İSLAM DÜŞÜNCESİNDE SİYASİ VE İTİKADİ YORUMLAR M K İ L İ C İ R A H Y K U B H N E K V O B İ H E D S U E Y İ V A U M Z. H A S L O A N E M H Z H A S A N I B A S R İ K I V E S İ Y A Z. P H D A K İ T İ İ L V D O İ F A H I K N M İ O K T Ü T İ A D K R E A A R L F D L L İ E M R S L A E S A Y A İ A S S İ T İ İ V B. İ L A A M E Ü D F E C’ E S F I İ G K V N E İ A M M T Ş A R Ş İ E A Y İ İ I Y Y L E E S L B T A E U E N İ Ü N H R L İ R G A E İ R L A V E A M N R L T A K İ Y Y E İ N L L T B B A V A Y E M Z İ E E S N D T B Ş T H E O N İ E Ç A İ T U L İ D N 6 L C E E İ K T H R M R L L I Ş D T Y A L İ A 8 A E H İ E L E A E E N Z A K I E D D A E K S 0 M Z L L F A M N Z K A İ A A Z İ A O R T İ A Z E İ A E O R S E U A M G Y İ H L L R D E D H M K M M L L N İ F B H İ N L V E E V M I Y S L H Z. A L İ A İ Ş İ E O A E E T A R S A B N A U H E S M A H Ü L U S U T M A R İ K A R T B M A T U R İ D İ L İ K T E N N Ü S İ L H E E İ M A M E Ş’ A R İ K İ L İ R A Ş’ E H Ü S Ü N Kavramları ve gizli cümleyi bulun Hz.OSMAN HARİCİLİK HİLAFET Hz.ALİ SIFFİN SAVAŞI ŞİİLİK 680 BEYNEL MENZİLETEYN EL-VA’D VEL VAİD Hz.MUAVİYE HAKEM OLAYI VASİYET KERBELA VASIL B. ATA İMAM MATURİDİ HANEFİ Hz.HÜSEYİN MARİKA TAKİYYE MU’TEZİLE EHL-İ SÜNNET EŞ’ARİLİK EBU ZER EL GIFARİ ŞİA İSMET USUL-Ü HAMSE İTİKAD EBUL HASAN EL EŞARİ HASAN-I BASRİ ALEVİLİK GİZLİ BİLGİ ONİKİ İMAM RİC’AT TEVHİD ADALET KELAM MEZHEB MATURİDİLİK BASRA İMAM EŞ’ARİ HÜSÜN KUBH İMAN TASDİK KADER KÜFÜR HARİCİLÎK: Haricîlik, İslam tarihinde ortaya çıkan ilk siyasi-itikadi mezheptir. Sıffîn Savaşı’nda yenileceğini anlayan Muaviye, Hz. Ali’ye, aralarındaki sorunun seçilecek bir hakem heyeti tarafından çözülmesini önermiştir. Hz. Ali, bunun bir hile olduğunu anlamasına rağmen,askerlerinin ısrarıyla Muaviye’nin teklifini kabul etmek durumunda kalmıştır. Sonuçta Hz. Ali ve Muaviye, halifelik sorununun çözümünün, iki taraftan oluşturulacak hakemlerin önerileri doğrultusunda çözülmesi konusunda anlaşmıştır. Ancak Hz. Ali’nin ordusu içinden bir grup, “Allah”ın kitabı varken insanların hakemliğine başvurduğu” gerekçesiyle Hz. Ali’yi dinden çıkmakla itham etmiş ve ondan ayrılmıştır. Bunlara, “ayrılanlar, dışarıda kalanlar” anlamında Haricîler denilmiştir. Haricîlik, anlayış olarak etkisini zaman zaman devam ettirse de sistematik bir mezhep olarak günümüzde varlığını sürdürmemektedir. ŞİA :İslam dünyasında ortaya çıkan siyasi-itikadi yorumlardan biri de Şia’dır. Şia sözlükte; taraftar, yardımcı, birine uyan ve yardım eden, fırka gibi anlamlara gelir. Dinî bir terim olarak ise Hz. Peygamberin vefatından sonra halifeliğin Hz. Ali’nin hakkı olduğuna inanan, daha sonraki halifelerin de onun soyundan olması gerektiğine inanan kişilere Şii denir. Müslüman âlimlerin çoğunluğu, Şiiliğin bir siyasi fırka olarak Peygamberimizin torunu Hz. Hüseyin ve aile bireylerinin 680 yılında Kerbelâ’da şehit edilmesinden sonra ortaya çıktığı görüşündedir. Bu görüşe göre Kerbelâ’da yaşanan üzücü olaydan sonra bazı Müslümanlar, Hz. Hüseyin ve ailesinin öcünü almak ve ehl-i beytin haklarını savunmak için bir araya gelip örgütlenmiştir. İşte bu kişilere Şii adı verilmiştir. Şiilerin belli başlı görüşleri şöyledir: • Hz. Muhammed’den sonra halifelik Hz. Ali’nin ve onun soyundan gelenlerin hakkıdır. Peygamberimiz sağlığında Hz. Ali’nin halife olmasını vasiyet etmiştir (vasiyet). • Hz. Ali ve ondan sonra gelen imamlar masumdurlar; her türlü günahtan uzaktırlar (ismet). • İslam’ın gerçek anlamı, Kur’an’daki açık anlamların altında saklıdır. Bu gizli anlamları ancak imam açığa çıkarabilir (gizli bilgi). • İnsan, can ve malını kurtarmak için görüşlerini, inancını gizleyebilir (takiyye). • Nasla tayin edilen on ikinci imam ölmemiş, kaybolmuştur. Bir gün ortaya çıkacak ve dünyayı adaletle idare edecektir (ric’at). EHL-İ BEYT SEMERKANT MU’TEZİLE: Mu’tezile; kelime olarak “ayrılanlar, uzaklaşanlar, bir tarafa çekilenler” manasına gelir. Dinî terim olarak ise büyük günah işleyenlerin iman ile küfür arasında bir noktada olduğu görüşünü savunarak Hasan Basri (öl. 728)’den ayrılan Vasıl bin Ata (öl.748) ile ona uyanların oluşturduğu mezhebin adıdır. Mu’tezile mezhebinin usul-i hamse adı verilen beş temel ilkesi vardır: a. Tevhid: Allah bir tektir. Onun eşi ve benzeri yoktur. Allah’ın sıfatları zatından ayrı değildir. Onun zat ve sıfatlarını birbirinden ayrı düşünmek tevhit anlayışıyla bağdaşmaz. b. Adalet: Allah yalnızca güzel olan eylemleri gerçekleştirir. Zulüm, haksızlık gibi fiiller Allah’tan sâdır olmaz. Bu gibi fiilleri yapan insandır. Mu’tezile mezhebine göre insan fiillerinde tam anlamıyla hürdür. Kötü fiiller Allah’tan sâdır olsaydı, Yüce Yaratıcı insanı eylemlerinden sorumlu tutmazdı. Çünkü bu durum adalet ilkesine aykırıdır. c. El-menziletü beyne’l-menzileteyn: Mu’tezile bilginlerine göre büyük günah işleyen kimse ne mümin ne de kâfirdir. İkisi arasında bir yerdedir. Böyle bir günahı işleyen kişi fasıktır. ç. El-va’d ve’l-vaîd: Yüce Allah, adaletinin bir gereği olarak iyilik yapanları ödüllendirecek, kötülük işleyenleri ise cezalandıracaktır. d. Emru bi’l-ma’ruf nehyi ani’l-münker: Bu ilkeye göre iyiliği emretmek ve kötülükten alıkoymak dinî bir emirdir. Bunu yapmak her Müslümanın görevidir ve her Müslümana farzdır. MATURÎDİLİK: Maturîdilik mezhebi, Ebu Mansur Muhammed bin Ahmed (öl. 944)’in görüşleri etrafında oluşmuştur. İmam Maturîdi, Semerkant’ın Maturîd kasabasında dünyaya gelmiş bir Türk âlimidir. Ebu Mansur Maturîdi akla büyük bir önem vermiştir. İmam Maturîdi, imanı dil ile ikrar ve kalp ile tasdik olarak tanımlamıştır. Dinî metinlerin yorumlanmasında akıldan olabildiğince yararlanmıştır. Ancak o, nakli de ihmal etmemiş, akıl ile nakil arasında bir denge kurmayı başarmıştır. EŞ’ARÎLİK: Eş’arîlik, Ebul Hasan Ali bin İsmail el-Eş’arî (öl. 916)’nin görüşleri çerçevesinde oluşmuş bir siyasi-itikadi İslam mezhebidir. Basra’da doğan İmam Eş’arî kırk yaşına kadar Mu’tezile ekolüne bağlı kalmış, daha sonra ise bu mezhebin görüşlerini terk etmiş, itikadi konularda kendi düşüncelerini ortaya koymuştur. İmam Eş’arî İslam inançlarının sistemli hâle getirilmesinde, akıl ve nakille temellendirilip ve savunulmasında İmam Maturîdi ile birlikte önemli rol oynamıştır. fthymn 01:09 22-02-2013