türk-asya ortaklı⁄ı: yen‹ kalkınma ‹tt‹fakı

253
TÜRK-ASYA O RTA K L I ⁄ I :
Y EN ‹ K A LKI NM A ‹ T T ‹ FA K I
D r. Mohd. Ghazali Md. NOOR
Grup Stratejik Planlama Departman› Müdürü ‹slami Kalk›nma
Bankas› Grubu
Çev: Ayfle Merve KAMACI
A) G i r i fl
Türkiye stratejik olarak Avrupa ve Asya aras›nda yer almaktad›r ve Akdeniz, Ege ve Karadeniz s›n›rlar›nda bulunmaktad›r. Ülke, h›zl› geliflen bir pazar olarak tan›mlanmaktad›r ve siyaset bilimcileri ülkeyi yeni yeni sanayileflen
bir ülke olarak betimlemektedir. FTSE, Türkiye’yi, dünyadaki Yükselen ‹kincil Pazarlar kategorisinde yer alan on befl ülkeden biri olarak tan›maktad›r. Tarihi aç›dan Türkiye, Ekonomik ‹flbirli¤i ve Kalk›nma Örgütü (OECD) (1961)
ve G-20 büyük ekonomilerinin (1995) kurucu üyelerindendir. Türkiye ekonomisinin altyap›s›n› oluflturan ana endüstriler aras›nda tekstil, g›da iflleme, otomobil, elektronik, madencilik (kömür, kromit, bak›r, bor), çelik, petrol, inflaat,
kerestecilik ve ka¤›t sektörleri yer almaktad›r.
Türkiye afla¤›daki baflar›lar› elde etmifltir (tablo 1’e bak›n›z).
Tablo 1: Türkiye’nin ekonomik baflar›lar›
254 IV. Uluslararas› Türk-Asya Kongresi / IVth International Turkish-Asian Congress
B) Y ü k s e l e n P a z a r l a r – Yeni Ekonomik Liderlik
Avrupa’da, islami finansman›n popüler ve güçlü oldu¤u yerlerde fon gelifltirmek üzere Orta Do¤u ve Uzak Do¤u’ya yöneltilen büyük bir ilgi görülmektedir. Uzak Do¤u’daki ‹slami sermaye piyasas›, dünyadaki herhangi bir
bölgeden daha h›zl› geliflim göstermektedir ve ASEAN ‹slami sermaye piyasas› da yavafl yavafl ortaya ç›kmaktad›r. Asya’da ortaya ç›kan iki güçlü piyasa
Çin ve Hindistan’d›r. Çin ortaya ç›kan piyasalar aras›nda 1 numaraya yükselmifltir çünkü:
• Küresel ekonomi gücü Do¤u’ya kaymaktad›r;
• 3 trilyon Amerikan Dolar› rezervine sahip Finansal Tsunami’den kurtulmay› baflarm›flt›r.
Hindistan da ortaya ç›kan piyasalar aras›nda önemli bir yer edinmifltir
çünkü:
• Ekonomik ve siyasi bölgesi stratejik öneme sahip bir konumdad›r ve
bölgeler ötesi ve uluslararas› ticaret ve yat›r›mlara yönelik yo¤un bir potansiyeli bulunmaktad›r;
• Y›ll›k 4 – 7%+ oranlar› aras›nda sürdürülebilir büyüme sa¤layarak, kendisine s›n›r› olan üç ülke aras›ndaki en büyük yo¤unluk olan 450 milyon kiflilik büyüyen bir orta s›n›fa ev sahipli¤i yapmaktad›r;
• Nüfusun beflte biri, 15 ve 24 yafllar› aras›nda gruptan oluflmaktad›r (herhangi bir bölgede, genç insanlar›n yetiflkinli¤e geçifl dönemi yaflad›¤› bu süreçteki en büyük say›) ve 2030’a kadar dünyan›n ekonomik aç›dan en büyük
aktif nüfusuna ev sahipli¤i yapacakt›r.
Küresel ekonominin Asya’ya, özellikle de ortaya ç›kan piyasalar konusunda Çin ve Hindistan’a kaymas›, Türkiye’nin Asya ve Avrupa aras›ndaki
ekonomik geçifl yolunu kolaylaflt›rmak üzere co¤rafi konumundan ve siyasi ittifak›ndan yararlanma imkânlar› do¤urmufltur.
C) I D B G r u p Vizyonu 1440H: Ye n i S t r a t e j i k Yönelim
IDB Grup Vizyonu 1440H bildirisi flu flekildedir:
“Hicri takvime göre 1440 y›l›na kadar, IDB, ‹slami prensiplerden ilham
alan, ‹slam dünyas›nda kapsaml› bir befleri kalk›nman›n dönüflümüne büyük
oranda yard›m olacak ve ‹slam dünyas› sayg›nl›¤›n› eski konumuna döndürebilecek dünya s›n›f› bir kalk›nma bankas›na dönüflmüfl olmal›d›r. ”
IDB Grup Vizyonu 1440H bildirisi ile uyumlu olarak, IDB Grubu ve Türkiye aras›ndaki iflbirli¤i afla¤›daki alanlara geniflletilebilir:
Türk-Asya Ortakl›¤› 255
• Daha güçlü ortakl›klar ve güç aktarma etkileri oluflturmak;
• Küresel liderlik iste¤i oluflturmak;
• Piyasa geniflletme ve ürün yeniliklerini desteklemek.
Günümüzün meydan okuyan ve dinamik ortam›nda, Ümmet’e daha iyi
hizmet verebilmek için IDB bir dönüflüm sürecine girmekte ve ifl stratejisini
yeniden düzenlemektedir. Tablo 2’de IDB Grubu taraf›ndan gelecekte uygulanmas› istenen uygulamalar ve mevcut uygulamalar aras›ndaki farklar›n bir
özetine yer verilmektedir.
Tablo 2: IDB Grubu’nun mevcut uygulamalar› ve gelecekte uygulanmas› istenen uygulamalar›n karfl›laflt›r›lmas›
D) ‹çeriksel Strateji Temalar› – IDB Grubu’nun Yeni Stratejik Yönelimi
Yeni küresel ekonomik taleplere adapte olabilmek ve Ümmet’e daha iyi
hizmet sunabilmek ad›na IDB Grubu, baz› ifl aktivitelerini düzenleme ve Vizyon 1440H hedeflerinin bilincine varma konusuna yo¤unlaflma gereklili¤ini
görmüfltür. Bunun için de IDB Grubu;
• (i) Kapsaml› Befleri Kalk›nma / Fakirlik Azaltma, (ii) Altyap› Gelifltirme, (iii) Ekonomik ‹flbirli¤i ve Bölgesel Entegrasyon, (iv) ‹slami Finansal
Sektör ve birbirine paralel (i) Özel Sektör Geliflimi ve (ii) Kapasite Oluflturma
alanlar›n›n Geliflimi odak noktalar›na yönelik içeriksel strateji planlar› gelifltirmekte;
256 IV. Uluslararas› Türk-Asya Kongresi / IVth International Turkish-Asian Congress
• ‹çeriksel strateji planlar›na dayanarak, IDB Grubu Orta Vadeli Strateji
1431-1433H’yi gelifltirmekte; ve
• IDB Grubu’nun Orta Vadeli Stratejisi (1431-1433H) ve ‹çeriksel Strateji Planlar›na göre, IDB Grup kimli¤i, stratejik planlar› ve 1431-1433H’ye
yönelik Orta Vadeli Bütçe Çerçevesi’ni yöneten kompleksler gelifltirmektedir.
IDB Grubu’nun yeni stratejik yönelimi alt›nda yer alan dört stratejik tema ve iki paralel nokta, Türkiye’ye IDB Grubu’nun bir partneri olarak stratejik bir rol oynama anlam›nda güçlü bir platform sa¤layabilir.
(i) IDB Grubu’nun kapsaml› befleri kalk›nma / fakirlik azaltma alanlar›ndaki yeni stratejik müdahalesi afla¤›daki aflamalar› içerecektir:
• Tar›m politikas›, verimlili¤i, pazara eriflim konular›na ve
• Çiftçilikle alakal› olmayan istihdam imkânlar›na iflaret etmek;
• Özgeçmifl gelifltirme, e¤itmen e¤itimi,
• ‹ki dilli e¤itim ve yetenek gelifltirme konular›na odaklanmak;
• Koruyucu sa¤l›k bak›m›n› hedeflemek ve
• Pazarlara, k›rsal ba¤lanabilirli¤i kolaylaflt›rmak.
Bu anlamlarda iflbirli¤i imkânlar› Türkiye’nin ortakl›¤› ve IBD Grubu’ndaki lider rolü ile sa¤lanabilir.
(ii) IDB Grubu’nun altyap› geliflimi üzerine yeni stratejik müdahalesi
afla¤›daki aflamalar› içerecektir:
• Ulafl›m, enerji, su ve biliflim ve iletiflim teknolojileri olmak üzere dört
sektöre yo¤unlaflmak;
• Ba¤›ms›z proje kaynaklar›n›n % 50’sini programlara aktarmak;
• Altyap› aktivitelerini Sahra alt› Afrika ve Asya yarar›na yeniden dengelemek;
• Üye ülkelerden daha fazla özel / PPP finansland›rma kullanmak;
• Uygulamaya dayal› küresel bilgi flekillendirmelerine kat›lmak ve
• Ekonomi altyap›s› ve devlet platformlar›nda yenilik sa¤lamak
Bu anlamlarda iflbirli¤i imkânlar› Türkiye’nin, IDB Grubu taraf›ndan organize edilen çeflitli ortakl›k program› formlar›na müdahalesi ve ortakl›¤› ile
sa¤lanabilir.
(iii) IDB Grubu’nun ekonomik iflbirli¤i ve bölgesel entegrasyon alanlar›ndaki yeni stratejik müdahalesi afla¤›daki aflamalar› içerecektir:
• ECOWAS, GCC, WIEF ve COMCEC gibi bölgesel ekonomik gruplaflmalar / kimliklerle ortakl›k oluflturmak;
Türk-Asya Ortakl›¤› 257
• Geliflmifl gümrükler, ulafl›m ve iletiflim arac›l›¤›yla ticareti art›rmak;
• ‹KT içi ödeme sistemi ve finansal ak›fllar› kolaylaflt›rmak;
• S›n›r ötesi ticaret ve yat›r›mlar› art›rmak üzere platformlar oluflturmak ve
• Ticareti art›rmak ve risk azaltma araçlar› ile yat›r›m imkânlar›n› kolaylaflt›rmak.
Türkiye, bu giriflimlerin baz›lar›n lider rolü oynamak üzere ekonomik ve
siyasi pozisyonunun avantajlar›n› kullanabilir.
(iv) IDB Grubu’nun ‹slami finans sektörü geliflimi üzerine yeni stratejik
müdahalesi afla¤›daki aflamalar› içerecektir:
• Karfl›laflt›rmal› de¤erlendirme çal›flmalar› ve detayl› ülke teflhisleri ile
politika ve kapasite oluflturma deste¤i sa¤lamak;
• Mikrofinans, Awqaf kurumlar› ve yerel para birimi Waqf / Yat›r›m fonlar› gelifltirmek;
• Yerel para birimi sukuk’u ve k›sa vadeli IDB sukuk’u ihrac›n› teflvik etmek ve
• Yönelimi desteklemek üzere y›ll›k bazda IFS küresel kalk›nma raporlar› yay›nlamak.
Türkiye’nin bu sektörlerden baz›lar›na giriflimde bulunma motivasyonu ve
inisiyatifi IDB Grubu ile stratejik ortakl›klar için iyi bir olanak sa¤layabilir.
‹ki paralel stratejik alanla ilgili olarak IDB Grubu afla¤›daki konulara
odaklanacakt›r:
(i) Özel Sektör Geliflimi
• Özel sektörü, KOB‹’leri ve geliflmekte olan yeterli ortamlara yönelik
dan›flmanl›k program› oluflturmak;
• Stratejik endüstrilerin özellefltirilmesi ve yeniden yap›land›r›lmas›na
yönelik politika dan›flmanl›k hizmetleri sa¤lamak;
• Finansal ara buluculuk – sendikalaflma, özel yerlefltirme ve özel fonlara yönelik destekleri art›rmak ve
• Üye devletlerde endüstriyel gruplaflmalar›n geliflimine yönelik destekleri art›rmak;
IDB Grubu giriflimcileri ile iflbirli¤i halinde kat›l›mda bulunmak, Türkiye’nin f›rsat alan› olabilir.
(ii) Kapasite Oluflturma
• Kapasite geliflimini tüm aktivitelerde bir boyut olarak entegre etmek ve
dört içeriksel alana yo¤unlaflmak;
258 IV. Uluslararas› Türk-Asya Kongresi / IVth International Turkish-Asian Congress
• Üye devletler aras›nda bilgi paylafl›m›n› kolaylaflt›rmak ve
• Kapasite gelifltirme programlar›n› desteklemek üzere dahili organizasyon ve koordinasyonu güçlendirmek.
Türkiye, özel sektörde befleri sermaye gelifliminde güçlü bir liderlik rolü
oynayabilir..
E) IDB Grubu Ürünleri ve Hizmetleri Kar›fl›m›
IDB Grubu ürünleri ve hizmetleri kar›fl›m›, Türkiye ve IDB Grubu
Prod’nun ülke, bölge ve küresel düzeylerde iflbirlikleri oluflturabilece¤i 4
ana alanda grupland›r›labilir. Söz konusu 4 alan, Tablo 3’te sunulmaktad›r.
Tablo 3: IDB Grubu Ürünleri ve Hizmetleri Kar›fl›m›
F) IDB Grubu ve T ü r k i y e : ‹ K T / IDB Blok’unun Kilit Orta¤› ve
Ekonomik Elektrik Santrali
Afla¤›da IDB Grubu ve Türkiye aras›ndaki geçmifl ve güncel ortakl›klar›n baz›lar›na iliflkin kay›tlara yer verilmektedir:
• 1976’tan bu yana çeflitli sektörlerde toplam finansman ve Özel Yard›m
tutar› 1.1 trilyon Amerikan Dolar› civar›ndad›r (2009 y›l›na kadar hedef 470
milyon Amerikan Dolar›’d›r);
• Çeflitli devletlerin / hastanelerin / teknik üniversitelerin geliflimi;
• Türkiye’nin 1985 y›l›ndan bu yana IDB Grubu üye devletleri ve Müslüman topluluklar›n üniversitelerine burslar temin ederek bilim ve teknoloji
alanlar›nda befleri sermaye geliflimine katk›da bulunmas›;
• 1976 y›l›ndan bu yana ülkeye yönelik onaylanan ticaret finansman› (2.7
trilyon Amerikan Dolar›’ndan fazla) (2009 y›l› için hedef –200 milyon Amerikan Dolar›);
Türk-Asya Ortakl›¤› 259
• ‹slami bankalara öz sermaye kat›l›m› ve
• Finansal kriz paketi.
G) IDB Grubu ve T ü r k i y e : T ü r k i y e ’ d e I D B G r u b u O r t a k l › ¤ ›
Afla¤›daki Resim 1, sektörlere göre IDB Grubu’nun Türkiye’deki ortakl›klar›n› göstermektedir.
Resim 1: Sektörlere göre Türkiye’de IDB Grubu ortakl›¤›
H) Sonuç
Türkiye ve Asya iliflkileri aras›ndaki geliflim ve iflbirli¤i, hayati de¤er tafl›maktad›r ve bu durum, afla¤›daki nedenlerden ötürü yeni yeni ortaya ç›kan
bir stratejik ortakl›¤›n bafllang›c› olabilir:
• Dünya dinamik bir biçimde birbirine dolanm›fl flekildedir – Asya ve Avrupa’daki komflular›m›z, bölgesel ekonomik topluluklar›n yard›m ve deste¤i
ile Türkiye taraf›ndan sa¤lanan “köprü” arac›l›¤›yla art›k bir ad›m daha yak›n›m›zdad›r;
• Türkiye ve Asya’da kalk›nma gündemleri, karfl›l›kl› ve ileriye yönelik
ekonomik ve sosyal yap›lara odaklanmaktad›r;
• Bir yandan ‹slami yasalarca yönetilirken, di¤er yandan özellikle etkin
ve geliflmifl ‹slami Finans ve çözümleri arac›l›¤›yla, di¤er ekonomik elektrik
santrallerine k›yasla yeni bir Asya kimli¤inin dönüflümü ve fark›ndal›¤›n› yönlendirmek üzere bir katalizör görevi üstlenecek “yeni” IDB, yenilikçi bir biçimde etkinli¤e sahiptir, yaralar› iflaret edecek uygunluktad›r ve mevcut ekonomik küreselleflme ak›fl›n› sa¤layacak flekildedir.
260 IV. Uluslararas› Türk-Asya Kongresi / IVth International Turkish-Asian Congress
• Küresel ekonomik gücün do¤uya kaymas›, Türkiye’ye küresel stratejisini yeniden tan›mlama imkân› tan›m›flt›r ve
• Türkiye, Asya ve Avrupa’n›n ekonomik entegrasyonuna katk›da bulunmak üzere sahip oldu¤u önemli rol sayesinde ‹KT ülkelerinin bir elektrik santrali gibi görülmektedir. Örne¤in, uluslararas›laflma ve küresel de¤er oluflturmaya yönelik f›rsatlar yaratmaktad›r.
Sonuç olarak Türkiye, Asya ve Avrupa’n›n ekonomik entegrasyonuna
katk›da bulunmak üzere sahip oldu¤u önemli rol sayesinde ‹KT ülkelerinin bir
elektrik santrali gibi görülmektedir. Örne¤in, uluslararas›laflma ve küresel de¤er oluflturmaya yönelik f›rsatlar yaratmaktad›r.