KAMU ETĠĞĠ VE ETĠK LĠDERLĠK

KAMU ETĠĞĠ VE ETĠK
LĠDERLĠK
Prof. Dr. Bilal ERYILMAZ
BAġLARKEN…
o Tarihçi Arnold Toynbee, tüm tarihi Ģu
formülle özetler:
o Meydan okumalar (challenges): KarĢılaĢılan
sorunlar
o Verilen cevaplar (responses): Üretilen
Çözümler
o Uygarlık, her türlü meydan okumalara karĢı
verilen sağlam cevaplarla inĢa edilir.
ETĠK-AHLAK
o ETĠK (ethos), GENEL ANLAMIYLA ĠYĠ-KÖTÜ,
DOĞRU-YANLIġ ĠLE ĠLGĠLĠ DEĞERLER,
ĠLKELER VE KURALLAR DEMEKTĠR.
o ETĠK, AHLAKIN TEMELLERĠNĠ ĠNCELEYEN
FELSEFENĠN BĠR DALIDIR.
o ETĠK, AHLAK ĠLKELERĠNĠN TÜMÜDÜR.
o ETĠK, MESLEK AHLAKI, ĠLKELERĠ VE
KURALLARIDIR.
o ETĠK DEĞERLER VE ĠLKELER, DAHA EVRENSEL
BĠR NĠTELĠK GÖSTERĠR.
ETĠK-HUKUK
• HUKUK, yasalar çerçevesinde ne yapılabileceğini;
• ETĠK ise, ne yapılması gerektiğini belirtir.
• Hukuk, etik denizinde yüzer, BÜYÜK ÖLÇÜDE
ETĠĞE DAYANIR.
• Hukukun amacı, adaleti gerçekleĢtirmektir.
• Etiğin amacı,iyiye ve doğruya ulaĢmaktır.
• Hukuk kuralları, dıĢa dönüktür, yazılıdır, resmidirdevlet tarafından oluĢturulur, yaptırımı vardır.
KAMU YÖNETĠMĠNDE
ETĠK
o Kamu yönetiminde etik, kamu görevlilerinin,
karar alırken ve kamu hizmetlerini
yürütürken uymaları gereken tarafsızlık,
dürüstlük, adalet, saydamlık ve hesap
verebilirlik gibi bir takım ahlaki değerler
ve ilkeler bütününe denir.
o Bu değer ve ilkeleri benimseyen, karar ve
iĢlemlerinde uygulayan yönetime, ETĠK
YÖNETĠM denir.
YOZLAġMA VE ETĠK
o YozlaĢma, yasalara ve hizmet
standartlarına uymamanın yanında, etik
ilkelere uymamayı da içeren bir kavramdır.
o Siyaset, yönetim ve yargı, hem kurum
olarak hem de aktörler olarak bütün
ülkelerde güven kaybıyla karĢı karĢıya
bulunmaktadır.
YÖNETĠMDE
YOZLAġMA
o YozlaĢma (corruption),bozulma, çürüme, kötüleĢme,
lekelenme, aslından uzaklaĢma, saflığını veya dürüstlüğünü
kaybetme anlamındadır.
o Yönetimde yozlaĢma, kamu görevlilerinin gerek kendi
inisiyatifleriyle gerekse hizmetten yararlananların teĢvikiyle
etik davranıĢ ilkelerini ve hukuku ihlal edecek Ģekilde, özel
çıkar, tercih, prestij veya belirli bir grubun çıkarı için
kamusal gücü kullanarak ortaya koydukları her türlü davranıĢ
ve yöntemdir.
o YozlaĢma; siyasi partiler, seçilmiĢler, kamu görevlileri, çıkar
ve baskı grupları ile seçmenler arasındaki iliĢkilerde ortaya
çıkar.
YÖNETSEL YOZLAġMA
BĠÇĠMLERĠ
o
1.
2.
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Adam kayırmacılığı
Akraba, eĢ-dost kayırmacılığı (Nepotizm),hemĢehricilik,
Siyasal kayırmacılık (siyasal patronaj)
Hizmet kayırmacılığı
Lobicilik
Aracılar yoluyla iĢlerin yürütülmesi
Rant kollama ve vurgunculuk
RüĢvet ve irtikap;zimmet ve ihtilas
Hediye alma
Verimsizlik, etkinsizlik, israf
Yetersiz hazırlanma,
Sorumluluktan kaçma/sorumluluğu yayma
DeğiĢime gönülsüzlük/direnç
YOZLAġMANIN
SONUÇLARI
o Yönetime karĢı güven krizi, yabancılaĢma ve
meĢruiyet sorunu.
o Verimsizlik, israf, mali kriz, hizmetlerin
pahalılaĢması, gelir dağılımında bozulma;
etkinsizlik.
o Kamu görevlilerin liyakatsizliği.
o Etik değerlerin itibardan düĢmesi.
o Sosyal dokunun zayıflaması.
o YozlaĢma, ekonomik geliĢmeyi, demokrasiyi, hukuk
devletini zayıflatır.
ETĠK TEMEL
o Artık toplum/birey-devlet iliĢkileri,
eskiden olduğu gibi, baskı ve yönlendirme
esasına göre tek taraflı olarak kurulmuyor.
o Bu iliĢkilerin kalıcı ve sağlıklı olabilmesi
için, belirli bir etik temele dayalı olarak
karĢılıklı GÜVEN esasına göre yeniden
kurulması gerekiyor.
o ETĠK, TOPLUMUN DEVLET
YÖNETĠMĠNDEN BEKLENTĠLERĠDĠR.
KAMU HĠZMETĠ VE
ETĠK
•
•
•
•
•
•
•
Kamu hizmeti, kamu yararına yönelik olarak ya doğrudan kamu
kurumları tarafından ya da kamu kurumlarının denetimi ve gözetimi
altında özel kiĢilerce yürütülen/sunulan ortak nitelikteki mal ve
hizmetlerden meydana gelir.
Kamu hizmetinin,
“kamu yararı”,
“kamu finansmanı”,
“kamunun denetimi ve gözetimi”
gibi unsurları, onu yürüten kamu görevlilerinin, karar alırken ve
görevlerini yaparken daha dikkatli davranmalarını zorunlu hale
getirmektedir.
Kamu görevlilerini diğerlerinden ayıran en önemli faktör, kamu
yararını esas alan ve halka karĢı sorumluluk taĢıyan demokratik bir
idarede çalıĢıyor olmalarıdır.
ETĠK BOġLUK-MEYDAN
OKUMA
o ÇOĞU KEZ TOPLUMLARDA, EKONOMĠK, FĠZĠKĠ, TEKNĠK
VE SĠYASAL ALANDAKĠ DEĞĠġĠMĠN HIZLI OLMASINA
KARġILIK, ETĠK DEĞERLERĠN VE DAVRANIġLARIN
PARALEL GELĠġTĠRĠLEMEMESĠNDEN KAYNAKLANAN
BĠR BOġLUK YAġANIR VEYA MEVCUT DEĞERLERE VE
YAPILARA KARġI BĠR MEYDAN OKUMA ORTAYA ÇIKAR.
o TOPLUMSAL YAPIDAKĠ GELENEKSEL DEĞERLERĠN VE
ANLAYIġLARIN ÇÖZÜLMESĠNĠN DAHA KOLAY,
ÇÖZÜLEN BU DEĞERLERĠN YERĠNE YENĠ DEĞER VE
DAVRANIġLARIN KONULMASININ ZAMANA VE BÜYÜK
ÇABALARA BAĞLI OLDUĞU GERÇEĞĠ
UNUTULMAMALIDIR.
KAMU ETĠĞĠNĠ ĠNġA
ETMEK
o GÜNÜMÜZDE KAMU ETĠĞĠNĠN YENĠDEN ĠNġA
EDĠLMESĠ GEREKĠYOR.
o YALNIZCA OTORĠTE/BÜROKRASĠ MERKEZLĠ
BĠR KAMU ETĠĞĠ ANLAYIġI YERĠNE,
o TOPLUM/BĠREY VE KAMU HĠZMETĠ ODAKLI
BĠR KAMU ETĠĞĠ ANLAYIġI GELĠġĠYOR.
o ETĠK, ĠNSANĠ DEĞERLERE VURGU YAPIYOR.
ETĠĞE BAĞLI KURUM
KÜLTÜRÜ
• Bütün ülkelerde etik düzenlemelerin amacı, etik davranıĢ
ilkelerine bağlı/saygılı bir kurum oluĢturmaktır . Etik
davranıĢ ilkelerine bağlı bir kurumdan söz edebilmek için Ģu
üç unsurun varlığı önemlidir. Bunlar;
• Kurumdaki kararların etik davranıĢ ilkelerine uygun olarak
alınması: ETĠK KARAR
• Üst düzeyde kurumsal etik sorumluluk ve dürüstlük içinde
faaliyetlerin yürütülmesi: ETĠĞE DAYALI UYGULAMA
• Halkın güvenini kazanmıĢ etik uygulamaların mevcudiyetidir:
HALKIN GÜVENĠ KAZANMAK
KAMU YÖNETĠMĠNDE
DEĞĠġĠM
o KAMU HĠZMETĠ ANLAYIġINDA
DEĞĠġĠM
o Verimlilik, etkinlik, kalite ve tutumluluk,
sürekli geliĢim, hizmet standartları
o SORUMLULUK ANLAYIġINDA DEĞĠġĠM
o Hesap verebilirlik, saydamlık, katılımcılık (
yönetiĢim), halkın memnuniyeti,
öngörülebilirlik, sonuç odaklılık, misyona
bağlılık
YOZLAġMAYA KARġI
ETĠK-1
o YozlaĢmaya karĢı, siyasi ve idari denetim, yargı
denetimi,ombudsman denetimi,kamuoyunun
denetimi, saydamlık, performans denetimi, etik
değerlerin geliĢtirilmesi, yöntemleri birlikte
uygulanmaya çalıĢılmaktadır.
o Toplum veya devlet bizden etik davranmamızı
istediği için mi etiği önemsiyoruz?
o Yoksa etik davranmak, kiĢinin kendisi olması,
kendinin efendisi olması mıdır?
YOZLAġMAYA KARġI
ETĠK-2
o Etik anlayıĢa dayalı bir yönetim tasavvuru çok
eskilere dayanır.
o Farabi’nin ERDEMLĠ ġEHĠR kurgusunu
hatırlayalım.
o Selçuklu ve Osmanlılarda Ahlak kanunu
(adalet),Divan-ı mezalim, adaletname,
fütüvvetname geleneği.
o “Mülk küfürle devam edebilir, fakat zulümle
devam edemez”, SĠYASETNAME, Nizam’ül
Mülk.
ETĠĞĠN ÖNEM
KAZANMASI-1
o 1970’ lerin sonu ve 1980’lerde kamu
yönetiminde ve siyasette etik düzenleme
ve mekanizmalar oluĢturulmaya baĢlandı.
o BirleĢmiĢ Milletler, 1996 yılında Yolsuzluğa
KarĢı Eylem Planı çerçevesinde, Kamu
Görevlilerinin Etik Kuralları konusunda üye
ülkelere tavsiye kararı yayınladı.
ETĠĞĠN ÖNEM
KAZANMASI-2
 Avrupa Konseyi, 1999 yılında “Yolsuzluğa KarĢı Devletler Grubu”nu
(Group of States Against Corruption-GRECO) oluĢturdu.
GRECO’nun temel amacı, üye devletlerin yolsuzlukla ilgili mücadele
sistemlerini izlemek ve gerektiğinde bu yolda kapasitelerinin
artırılmasına yardımcı olmaktır.
 Türkiye, 1 Ocak 2004 tarihinden beri GRECO’nun üyesidir.
 Avrupa Konseyi, etik davranıĢ ilkelerinin ne ölçüde yerine getirilip
getirilmediğini gözleme ve değerlendirme görevini de GRECO’ya
verdi.
 Avrupa Konseyi, 2000 yılında, kamu görevlilerine yönelik etik
kurallar konulmasının ve bu konuda halkın duyarlılığının
geliĢtirilmesinin yolsuzluklarla mücadelede önemli bir araç olduğunu
belirterek, “Kamu Görevlileri Ġçin Model Etik DavranıĢ Kodu”
yayınladı ve üye ülkelere tavsiye etti.
ETĠĞĠN ÖNEM
KAZANMASI-3
o Mayıs 1993 yılında kurulan Merkezi Almanya’nın
Berlin kentinde olan Uluslar Arası Saydamlık
Örgütü (Transparency International), her yıl
düzenli olarak yolsuzluk algılama endeksi
yayınlamaktadır.
o Bu örgütün 2008 yılı için yayınladığı yolsuzluk
algılama endeksinde Türkiye, 180 ülke içinde 58.
sırada yer almıĢtır.
o Türkiye’nin notu: 2002-3.2; 2007-4.1; 2008-4.6
o Türkiye Dünya sıralamasında 17. büyük ekonomiye
sahiptir.
ETĠK SORUNLARA NASIL
YAKLAġMALIYIZ-I
o BĠRĠNCĠ OLARAK, ÖNCE SORUNUN
KENDĠ ĠÇĠMĠZDE DE OLDUĞUNU
KABUL ETMEMĠZ GEREKĠYOR.
o SORUNUN TAMEMEN KENDĠ
DIġIMIZDA OLDUĞUNU
DÜġÜNÜYORSAK, SORUN, O
DÜġÜNCENĠN BĠZZAT
KENDĠSĠDĠR.
ETĠK SORUNLARA NASIL
YAKLAġMALIYIZ-II
o ĠKĠNCĠ OLARAK, MEVCUT SORUNLARIMIZI,
ONLARI YARATTIĞIMIZ ZAMANKĠ DÜġÜNCE
VE YÖNTEMLERLE ÇÖZEMEYĠZ.
o YAPTIĞIMIZI AYNEN SÜRDÜRÜRSEK,
ALDIĞIMIZ SONUÇLAR HEP AYNI KALIR.
o “AYNI ġEYLERĠ YAPMAYA DEVAM EDĠP,
DEĞĠġĠK SONUÇLAR BEKLEMEK” sağlıklı bir
yaklaĢım değildir.
o ÜÇÜNCÜ OLARAK, SĠSTEMĠ ĠYĠLEġTĠRMEK ve
ĠNSAN KAYNAKLARINI EĞĠTĠMLE
GELĠġTĠRMEK.
ÖNCE LĠDERLĠK,
SONRA YÖNETĠCĠLĠK
o
o
o

Liderlik, doğru iĢleri yapmak/yaptırmaktır.
Yönetim, iĢleri doğru yapmaktır.
Liderlik, kurum üzerinde iĢleyen bir fonksiyondur:
Kurumun güçlenmesi için dıĢ temasların geliĢtirilmesi
(YÖNETĠġĠM),
 Belirlenen temel ilke, değer, vizyon ve misyona bağlı olarak
kurumsal geliĢmenin sağlanması ve yönlendirilmesi,
 Ġç sürtüĢmelerin ortadan kaldırılması,
 Kurumsal kapasitenin, insan kaynaklarının geliĢtirilmesi,
moral-motivasyonların artırılması ve çalıĢanlara rehberlik
yapılması.
HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM
o MESLEKĠ YETERLĠLĠK EĞĠTĠMĠ
o VĠZYON/DÜġÜNCE EĞĠTĠMĠ
o DEĞERLER VE ĠLKELER EĞĠTĠMĠ: Etik
eğitimi
o Bu üç unsur, çalıĢanları bir bütün haline
getirir. Hayat, parçaların bir araya gelerek
sinerji oluĢturmasıyla geliĢir.
KÖKLER, GÖVDE VE
DALLAR
o KAMU YÖNETĠMĠNDE DEĞERLER,
MĠSYON VE ROLLER ARASINDA
ANLAMLI BĠR BÜTÜNLÜĞÜ NASIL
KURABĠLĠRĠZ?
o BUNLARI BĠR AĞACIN BÜTÜNÜNÜ
OLUġTURAN UNSURLARA (KÖKLER,
GÖVDE VE DALLARA) BENZETEBĠLĠRĠZ.
DEĞERLER, MĠSYON VE
ROLLER
ROLLER
MĠSYO
N
DEĞERLER
BÜTÜNLÜK
o VĠZYONA BAĞLILIK, ÇALIġANLARIN ROLLERĠNE
ENERJĠ VE TUTKU AġILAR.
 Vizyon olmazsa, değerlere ve mesleki liyakate sahip olmak,
yetersiz kalır.
 Ancak, değerlere sahip olmayan bir vizyon ise Hitler
yaratabilir, yozlaĢmaya neden olabilir.
o DEĞERLERDEN VE MĠSYONDAN KOPUK ROLLER,
EKONOMĠK GÜVENLĠKTEN VEYA STATÜYÜ
KORUMAKTAN BAġKA HĠÇ BĠR ANLAMI OLMAYAN BĠR
Ġġ ROLÜNE DÖNÜġÜR.
o Bir roldeki baĢarı, diğer bir roldeki baĢarısızlığa/yozlaĢmaya
gerekçe olamaz.
ETĠK DAVRANIġ
ĠLKELERĠ
o Kamu Hizmeti bilinci
o Halka hizmet bilinci
o Hizmet standartlarına
uyma
o Amaç ve misyona bağlılık
o Dürüstlük ve tarafsızlık
o Saygınlık ve güven
o Nezaket ve saygı
o Yetkili makamlara bildirim
o Çıkar çatıĢmasından
kaçınma
o Yetkilerin kötüye
kullanılmaması
o Hediye alma yasağı
o Ġsraftan kaçınma
o Gerçek dıĢı beyandan
kaçınma
o Bilgi verme ve saydamlık
o Yöneticilerin sorumluluğu
o Mal bildiriminde bulunma
o Eski kamu görevlilerine
imtiyazsız muamele
o Ayırımcılık yapmama
o Yasalara uyma
KAMU HĠZMETĠ
BĠLĠNCĠ
o KAMU GÖREVLĠLERĠ, KAMU
HĠZMETLERĠNĠN YERĠNE
GETĠRĠLMESĠNDE; SÜREKLĠ GELĠġĠMĠ,
KATILIMCILIĞI, SAYDAMLIĞI,
TARAFSIZLIĞI. DÜRÜSTLÜĞÜ. KAMU
YARARINI GÖZETMEYĠ, HESAP
VEREBĠLĠRLĠĞĠ, ÖNGÖRÜLEBĠLĠRLĠĞĠ,
HĠZMETTE YERĠNDENLĠĞĠ VE BEYANA
GÜVENĠ ESAS ALIRLAR (Mad.5).
ETĠK SÖZLEġMESĠ
• Yedi maddeden oluĢan Kamu Görevlileri Etik SözleĢmesinin
ilk iki maddesi Ģöyledir:
• “ Kamu hizmetinin her türlü özel çıkarın üzerinde olduğu
ve kamu görevlisinin halkın hizmetinde bulunduğu bilinç ve
anlayışıyla;
• - Halkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en
etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet
kalitesini yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak
için çalışmayı,
• - Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık,
dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme ve
hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine
getirmeyi…taahhüt ederim.”
ETĠK ALTYAPISI-I
o Siyasi ve Bürokratik Ġradenin Mevcudiyeti
o Uygulanabilir Etik DavranıĢ Kurallarının
Mevcudiyeti ve Kalitesi
o Etikle ilgili Yönetim, Denetim ve Koordinasyonu
Sağlayan Merkezi Düzeyde Kurumsal Yapı
o Kamuoyu ve sivil toplumun katılımı, hassasiyeti
ve denetimi
ETĠK ALTYAPISI-II
o Etkin Hesap Verme mekanizmaları
o Saydam Bir Yönetim
o Etikle ilgili Mesleki SosyalleĢtirme
Mekanizmaları ve Programları: Etik
Eğitimi ve Bilinci
o Kamu Hizmeti KoĢulları
o Toplumda genel adalet algılaması
ETĠKLE ĠLGĠLĠ
KURUMSAL VE HUKUKĠ
ÇERÇEVE
o 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu
Kur.Hak.Kanun(25.05.2004)
o Kamu Görevlileri Etik DavranıĢ Ġlkeleri
Yönetmeliği(13 Nisan 2005).
o 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu,
o 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu(247-266),
o 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması,
RüĢvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu.
ETĠK KURULUNUN
GÖREVĠ/YETKĠSĠ
o Etik davranıĢ ilkelerini belirlemek,
o Hediye alma yasağının kapsamını
belirlemek,
o Etik DavranıĢ ilkelerinin ihlali halinde
re’sen veya baĢvurular üzerine gerekli
inceleme ve araĢtırmayı yapmak,
o Kamuda etik kültürünü yerleĢtirmek üzere
çalıĢmalar yapmak/yaptırmak ve bu konuda
yapılacak çalıĢmalara destek olmak,
ETĠK KURULUN YETKĠ
ALANI DIġINDAKĠLER
o
o
o
o
o
o
CUMHURBAġKANI
TBMM ÜYELERĠ
BAKANLAR KURULU ÜYELERĠ
TÜRK SĠLAHLI KUVVETLERĠ
YARGI MENSUPLARI
ÜNĠVERSĠTELER
YETKĠ ALANINDAKĠ
GÖREVLĠLER
o EN AZ GENEL MÜDÜR VEYA
o EġĠTĠ SEVĠYEDEKĠ KAMU
GÖREVLĠLERĠ (Genel MüdürMüsteĢar),
o KĠMLERĠN GENEL MÜDÜR EġĠTĠ
SAYILACAĞI KURUL TARAFINDAN
BELĠRLENĠR.
BĠLGĠ VE BELGE
ĠSTENMESĠ
o BAKANLIKLAR VE DĠĞER KAMU KURUM
VE KURULUġLARI, KURULUN BAġVURU
KONUSU ĠLE ĠLGĠLĠ OLARAK ĠSTEDĠĞĠ
BĠLGĠ VE BELGELERĠ VERMEK
ZORUNDADIRLAR.
o KURUL, BU KANUNUN KAPSAMINDAKĠ
KURULUġLARDAN VE ÖZEL
KURULUġLARDAN ĠLGĠLĠ
TEMSĠLCĠLERĠ ÇAĞIRIP BĠLGĠ ALMA
YETKĠSĠNE SAHĠPTĠR.
YAPTIRIM
o KURUL, BAġVURUYA KONU ĠġLEM VEYA
EYLEMĠ GERÇEKLEġTĠREN KAMU
GÖREVLĠSĠNĠN, ETĠK DAVRANIġ
ĠLKELERĠNE AYKIRI ĠġLEM VEYA
EYLEMĠ OLDUĞUNU TESPĠT ETMESĠ VE
BU KARARIN KESĠNLEġMESĠ HALĠNDE,
BU DURUMU BAġBAKANLIK, KURUL
KARARI OLARAK RESMĠ GAZETE
ARACILIĞIYLA KAMUOYUNA DUYURUR.
BĠTĠRĠRKEN…
o DÜġÜNCELERĠMĠZ NE ĠSE,
HAYATIMIZ DA ODUR.
o HAYATINIZI DEĞĠġTĠRMEK
ĠSTĠYORSANIZ, ÖNCE
DÜġÜNCELERĠNĠZĠ DEĞĠġTĠRĠN.
TEġEKKÜRLER VE
BAġARILAR…
BĠLAL ERYILMAZ