mineral yağlar

ATIK YAĞLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
İSTANBUL OTO SANAYİ SİTELERİ
BİLGİLENDİRME TOPLANTISI
2 Kasım 2010
ATIK MADENĠ YAĞLARIN
ÇEVRESEL ETKĠLERĠ
Dr. Hansu Jülide KÖROĞLU
TÜBİTAK MAM Kimya Enstitüsü
julide.koroglu@mam.gov.tr
Sunum Planı
•
Yağlama ve Yağ Tipleri
•
Atık Madeni Yağların Kimyasal Ġçerikleri
•
Atık Madeni Yağların Çevre ve Sağlık Riskleri
•
Atık Madeni Yağ Bertaraf Yöntemleri/Teknikleri
•
Geri DönüĢümün Önemi
•
Sonuçlar
Yağlama ve Yağ Tipleri
Yağlama Gereksinimi?
 Sürtünmeyi azaltma
 Soğutma
 Gürültü azaltma
 Yabancı parçacıkları uzaklaĢtırma
 Yüzeyi koruma (yenim)
 Sızdırmazlık sağlama
Yağ Ġçeriği
 Baz Yağ
•
Petrol türevleri (mineral yağlar)
•
Sentetik yağlar
•
Bitkisel yağlar
 Katkılar
• Sürtünme azaltıcılar,
• Viskozite artırıcılar,
• Viskozite indisi düzenleyiciler,
• Yenim ve oksitlenme direnci artırıcılar,
• Deterjanlar,
• Emülsiyon gidericiler,
• Diğerleri
%80 BY
Baz Yağ
 Ham Petrol Rafinasyonu
 KarıĢım
• BileĢim: Hidrokarbonlar (parafinik, naftenik)
%80-85 C, %10-15 H, %0-3 S
N, O, metaller, tuzlar <%1
 API (Amerikan Petrol Enstitüsü) Sınıflandırması
• Grup I-III :
doymuĢ hidrokarbon oranı, S içeriği ve
viskozite indisine göre
• Grup IV :
polialfaolefinler (PAO)
• Grup V
naftenikler, esterler, diğerleri
:
Atık Yağların Kimyasal Ġçerikleri
 Yağların kullanım sırasında içerisinde bulunan önleyici katkılara
rağmen bir süre sonra performansında düĢüĢler olup değiĢtirilmesi
gerekir.
 Atık yağlar,
• Ham yağ içerisindeki hidrokarbonlar,
• ÇeĢitli özellikler vermek üzere yağa eklenen katkı maddeleri ve
bunların sıcaklık ve hava etkisiyle bozunması,
• Fiziksel kontaminasyona, kimyasal reaksiyonlara ve kullanımları
sırasındaki aĢınmaya bağlı olarak fiziksel ve kimyasal kirletici
içerikleri
nedeniyle tehlikeli atık sınıfına girer.
Türkiye’de kullanılmıĢ yağ “Tehlikeli Atıktır”
Atık Yağların Kimyasal Ġçerikleri
 Atık yağlar;
• Deterjanlar,
• Fosfatların yanı sıra kurĢun, çinko, baryum, kadmiyum, civa,
krom, arsenik ve vanadyum gibi ağır metaller içerir.
 Atık yağlar rafine edildiklerinde/iĢlendiklerinde kirleticiler yok olmaz
ve yeniden iĢleme sonucunda ortaya çıkan çamurda birikir. Bu
nedenle yağlı çamur çok toksiktir.
 Atık yağları biyolojik arıtma tekniği ile faaliyet gösteren evsel atıksu
arıtma tesislerinde arıtmak zordur.
 Bu halleriyle doğaya atılmaları durumunda, sulara, toprağa ve havaya
büyük zararları olur.
Atık yağlar , yeni yağlara oranla daha fazla PAH içerir.
Atık Yağların Kimyasal Ġçerikleri
 Atık yağların özellik ve içeriklerinde çok fazla çeĢitlilik mevcuttur. Atık yağlarda
temel kirleticilerin yanı sıra diğer kirleticiler de bulunmaktadır.
METALLER
KLORLU HĠDROKARBONLAR
DĠĞER ORGANĠKLER
Alüminyum
Diklordiflormetan
Benzen
Antimon
Triklortrifloretan
Toluen
Arsenik
1,1,1-Trikloretan
Ksilen
Baryum
Trikloretilen
Benz(a)anthracene
Kadmiyum
Tetrakloretilen
Benzo(a)pirien
Kalsiyum
Toplam Klor
Naptalin
Krom
Poliklorlu Bifeniller
Diğer PAH’lar
Kobalt
Kükürt
Bakır
Azot
KurĢun
Magnezyum
Manganez
Cıva
Nikel
Fosfor
Silikon
Kükürt
Çinko
Atık Yağların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
 Atık yağlarda bulunan kirleticiler; soluma, yutma ve deri teması
yolları ile insanlar ve diğer memelilerde çeĢitli hastalıklara sebep
olabilir.
 Gözlenen etkiler arasında;
•
Zatürre,
•
Akciğerlerde granuloma,
•
Egzama,
•
Dermatit,
•
Folikülit,
•
Yağlı akne,
•
Melanoz
Atık Yağların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
 Özellikle
deride
yassı
hücre
kanserlerine,
mesane ve karaciğer kanserine sebep olabilir.
 Bu
etkiler
atık
yağın
içerisinde
PAH’ların
bulunması ile büyük ölçüde artabilir. Ayrıca
benzen, toluen ve klorlu solventler de toksisiteyi
arttırıcı maddelerdir.
 PAH’lar yağlar gibi organik bileĢiklerin eksik
yanmaları sonucunda oluĢur. 7 adet PAH bileĢiği
insanda
kanser
yapan
muhtemel
bileĢikler
arasına alınmıĢtır.
 PAH’lar genellikle solunun, yutma ve deri teması
sonucunda hızlı bir Ģekilde vücuda alınırlar.
Atık Yağların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
 Ağır
metaller
doğada
birikme
eğiliminde
olduklarından temas sonucunda kanser, anemi,
deri ülseri gibi hastalıklara ve kardiyovasküler
sorunlara neden olabilir.
 Atık yağların yakılması ile oluĢan partiküller,
solunumla ilgili sorunlara yol açar, akciğerlerin
fonksiyonlarını
kaybetmesine,
enfeksiyonlara
karĢı direncin düĢmesine ve ölümlere sebep
olabilir.
 Atık yağların yakılmaları sonucunda oluĢan kükürt
dioksit ve azot dioksitler de solunum sistemine
ciddi derecede olumsuz etkiler yapabilir.
Atık Yağların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
 Klor ve karbon içeren yakıtların yakılması organik klorlu bileĢikler
üretebilir. Bu bileĢikler insan ve çevre sağlığına karĢı risk taĢıyan 17
adet dioksin ve furan bileĢiğini içerebilir.
 Toksik etkiler; deride toksisite, bağıĢıklık sisteminde toksisite,
kanser, üreme, geliĢim ve endokrin fonksiyonları üzerine ters etkileri
içerir.
Atık Yağların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
 Poliklorlubifeniller (PCB), temel olarak atık trafo
yağlarında bulunur. Atık yağlardaki PCB oranı
düĢük olmasına rağmen insan üzerindeki etkileri
çok ciddidir.
 PCB’ler oldukça inatçı yapıları sonucunda insan
dokusunda yüksek seviyelerde birikebilir.
Bu durum, karaciğer tahribatı, solunum güçlüğü,
kanserin
tetiklenmesi, vücut fonksiyonlarında
bozukluk, nörotoksisite gibi
sorunlarına sebep olabilir.
çok
ciddi
sağlık
Atık Yağların Ekotoksik Etkileri
 Hayvanlar ve suda yaĢayan organizmalar, atık
yağlarda bulunan kirleticilerin insanlar üzerinde
yarattığı sağlık etkilerini paylaĢmaktadır.
 Atık yağlarda bulunan cıva, PCB ve organaklorlu bileĢikler
doğaya bırakıldıklarında oluĢan etki, bu bileĢiklerin kısa süreli
toksik etkileri değil organizmalar üzerinde biyolojik olarak
birikmeleri
sonucunda
yaratacakları
risk
ve
zehirlilik
potansiyelidir.
 Atık yağlar yağ suda çözünmez, toksik kimyasallar ve ağır
metaller içerir.
Atık Yağların Ekotoksik Etkileri
 YumuĢakçalar,
kabuklular
ve
balıklara
ciddi
anlamda zarar verir. 30-50 ppm yağlı su balıkları
öldürür.
 Doğada yok olması çok yavaĢtır.
 Deniz kumlarına, kuĢ tüylerine kadar her Ģeye yapıĢabilir.
 Atık yağların su ortamında parçalanma oranı 100 günde %20
civarındadır.
 Atık yağlar, alglerin büyümesini, fotosentetik
aktivitelerini ve solunumunu azaltır.
Atık Yağların Ekotoksik Etkileri
 Hayvanlar
ve
suda
yaĢayan
organizmalar
üzerinde gözlenen etkiler;
•
Arsenik, kadmiyum, krom ve çinko ile zehirleme
sonucunda suda yaĢayan organizmalarda akut
toksisite,
•
PAH’lar sebebi ile balıklarda akut toksisite ve
tümör ile üreme bağıĢıklığı,
•
PCB ve dioksinler sebebi ile büyümeyi etkileyici
türde hastalıklar sayılabilir.
Atık Yağların Ekotoksik Etkileri
 Su yüzeyinde biriken yağın oksijen giriĢini engellemesi sonucunda
ise su yaĢamına ters etkiler ortaya çıkar.
 Denizlerdeki atık yağların çoğu;
•
ġehirlerden ve çiftliklerden gelen yağlı yağmur suyu drenajları,
•
Fabrika ve endüstriyel tesislerden gelen arıtılmamıĢ atıklar,
•
Gerekli
düzenlemelerden
kaynaklanmaktadır.
yoksun
gezi
teknelerinden
 Her yıl okyanuslara 2 milyon m3 atık yağın girdiği tahmin
edilmektedir. Bu miktarın yarısından fazlası yüzey
drenajları ve uygunsuz atık yağ bertarafı gibi atık
depolama iĢlemlerinden kaynaklanmaktadır.
 Denizlerde yapılan sondajlar ve üretim iĢlemleri ile gemi
ve tankerlerden kaynaklanan sızıntılar, toplam miktarın
%8’ini oluĢturmaktadır.
Atık Yağların Ekotoksik Etkileri
 Geri kalan miktar gemilerin bakımlarından (%20), kıyılardaki hava
kirliliğinden kaynaklı hidrokarbonlardan (%13) ve deniz tabanında
oluĢan doğal sızıntılardan (%8’den fazla) kaynaklanmaktadır.
 Atık yağlar su içerisinde çözünme potansiyeline sahip birçok kirletici
içermektedir.
Bu
çözünme,
kirleticilerin
hayvanlar
ve
bitkiler
tarafından daha kolay Ģekilde alınmalarını sağlar.
 Arsenik kadmiyum, krom ve kurĢun gibi ağır metaller sedimentlerde
birikerek doğada ısrarlı ve süresiz Ģekilde kalırlar.
 Yağın kendisi su üzerinde yüzdüğü zaman gözle görülebilen bir
kirleticidir ve içme suyunun tadı, yağ ile hızlı bir Ģekilde bozulur.
Tek 1 LĠTRE motor yağı 100.000 m3
içme suyunu kirletebilir.
Atık Yağların Ekotoksik Etkileri
 Yağlardaki kirleticiler bitkiler üzerinde de zehirli etkiye sahiptir.
 Bitkiler atık yağla kirlenmiĢ toprakta geliĢmezler, topraktaki besin
zincirinde birikerek insanların zehirlenmesine dahi neden olurlar.
 Atık yağların toprak ortamında parçalanma oranı yıllık %24-82
arasında değiĢmektedir.
•
Arsenik, kadmiyum ve krom gibi metallerin bitkiler
üzerinde
doğrudan
toksisiteye
sebep
oldukları
kanıtlanmıĢtır.
•
Yaprakların
ve
bitkilerin
büyümelerinde
kötüye gidiĢe kükürt dioksit ve azot dioksit
bileĢiklerinin yanı sıra yağ ve yanma sonucu
ortaya çıkan partiküllerle kaplanması da
neden olmaktadır.
Atık Yağ Politikası
Motor yağlarının %65-68’i, endüstriyel yağların ise %30-57’si atık yağ
olarak ortaya çıkmaktadır.
Atık Madeni Yağ Bertaraf Yöntemleri
Geri DönüĢüm Tesisi
$
3
1
2
Ucuz Yakıt Enerji Tasarrufu
$
Geri DönüĢüm
 Baz Yağ
?
Enerjiye DönüĢüm
 Çimento Fabrikaları
 Spesifikasyon
 Kalite Kontrolü
 Maliyet
Enerjiye DönüĢüm
 Ġnsineratörler
 Kireç Ocakları
 Haddehaneler
Ġllegal Kullanım
 Isınma
 Yakıta KarıĢtırma
?
Enerjiye DönüĢüm
 Kontrollü Yakarak Isınma
Atık yağ değerlendirme yöntemleri
Geri DönüĢümün Önemi
 Ham petrolden elde edilene göre %50-%85 arasında daha az
enerji harcar.
 Ham petrolün damıtılması sonucu petrol kaynağına
bağlı olarak %3-5 oranında baz yağ elde edilir.
 Atık madeni yağların uygun proses ile geri kazanımı
ile %60-70 oranında baz yağ elde edilebilir.
 Atık madeni yağların geri dönüĢümü sınırlı
petrol
kaynaklarının
oldukça önemlidir.
korunması
açısından
Geri DönüĢümün Önemi
Sonuçlar
 Atık yağların çevre ve insan sağlığı üzerinde
olumsuz etki potansiyeli çok yüksektir.
 Kullanım alanının çok olması, kullanımının kolay
olması, içerdiği kimyasal maddelerin çeĢitliliği
ve miktarlarından dolayı;
• Kolay bir Ģekilde yayılma potansiyeli,
• Su
teması
ile
sonucunda
çözünme
potansiyeli,
• Toprak
yapısına
yapıĢmasından
dolayı
doğayı tahrip etme gücü yüksek bir kirletici
araçtır.
Sonuçlar
 Doğaya
kaynak
verdiği
zarar
oluĢturması
sonucunda
nedeni
maliyetleri son derece
ile)
(kirletici
iyileĢtirme
yüksek bir kirletici
unsurdur.
 Bu doğal kaynaklar bize atalarımızdan miras
kalmadı, biz onu çocuklarımızdan ödünç aldık.
 Bu nedenle yakmadan geri kazanıma
ağırlık vermemiz ve iyi kalitede baz yağı
üretmemiz gerekmektedir.
 Kontrolsüz/yasa dıĢı yakılmanın önüne
geçilmesi
geri
kazanım
toplumsal sorumluluğudur.
firmalarının
TEġEKKÜRLER
TÜBĠTAK MAM
PK 21, 41470 GEBZE, KOCAELĠ
Tel: 0262 641 20 00
Faks: 0262 641 23 09
www.mam.gov.tr