCC 1.A.1
** UNFCCC 1.A.3
İngiltere
2014
İtalya
200%
300
150%
250
100%
İspanya
Türkiye
Değişim (1990 - 2014)
*** UNFCCC 1.A.2 ve 2
**** UNFCCC 1.A.4
300
0%
100
-25%
50
-50%
0
İspanya
34
-50%
-100%
Almanya İngiltere
1990
150%
128%
125%
250
100%
200
150
50%
132
Türkiye
2014
Sanayi Sektörü ve Endüstriyel ĠĢlemler***
180
250%
350
Değişim (1990 - 2014)
UlaĢtırma**
Almanya Fransa
İtalya
Milyon ton CO 2e
Almanya İngiltere
290%
400
75%
50%
133
25%
100
0%
58
-25%
50
İtalya
İspanya
Fransa
Değişim (1990 - 2014)
Diğer Sektörler (Binalar…)****
Milyon ton CO 2e
200
300%
150
0%
208
450
200
25%
400
Milyon ton CO 2e
Milyon ton CO 2e
Toplam Salım
250
75%
64%
200
50%
150
25%
100
0%
54
50
-25%
33
-50%
0
-75%
Almanya Türkiye
1990
Fransa
2014
İngiltere
İtalya
Değişim (1990 - 2014)
İspanya
0
-50%
Almanya İngiltere
1990
Fransa
2014
İtalya
Türkiye
İspanya
Değişim (1990 - 2014)
Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye;
Veri Kaynağı: UNFCCC
Türkiye’de Şehir Nüfusundaki Değişim
(1940 - 2010)
Kaynak: Sayman, R. Ünal. MBB ġehir ve Toplum Dergisi, Sayı 7.
En Yüksek Nüfuslu 10 İl
2015
İstanbul Seragazı Envanteri
Ön Sonuçlar - 2015
KiĢi BaĢı Salım Miktarı
Ġstanbul
3,34 tCO2e/yıl
Türkiye
Ġstanbul’un Toplam Seragazı Salım Miktarı
6,08 tCO2e/yıl
48.980.519 tCO2e
Ġstanbul’un toplam salımının Türkiye
toplamı içindeki payı %10.
Tarım ve Endüstriyel ĠĢlemler Türkiye
ortalamasının oldukça altında. Türkiye
ortalamasında Tarım (%11) ve
Endüstriyel ĠĢlemler (%13).
Ġstanbul 2015 yılı için kaynak: ĠSTAÇ
Türkiye 2014 yılı için kaynak: TUĠK
Öne Çıkan Azaltım Tedbirleri
ġEHĠRLER: ġehirlerin iklim dostu planlaması (kısa mesafe), toplu taĢımanın
güçlendirilmesi, yeĢil binaların teĢvik edilmesi
ENERJĠ: Yenilenebilir enerjiye geçiĢ, kömür, petrol, doğalgaz kullanımının
azaltılması, akıllı Ģebekelerin kurulması, enerji verimliliğinin arttırılması
ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KÜRESEL BĠR
ÜRETĠM: Her türlü mal ve hizmet üretim sürecinde verimlilik artıĢı
sağlanması, biliĢim teknolojilerinin
yaygınlaĢması
SORUN
ULUSLARARASI ÇÖZÜM
ARAZĠ KULLANIMI ve TARIM: OrmansızlaĢtırmanın azaltılması, tarımda
verimlilik artıĢı, bozulmuĢ arazilerin
restorasyonu
GEREKĠYOR
HFC: Düzenlemeler aracılığıyla HFC salımının sonra erdirilmesi, buzdolabı
ve klimalarda yeni teknolojilerin kullanılması
ATIK YÖNETĠMĠ: Atık miktarının azaltımı, geri dönüĢüm ve kazanım
oranlarının yükseltilmesi, düzenli depolarda metan gazının kullanılması
Sunum Planı
İklim Değişikliği ile
Mücadelede Önemli Tarihler
-
1979 Dünya I. Ġklim Konferansı
1988 IPCC Kuruldu
1992 Rio Konferansında UNFCCC kuruldu
1995 COP1 (Berlin)
1997 Salım azaltımı hedefi öngören Kyoto Protokolünün
kabulü
2005 Kyoto Protokolü yürürlüğe girdi
2008-2012 Kyoto Protokolü salım azaltım dönemi
2009 Kopenag Konferansı ve varılamayan iklim anlaĢması
2012’de Kyoto Protokolünün süresinin 2013-2020 dönemini
kapsayacak Ģekilde uzatılması
2013’de VarĢova’da Paris öncesinde INDC’lerin
sunulmasının kararlaĢtırılması
İklim Değişikliği ile Mücadelede çok
Önemli Bir Adım!
-
Özel sektöre, yerel yönetimlere çok büyük bir mesaj
Önemli bir niyet ilanı, büyük bir uzlaĢı
Bütün sorunları çözmeyecek, Paris AnlaĢması sonucu dünyamız
ısınmaya “yavaĢlayarak” devam edecek
Daha alınacak yolumuz var
Sıcaklık Artışı
-
Paris AnlaĢmasının ana amacı küresel
sıcaklık ortalamasında gözlemlenen artıĢı
insanların ve ekosistemlerin mücadele
etme ve uyum sağlama kapasitesini
aĢmayacağı bir limitin altında tutmaya
çalıĢmak.
-
Müzakereler sonucunda ortaya çıkan
karar bu artıĢı yüzyılın sonunda (2100) 2
oC derecenin oldukça altında tutmak ve
1.5 oC dereceyi sağlayabilmek için
çabaları sürdürmek yönünde oldu.
Karbon Bütçesi
-
Karbon bütçesini
tüketmemek için küresel sera
gazı salım miktarının
olabildiğince çabuk zirve
yapıp azalma eğilimine
girmesi; 2050’den itibaren
insan kaynaklı salımlar ve
yutak alanların kapasitesi
arasında bir dengenin
kurulması amaçlanıyor.
Farklılaşma
-
AnlaĢma kapsamında
geliĢmiĢ ülkelerin iklim
değiĢikliği ile mücadelede
tarihsel sorumlulukları dikkate
alınarak sera gazı salımlarının
azaltılması çabalarına liderlik
etmesi beklenmekte.
-
GeliĢmekte olan ülkelerin ise
azaltım çabalarını zamanla
kuvvetlendirmesi teĢvik
edilecek.
Finansman
-
Ġklim değiĢikliğinden en çok
etkilenen ve bununla mücadele
edebilme kapasitesi en düĢük
ülkelerin mücadele kapasitelerini
arttırmak, uyum tedbirlerini
sağlamlaĢtırmak ve ihtiyaç
duyabilecekleri diğer tedbirleri
geliĢtirmek amacı ile tesis edilecek
bir iklim finansmanı kaynağı olacak.
-
Bu kaynakta geliĢmiĢ ülkelerin 2020 yılından itibaren yıllık 100
milyar dolar toplanması öngörülmekte. Bu, taban rakam
olacak ve 2025 yılından itibaren somut ihtiyaç analizlerine göre
güncellenerek devam ettirilecek.
Çaba Paylaşımı
-
-
GeliĢmiĢ ülkelerin, geliĢmekte
olan ülkelere, iklim değiĢikliği
ile mücadele için sarf
edecekleri çabanın maddi
yükleri için finansal kaynak
sağlaması bir zorunluluk
haline geldi.
Diğer ülkeler gönüllülük
esasına dayalı olarak
dilerlerse finansal yardım
sağlayabilecek.
Değerlendirme Mekanizması
-
-
Ülkelerin ortak fakat
farklılaĢtırılmıĢ sorumluluklarla
kendi kapasitelerine göre
belirledikleri planlara göre
hareket edebilmesini
sağlayacak ulusal katkı
beyanları (INDC) üzerine
kurulu.
Mevcut durumda, INDC’ler yerkürenin sıcaklık artıĢını ancak 3
dereceye yakın bir noktada tutabiliyor. Tüm tarafların
hedeflerinin toplam olarak dikkate alarak 2023 yılında
değerlendirilmesine ve sonraki her 5 yılda aynı değerlendirme
sürecine tabi olmasına karar verildi. Bu değerlendirme
sonuçları ülkelere kendi hedeflerini daha iddialı hale
getirmeleri için kılavuzluk yapacak.
Zarar ve Kayıplar
-
Ġklim değiĢikliğinin olumsuz
etkilerine karĢı en savunmasız
ülkelerin zararlarının ve
kayıplarının karĢılanması
ihtiyacı Paris AnlaĢması
kapsamında tanınıyor ancak
bu zararların tazmini
doğrultusunda hukuki bir
süreç yolu açık değil ve
mekanizmanın nasıl
iĢleyeceği muğlak durumda.
Takvim
- Taraf Devletlerin imzalaması ve Meclislerinde
onaylanması gerekiyor.
- 22 Nisan 2016’da New York’ta imzaya açıldı,
- Yürürlüğe girmesi için küresel sera gazı
salımlarının en az %55’ini temsil eden en az 55
taraf ülke tarafından imzalanması gerekiyordu.
- Ġmza süreci çok hızlı bir sürede tamamlandı ve
anlaĢma yürürlüğe girdi.
- 2020 yılı itibari, Kyoto Protokolü II. Döneminin
tamamlanmasının ardından uygulanmaya
baĢlayacak.
Paris Sonrası
-
Hızlandırıcı etkisi
Dünya devletlerinin adımları hızlanacak
Ar&Ge çalıĢmaları artacak
Yenilenebilir enerji yatırımları artacak
Özel Sektör giriĢimleri artacak
Karbon Ticareti canlanacak
MRV önem kazanacak
Ġzleme ve Yaptırım olmayacak
En büyük yaptırım “afiĢe etmek” olacak
Sunum Planı
Türkiye açısından Paris Anlaşması
-
-
Türkiye halen geliĢmiĢ ülkeler olarak kabul edilen EK-I ülkeleri
arasında yer almakta.
Bu açıdan Türkiye’nin 2020’de 100 milyar dolar olarak
hedeflenen YeĢil Ġklim Fonu’ndan yararlanma olasılığı düĢtü.
Teknoloji ve kapasite geliĢtirme desteklerinden faydalanması
daha olası.
Türkiye özel statüsünün tanınmasını istemekte.
Türkiye ayrıca 2020 yılında gerçekleĢecek COP26 toplantısına
ev sahibi olmak için resmi baĢvuru yaptı.
Türkiye anlaĢmayı imzaladı, ama halen TBMM’de onaylamadı.
Bu açıdan Türkiye Paris AnlaĢması’na halen taraf değil.
Türkiye INDC’si
%21
(246 mt)
Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye;
Veri Kaynakları: TÜĠK, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı
Covenant of Mayors
ÜYE TÜRK BELEDİYELERİ: Antalya BB, Bağcılar (İstanbul),
Bornova (İzmir), Bursa BB, Tepebaşı (Eskişehir), İzmir BB,
Kadıköy (İstanbul), Karşıyaka (İzmir), Nilüfer (Bursa),
Maltepe (İstanbul), Seferihisar (İzmir), Şişli (İstanbul)
Kaynak: Covenant of Mayors
TEŞEKKÜR EDERİM
Rıfat Ünal Sayman
rsayman@rec.org
unalsayman@gmail.com