Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuyla (DEHB) Nasıl

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite
Bozukluğuyla (DEHB)
Nasıl Başa Çıkabilirim?
Uzm. Dr. Yusuf Yasin GÜMÜŞ
Kocaeli Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2015 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUYLA (DEHB) NASIL BAŞA ÇIKABİLİRİM?
Yazar: Uzm. Dr. Yusuf Yasin GÜMÜŞ
ISBN: 978-605-335-040-8
5846 ve 2936 sa­yı­lı Fi­kir ve Sa­nat Eser­le­ri ya­sa­sı hükümleri ge­re­ğince her­han­gi bir
bö­lü­mü, res­mi ve­ya ya­zı­sı, ya­zar­la­rın ve ya­yın­la­yı­cı­sı­nın ya­zı­lı iz­ni alın­ma­dan tek­
rar­la­na­maz, ba­sı­la­maz, kop­ya­sı çı­ka­rı­la­maz, fo­to­ko­pi­si alı­na­maz ve­ya kop­ya an­la­mı
ta­şı­ya­bi­le­cek hiç­bir iş­lem ya­pı­la­maz.
Yayımcı
: Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul
Yayımcı Sertifika No
: 15710
Bas­kı / Cilt
: No-­bel Mat­ba­acı­lık San. Tic. Ltd. Şti.
Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad.
Ömerli - Hadımköy - İstanbul
Matbaa Sertifika No
: 12565
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Can Gelgeç
Kapak Tasarım
: Can Gelgeç
Bas­kı Tarihi
: Ocak 2015 - İstanbul
TEŞEKKÜR
DEHB hakkında birçok şey öğrendiğim çocuk/genç ve ailelerine;
Eğitim hayatım boyunca üzerimde emeği olan tüm hocalarıma;
Destek ve önerileriyle bu kitabın oluşmasında büyük katkısı olan
Doç. Dr. Nursu Çakın Memik’e;
Hayatta karşılaştığım tüm zorluklarda beni destekleyen ve her zaman
yanımda olan annem, babam ve abime;
En değerli varlıklarım olan eşim, oğlum ve kızıma, hayatıma kattıkları
anlam ve desteklerinden ötürü sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
ÖNSÖZ
Anne-baba olmak bizlere, dünyaya getirdiğimiz çocuklarımızı elimizden geldiğince iyi yetiştirme sorumluluğunu getirmektedir. Bu da en
başta çocuğumuzu tanımak, yaşadığı sorunları anlayarak ona destek ve yol gösterici olmaktan geçmektedir. İyi bir eğitimci olabilmek
için de öncelikle öğrencilerimizin bireysel özelliklerini ve zorluklarını anlayabilmek önem taşımaktadır. Bu kitapla her on çocuktan birinde görülebilen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu (DEHB)
daha anlaşılır kılmaya; hem çocuk, hem aile, hem de öğretmenler için
DEHB ile mücadelelerinde yardımcı bir kaynak oluşturmaya çalıştım.
Kitabın içeriğinde öncelikli olarak bilinmesi ve uygulanması gereken
konular kolay anlaşılır bir şekilde ele alınmaya çalışıldı. Kitabı okuyacak kişilerin önemli bir kısmında DEHB olabileceğini düşünerek (okunurken yarım kalmaması için) kitabın kısa olmasını istedim. Kitabı sıkılmadan sonuna kadar okumanızı ümit ederim.
Kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi dryusufyasin@gmail e-posta adresine gönderebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
I. Bölüm: GENEL BİLGİLER.................................................................................1
Bizim Çocuk Hiperaktif!........................................................................................................3
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?.........................................................4
Dikkat Sorunları (Dikkat Eksikliği).....................................................................................5
Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite).........................................................................................8
Dürtüsellik (Fevrilik)...............................................................................................................8
DEHB Çağımızın Hastalığı Mı?............................................................................................9
DEHB Neden Olur?.................................................................................................................9
Nasıl DEHB Tanısı Konur?.................................................................................................. 10
DEHB ile Birlikte Olabilen Ruhsal Bozukluklar........................................................... 12
Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu............................................................................. 12
Davranım Bozukluğu.......................................................................................................... 13
Öğrenme Güçlüğü............................................................................................................... 13
Anksiyete (Kaygı) Bozuklukları........................................................................................ 13
Duygudurum Bozuklukları............................................................................................... 14
Tik Bozuklukları.................................................................................................................... 14
Madde Kullanım Bozuklukları......................................................................................... 15
DEHB’ye Benzer Belirtilerin Görülebileceği Durumlar............................................ 15
DEHB Tedavi Edilmezse Ne Olur?................................................................................... 16
DEHB Tedavisi........................................................................................................................ 18
İlaç Tedavisi............................................................................................................................ 18
Psikososyal Tedaviler.......................................................................................................... 19
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)....................................................................................... 21
Grup Terapisi.......................................................................................................................... 22
DEHB Tedavisinde Etkinliği Tam Olarak Kanıtlanmamış Yöntemler................... 22
II. Bölüm: ANNE-BABANIN TEDAVİDE YAPABİLECEKLERİ.............................23
DEHB Hakkında Yeterli Bilgiye Sahip Olmak.............................................................. 25
Çocuğu Anlamaya Çalışmak............................................................................................ 27
Çocukla İyi İlişki Kurmak.................................................................................................... 28
viii
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuyla Nasıl Başa Çıkabilirim?
İyi Bir Model ve Yol Gösterici Olmak.............................................................................. 31
Yeterli Disiplin ve Davranışların Kontrolünü Sağlamak.......................................... 33
Öğretmen İle İyi Bir İlişki ve Diyalog Halinde Olmak............................................... 42
III. Bölüm: AKADEMİK BAŞARI, SOSYAL BECERİ ve
ORGANİZE OLMAYA YÖNELİK ÖNERİLER.....................................43
Akademik Başarı İçin Aileye Yönelik Öneriler............................................................ 45
Akademik Başarı İçin Çocuk ve Gençlere Yönelik Öneriler.................................... 46
Uygun Çalışma Ortamı İçin Öneriler............................................................................. 47
Sınavlarla İlgili Öneriler...................................................................................................... 48
Sosyal Becerilerle İlgili Öneriler...................................................................................... 49
Yaşanan Sorunlarla Baş Etmede Kullanabilecek Yöntemler.................................. 49
Hayatı Organize Etmekle İlgili Öneriler........................................................................ 50
IV. Bölüm: ÖĞRETMENLERE YÖNELİK ÖNERİLER...........................................53
DEHB Hakkında Bilgi Sahibi Olmak............................................................................... 55
Çocuğu Olduğu Gibi Kabul Edip Olumlu Bir İlişki Kurmak................................... 56
Aile İle İyi Bir İlişki ve Diyalog Halinde Olmak............................................................ 56
Sınıf Ortamının Düzenlenmesi........................................................................................ 57
Ders İşleyişi ve Akademik Başarıyı Arttırmaya Yönelik Yaklaşımlar.................... 58
Ödevlerin Düzenlenmesi.................................................................................................. 59
Sınavların Düzenlenmesi.................................................................................................. 60
KAYNAKLAR.................................................................................................63