türkiye kimya sektörü strateji belgesi ve eylem planı 2011

advertisement
TÜRKİYE KİMYA SEKTÖRÜ
STRATEJİ BELGESİ VE EYLEM PLANI
2011-2015
(TASLAK)
HAZİRAN 2010
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................................................1
TABLOLAR LİSTESİ ...............................................................................................................................................2
ŞEKİLLER LİSTESİ ..................................................................................................................................................4
KISALTMALAR LİSTESİ..........................................................................................................................................5
YÖNETİCİ ÖZETİ...................................................................................................................................................7
1. GİRİŞ..............................................................................................................................................................10
2. MEVCUT DURUM...........................................................................................................................................11
2.1. Kapasite ve İstihdam..............................................................................................................................11
2.1.1. Kapasite Kullanımı ...........................................................................................................................11
2.1.2. İstihdam ve İşyeri Sayısı ...................................................................................................................13
2.2. Üretim ve Ciro........................................................................................................................................14
2.2.1. Üretim .............................................................................................................................................14
2.2.2 Ciro ...................................................................................................................................................15
2.3. Dış Ticaret ..............................................................................................................................................16
2.3.1. İthalat ..............................................................................................................................................17
2.3.2. İhracat..............................................................................................................................................19
2.4. Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Ve Teşvik Belgelerinin Dağılımı ..........................................................20
2.5. Kimya Sektöründe Yatırımlarda Devlet Yardımları ve Teşvik Belgelerinin Dağılımı.................................22
2.6. Patent ....................................................................................................................................................25
2.7. AR-GE.....................................................................................................................................................25
2.8. Rekabet Gücü Açısından Uluslararası Karşılaştırma................................................................................27
2.9. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkileri...............................................................................................28
3. REACH SİSTEMİ VE KİMYA SEKTÖRÜNE ETKİLERİ ..........................................................................................29
3.1. REACH Sisteminde Başvuru Süreci..........................................................................................................29
3.2. Ön-Kayıt Süreci ve Sonrası......................................................................................................................30
4. DURUM ANALİZİ............................................................................................................................................32
4.1. GZFT Analizi............................................................................................................................................32
4.2. Öncelikli Sorun Alanları..........................................................................................................................34
5. VİZYON, GENEL AMAÇ, HEDEFLER ve EYLEMLER ...........................................................................................36
5.1. Vizyon ....................................................................................................................................................36
5.2. Genel Amaç, Hedefler ve Eylemler .........................................................................................................36
6. STRATEJİ VE EYLEM PLANININ İZLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ ..............................................................44
7. EYLEM PLANI .................................................................................................................................................45
EK 1- STRATEJİ BELGESİNİN TEMEL POLİTİKA BELGELERİ İLE İLİŞKİSİ ..................................................................61
EK 2- BELGE HAZIRLAMA ÇALIŞMALARI KATILIMCI LİSTESİ ................................................................................63
1
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo.2.1. Yıllara göre ortalama kapasite kullanım oranları
Tablo.2.2. Alt sektörler itibariyle kapasite kullanımı
Tablo.2.3. Kimya sektöründe çalışan sayısı
Tablo.2.4. Kimya sektöründe girişim sayısı
Tablo.2.5. Kimya sektöründe alt sektörler itibariyle girişim sayısı
Tablo.2.6. Seçilmiş sanayi maddeleri üretim miktarları
Tablo.2.7. Üretim değeri (TL)
Tablo.2.8. Kimyasal madde ve ürünleri sektöründe coğrafi bölgelere göre dış ticaret (ABD Dolar)
Tablo.2.9. Plastik ve kauçuk sektöründe coğrafi bölgelere göre dış ticaret (ABD Dolar)
Tablo.2.10. Kimyasal madde ve ürünleri ithalatı (Bin ABD Dolar)
Tablo.2.11. Plastik ve kauçuk ürünleri ithalatı (Bin ABD Dolar)
Tablo.2.12. Kimyasal madde ve ürünleri sektöründe ihracat (Bin ABD Dolar)
Tablo.2.13. Plastik ve kauçuk ürünleri sektöründe dış ticaret (İhracat) ( Bin Dolar)
Tablo.2.14. Doğrudan uluslar arası yatırım girişimlerinin dağılımı (Milyon ABD Dolar)
Tablo.2.15. Uluslar arası sermayeli firmaların dağılımı (Şirket Sayısı)
Tablo.2.16. Uluslar Arası Sermayeli Firmaların Kuruluş Türlerine Göre Dağılımı
Tablo.2.17. Uluslar arası sermayeli şirketlerin faaliyette bulundukları illere göre dağılımı (19542009/Ağustos)
Tablo.2.18. Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe uluslar arası sermayeli yatırımlara
düzenlenen teşvik belgelerinin yıllara göre dağılımı
Tablo.2.19. Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe uluslar arası sermayeli yatırımlara
düzenlenen teşvik belgelerinin coğrafi bölgelere göre dağılımı
Tablo.2.20. Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe uluslar arası sermayeli yatırımlara
düzenlenen teşvik belgelerinin yıllara göre dağılımı
Tablo.2.21. Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe uluslar arası sermayeli yatırımlara
düzenlenen teşvik belgelerinin coğrafi bölgelere göre dağılımı
Tablo 2.22. Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe düzenlenen teşvik belgelerinin sayısının
yıllara göre dağılımı
Tablo.2.23. Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe düzenlenen teşvik belgelerin coğrafi
bölgelere göre dağılımı
Tablo.2.24. Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe düzenlenen teşvik belgelerin yıllara göre
dağılımı
2
Tablo.2.25. Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe düzenlenen teşvik belgelerin coğrafi
bölgelere göre dağılımı
Tablo.2.26. Patent verilerinin NACE sınıflamasına göre dağılımı
Tablo.2.27. Kimya Sektöründe AR-GE Harcaması (TL)
Tablo.2.28 Kimya sektöründe AR-GE harcaması finans kaynağı (TL)
Tablo.2.29. Kimya sektöründe AR-GE insan gücü
Tablo.2.30. AB’deki ülkelerde ve Türkiye’de kişi başına yapılan kimyasal madde satışı
Tablo.2.31. Kimya sanayi’nin üretiminin doğrudan ilişkili olduğu sektörler arasındaki göreceli
paylaşım
3
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 2.1: Kimyasal Maddelerin Diğer Sektörlerde Kullanım Yüzdeleri
Şekil 2.2. Kimya Sanayinde Aylık Sanayi Ciro Endeksi
Şekil 2.3. Kimya Sanayinin Diğer Sektörlerle İlişkisi
Şekil 2.4. REACH Uygulama Takvimi
4
KISALTMALAR LİSTESİ
AB
Avrupa Birliği
ABKGM
Avrupa Birliği Koordinasyon Genel Müdürlüğü
AR-GE
Araştırma Geliştirme
BDDK
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
BOREN
Bor Enstitüsü
CIP
Avrupa Birliği Rekabet Edebilirlik ve Yenilik Programı
DPT
Devlet Planlama Teşkilatı
DTM
Dış Ticaret Müsteşarlığı
DYY
Doğrudan Yabancı Yatırım
EİE
Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
EKK
Ekonomik Koordinasyon Kurulu
EN
Avrupa Normları
EPDK
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
ETKB
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
GSMH
Gayrisafi Milli Hasıla
GSYİH
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla
GTİP
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu
IMF
Uluslararası Para Fonu
İŞGEM
İş Geliştirme Merkezi
İŞKUR
Türkiye İş Kurumu
KOBİ
Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
KOSGEB
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı
KSS
Küçük Sanayi Sitesi
KSP
Kimya Sektör Platformu
MPM
Milli Prodüktivite Merkezi
NACE
Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflandırılması
5
OECD
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü
OSB
Organize Sanayi Bölgesi
ÖTV
Özel Tüketim Vergisi
REACH
Avrupa Birliği Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi ve İzni Tüzüğü
STA
Serbest Ticaret Anlaşması
STK
Sivil Toplum Kuruluşu
TBMM
Türkiye Büyük Millet Meclisi
TC
Türkiye Cumhuriyeti
TEİAŞ
Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi
TİSK
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu
TKSD
Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği
TMSF
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
TOBB
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TSE
Türk Standartları Enstitüsü
TSK
Türk Silahlı Kuvvetleri
TPE
Türkiye Patent Enstitüsü
TUBİTAK
Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu
TUİK
Türkiye İstatistik Kurumu
TÜSİAD
Türk Sanayici ve İşadamları Derneği
YDO
Yatırım Destek Ofisleri
YPK
Yüksek Planlama Kurulu
YOİKK
Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu
YÖK
Yüksek Öğretim Kurulu
6
YÖNETİCİ ÖZETİ
2010 Yılı programında yer alan tedbir 126 ile, sanayide sektörlerin rekabet gücünün artırılması
amacıyla sektörel stratejilerin ve eylem planlarlarının hazırlanması görevi Sanayi ve Ticaret
Bakanlığına verilmiştir.
Belgenin hazırlanmasında, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 2010-2014 Stratejik Planı, Türkiye Sanayi
Stratejisi, IX. Kalkınma Planı (2007–2013) Kimya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DTM
Koordinasyonunda yapılan I. ve II. Kimya Sektörü Stratejik Plan Toplantısı sonuç raporları, Ulusal ve
Uluslararası Sektör Sivil Toplum Kuruluşlarının yayınlarından yararlanılmıştır.
Kimya Sektörü Strateji Belgesi altı ana bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde, kimya
sektörünün mevcut durumu değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, REACH sistemi ve kimya sektörüne
olan etkilerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, Stratejinin hazırlanmasında yer alan paydaşlarla
birlikte yapılan durum analizi değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde, tüm paydaşların katılımı ile
belirlenen kimya sektörü vizyonu, temel amacı ve hedefleri anlatılmıştır. Beşinci bölümde,
uygulama, izleme ve değerlendirmeye yer verilmiştir. Altıncı bölümde ise Eylem Planı yer
almaktadır.
Mevcut Durum
Kimya sektörü ürünleri oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Sektör, temizlik ürünleri, boya,
kozmetik ürünleri, ilaçlar gibi tüketim mallarının yanı sıra, tarım sektörü için gübreler ve tarım
ilaçları, kimya sanayinin de dahil olduğu imalat sanayinin ihtiyaç duyduğu organik ve inorganik
kimyasallar, boyalar, lâboratuar kimyasalları, termoplastikler ve benzeri ürünleri üretmektedir.
Böylesine yoğun ürün yelpazesine sahip olan kimya sektörü ithalata bağımlı bir sektördür. Kullanılan
hammaddenin yüzde 70’i ithal edilmektedir. Yüzde 30’u ise yerli üretimle karşılanmaktadır. Kimya
sanayinin ana hammaddesi olan petrol her ülkede bulunmamaktadır. Ayrıca diğer sektörlerin
ihtiyacı olan tüm kimyasallar tek bir ülkede üretilmemekte olup, ihtiyaç karşısında ithal
edilmektedir. Bu nedenle kimya sanayi genel olarak da ithalatçı bir sektördür.
Plastik üretimin ana girdisi yüzde 90 oranında petrokimya sektöründen sağlanmaktadır. Petrokimya
sektörü ise nafta, LPG, gibi petrol ürünleri veya doğal gaza dayalı temel girdileri kullanarak plastik,
lastik, elyaf hammaddeleri ve diğer organik ara malları üreten, geniş bir üretim yelpazesine sahip,
büyük ölçekli, sermaye ve teknoloji yoğun bir sektördür. Görüldüğü gibi plastik ve kauçuk sektörü
yüzde 90’nın üzerinde ithalata bağımlı bir sektördür. Kimyasal madde ve ürünleri sektörünün
ithalata bağımlılığı, plastik ve kauçuk sektörüne göre daha düşük seviyededir.
Kimya sektöründe üretim 2007 yılında yüzde 8,7 artmasına karşın, ekonomik krizin etkisi sonucu
2008 yılında yüzde 0,3 oranında düşmüştür. Kimyasal madde ve ürünleri imalatı sektöründe
üretimde ilk düşüşün sinyalleri 2008 yılı Eylül ayında alınmaya başlamıştır. Bu düşüş 2009 yılı Haziran
ayına kadar devam etmiştir. Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe ise üretimde düşüşün
sinyalleri 2008 yılı Mart ayında görülmüştür. Bu düşüş 2009 yılının Ekim ayına kadar devam etmiştir.
Kimya sektörü sermaye-teknoloji yoğun bir sektör olduğu için işgücü yoğunluğu düşüktür. Bu
nedenle sektörün imalat sektörü istihdamı içindeki payı son beş yıldır yüzde 8 düzeyinde
seyretmiştir.
Kimya sektörü ithalatı 2004 yılından itibaren her yıl ortalama yüzde 15 oranında artarak 2008 yılında
30 milyar dolara ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkileri sonucu 2009 yılında ithalatımız, 2008 yılına göre
yüzde 21 oranında azalarak 24 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
7
Kimya sektörü ihracatı 2004 yılından itibaren her yıl ortalama yüzde 21 oranında artarak 2008
yılında 9,7 milyar dolara ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkileri sonucu 2009 yılında ihracatımız, 2008
yılına göre yüzde 14,48 oranında azalarak 8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Kimya sektörü dış ticaretinin yarıdan fazlasını AB ülkeleri ile yapmaktadır. 2008 yılında dış
ticaretimizin yüzde 52’sini AB ülkeleri ile yaparken, bu rakam 2009 yılında yüzde 51 olarak
gerçekleşmiştir.
REACH açısından kimyasal ihracatımız kimya sektörü ile de sınırlı değildir. Kimya sektörü dışında
birçok sektör, üretimlerinde kullandıkları kimyasal maddeleri dolaylı olarak AB’ye ihraç
etmektedirler. Bu nedenle 2010 yılından itibaren başta kimya sektörü olmak üzere birçok sektörü
zorlu sınav beklemektedir.
Kimya sektöründe kapasite kullanımı, diğer sektörlere verdiği girdileri de göz önünde bulundurursak,
ülkenin genel eğilimine bağlı olarak gelişme göstermiştir. Son dört yılda üretim değeri ağırlıklı
kapasite kullanım oranı, kimyasal madde ve ürünleri imalatı sektöründe yüzde 76, plastik ve kauçuk
ürünleri imalatı sektöründe yüzde 80 olmuştur.
Kimya sektöründeki yatırımlar, 14.07.2009 tarih ve 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları
Kararı getirilen yeni teşvik sistemi ile desteklenmektedir. Yeni teşvik sistemi ile bölgesel gelişmişlik
farklarını azaltmanın yanında; desteklenecek yatırım konularında ekonomik ölçek kriterlerini öne
çıkarmak ve rekabet gücünü artıracak, teknoloji ve AR-GE içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımlara
destek olmak amaçlanmıştır.
Yeni teşvik sistemi; bölgesel teşvik sistemi, büyük ölçekli yatırımlar ve genel teşvik sistemi olmak
üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta primi
işveren hissesi desteği, faiz desteği ve yatırım yeri tahsisi gibi teşvik unsurlarını kapsamaktadır.
Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi AR-GE harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı binde
7,3 iken, kimya sektörüne yapılan AR-GE harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı
binde 0,2’dir.
Ülkemiz kimya sanayinin, çevreye zarar vermeyen, katma değeri yüksek ürünlerin üretimi için kendi
teknolojisini oluşturan ve geliştiren, rekabet gücü olan bir yapıya kavuşturulabilmesi için, AR-GE
çalışmalarında gerekli ve önemli bir unsur olan üniversite-sanayi işbirliği çalışmalarında devlet
desteğinin artırılması önem arz etmektedir.
REACH Sistemi
Avrupa Birliği Kimyasallar Politikasını teşkil eden REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007’de yürürlüğe
girmiştir. Söz konusu tüzüğe göre, AB+AEA (İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn) ülkelerinde faaliyet
gösteren ve yılda 1 ton veya daha fazla miktarda kimyasal madde üreten veya ithal eden firmaların
söz konusu kimyasal maddeleri AB örgütlenmesi içerisinde yer alan Avrupa Kimyasallar Ajansı (AKA)
yönetimindeki merkezi bir veri tabanına kaydettirmesi zorunludur.
Tüzüğün tüm uygulamalarından AB’ deki üreticiler veya ithalatçılar sorumlu olsalar da, bu
yükümlülüklerin AB dışından mal tedarik edilen firmalarla paylaşılmak zorunda olunması nedeniyle
AB dışındaki pazarların da REACH’ ten etkilenmesine neden olmaktadır.
8
Durum Analizi
Stratejinin hazırlanmasında yer alan paydaşlarla birlikte mevcut durum esas alınarak durum analizi
yapılmış olup, buradan sektörün problemlerine ulaşılmış ve söz konusu problemler kullanılarak
sektörün öncelikli sorun alanları tespit edilmiştir.
Vizyon, Genel Amaç, Hedefler ve Eylemler
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 2010-2014 Stratejik Planı’nda yer alan vizyonu ve bu vizyona
ulaşmaya yönelik amaç çerçevesinde çalışmalar yürütülmüş ve bu bağlamda özel sektör, STK’lar,
üniversiteler ve kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin katılımıyla yapılan kimya sektörüne
yönelik stratejik planın hazırlanması toplantılarında, Türkiye Sanayi Stratejisinin “Orta ve yüksek
teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak” vizyonu dikkate alınarak, Kimya sektörünün
uzun dönemli vizyonu, “Katma değeri yüksek ürünler üreterek, Türkiye’yi yatırım üssü haline
getirmek” şeklinde belirlenmiştir.
Bu genel amacı gerçekleştirmek üzere, kimya sektörünün öncelikli sorun alanlarından da yola çıkılarak:

Kimya sektöründe, katma değeri yüksek, insan ve çevre sağlığına duyarlı ürünlerin üretim ve
ihracatını geliştirecek politikalar oluşturulması,

Yüksek katma değerli üretim yapısına geçilerek ara girdi ithalatının azaltılması,

Kimya sektörünün genel amacına uygun Ulusal AR-GE politikaları oluşturularak, AR-GE
bilincini artıracak uygulamaların hayata geçirilmesi,

Kimya sektöründe, nitelikli, eğitimli, teknoloji ve kalite bilincini özümsemiş her kademede
insan yetiştirilmesi,

Güvene dayalı, paydaşların etkin katılımının sağlandığı, ortak hedeflere yönelebilecek,
işbirliği ortamı oluşturulması,

Türkiye’de üretilen yerli ürünlere yönelik talep yaratılarak, dış ticaret dengesinin ülke lehine
dönüştürülmesi,
şeklinde altı hedef tespit edilmiştir. Tespit edilen altı hedefe ulaşmak için 37 eylemin hayata
geçirilmesi planlanmaktadır.
Uygulama, İzleme ve Değerlendirme Mekanizması
Stratejinin hayata geçirilebilmesi için uygulama izleme ve koordinasyon mekanizmasının
oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda, ilgili diğer
tüm kurum ve kuruluşların katılımıyla birlikte uygulama süreçlerinin takibi ve koordinasyonu,
belirlenen hedeflere ulaşılmasında son derece önemlidir. Bu nedenle tüm paydaşların üzerinde
mutabık kaldığı eylem planı ve öngörülen eylemlerin uygulanmasının izlenmesi, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı tarafından oluşturulacak yönlendirme komitesi vasıtasıyla yapılacaktır.
Eylem Planı
Eylem planında altı hedefin altında otuz yedi eylem yer almaktadır. Eylemlere 20 Nisan 2010
tarihinde Bakanlığımızda eylemlerden sorumlu kurum, kuruluş ve derneklerin katılımı ile yapılan
toplantıda son hali verilmiştir.
9
1. GİRİŞ
Kimya Sektörü Strateji Belgesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, Türkiye Sanayi
Stratejisi, IX. Kalkınma Planı (2007-2013) Kimya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DTM
Koordinasyonunda yapılan I. ve II. Kimya Sektörü Stratejik Plan Toplantısı Sonuç Raporları, Ulusal ve
Uluslararası Sektör Sivil Toplum Kuruluşlarının yayınlarından yararlanılarak hazırlanmıştır.
Çalışmalar, Bakanlığımız koordinasyonunda faaliyetlerini yürüten KİMTEK (Kimya Teknik Komitesi)
bünyesinde sonuçlandırılmıştır.
Çalışmaların başlangıcı 21–23 Mart 2008 tarihlerinde, Silivri/İstanbul’da İstanbul Kimyevi Maddeler
ve Mamuller İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu’nun kararı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın onayı ile
Kimya Sanayi’nin sorunlarının ele alınması, sektörün bugünkü durumu ve geleceğe yönelik görüş ve
önerilerin tartışıldığı, kimya sektörünü temsil eden özel sektör kuruluşları, kamu kuruluşları ve
üniversite temsilcilerinin katılım sağladığı toplantıya dayanmaktadır. Kimya sektörünün sınırlarının
çizilmesi genelde tartışma yaratan bir konudur. Bu nedenle toplantıda; kimya sektörünün
sınırlarının, Birleşmiş Milletlerce hazırlanan ve dünyada yaygın olarak kullanılan “Tüm Ekonomik
Faaliyetlerin Uluslararası Standard Endüstriyel Sınıflaması”nda belirtilen sınırlar olmasına ve bu
sınıflamaya göre de kimya sektörünün faaliyet alanının; kimyasal madde ve ürünlerin imalatı (24) ve
plastik ve kauçuk ürünleri imalatı (25) olarak belirlenmesi kararlaştırılmıştır.
Toplantıda, paydaşlarla birlikte mevcut durum esas alınarak GZFT analizi yapılmış olup, buradan
sektörün problemlerine ulaşılmış ve söz konusu problemler kullanılarak sektörün öncelikli sorun
alanları tespit edilmiştir. Öncelikli sorun alanlarından hareketle, sektöre ilişkin vizyon ve genel amaç
belirlenmiştir. Bu genel amacı gerçekleştirmek üzere, kimya sektörünün öncelikli sorun alanlarından
da yola çıkılarak altı hedef tespit edilmiştir. Kimya Stratejisi’nin genel amacını ve dolayısıyla
hedefleri gerçekleştirmek üzere, kimya sektörünün güçlü ve zayıf yönleri ile sahip olduğu fırsatlar ve
karşı karşıya kaldığı tehditler göz önünde bulundurularak 37 eylem tespit edilmiştir.
21-23 Mart 2008 tarihinde gerçekleştirilen toplantıda belirlenen stratejik planın değerlendirilmesi
amacıyla 21 Şubat 2009 tarihinde “II. Kimya Sektörü Stratejik Planı Toplantısı” Dış Ticaret
Kompleksi/İstanbul adresinde gerçekleştirilmiştir. Bahse konu toplantı ile 2008 yılında tüm dünyada
yaşanan ekonomik krizin ülkemiz kimya sanayine etkileri de dikkate alınarak birinci toplantıda
ortaya çıkan sonuçlar revize edilmiştir.
I. ve II. Stratejik Plan Çalışma sonuçları, Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği ile ortaklaşa yapılan
çalışmalar sonucunda değerlendirilmiş ve Kimya Sektörü Strateji Raporu taslak metni hazırlanmıştır.
Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği koordinasyonunda 17-18 Aralık 2009 tarihinde yapılan VII. Kimya
Sanayi Kongresinde rapor üzerinde görüş alışverişinde bulunulmuştur. Ayrıca taslak rapor e-mail
ortamında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına da gönderilmiştir. Rapor 27 Ocak 2010 tarihinde
yapılan Kimya Teknik Komitesi (KİMTEK) toplantısında görüşülmüş ve akabinde resmi yazı ile
22.02.2010 tarihinde ilgili kurum ve kuruluşların görüşüne sunulmuştur. Gelen görüşler, ilgili
kurumların karar vermeye yetkili üst düzey temsilcilerinin katılımı ile 20 Nisan 2010 tarihinde
Bakanlığımızda yapılan genişletilmiş KİMTEK toplantısında tekrar değerlendirilmiştir.
10
2. MEVCUT DURUM
Önümüzdeki yıllarda küresel üretim ve ticarette etkin olacak sektörler; otomotiv, bilgi ve iletişim
teknolojileri, makine, yatırım ve tüketim malları sektörleri olup, bu sektörlerde dahil olmak üzere
kimya sektörü, birçok sektöre girdi sağlamaktadır. Dünya kimya sanayi üretimi içinde önde gelen
sektörler, petrokimyasallar, gübreler, ilaçlar, sentetik elyaflar ve iplikler, sabun ve deterjanlar ile
boyalar olarak sayılabilir. Şekil 2.1’de kimyasal maddelerin diğer sektörlerde kullanım yüzdeleri
gösterilmiştir.
Kaynak: CEFİC, Eurostat
Şekil 2.1: Kimyasal Maddelerin Diğer Sektörlerde Kullanım Yüzdeleri
2.1. Kapasite ve İstihdam
2.1.1. Kapasite Kullanımı
Kimya sektöründe kapasite kullanımı, diğer sektörlere verdiği girdileri de göz önünde bulundurursak,
ülkenin genel eğilimine bağlı olarak gelişme göstermiştir. Son dört yılda üretim değeri ağırlıklı
kapasite kullanım oranı kimyasal madde ve ürünleri imalatı sektöründe % 76, plastik ve kauçuk
ürünleri imalatı sektöründe % 80 olmuştur.
11
Tablo 2.1. Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranları (%)
ISIC-REV3
24
2411
Kapasite Kullanımı Oranları
2005
2006
2007
2008
Alt Sektörler
75,1
92,6
76,9
93,5
77,1
88,2
75,4
89,8
2412
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
Ana kimyasal maddelerin imalatı (kimyasal gübre ve azotlu
bileşikler hariç)
Kimyasal gübre ve azotlu bileşiklerin imalatı
74,7
63,3
73,4
68,7
2413
Sentetik kauçuk ve plastik maddelerin imalatı
73,4
86,4
86,1
80,2
2421
Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai-kimyasal ürünlerin
imalatı
Boya, vernik vb. kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve
macun imalatı
Eczacılıkta ve tıpta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı
ürünlerin imalatı
Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm,
kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı
45,1
42,6
60,5
71,3
64,8
68,4
62,8
65,9
75,2
72,6
71,0
69,4
74,3
73,5
76,0
77,2
2429
2430
B.y.s. kimyasal ürünlerin imalatı
Suni ve sentetik elyaf imalatı
79,7
77,3
82,0
82,2
84,0
81,0
81,9
80,2
25
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
80,9
80,3
81,1
80,1
91,0
91,3
92,0
90,6
77,1
77,8
76,8
77,3
77,3
78,5
75,3
78,1
2422
2423
2424
2511
İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden
işlenmesi
2519
Diğer kauçuk ürünleri imalatı
2520
Plastik ürünleri imalatı
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2009 yılında alt sektörler itibariyle kapasite kullanım oranları incelendiğinde; 2009 Aralık ayında suni
elyaf üretimi sektöründe kapasite kullanım oranı %88,5’e ulaşırken, pestisit imalatı sektöründe
kapasite kullanım oranının %36,5’e kadar düştüğü gözlenmiştir.
Tablo 2.2. Alt Sektörler İtibariyle Kapasite Kullanım Oranları (%)
NACE
09/1
REV 1
24
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
65,0
241
Ana kimyasal maddelerin imalatı
64,7
242
Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai39,5
kimyasal ürünlerin imalatı
243
Boya, vernik benzeri kaplayıcı maddeler ile
39,1
matbaa mürekkebi ve macun imalatı
244
Eczacılık ürünlerinin, tıbbi kimyasal
65,6
maddelerin ve botanik ürünlerinin imalatı
245
Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama
76,5
maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet
malzemeleri imalatı
246
Diğer kimyasal ürünlerin imalatı
66,9
247
Suni elyaf imalatı
74,2
25
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
67,3
251
Kauçuk ürünleri imalatı
78,2
252
Plastik ürünlerin imalatı
62,3
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
09/3
09/5
09/7
09/9
09/12
72,7
82,1
46,0
72,3
71,8
38,6
73,4
84,4
34,0
74,9
85,8
35,9
72,3
79,9
36,5
59,5
67,1
68,9
59,4
57,6
68,2
69,6
59,3
66,0
63,7
61,5
75,7
75,5
74,4
68,7
81,6
84,3
64,9
66,3
64,3
80,8
84,4
72,1
72,2
72,0
81,7
82,8
72,9
70,0
73,9
79,0
86,4
72,7
74,3
72,0
81,8
88,5
72,7
77,7
70,4
12
2.1.2. İstihdam ve İşyeri Sayısı
TUİK verilerine göre 2003 yılında kimya sektöründe 173.504 kişi istihdam edilirken bu rakam üç yılda
%22,48 artarak 2006 yılında 212.513’e ulaşmıştır. Kimya sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki
payı 2006 yılı itibariyle %7,91’dir.
Tablo 2.3. Kimya Sektöründe Çalışan Sayısı
Türkiye
İmalat sanayi
İmalat sanayi içerisindeki payı (%)
KİMYA SEKTÖRÜ TOPLAMI
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2003
6 673 968
2 181 718
7,95
173 504
78 865
94 639
2004
7 541 452
2 404 342
7,96
191 348
83 539
107 809
2005
8 939 894
2 583 747
7,86
203 330
91 754
111 576
2006
9 419 476
2 684 240
7,91
212 513
86 413
126 100
2006 yılı itibariyle kimya sektöründe 16.987 işyeri bulunmaktadır. İmalat sanayindeki firmaların
%5,48’i kimya sektöründe yer almaktadır.
Tablo 2.4. Kimya Sektöründe Girişim Sayısı
EFİS, 1.Rev
Türkiye
İmalat sanayi
İmalat sanayi içerisindeki payı (%)
KİMYA SEKTÖRÜ TOPLAMI
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2003
1 740 353
236 275
5,45
12 888
2 666
10 222
2004
2 002 834
281 029
5,15
14 489
3 021
11 468
2005
2 393 578
302 459
5,55
16 796
4 157
12 639
2006
2 473 841
309 841
5,48
16 987
3 773
13 214
Kimya sektöründeki işyeri sayısı alt sektörler itibariyle değerlendirilirse 12.314 işyeri ile plastik
ürünlerin imalatı sektörünün ilk sırayı aldığı, bu sektörü 1.258 işyeri ile sabun ve deterjan, temizlik
sektörünün takip ettiği görülmektedir.
Kimya sektöründe işyeri sayısı 2003 yılına göre %31,8 oranında artarken, pestisit imalatı ve eczacılık
ürünleri imalatı sektörlerindeki işyeri sayısındaki düşüş dikkat çekicidir.
Tablo 2.5. Kimya Sektöründe Alt Sektörler İtibariyle Girişim Sayısı
EFİS, 1.Rev
2003
2004
2005
2006
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
24
2 666
3 021
4 157
3 773
Ana kimyasal maddelerin imalatı
241
632
684
953
805
Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai-kimyasal
ürünlerin imalatı
Boya, vernik benzeri kaplayıcı maddeler ile
matbaa mürekkebi ve macun imalatı
Eczacılık ürünlerinin, tıbbi kimyasal maddelerin
ve botanik ürünlerinin imalatı
Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama
maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet
malzemeleri imalatı
Diğer kimyasal ürünlerin imalatı
242
59
50
65
34
243
825
976
1 360
1 130
244
157
162
179
150
245
685
776
1 093
1 258
246
305
370
502
391
Suni elyaf imalatı
247
3
3
5
5
13
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
25
10 222
11 468
12 639
13 214
Kauçuk ürünleri imalatı
251
748
796
947
900
Plastik ürünlerin imalatı
252
9 474
10 672
11 692
12 314
12.888
14.489
16.796
16.987
TOPLAM
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
Ayrıca Bakanlığımız sanayi sicil kayıtlarında kimyasal madde ve ürünleri imalatı sektöründe 2.836
firma, plastik ve kauçuk ürünler imalatı sektöründe 3.422 firma olmak üzere toplam 6.258 firma
kaydı bulunmaktadır.
2.2. Üretim ve Ciro
2.2.1. Üretim
2007 ve 2008 yıllarına ait seçilmiş sanayi maddeleri üretim miktarları karşılaştırıldığı zaman gübre
(toplam), binek oto dış lastiği, kamyon oto dış lastiği, polietilen ve PVC+PCC bileşik maddelerin
üretim miktarlarının 2007 yılına göre azaldığı görülmektedir.
Tablo 2.6. Seçilmiş Sanayi Maddeleri Üretim Miktarları
Madde Adı
Ölçü Birimi
Gübre (Toplam)
Ton
Boraks
Ton
Sülfürik Asit
Ton
Binek Oto Dış Lastiği
Adet
Kamyon Oto Dış Lastiği
Adet
Polietilen
Ton
PVC+PCC Bileşiği
Ton
Traktör Arka Dış Lastiği
Adet
Traktör Ön Dış Lastiği
Adet
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
Yıllık Ortalama
2007
3.144.414
668.651
804.478
17.557.928
6.762.004
393.890
155.014
876.896
598.722
2008
2.994.069
763.513
843.147
16.813.903
6.198.758
393.439
131.771
959.829
601.362
TUİK verilerinde 2007 ve 2008 yılı bilgileri olmadığı için sektörün üretim değeri rakamları 2005 ve
2006 yılları için verilmiştir. 2006 yılında üretim değeri 2005 yılına göre %19 artarak 25.716.430.349
TL olmuştur.
Tablo 2.7. Üretim Değeri (TL)
EFİS,
1.Rev
2005
2006
311 885 425 845
379 215 461 557
İmalat sanayi içindeki payı
11,21
11,55
KİMYA SEKTÖRÜ TOPLAMI
34 955 827 668
43 783 849 256
24
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
21 601 567 432
25 716 430 349
241
Ana kimyasal maddelerin imalatı
5 305 058 650
6 683 608 636
D
İmalat sanayi
14
242
Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer ziraikimyasal ürünlerin imalatı
(*)
(*)
243
Boya, vernik benzeri kaplayıcı maddeler
ile matbaa mürekkebi ve macun imalatı
2 585 985 128
3 195 985 430
244
Eczacılık ürünlerinin, tıbbi kimyasal
maddelerin ve botanik ürünlerinin imalatı
5 872 585 877
6 672 080 694
245
Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama
maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet
malzemeleri imalatı
4 476 184 895
3 934 396 323
246
Diğer kimyasal ürünlerin imalatı
1 618 850 271
3 154 098 090
247
Suni elyaf imalatı
(*)
(*)
25
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
13 354 260 236
18 067 418 907
251
Kauçuk ürünleri imalatı
2 765 603 795
3 582 168 649
252
Plastik ürünlerin imalatı
10 588 656 441
14 485 250 258
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
(*) Bilgileri daha önce gizlenmiş girişime ait bilgilerin aritmetik işlem sonucu elde edilmesini önlemek amacı ile
verilmemiştir.
2.2.2 Ciro
Ekonomik krizin etkileri kimya sektöründe 2008 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren görülmeye
başlamıştır. 2008 yılı Aralık ayında kimyasal madde ve ürünleri sektöründe aylık sanayi ciro
endeksinde bir önceki yılın aynı ayına göre %6,5, plastik ve kauçuk ürünleri sektöründe ise %4,6
oranında düşmüştür.
2009 yılında inişli çıkışlı bir grafik izleyen endeks 2009 yılı Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına
göre kimyasal madde ve ürünleri sektöründe %38,3 oranında artarak 169,9, plastik ve kauçuk
ürünleri sektöründe ise bir önceki yılın aynı ayına göre %35,1 oranında artarak 164 olmuştur.
Aylık Sanayi Ciro Endeksi 2005=100
180
170
160
150
140
130
120
110
100
08
.
.
.
.
.
.
l.
i.
a.
s.
a.
b.
is.
ar
ay
ca
ğu
az
em
N
Ey
Ek
Ar
Ar
M
Ka
Şu
A
O
H
M
T
9
9
9
.
9
0
0
0
0
09
09
09
09
09
09
09
09
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı
Şekil 2.2. Kimya Sanayinde Aylık Sanayi Ciro Endeksi
15
2.3. Dış Ticaret
Kimya sektörü günümüzde sanayileşmiş ülkelerde enerji, tarım, sağlık, ulaştırma, gıda, inşaat,
elektronik, tekstil ve çevre koruma gibi alanlara sağladığı yüksek katma değer içeren ürünler ve bu
sektörlere sağladığı teknolojik yenilikler nedeniyle lokomotif sektör konumundadır.
Kimya sektörü ithalatı 2004 yılından itibaren her yıl ortalama %15 oranında artarak 2008 yılında 30
milyar dolara ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkileri sonucu 2009 yılında ithalatımız, 2008 yılına göre
%21 oranında azalarak 24 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Kimya sektörü ihracatı 2004 yılından itibaren her yıl ortalama %21 oranında artarak 2008 yılında 9,7
milyar dolara ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkileri sonucu 2009 yılında ihracatımız, 2008 yılına göre
%14,48 oranında azalarak 8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2008 yılında kimyasal madde ve ürünler sektöründe en fazla ihracat yaptığımız ülke grubu 1.849
milyon dolar ile AB olmuştur. AB’yi 896 milyon dolarla Yakın ve Orta Doğu ülkeleri, 693 milyon
dolarla Diğer Avrupa ülkeleri izlemiştir. 2009 yılında yapılan ihracatımızda bu sıralama değişmiş,
Diğer Avrupa ülkelerinin yerini Diğer Asya ülkeleri almıştır.
2008 yılında en fazla ithalat yaptığımız ülke grubu 14.564 milyon dolarla AB ülkeleri olmuştur. AB’ni
4.674 milyon dolarla Diğer Asya, 2.831 milyon dolarla Diğer Avrupa ülkeleri izlemiştir. 2009 yılında
bu sıralama değişmemiş en fazla ithalat yaptığımız ülke grupları arasında AB 11.722 milyon dolarla
ilk sırayı almıştır.
Tablo 2.8. Kimyasal Madde Ve Ürünleri Sektöründe Coğrafi Bölgelere Göre Dış Ticaret (ABD Doları)
2008
2009
ÜLKE GRUBU
İhracat
İthalat
İhracat
İthalat
Avrupa Birliği 27
ISIC
3
24
1.848.601.142
14.564.095.451
1.354.123.430
11.721.642.504
Diğer Avrupa (A.B Hariç)
24
692.922.024
2.830.712.362
568.101.781
1.985.108.735
Kuzey Afrika
24
347.343.550
701.039.530
347.610.691
594.022.662
Diğer Afrika
24
106.094.591
57.677.438
88.641.325
33.325.686
Kuzey Amerika
24
204.101.492
1.761.833.830
168.818.188
1.515.122.421
Orta Amerika ve Karayipler
24
17.342.093
57.293.395
16.368.203
65.208.367
Güney Amerika
24
61.065.910
163.997.687
40.246.818
145.537.114
Yakın ve Orta Doğu
24
895.856.358
1.953.601.306
975.724.586
1.430.604.449
Diğer Asya
24
664.654.326
4.673.940.613
633.430.940
3.652.135.042
Avustralya ve Yeni Zelanda
24
27.604.624
54.709.815
15.230.881
57.037.416
Diğer Okyanusya ve Kutup Böl.
Ülkeleri
Kesinleşmemiş Ülke ve Askeri
Bölgeler
Serbest Bölgeler
24
1.676.722
1.022
1.451.536
97.672
24
109.151
8.779.502
83.813
2.092.384
24
127.190.337
166.264.800
89.050.060
144.480.043
Sınır Ticaret Merkezleri
24
240.728
4.298.882.252
21.346.414.495
TOPLAM
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
4.994.803.048
0
26.993.946.751
16
2008 yılında plastik ve kauçuk sektöründe en fazla ihracat yaptığımız ülke grubu 2.367 milyon dolar
ile AB olmuştur. AB’ni 882 milyon dolarla Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 672 milyon dolarla Diğer
Avrupa ülkeleri izlemiştir. 2009 yılında sıralama değişmemiş AB 1.889 milyon dolarla ilk sırayı
korumuş, AB’ni 869 milyon dolarla Yakın ve Orta Doğu ülkeleri takip etmiştir.
2008 yılında plastik ve kauçuk ürünleri sektöründe en fazla ithalat yaptığımız ülke grubu 2.180
milyon dolarla AB olmuştur. AB’yi 953 milyon dolarla Diğer Asya ülkeleri izlemiştir. 2009 yılının ilk
sekiz ayında sıralama değişmemiş, AB 1.698 milyon dolarla ilk sırayı almıştır.
Tablo 2.9. Plastik Ve Kauçuk Sektöründe Coğrafi Bölgelere Göre Dış Ticaret (ABD Doları)
2008
2009
ÜLKE GRUBU
ISIC 3
İhracat
İthalat
İhracat
İthalat
Avrupa Birliği 27
25
2.367.102.621
2.180.658.095
1.899.344.239
1.698.025.724
Diğer Avrupa (A.B Hariç)
25
672.241.319
66.377.423
410.810.341
45.774.767
Kuzey Afrika
25
238.550.293
14.995.583
349.513.212
23.804.533
Diğer Afrika
25
77.385.283
4.911.248
72.424.839
2.591.013
Kuzey Amerika
25
95.770.151
124.011.970
68.589.515
87.375.753
Orta Amerika ve Karayipler
25
10.140.692
8.229.179
13.506.430
7.460.115
Güney Amerika
25
38.142.295
11.540.849
20.789.720
6.987.122
Yakın ve Orta Doğu
25
881.976.014
54.706.662
869.210.158
37.382.553
Diğer Asya
25
272.517.866
953.054.726
260.356.383
763.048.943
Avustralya ve Yeni Zelanda
25
24.159.960
3.725.213
17.850.135
1.220.339
Diğer Okyanusya ve Kutup Böl.
Ülkeleri
25
214.867
6.100
65.269
40.517
Kesinleşmemiş
Bölgeler
25
329.591
481.398
473.182
151.547
25
70.971.616
27.969.291
51.633.008
29.397.632
413.757
4.749.916.325
0
3.450.667.737
4.034.566.431
Serbest Bölgeler
Ülke
ve
Askeri
Sınır Ticaret Merkezleri
25
TOPLAM
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2.703.260.558
2.3.1. İthalat
Ülkemizde kimya sektörü ithalata bağımlı bir sektördür. Kullanılan hammaddenin %70’i ithal
edilmektedir. %30’u ise yerli üretimle karşılanmaktadır. Kimyasal madde ve ürünleri sektörü ithalatı
uzun yıllardır imalat sanayi ithalatı içinde en yüksek paya sahiptir. Bundan dolayı kimya sanayi
ithalatçı konumunda olup dışa bağımlı bir sektör durumundadır. Fiyatlandırma da ürünlerin fiyatları,
hammaddesi olan petrole bağımlıdır. Petrol fiyatlarının global olarak değişmesi ayrıca dünya
piyasalarında yaşanan değişmeler ürünlerin fiyatlarını etkilemektedir.
Türkiye'nin petrokimyasal ürünler ithalatı da hızla artmaktadır. Pektim 2003 yılında yurtiçi
petrokimyasallar talebinin ancak % 31'ini karşılayabilmiştir. 2007’de bu oran % 25’e düşmüştür. Bu
durum, Türkiye petrokimya sektörünün rekabet gücünü olumsuz etkilemekte ayrıca sektörün çok
yüksek olan katma değerinin yurtdışında kalmasına neden olmaktadır.
17
İthalat en çok AB ülkelerinden yapılmaktadır. İthalatın dağılımına bakıldığında en çok hammadde
ithalatının yapıldığı görülmektedir.
Kimyasal madde ve ürünleri sektöründe ithalatın imalat sanayi içindeki payı 2004 yılında % 18,81
iken bu rakam 2009 yılında % 19,25’e yükselmiştir. Genel ithalat içindeki payı da azalmıştır. 2004
yılında %15,52 olan payı 2009 yılında % 15,16’ya gerilemiştir. Son altı yılda ithalatta en çok artış 2007
yılında gerçekleşmiştir. 2007 yılında ithalatın bir önceki yıla göre artış oranı % 20,54’tür.
Tablo 2.10. Kimyasal Madde Ve Ürünleri İthalatı (Bin ABD Doları)
2004
2005
2006
KİMYASAL MADDE 15.134.358
17.477.335
19.599.125
VE
ÜRÜNLERİN
İMALATI
Bir önceki yıla
15,48
12,14
oranla artış %
İmalat
sanayi
içindeki payı %
İMALAT
TOPLAMI
SANAYİ
Genel
ithalat
içindeki payı %
2007
23.624.583
2008
26.993.947
2009
21.346.414
20,54
14,25
-20,92
18,81
18,55
17,76
17,64
17,98
19,25
80.447.302
94.208.255
110.378.826
133.938.136
150.252.335
110.889.257
15,52
14,97
14,04
13,89
13,37
15,16
139.576.174
170.062.715
201.963.574
140.775.457
GENEL
ÜLKE 97.539.766 116.774.151
İTHALATI
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
Plastik ve kauçuk ürünleri sektöründe ithalatın imalat sanayi içindeki payı 2004 yılında %2,41 iken bu
rakam 2009 yılında %2,43’e yükselmiştir. Genel ithalat içindeki payı da 2004 yılında %1,99 iken 2009
yılında 1,92’ye düşmüştür. Son altı yılda ithalatta en çok artış 2007 yılında gerçekleşmiştir. 2007
yılında ithalatın bir önceki yıla göre artış oranı %20,79’dur.
Tablo 2.11. Plastik Ve Kauçuk Ürünleri İthalatı ( Bin ABD Doları)
2004
2005
2006
PLASTİK
VE 1.941.047
2.140.351
2.578.216
KAUÇUK ÜRÜNLERİ
İMALATI
Bir önceki yıla
10,27
20,46
oranla artış %
İmalat
sanayi
2,41
2,27
2,34
içerisindeki payı %
İMALAT
SANAYİ 80.447.302 94.208.255 110.378.826
TOPLAMI
Genel
ithalat
1,99
1,83
1,85
içindeki payı %
GENEL
ÜLKE 97.539.766 116.774.151 139.576.174
İTHALATI
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2007
3.114.146
2008
3.450.668
2009
2.703.261
20,79
10,79
-21,65
2,33
2,30
2,43
133.938.136
150.252.335
110.889.257
1,83
1,71
1,92
170.062.715
201.963.574
140.775.457
18
2.3.2. İhracat
Kimyasal madde ve ürünleri sektöründe ihracatın imalat sanayi içindeki payı 2004 yılında % 3,67 iken
bu rakam 2009 yılında %4,50’ye çıkmıştır. Genel ihracat içindeki payı da artmıştır. 2004 yılında %4,05
olan payı 2009 yılında %4,20’ye yükselmiştir. Son beş yılda ihracatta en çok artış 2006 yılında
gerçekleşmiştir. 2006 yılında ihracatın bir önceki yıla göre artış oranı %23,51’dir.
Tablo 2.12. Kimyasal Madde Ve Ürünleri Sektöründe İhracat (Bin ABD Doları)
2004
2005
2006
2007
KİMYASAL
2.556.411
2.818.309
3.480.913
4.056.688
MADDE
VE
ÜRÜNLERİN
İMALATI
Bir önceki yıla
10,24
23,51
16,54
oranla artış %
İmalat
sanayi
3,67
4,10
4,34
4,01
içindeki payı %
İMALAT SANAYİ 59.579.116
68.813.408
80.246.109 101.081.800
TOPLAMI
Genel
ihracat
4,05
3,84
4,07
3,78
içindeki payı %
GENEL İHRACAT
63.167.153
73.476.408
85.534.676 107.271.750
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2008
4.994.803
2009
4.298.882
23,12
-13,93
3,99
4,50
125.187.659
95.470.967
3,78
4,20
132.027.916
102.164.809
Plastik ve kauçuk ürünleri sektöründe ihracatın imalat sanayi içindeki payı 2004 yılında %2,82 iken
bu rakam 2009 yılında % 4,22’ye yükselmiştir. Genel ihracat içindeki payı da 2004 yılında %3,10 iken
2009 yılında %3,94’e çıkmıştır. Son beş yılda ihracatta en çok artış 2007 yılında gerçekleşmiştir. 2007
yılında ihracatın bir önceki yıla göre artış oranı % 30,30 olmuştur.
Tablo 2.13. Plastik Ve Kauçuk Ürünleri Sektöründe İhracat ( Bin ABD Doları)
2004
2005
2006
2007
PLASTİK
VE 1.958.873
2.485.788
3.016.055
3.929.841
KAUÇUK
ÜRÜNLERİ
İMALATI
Bir önceki yıla
26,90
21,33
30,30
oranla artış %
İmalat sanayi
2,82
3,61
3,76
3,89
İçerisindeki
payı %
İMALAT
59.579.116
68.813.408
80.246.109
101.081.800
SANAYİ
TOPLAMI
Genel ihracat
3,10
3,38
3,53
3,66
içindeki payı %
GENEL
63.167.153
73.476.408
85.534.676
107.271.750
İHRACAT
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
2008
4.749.916
2009
4.034.566
20,84
-15,06
3,79
4,22
125.187.659
95.470.967
3,60
3,94
132.027.916
102.164.809
19
2.4. Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Ve Teşvik Belgelerinin Dağılımı
Kimya sektöründe doğrudan uluslararası yatırımlar son yıllarda hızlı bir artış göstermiştir. 2004
yılında 38 milyon dolar olan doğrudan yabancı sermaye yatırımı, 2006 yılında 601 milyon dolar, 2007
yılında ise 1.109 milyon dolara ulaşmıştır. 2008 yılında 200 milyon dolara düşmesine rağmen 2009
yılında 306 milyon dolara çıkmıştır.
Tablo 2.14. Doğrudan Uluslararası Yatırım Girişimlerinin Dağılımı (Milyon ABD Doları)
2004
2005
2006
2007
2008
İmalat sanayi
190
785
1.866
4.210
3.931
Kimyasal madde ve ürünlerin
38
174
601
1.109
200
imalatı
Türkiye geneli
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
1.190
8.535
17.639
19.136
14.733
2009
1.645
306
5.694
Ülkemizde 2009 yılı itibariyle 23.551 adet uluslararası sermayeli şirketin faaliyette bulunduğu
görülmektedir. Bu şirketlerden 4.119’u imalat sanayinde, 454’ü ise kimyasal madde ve ürünlerin
imalatı sektöründe faaliyet göstermektedir.
Tablo 2.15. Uluslararası Sermayeli Firmaların Dağılımı (Şirket Sayısı)
1954-2003
2004
2005
2006
2007
2008
(Birikimli)
İmalat
1.596
349
407
448
498
471
sanayi
Kimyasal
195
42
36
38
56
48
madde ve
ürünlerin
imalatı
Türkiye
6.323
1.948 2.613 3.169 3.629
3.337
geneli
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2009
373
1954-2009
Toplam
4.119
40
454
2.866
23.551
2008 yılı sonu itibariyle kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe 35 adet uluslararası
sermayeli şirket ve şube kurulmuş olup, 13 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye
iştiraki gerçekleşmiştir. 2009 yılında ise 28 adet yeni şirket kurulmuş, 12 adet yerli sermayeli şirkete
de uluslararası sermaye iştiraki gerçekleşmiştir.
Tablo 2.16. Uluslararası Sermayeli Firmaların Kuruluş Türlerine Göre Dağılımı (Şirket Sayısı)
2008
2009
Yeni
İştirak
Şube
Toplam
Yeni
İştirak
Şube
İmalat
343
112
16
471
284
80
9
sanayi
Kimyasal
madde ve
ürünlerin
imalatı
Türkiye
geneli
Toplam
373
34
13
1
48
28
12
--
40
2.623
647
67
3.337
2.256
551
59
2.866
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
20
İstanbul ilinde imalat sanayinde faaliyet gösteren 2.403 adet uluslararası sermayeli firmanın 307
adedi kimyasal madde ve ürünler imalatında faaliyet göstermektedir.
Tablo 2.17. Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Faaliyette Bulundukları İllere Göre Dağılımı ( Şirket Sayısı)
(1954-2009)
İstanbul
Antalya
Ankara
İzmir
Muğla
İmalat sanayi
Kimyasal madde ve ürünlerin
imalatı
Türkiye geneli
2.403
190
232
349
46
307
17
13
34
1
13.001
2.976
1.567
1.391
1.333
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2003–2009 yılları arasında kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe 59 adet yatırım teşvik
belgesi düzenlenmiş, 697.619.615 TL yatırım ve 15.465 kişi istihdamı öngörülmüştür.
Tablo 2.18. Kimyasal Madde Ve Ürünlerin İmalatı Sektöründe Uluslar Arası Sermayeli Yatırımlara Düzenlenen
Teşvik Belgelerinin Yıllara Göre Dağılımı
Yıl
Belge Sayısı
2003
10
2004
8
2005
8
2006
6
2007
11
2008
9
2009
7
TOPLAM
59
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Öngörülen Sabit
Yatırım TL
44.417.379
31.821.042
58.193.136
95.928.050
144.844.978
102.208.412
220.206.618
697.619.615
İthal Edilecek Makine ve Teçhizat
Tutarı (ABD Doları)
11.650.124
3.148.497
21.775.884
27.771.766
33.941.905
38.488.298
80.711.418
217.487.892
Öngörülen
İstihdam
340
3.223
2.543
1.572
4.915
2.395
477
15.465
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe 2003–2009 yılları arasında düzenlenen yatırım
teşvik belgelerinden Marmara Bölgesi 34 belge ile en fazla belge alan bölge olmuştur.
Tablo 2.19. Kimyasal Madde Ve Ürünlerin İmalatı Sektöründe Uluslar Arası Sermayeli Yatırımlara Düzenlenen
Teşvik Belgelerinin Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı
Bölge
2003
Marmara Bölgesi
8
İç Anadolu Bölgesi
Ege Bölgesi
1
Güneydoğu
Anadolu
Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
1
Doğu Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
TOPLAM
10
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2004
3
3
-
2005
5
1
1
-
2006
5
1
-
2007
4
1
2
-
2008
5
2
-
2009
4
2
-
TOPLAM
34
4
10
-
2
8
1
8
6
4
11
1
1
9
1
7
10
1
60
2003–2009 yılları arasında plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe 65 adet yatırım teşvik
belgesi düzenlenmiş, 895.556.147 TL yatırım ve 2.591 kişi istihdam öngörülmüştür.
21
Tablo 2.20. Plastik Ve Kauçuk Ürünleri İmalatı Sektöründe Uluslar Arası Sermayeli Yatırımlara Düzenlenen
Teşvik Belgelerinin Yıllara Göre Dağılımı
Yıl
Belge Sayısı
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
TOPLAM
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Öngörülen Sabit
Yatırım
(TL)
210.240.767
81.747.890
214.590.387
5.817.183
45.746.630
68.480.744
169.834.198
895.556.147
9
10
9
3
12
14
8
65
İthal Edilecek Makine
ve Teçhizat Tutarı
(ABD Doları)
90.026.673
41.731.334
76.835.031
2.938.838
314.842.566
34.398.253
82.627.121
643.399.816
Öngörülen
İstihdam
327
433
230
34
309
986
272
2.591
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe 2003–2009 yılları arasında düzenlenen yatırım teşvik
belgelerinden Marmara Bölgesi 45 belge ile en fazla belge alan bölge olmuştur.
Tablo 2.21. Plastik Ve Kauçuk Ürünleri İmalatı Sektöründe Uluslar Arası Sermayeli Yatırımlara Düzenlenen
Teşvik Belgelerinin Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı
Bölge
2003
Marmara Bölgesi
5
İç Anadolu Bölgesi
Ege Bölgesi
4
Güneydoğu
Anadolu
Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
TOPLAM
9
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2004
6
4
-
2005
8
1
-
2006
2
-
2007
9
1
2
-
2008
10
2
1
2009
5
1
1
-
TOPLAM
45
2
14
1
10
9
1
3
12
1
14
1
8
2
1
65
2.5. Kimya Sektöründe Yatırımlarda Devlet Yardımları ve Teşvik Belgelerinin Dağılımı
14.07.2009 tarih ve 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Kararı getirilen yeni teşvik
sistemi;
A-Genel Teşvik Sistemi
B-Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki
C-Bölgesel ve Sektörel Teşvik Sistemi
olmak üzere üç ana kategoride oluşturulmuştur.
Yatırımların teşvik belgesine bağlanabilmesi için, asgari sabit yatırım tutarının I ve II nci bölgelerde 1
milyon TL, III ve IV üncü bölgelerde 500 bin TL ve finansal kiralama yatırımlarında 200 bin TL olması
gerekmektedir.
A-Genel Teşvik Sistemi: Kararname Ek-4 “Genel Teşvik Sisteminden Teşvik Edilmeyecek veya Teşviki
Belirli Şartlara Bağlı Yatırım Konuları” Listesinde yer almayan yatırım konularında yapılacak
yatırımlar “Genel Teşvik Sistemi”nin öngördüğü gümrük vergisi ve KDV istisnasından
yararlanabilecektir.
22
B-Büyük Ölçekli Yatırımlar (BÖY): Büyük ölçekli yatırımlar(BÖY) bütün bölgelerde teşvik edilecek
olup Kararnamede uluslar arası rekabet gücünü arttıracak teknoloji ve araştırma-geliştirme içeriği
yüksek yatırımlar olarak tanımlanmıştır. Bu amaçla 12 sektör belirlenmiştir. Büyük ölçekli yatırımlar,
a) Gümrük vergisi muafiyeti,
b) KDV istisnası,
c) Vergi indirimi,
ç) Sigorta primi işveren hissesi desteği,
d) Yatırım yeri tahsisi,
desteklerinden yararlanabilirler.
C-Bölgesel Destek Uygulaması: Yatırım desteklerinin uygulanması açısından 28.8.2002 tarihli ve
2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında yer alan İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması - Düzey
2 bölgeleri, sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak dört gruba ayrılmıştır.
Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar, gümrük vergisi ve KDV istisnası yanında aşağıdaki
desteklerden de yararlanabilirler.
a) I inci ve II inci bölgelerde;
1) Vergi indirimi,
2) Sigorta primi işveren hissesi desteği,
3) Yatırım yeri tahsisi,
b) III üncü ve IV üncü bölgelerde;
1) Vergi indirimi,
2) Sigorta primi işveren hissesi desteği,
3) Yatırım yeri tahsisi,
4) Faiz desteği.
2003–2009 yılları arasında kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe 304 adet yatırım teşvik
belgesi düzenlenmiş, 2.707.082.551 TL yatırım ve 12.379 istihdam öngörülmüştür.
Tablo 2.22. Kimyasal Madde Ve Ürünlerin İmalatı Sektöründe Düzenlenen Teşvik Belgelerinin Sayısının Yıllara
Göre Dağılımı
Yıl
Belge Sayısı
2003
42
2004
63
2005
82
2006
51
2007
29
2008
26
2009
11
TOPLAM
304
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Sabit Yatırım TL
552.711.776
479.968.473
615.911.953
440.187.172
202.582.930
317.511.779
98.208.468
2.707.082.551
İthal Edilecek Makine ve Teçhizat
Tutarı (1000 ABD Doları)
217.380
445.622
212.756
158.731
72.553
136.655
38.024
1.281.721
İstihdam
1.575
5.610
2.639
1.300
541
497
217
12.379
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe 2003–2009 yılları arasında düzenlenen yatırım
teşvik belgelerinden Marmara Bölgesi 131 belge ile en fazla, Doğu Anadolu Bölgesi 10 belge ile en az
belge alan bölgeler olmuştur.
23
Tablo 2.23. Kimyasal Madde Ve Ürünlerin İmalatı Sektöründe Düzenlenen Teşvik Belgelerinin Sayısının Coğrafi
Bölgelere Göre Dağılımı
Bölge
2003
Marmara Bölgesi
24
İç Anadolu Bölgesi
7
Ege Bölgesi
7
Güneydoğu
Anadolu
2
Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
2
Doğu Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
TOPLAM
42
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2004
19
13
14
3
2005
37
14
5
3
2006
18
14
11
3
2007
17
3
3
2
2008
14
4
2
-
2009
2
5
1
1
TOPLAM
131
60
43
14
4
7
3
63
12
1
10
82
4
1
51
1
2
1
29
5
1
26
2
-
30
10
16
304
11
2003–2009 yılları arasında plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe 801 adet yatırım teşvik
belgesi düzenlenmiş, 2.915.251.467 TL yatırım ve 19.687 istihdam öngörülmüştür.
Tablo 2.24. Plastik Ve Kauçuk Ürünleri İmalatı Sektöründe Düzenlenen Teşvik Belgelerinin Sayısının Yıllara
Göre Dağılımı
Yıl
Belge Sayısı
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
TOPLAM
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Sabit Yatırım
(TL)
137
150
153
109
94
118
40
801
487.604.375
477.229.773
497.200.153
447.000.100
456.655.842
412.195.553
137.365.671
2.915.251.467
İthal Edilecek Makine ve
Teçhizat Tutarı
(1000 ABD Doları)
230.699
242.830
248.575
227.637
243.846
194.132
54.707
1.442.426
İstihdam
4.112
3.636
4.197
2.887
2.014
2.186
655
19.687
Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe 2003–2009 yılları arasında düzenlenen yatırım teşvik
belgelerinden Marmara Bölgesi 309 belge ile en fazla, Doğu Anadolu Bölgesi 30 belge ile en az belge
alan bölgeler olmuştur.
Tablo 2.25. Plastik Ve Kauçuk Ürünleri İmalatı Sektöründe Düzenlenen Teşvik Belgelerinin Sayısının Coğrafi
Bölgelere Göre Dağılımı
Bölge
2003
Marmara Bölgesi
59
İç Anadolu Bölgesi
25
Ege Bölgesi
32
Güneydoğu
Anadolu
5
Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
6
Doğu Anadolu Bölgesi
7
Karadeniz Bölgesi
3
TOPLAM
137
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2004
62
25
29
13
2005
52
36
21
10
2006
33
30
19
5
2007
35
22
24
8
2008
55
15
12
7
2009
13
7
4
3
TOPLAM
309
160
141
51
8
2
11
150
21
3
10
153
11
4
7
109
2
1
2
94
12
11
6
118
9
2
2
40
69
30
41
801
24
2.6. Patent
2000–2008 yılları arasında Türk patent Enstitüsü tarafından Kimya sektörüne yönelik olarak 13.961
adet patent verilmiştir. Bu patentlerin 2.184’ünü yerli, 11.777’sini yabancı firmalar almıştır. Son 3
yılda en fazla patent 3.223 ile eczacılık ürünleri imalatında alınmıştır.
Tablo 2.26. Patent Verilerinin NACE Sınıflamasına Göre Dağılımı
Yerli
52
Ana
kimyasal
maddelerin imalatı
Pestisit (haşarat ilacı)
5
ve
diğer
ziraikimyasal
ürünlerin
imalatı
Boya, vernik benzeri
7
kaplayıcı maddeler ile
matbaa mürekkebi ve
macun imalatı
Eczacılık ürünlerinin,
35
tıbbi
kimyasal
maddelerin
ve
botanik ürünlerinin
imalatı
Sabun ve deterjan,
6
temizlik ve cilalama
maddeleri; parfüm;
kozmetik ve tuvalet
malzemeleri imalatı
Diğer
kimyasal
7
ürünlerin imalatı
Suni elyaf imalatı
1
Plastik ve kauçuk
222
ürünleri imalatı
TOPLAM
335
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
2006
Yabancı
358
Yerli
51
2007
Yabancı
348
Yerli
72
2008
Yabancı
401
TOPLAM
1282
57
3
59
2
58
184
6
1
0
0
2
16
899
40
1056
67
1126
3223
46
8
65
3
53
181
27
26
29
12
36
137
12
282
2
232
18
243
3
314
15
259
51
1552
1687
363
1818
473
1950
6626
2.7. AR-GE
2008 yılı AR-GE Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve
ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı
olarak Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi AR-GE Harcaması 2008 yılında 6.893 milyon TL olarak
hesaplanmıştır. Bu harcamanın 3.048.503.098 TL’ni ticari kesim, 823.650.071 TL’ni kamu kesimi
yapmıştır. Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi AR-GE harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki
payı ‰ 7,3’tür.
2008 yılında kimyasal madde ve ürünleri sektöründe 169.581.314 TL’lik, plastik ve kauçuk ürünleri
sektöründe 47.682.629 TL olmak üzere toplam 217.263.934 TL’lik harcama yapılmıştır. Türkiye’de
kimya sektörüne yapılan AR-GE harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı ‰
0,2’dir.
25
Tablo 2.27. Kimya Sektöründe AR-GE Harcaması (TL)
( EFİS Rev. 1.1)
Cari Harcamalar
Personel
Diğer Cari
2005 (23-24-25)
35 910 342
49 726 897
Yatırım Harcamaları
Makine
Sabit Tesis
Teçhizat
36 720 337
4 209 116
TOPLAM
126 566 693
2006 (23-24-25)
50 010 595
61 725 944
20 052 491
1 750 281
133 539 310
2007 (23-24)
55 936 140
57 428 901
40 922 801
7 619 619
161 907 461
2007 (25)
17 630 111
15 925 751
5 384 030
949 580
39 889 472
2008 (24)
57 884 201
65 429 628
27 954 826
18 312 658
169 581 314
2008 (25)
18 850 135
18 725 461
9 353 725
753 299
47 682 620
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir. (23-24-25): Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer
yakıtlar- Kimyasal madde ve ürünler-Plastik ve kauçuk ürünleri.
2008 yılında yapılan 217.263.934 TL’lik AR-GE harcamasının 206.239.906 TL’lik bölümünü ticari kesim
kendi öz kaynaklarından karşılamıştır.
Tablo 2.28 Kimya Sektöründe AR-GE Harcaması Finans Kaynağı (TL)
Yıllar
Ticari
Kamu
Yüksek
Öğretim
Öz kaynak
Diğer
2005
(23-24-25)
120 660 493
938 973
2006
(23-24-25)
128 232 053
635 558
2007
(23-24)
154 729 129
156 000
2007
(25)
38 360 651
250 000
2008
(24)
161 593 818
130 694
2008
(25)
44 646 088
32 390
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
Diğer
Yurt Dışı
Yurt Dışı
3 874 450
0
690 570
402 207
3 360 939
0
1 070 967
239 793
5 525 268
0
665 786
831 278
1 278 821
0
0
0
7 486 591
118 940
0
251 271
2 940 142
0
64 000
0
2008 yılında kimyasal madde ve ürünlerin imalatı sektöründe 1611, plastik ve kauçuk ürünleri
sektöründe ise 722 personel AR-GE konusunda faaliyet göstermiştir.
Tablo 2.29. Kimya Sektöründe AR-GE İnsan Gücü
Araştırmacı
2005 (23-24-25)
855
2006 (23-24-25)
788
2007 (23-24)
996
2007 (25)
275
2008 (24)
909
2008 (25)
336
Kaynak: TUİK verilerinden derlenmiştir.
Teknisyen ve
Eşdeğeri
551
555
466
377
478
257
Diğer Destek
Personeli
274
170
170
173
224
129
Toplam
1680
1513
1632
825
1611
722
26
2.8. Rekabet Gücü Açısından Uluslararası Karşılaştırma
Kimya sektörü hammadde konusunda büyük bir oranda dışa bağımlıdır. Bu bağımlılığı azaltacak
yönde temel kimyasallara yönelik yatırımlar yapılmalıdır. Ülkedeki hammadde potansiyeli
kullanılarak, rekabet gücünü artıracak, teknoloji ve AR-GE içeriği yüksek büyük ölçekli ve katma
değeri yüksek yatırımlar teşvik edilmelidir. Yatırımların önünü açmak için bürokratik işlemler
azaltılmalı ve hızlandırılmalıdır. Lojistik açıdan uygun alanlar tespit edilmeli, sektörün bu bölgelerde
kümelenmesi teşvik edilmelidir.
Dünya kimya sanayinde önceki yıllarda süren Avrupa Birliği hakimiyeti son yıllarda Uzak Doğu ve
Asya’ya geçmiş bulunmaktadır. 2007 yılında Dünyadaki toplam kimyasal madde satışı 1820 milyar
Euro olmuştur. Bu satışın 690 milyar Euro’luk bölümü Asya ülkeleri, 537 milyar Euro’luk bölümünü
AB ülkeleri, 405 milyar Euro’luk bölümünü Nafta ülkeleri, 90 milyar Euro’luk bölümünü Latin
Amerika ülkeleri, 63 milyar Euro’luk bölümünü Diğer Avrupa ülkeleri ve 35 milyar Euro’luk
bölümünü ise diğer ülkeler gerçekleştirmiştir.
Dünyadaki kimyasal madde dış ticaretinin coğrafi dağılımına bakıldığı zaman halen AB’nin en büyük
dış ticaret hacmine sahip olduğu görülmektedir. Dünya kimya ihracatının %54’ünü gerçekleştiren AB,
Dünya kimya ithalatının da %46,9’nu yapmaktadır. Asya ülkeleri ihracatın % 23,8’ini, ithalatın ise
%23,8’ni, NAFTA ülkeleri ihracatın %13,5’ini, ithalatın %15,3’nü, Diğer Avrupa ülkeleri ihracatın
%5,9’unu, ithalatın ise %6,6’sını yapmaktadır.
Kimya sanayinin yapmış olduğu satışlara ülkelerde kişi başına düşen satış açısından bakılacak olursa,
Türkiye’nin AB ülkelerinin çok gerisinde olduğu görülür. AB ülkeleri içinde en çarpıcı örnek
İrlanda’dır.
Tablo 2.30. AB’deki Ülkelerde Ve Türkiye’de Kişi Başına Yapılan Kimyasal Madde Satışı
Ülke
Milyar
Euro
Almanya
147
Toplam AB
içindeki
payı (%)
0,240
Fransa
92
0,150
62.518.571
1.470,76
İtalya
77
0,125
58.462.375
1.310,67
İngiltere
58
0,094
60.059.900
959,41
İspanya
44
0,071
43.038.035
1.011,27
Hollanda
37
0,060
16.305.526
2.255,68
Belçika
39
0,064
10.445.852
3.755,75
İrlanda
34
0,056
4.109.173
8.353,99
Polonya
10
0,017
38.173.835
272,99
Avusturya
8
0,013
8.206.524
971,06
Danimarka
8
0,013
5.411.405
1.472,63
Finlandiya
7
0,011
5.236.611
1.287,66
Macaristan
6
0,010
10.097.549
607,08
Çek Cum.
6
0,009
10.220.577
539,79
71.611.001
195,50
Türkiye
14
Kaynak : CEFIC ve Eurostat
Nüfus
Kişi Başı Euro
82.500.849
1.783,25
27
2.9. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkileri
Şekil 2.3. Kimya Sanayinin Diğer Sektörlerle İlişkisi
Kimya sanayi, plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara kadar birçok alanda sağladığı nihai ürünlerin
yanı sıra, pek çok sektöre de ara mal ve hammadde temin eden bir sanayi dalı olarak, ekonomide
önemli bir role sahiptir. Sektör hayat standardımızı arttıran, hastalıklara karşı korunmamızı ve tedavi
edilmemizi sağlayan, temizlik ve hijyen konularında katkıda bulunan, giyinme ve beslenmede
insanlığın ihtiyacını karşılayan bir sanayi dalıdır.
Kimya sanayi; tarım ilaçları, sentetik gübreler, veteriner ilaçları, sentetik elyaflar, sabun, deterjan,
temizleyiciler, plastik ham maddeleri, beşeri ilaç sanayi, kozmetik sanayi, boya, yardımcı maddeler,
deri, tekstil, inşaat (boru, levha, kapı, pencere vb.) yapıştırıcı, derz, dolgu maddeleri, izolasyon
malzemeleri, fotoğraf malzemeleri, barut ve patlayıcılar gibi birçok sanayi alanına nihai ve ara ürün
sağlamaktadır.
Tablo 2.31. Kimya Sanayi Üretiminin Doğrudan İlişkili Olduğu Sektörler Arasındaki Göreceli Paylaşım
İlgili Sanayi Dalı
Tekstil ve giyim
Elektrikli eşya
Metal-maden, makine ve elektrik mühendisliği
Kimya Sanayi Üretiminin % si
6,3
3,9
9
Madeni ürünler
2,5
İnşaat
5,4
Otomotiv
5,3
Kağıt ve baskı ürünleri
4,5
Nihai tüketim (doğrudan tüketiciye)
30,3
Hizmetler ve idari faaliyetler
16,4
Diğer
16,4
Kaynak: CEFIC (European Chemistry Industry Council)
28
3. REACH SİSTEMİ VE KİMYA SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
Avrupa Birliği Kimyasallar Politikasını teşkil eden 1907/2006 sayılı REACH Tüzüğü (Registration,
Evaluation and Authorisation of Chemicals / Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi ve İzni) 1 Haziran
2007’de yürürlüğe girmiştir. Söz konusu tüzüğe göre, AB+AEA (İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn)
ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda 1 ton veya daha fazla miktarda kimyasal madde üreten veya
ithal eden firmaların söz konusu kimyasal maddeleri AB örgütlenmesi içerisinde yer alan Avrupa
Kimyasallar Ajansı (AKA) yönetimindeki merkezi bir veri tabanına kaydettirmesi zorunludur. REACH
Tüzüğü’nde kayıt yükümlülüğü, ürünün madde, müstahzar ve eşya olarak değerlendirilmesine bağlı
olarak değişmektedir. Ayrıca AB’deki firmalar tüzük kapsamında kayıt yükümlülüğünün yanı sıra izin
ve kısıtlama süreçlerindeki gelişmeleri de takip etmek zorundadır.
Tüzüğün tüm uygulamalarından AB’deki üretici veya ithalatçılar sorumlu olsalar da, bu
yükümlülüklerin AB dışından mal tedarik edilen firmalarla paylaşılmak zorunda olunması nedeniyle
AB dışındaki pazarların da REACH’ ten etkilenmesine neden olmaktadır.
3.1. REACH Sisteminde Başvuru Süreci
REACH sistemi, AB’de üretilen ve AB’ne ithal edilen kimyasalları düzenlemektedir. AB tarafından bu
süreçte sadece AB’de yerleşik gerçek/tüzel kişiler muhatap kabul edilmekte olup, AB dışı üreticiler
(non-EU manufacturer) doğrudan muhatap kabul edilmemektedir. Türkiye’deki üretici/ihracatçı
firmalar REACH sistemine göre ‘‘AB dışı üretici” (non-EU manufacturer) kategorisindedir. Bu kategori
çerçevesinde firmalarımızın yükümlülüklerini yerine getirirken farklı alternatifleri mevcuttur.
Birinci alternatif, AB’ne yerleşik bir ithalatçı, Türkiye’den aldığı (ithalatını yaptığı) kimyasal
maddeleri bizzat kendisi REACH sistemine kaydettirecektir.
İkincisi, Türk üretici/ihracatçılarının tek temsilci (only representative) atamalarıdır. Tek temsilci,
AB’de yerleşik bir gerçek veya tüzel kişi olabilir. Tek temsilci AKA’ nın ve sistem içerisinde yer alan
diğer AB kurumlarının tek muhatabı konumundadır. Tek temsilci tarafından ihraç edilmek istenen
maddeler AKA’ ya kaydettirilecek ve REACH kapsamında tek sorumlu olacaktır.
Üçüncüsü, Türk üretici/ihracatçısı tarafından AB’ne ihraç edilen kimyasal veya karışımlarında
kullanılan (kayıt kapsamına giren) kimyasal maddeleri AB’deki firmalardan ithal edilmiş olabilir. Bu
durumda, ancak kullanılan maddenin kimyasal yapısında bir değişme olmaması koşulu ile kayıttan
muafiyet sağlanabilir. Türk firmaları tarafından AB’den ithal edilen maddelerin ön kayıtlı ya da
kayıtlı olduğunun takip edilmesi önem arz etmektedir.
Dördüncü alternatif, AB’ne ihracat yapacak firmalar tarafından, hammadde tedarikçilerinin
maddelerinin ön-kaydını yaptırmış ve ileride kayıt işleminin yapılacağı garantisini veren firmalar
arasından seçilmesidir. Bu durumda AB’ne karışım (müstahzar) ihraç eden firma tarafından,
tedarikçi firmadan temin edilen kimyasalların tonajlarını da kapsayan ön-kayıt numarası istenmeli
ve bu maddelerin kayıtlarının yapılacağına dair yazılı bilginin tedarikçi firması tarafından atanmış
tek temsilciden alınması gerekmekte olup, aksi halde AB’ne ihracatı riske girebilecektir.
29
3.2. Ön-Kayıt Süreci ve Sonrası
REACH düzenlemesinin ilk fiili uygulaması 1 Haziran 2008 tarihinde başlayıp 1 Aralık 2008 tarihinde
biten “ön kayıt” süreci idi. EINECS (Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanteri) listesinde yer
alan kimyasal maddelerin (phase-in, faz-içi maddeleri) ön kaydını yaptıran firmalar, maddenin tonaj
aralığına ve tehlike özelliğine bağlı olarak (1.000 ton üstü için 30 Kasım 2010, 100-1000 Ton arası 31
Mayıs 2013 ve 1-100 ton arası 31 Mayıs 2018 ) on yıllık bir kayıt sürecinden faydalanabileceklerdir.
Ön-kayıt sürecini kaçıran firmalarımız, belirli şartları (Madde 28-(6)) sağlamaları durumunda
gecikmiş ön-kayıt sürecinden faydalanabilirler. Geç ön-kayıttan faydalanma koşullarını sağlayan
firmaların en geç 6 ay içinde ve ilgili son kayıt başvuru tarihinden en az 12 ay önce geç ön-kayıt
yaptırmaları gerekmektedir.
Ön-kayıt sürecinin tamamlanmasından sonra Kayıt, Değerlendirme, İzin ve Kısıtlama süreçleri
bulunmaktadır.
30
Şekil 2.4. REACH Uygulama Takvimi
31
4. DURUM ANALİZİ
4.1. GZFT Analizi
Türkiye kimya sektörüne ilişkin GZFT Analizi, sektörün sahip olduğu güçlü yönlerini tespit etmek,
fırsatlardan en üst düzeyde yararlanmak, sektörün zayıf yönlerini tespit ederek iyileştirmek,
tehditlerin etkisini en aza indirecek şekilde gerekli önlemleri almak ve bu doğrultuda yeni stratejiler
geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur.
GÜÇLÜ YÖNLER
ZAYIF YÖNLER
1.
Genç nüfusun fazla olması.
2.
Girişimcilik
potansiyelinin
yüksek olması.
3.
Dinamik iş gücü.
4.
Özel sektörün itici gücü.
5.
İç piyasada geniş bir tüketim
alanının bulunması.
6.
Ürün
çeşitliliğinin
olması,
1.
AR-GE ve yenilikçilik,
a.
Faaliyetlerin yetersiz olması,
b. AR-GE ye yapılan yatırımların eksik olması.
7.
2.
a.
AB
yakınlık,
c.
fazla
3.
pazarına
8.
9.
Deniz
ulaşım
imkanlarının
bulunması.
gücünün
c.
11. Alternatif
kaynaklarından
enerji
Kamu Sektörü,
arasında işbirliği ve koordinasyonun zayıf olması.
4.
Üretim maliyetleri yüksek,
a.
Enerji,
b. Su,
c.
Hammadde,
Maliyetlerinin yüksek olması sebebiyle sektörün
üretim maliyetlerinin yüksek olması.
yüksek
10. Potansiyel
yeraltı
zenginliklerinin bulunması.
Sanayi,
b. Üniversite,
Rekabete açık ve güçlenen bir
sanayi
yapısına
sahip
olunması.
Yaratıcılık
olması.
Desteklerin yetersiz olması.
İş birliği ve koordinasyon,
a.
b. Petrol üreticilerine
yakınlık,
c.
İstenilen düzeyde olmaması,
b. Bürokratik işlemlerin fazla olması,
Lojistik olarak,
a.
Yatırım ortamı,
5.
İnsan kaynakları,
a.
İnsan gücünün yeterli donanıma sahip olmaması,
b. Nitelikli iş gücünün eksik olması,
32
c.
yararlanabileceğimiz
temel
iklim yapısının mevcut olması.
Etkin eğitim gücünün sanayiye uygun olmaması,
d. Ucuz iş gücü olmasına rağmen, verimli iş gücünün
eksik olması.
6.
Kayıt dışı ekonomi,
a.
%45 civarında,
b. Yerel yönetim, sektörel sivil toplum ve kamu
arasında koordinasyonun yetersiz olması
c.
Sahte ürünler sebebiyle haksız rekabet yaşanması,
d. Piyasa gözetim ve denetiminin etkin olarak
yapılmaması,
e.
7.
Alt yapının yetersiz olması.
Üretim yapısı,
a.
İleri teknolojiye dayalı sanayi kapasitesinin sınırlı
olması,
b. Yerli
hammaddenin
yeterli
ölçüde
değerlendirilmemesi, doğal kaynakların işlenerek
değerlendirilmesinin yetersiz olması,
c.
İthalata dayalı üretim nedeniyle sektörün ithalata
dayalı durumda olması,
d. Üretimde verimliliğin artırılmasına
politikaların yetersiz olması,
e.
8.
yönelik
Sektörün gelişimine yön verecek sivil toplum
örgütlenmesinin yetersiz olması.
KOBİ’lerde eğitim eksikliği,
a.
Dünya gelişmelerinin takip edilememesi,
b. Ürün kalitelerinin düşük olması,
c.
FIRSATLAR
Desteklerin yetersiz olması.
TEHDİTLER
1.
Kimya
sanayi
stratejisi
envanterinin yapılması.
ve
2.
Katma değeri yüksek kimyasallar
üretiminin planlanması.
1.
Eğitim eksikliği.
2.
Yabancı sermayenin yerli üretim yerine ithal tercihi ve
yatırımların hizmet sektörüne yapılması.
33
3.
4.
5.
6.
Yerli hammadde üretimi ve doğal
kaynak işlenmesinin yapılabilmesi.
Denetleme yolu ile kayıt dışılığın
azaltılması.
Teknoloji ve yenilikçilik alanlarında
ortak
hareket
edilmesi
(Kümelenme).
3.
Kayıt dışı ekonominin artması.
4.
Güvene dayalı etkin katılımların sağlanamaması ve iş
birliği ortamının oluşturulamaması.
5.
Kurumlar arası işbirliği ve gerekli veri paylaşımının
sağlanamaması.
6.
Yeni AB Kimyasallar Direktifi REACH kapsamında
ihracatta karşılaşılacak sorunlar.
Öncelikli yatırım alanlarının tespiti
edilebilmesi.
Bu analiz, kimya sektörünü temsil eden özel sektör kuruluşları, kamu kuruluşları ve üniversite
temsilcilerinin katılımı ile yapılan I. ve II. Kimya Sektörü Stratejik Plan Toplantıları sonucu ortaya
konan tespitlerin derlenmesi sonucunda elde edilmiştir.
4.2. Öncelikli Sorun Alanları
Stratejinin hazırlanmasında paydaşlarla birlikte mevcut durum esas alınarak GZFT analizi yapılmış
olup, buradan sektörün problemlerine ulaşılmış ve söz konusu problemler kullanılarak sektörün
öncelikli sorun alanları tespit edilmiştir. Sektöre ilişkin öncelikli sorun alanları aşağıda gösterilmiştir.
ZAYIF YÖNLER – TEHDİTLER
SORUN ALANLARI
Üretimde verimliliğin artırılmasına yönelik politikaların
yetersiz olması
Sektörün gelişimine yön verecek
örgütlenmesinin yetersiz olması
sivil
Sektörün geleceğine yönelik politika yetersizliği
toplum
Enerji, su ve hammadde fiyatlarının yüksek olması
nedeniyle, ürün maliyetlerinin yüksek olması
Yatırım ve üretime yeterli önem verilmemesi
Yatırım ortamının istenilen düzeyde olmaması
Yatırım ortamı ile ilgili bürokratik işlemlerin fazla
olması
Yatırım ortamı ile ilgili desteklerin yeterli olmaması
İleri teknolojiye dayalı sanayi kapasitesinin
olması
sınırlı
Yerel yönetim, sektörel sivil toplum ve kamu arasında
koordinasyonun yetersiz olması
34
AR-GE faaliyetlerin yetersiz olması
AR-GE ve yenilikçilik alt yapısının yetersizliği
AR-GE’ ye yapılan yatırımların yetersiz olması
İnsan gücünün yeterli donanıma sahip olmaması
İnsan kaynakları ve eğitim yetersizliği
Nitelikli iş gücünün eksik olması
Etkin eğitim gücünün sanayiye uygun olmaması
Ucuz iş gücü olmasına rağmen, verimli iş gücünün eksik
olması
Kamu, üniversite ve sanayi arasında
koordinasyonun zayıf olması
işbirliği ve
İşbirliği ve koordinasyon eksikliği
Güvene dayalı etkin katılımların sağlanamaması ve İş
birliği ortamının oluşturulamaması
Kurumlar arası işbirliği ve gerekli veri paylaşımının
sağlanamaması
Türkiye’nin AB üyesi ülke olmamasına rağmen yeni
AB Kimyasallar Direktifi REACH kapsamında ihracatta
karşılaşılacak sorunlar
Pazarlama ve tanıtım eksikliği
İthalata dayalı üretim nedeniyle sektörün ithalata
dayalı durumda olması
35
5. VİZYON, GENEL AMAÇ, HEDEFLER ve EYLEMLER
Kimya sektörüne ilişkin sorun alanları ve hedeflerinin belirlenmesinde, mevcut durum ve GZFT
analizinden elde edilen tespitler ve orta vadeli ihtiyaçlar kullanılmıştır. Öncelikli sorun alanlarından
hareketle, sektöre ilişkin vizyon ve genel amaç belirlenmiştir. Bu vizyona ve genel amaca yönelik
olarak altı hedef tespit edilmiştir.
5.1. Vizyon
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı’nda Bakanlığın vizyonu “Girişimciliğe,
yenilikçiliğe ve yüksek katma değerli teknoloji üretimine dayalı ekonomik yapısıyla,
Avrasya’nın mal ve hizmet üretim üssü haline gelen ve dünyanın en gelişmiş on ülkesi içinde
yer alan bir Türkiye’nin oluşumunda öncü olmak” şeklinde belirlenmiştir. Bu vizyona ulaşmaya
yönelik amaçlardan biri de “Türkiye’nin küresel rekabet edebilirliğinin en üst seviyeye çıkarılmasına
ve sanayi ve ticaret alanlarında yapısal dönüşümün sağlanmasına yönelik olarak, ulusal politikalar
doğrultusunda, kamu kuruluşları, üniversiteler ve özel sektörle işbirliği içinde politikalar ve strateji
oluşturmak, uygulanmasını sağlamak, izlemek ve değerlendirmektir.”
Bu çerçevede, özel sektör STK’lar, üniversiteler ve kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin
katılımıyla yapılan kimya sektörüne yönelik stratejik planın hazırlanması toplantılarında, Türkiye
Sanayi Stratejisinin “Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak”
vizyon da dikkate alınarak Kimya sektörünün uzun dönemli vizyonu, “Katma değeri yüksek
ürünler üreterek, Türkiye’yi yatırım üssü haline getirmek” şeklinde belirlenmiştir.
5.2. Genel Amaç, Hedefler ve Eylemler
Plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara kadar birçok alanda sağladığı nihai ürünlerin yanı sıra, pek çok
sektöre de ara mal ve hammadde temin eden bir sanayi dalı olarak, ekonomide önemli bir role sahip
olan kimya sektörü için, bölgesinde “Katma değeri yüksek ürünler üreterek, Türkiye’yi yatırım
üssü haline getirmek” vizyonu çerçevesinde, 2011–2015 yıllarını kapsayan Türkiye Kimya Sektörü
Stratejisi Belgesinin genel amacı ise “Yüksek katma değerli, çevreye ve insan sağlığına duyarlı
süreç ve ürünlerle, kimya sektöründe sürdürülebilir ve rekabetçi bir şekilde dış ticaret dengesini
ülke lehine geliştirerek dünyada söz sahibi bir konuma gelmek ” şeklinde belirlenmiştir.
Bu genel amacı gerçekleştirmek üzere, kimya sektörünün öncelikli sorun alanlarından da yola çıkılarak:

Kimya sektöründe, katma değeri yüksek, insan ve çevre sağlığına duyarlı ürünlerin
üretim ve ihracatını geliştirecek politikalar oluşturulması.

Yüksek katma değerli üretim yapısına geçilerek ara girdi ithalatının azaltılması.

Kimya sektörünün genel amacına uygun Ulusal AR-GE politikaları oluşturularak, ARGE bilincini artıracak uygulamaların hayata geçirilmesi.

Kimya sektöründe; nitelikli, eğitimli, teknoloji ve kalite bilincini özümsemiş her
kademede insan yetiştirilmesi.
36

Güvene dayalı, paydaşların etkin katılımının
yönelebilecek işbirliği ortamı oluşturulması.
sağlandığı,
ortak
hedeflere

Türkiye’de üretilen yerli ürünlere yönelik talep yaratılarak, dış ticaret dengesinin ülke
lehine dönüştürülmesi.
Şeklinde altı hedef tespit edilmiştir. Tespit edilen altı hedefe ulaşmak için 37 eylemin hayata
geçirilmesi planlanmaktadır.
1. Kimya sektöründe, katma değeri yüksek, insan ve çevre sağlığına duyarlı ürünlerin
üretim ve ihracatını geliştirecek politikalar oluşturulması.
Ülkemizde kimya sektörü ithalata bağımlı bir sektördür. Sektöre yatırım yapılmaması ve
kimyasalların talep artış hızının dünya ortalamasının üzerinde olması, Türkiye kimyasal madde
ithalatının sürekli artmasına neden olmaktadır. Kimya sektörü, birçok sanayi dalına girdi sağlayan
öncü sektör olma özelliğinden dolayı, Türkiye ekonomisinin geleceği açısından önem taşımaktadır.
Böylesine önemli olan sektör hammadde ve teknoloji açından dışa bağımlıdır. Kimya sektörünün
dışa bağımlılığının azaltılması ve uluslar arası rekabet gücünün artırılması için; dış ticaret stratejisinin
belirlenmesi, teknoloji ve AR-GE içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımların desteklenmesi, özellikle
katma değeri yüksek ürünlerin öncelik sırasının belirlenmesi ve üretilmesi gerekmektedir.
Kimya sektörü tarafından üretilen ürünlerin %30’u doğrudan tüketiciye ulaşırken %70’i ise diğer
sektörlerde ara mal veya hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu özelliği nedeniyle hem yaşamımızın
hem de diğer sektörlerin vazgeçemeyeceği önemli bir sanayi dalıdır. Böylesine önemli olan sektörün
acil çözüm bekleyen sorunlarına çözüm bulacak, onu dünyada söz sahibi yapacak sinerjiyi yaratacak,
üniversiteler, kamu kuruluşları ve özel sektör arasında iletişimi sağlayacak, sektörün vizyonunu
belirleyecek, gelişmesine katkı sağlayacak projeleri gerçekleştirecek ve sektörün öneminin
algılanmasını sağlayacak faaliyetlerde bulunacak bir kurulun acilen oluşturulması gerekmektedir.
Bu hedefe ulaşmak üzere;
1.1.
Üretimde verimliliğin arttırılması ve çevrenin korunmasını sağlamak üzere
kümelenme faaliyetleri geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır.
1.2.
Kimya sektöründe katma değeri yüksek ürünler üretiminin özendirilerek, sektör
ihracatının ithalatını karşılama oranı yükseltilecektir.
1.3.
Kimya sektörünün uluslararası rekabet gücünün arttırılmasını teminen, şirket
birleşmeleri ve satın almalarını özendirecek mekanizmaların geliştirilmesi, sanayisanayi işbirliğinin geliştirilerek sanayi kuruluşlarının birleşerek kapasite artırımları
sağlanacaktır.
1.4.
Kimya Sektörü Geliştirme Kurulu (KSGK) oluşturulacaktır.
1.5.
Mevcut en iyi teknikler (BAT)
kullanılarak sanayi sektöründe emisyon
azaltımı/sınırlandırılması ile iklim dostu teknolojiler geliştirilecektir.
37
2. Yüksek katma değerli üretim yapısına geçilerek ara girdi ithalatının azaltılması.
Kimya sektöründeki firmalar yatırım yapacak yer konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Bilindiği gibi
sektör tarafından üretilen birçok kimyasal madde, çevre ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etki
göstermekte ve bu tür kimyasallar tehlikeli kimyasallar olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle kimya
sektöründe yapılacak yatırımlar çevre kirliliği ile özdeş tutulduğu için yatırım konusunda ciddi
sorunlar yaşanmaktadır. Ancak organize sanayi bölgelerinde, bilhassa ihtisas organize sanayi
bölgelerinde bu tür sorunlar en asgari seviyede yaşanmaktadır. Bu nedenle sektörün gelişmesi
açısından ihtisas organize sanayi bölgelerinde yapılacak yatırımlar çok önemlidir.
İşletmelerin rekabet gücünün artırılmasında başarılı bir yöntem olarak kümelenme yaklaşımı son
yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır. İhtisas organize sanayi bölgelerinin yatırıma açılması ve sektörel
kümelenme modelinin desteklenmesi durumunda, sektörün çevre sorununun çözümlenmesi
yanında, rekabetçi şartlarda yatırım yeri de sağlanmış olacaktır.
Kimya sanayinin gelişimini ve lokomotif sektör özelliğini sürdürebilmesi için mutlaka yatırım yapması
gerekmektedir. Hammadde açısından dışa bağımlı olan sektörde yapılacak yatırımlarda ölçek
ekonomisi öne çıkmaktadır. Üretim ölçeği artıkça birim maliyet azalmaktadır. Sermaye yoğun bir
sektör olan kimya sanayinde yabancı sermaye olmadan, büyük ölçekli yatırımları gerçekleştirmek de
mümkün görülmemektedir.
Hammadde kaynaklarına, pazarlara ve limanlara yakın kimya organize sanayi bölgelerinin artması,
kimya sanayinde yerli ve yabancı sermaye yatırımlarının artmasında önemli bir unsur olarak
görülmektedir. AR-GE faaliyetlerinde bulunabilecek, katma değeri yüksek üretim yapabilecek büyük
ölçekli yatırımlar ile ihtisas organize sanayi bölgelerine yapılacak yatırımlar desteklenmelidir.
Bu hedefe ulaşmak üzere;
2.1.
Petrokimya konusunda uluslararası aktör olan; İran, Suudi Arabistan, Rusya gibi
ülkelerle ilişkiler kurularak Türkiye’nin yatırım ortamı anlatılacaktır. Ayrıca sermaye
konusunda Doğrudan Yabancı Yatırımın (DYY) özendirilmesi, yatırım indirimi,
kademeli vergi indirimi ve Yatırım Ajansının etkin kullanımı gerçekleştirilecektir.
2.2.
Biyoyakıtlar yaygınlaştırılacak ve kamu kurumlarınca teşvik edilecektir.
2.3.
Özel ve katma değeri yüksek kimyasalların üretilmesi teşvik edilerek, mühendislik
plastikleri, kompozitler, teknik seramikler, ilaç etken maddeleri, beşeri, veteriner ve
tarım ilaçlarının yerli olarak üretilmesi sağlanacaktır. petrokimyasallar konusunda
öncelikli yatırım alanları belirlenecektir.
2.4.
Ülkemizdeki mevcut
geliştirilecektir.
2.5.
Kimya özel ihtisas organize sanayi bölgelerinin kıyı şeridinde; limanlara, denizkarayolu-demiryolu entegre ulaştırma sistemini sağlayacak şekilde kurulacaktır.
2.6.
Aliağa, Ceyhan -Yumurtalık, Bandırma, Filyos, Samsun gibi yerleşim yerlerinde, özel
sektörün işbirliği içerisinde, özellikle petrokimya, sıvı kimyasal depolama ve enerji
sektörlerinde yapacağı yatırımlar özendirilecek ve desteklenecektir.
2.7.
REACH uygulamalarının Kimya Sanayinde yaratacağı fırsatlar araştırılacaktır.
mineral
ve
filizlere
dayalı
inorganik
kimya
sanayi
38
3.
Kimya sektörünün genel amacına uygun Ulusal AR-GE politikaları oluşturularak, ARGE bilincini artıracak uygulamaların hayata geçirilmesi.
Türkiye bilimsel ve teknik makale sayıları ve patent uygulanmalarında yeterli olmasına karşın, nüfus
başına düşen AR-GE araştırmacı sayısı ve üniversite-firma işbirliği alanlarında yetersizdir. Ayrıca
inovasyon kapasitesinin önemli bir belirleyicisi olan AR-GE faaliyetlerine yapılan yatırımlar açısından
da Türkiye istenen düzeyde bulunmamaktadır. Bununla birlikte yenilikçi firmaların oluşum ve
gelişimini destekleyen özel teşvik mekanizmaları çok yetersizdir. Bu sorunları göz önüne alarak
Türkiye’de KOBİ’lerin gelişimi ve inovasyon geliştirilmesine yönelik ekonomik ve siyasal istikrarın
sürdürülmesi, ulusal bilişim altyapı koşullarının iyileştirilmesi, mali kaynakların ve dağıtım
kanallarının güçlendirilmesi, tedarik zincirlerinin güçlendirilmesi ve yerel/bölgesel inovasyon
politikaları geliştirilmesi gerekmektedir.
Ülkemiz kimya sanayinin, çevreye zarar vermeyen, katma değeri yüksek ürünlerin üretimi için kendi
teknolojisini oluşturan ve geliştiren, rekabet gücü olan bir yapıya kavuşturulabilmesi için öncelikli
eylem AR-GE çalışmalarıdır. Bunun için, devletin AR-GE politikasının geliştirilmesini ve sanayici de
AR-GE kültürünün oluşmasını sağlamak amacıyla, AR-GE çalışmalarında gerekli ve önemli bir unsur
olan üniversite, sanayi işbirliği çalışmalarında devlet desteğinin artırılması, önem arz etmektedir.
Sanayiye yönelik AR-GE çalışmalarının başlangıç yeri üniversiteler olmalıdır. Bu, sanayi için AR-GE
yeteneğine sahip personelin yetiştirilmesinde en önemli adımdır. Kurum ve kuruluşlardaki AR-GE
personelinin uzmanlaşmaları ve uzmanlıklarını geliştirmeleri için stratejiler belirlenmelidir. AR-GE
odaklı meslek içi eğitime (kurs, eğitim, sınav, kongre, çalıştay, vb.) ayrılan zaman ve yapılan
harcamalar artırılmalı, uzmanlık kariyer planlaması konusunda hedefler belirlenip bu hedefe uygun
stratejiler geliştirilmelidir.
Sanayide şirketlerin bilgi birikimleri, yeni ve özellikli ürünlerin geliştirilmesi konusunda yeterli
olamamaktadır. Bunun için sanayi-üniversite işbirlikleri artırılmalı. Sanayi kuruluşlarında AR-GE
kurulları oluşturulmalı bunlarında üniversitelerden daimi üyeleri olmalıdır.
Bu hedefe ulaşmak üzere;
3.1.
Üniversitelerde yürütülen bilimsel çalışmaların kimya sektörünün ihtiyaç duyduğu
AR-GE ve inovasyon faaliyetlerine yönelik olması ve bu bilincin gerek sanayi gerekse
üniversitelerde yerleştirilmesi sağlanacaktır.
3.2.
Kimya sanayinin gelişmesine önemli katkı sağlayacak yerli hammadde kaynaklarına
dayalı yüksek katma değerli ürün üretimine yönelik AR-GE faaliyetleri teşvik edilecek
ve desteklenecek, AR-GE yatırımları konusunda öncelikler belirlenerek, dünya ile
rekabet edebilecek kimya alt sektörleri tespit edilecektir.
3.3.
Destekler konusunda firmalar bilinçlendirilecektir.
3.4.
Dünyada AR-GE faaliyetleri ile öne çıkmış, kimya sanayinde lider ülke ve kurumların
uygulamalarının model alınması ve nitelikli AR-GE elemanlarının Türkiye’ye göçü
özendirilecektir.
3.5.
Üniversite mensupları tarafından gerçekleştirilen buluşlar için araştırmacı ve
üniversite arasında yapılacak bir sözleşme ile patent hakkı üniversitelere verilecektir.
39
3.6.
Üniversite-sanayi arasında AR-GE’ ye yönelik işbirliğinin yapıldığı Teknokentlerin
kimya sanayinin yoğun olduğu bölgelerde ve/veya kimya ihtisas organize sanayi
bölgelerinde sayılarının artırılması ve geliştirilmesi sağlanacaktır.
4. Kimya sektöründe, nitelikli, eğitimli, teknoloji ve kalite bilincini özümsemiş her
kademede insan yetiştirilmesi.
Sanayi kuruluşlarına ara elemanı yetiştiren meslek yüksek okulu öğrencilerinin öğrenimleri
esnasında pratik açıdan güçlendirilmeleri için, sanayi kuruluşları daha yoğun staj desteği
sağlamalıdır. Devlet ve sanayi kuruluşları arasında geliştirilecek olumlu diyalog ve işbirliği, hem
sanayinin ihtiyacı olan işgücünün yetiştirilmesine, hem de çalışanların refah seviyesinin artırılmasına
olumlu katkı sağlayacaktır. Teknik içerikli eğitimlerin verildiği meslek liseleri ile meslek yüksek
okulları, sanayi kurumlarına ara elemanların yetiştirilmesinde önemli kurumlardır. Sayılarının
artırılması, eğitim kalitelerinin yükseltilmesi, sanayinin ihtiyacı olan nitelikli eleman temininde
seçiciliği kolaylaştıracaktır. Sanayinin ana dallarından biri olan kimya sektörü ancak nitelikli insan
gücü ile gelişim sağlayabilir. Bu nedenle kimya meslek liseleri büyük önem arz etmektedir. Sanayi
kuruluşlarına yüksek performansa sahip işgücünü temin etmeleri, eğitim kurumlarına ise
yetiştirecekleri insan gücünün niteliklerini belirlemeleri ve bu doğrultuda yetiştirmeleri imkanını
sağlayacaktır.
Eğitim programlarının da ihtiyaca göre belirlenmesi bakımından işin niteliğinin tanımlanması,
çalışanların da buna göre yetiştirilmesi akılcı bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir.
Bu hedefe ulaşmak üzere;
4.1.
Sektörün ihtiyaç duyduğu alanlarda meslek standartlarının oluşturulması, eğitim
programlarının açılması ve eğitim alan kişilerin belgelendirilmesi yapılacaktır.
4.2.
Kimya sektörü için, dünya ile rekabet edecek, yüksek teknolojiyi kullanarak yerli
hammaddeye dayalı çalışmaları ortaya koyacak doktora elemanların ve yeterli AR-GE
personelinin yetiştirilmesi teşvik edilecek, yarı zamanlı lisansüstü eğitim, yarı
zamanlı çalışmanın yaygınlaştırılması ve kamu tarafından ödüllendirilmesi
sağlanacaktır.
4.3.
Mevcut iş gücü eğitim ihtiyaçları doğrultusunda işbirlikleri geliştirilecektir.
4.4.
İhtiyaç duyulan elemanları karşılayabilecek şekilde meslek lisesi ve meslek yüksek
okullarının açılması ve/veya mevcut olanların kapasitelerinin artırılması, bu alanda
alt yapıların güçlendirilmesi, kamu- özel sektör dayanışması sağlanacaktır.
4.5.
Lisans eğitimi kontenjanları (öncelikle kimya, kimya mühendisliği, biyomühendislik)
kimya sanayi envanterine uygun olarak değiştirilecektir.
4.6.
İş sağlığı, iş güvenliği, kalite yönetim sistemi standartları, çevreye uyumlu üretim,
kimyasallar yönetimi, iş hukuku, veri, envanter, kaynakların akılcı ve verimli
kullanımı vb. gibi konuların üniversitelerde zorunlu ders programlarına girmesi
sağlanacaktır.
40
5. Güvene dayalı, paydaşların etkin katılımının
yönelebilecek, işbirliği ortamı oluşturulması.
sağlandığı,
ortak
hedeflere
Kimya sektörünün REACH, çevre mevzuatı, teşvikler konusunda bilgilendirilmeye ihtiyacı vardır.
Sektörlerin ulusal rekabet gücünü artırmak için dünyadaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerden
haberdar olması gerekmektedir. 7. Çerçeve ve CIP programlarından sektörlerin daha fazla
yararlanması için gerekli önlemler alınmalıdır.
Bilhassa çevre mevzuatı konusunda AB Müktesebatına uyum çerçevesinde çıkarılan yönetmelikler,
Türkiye ölçeğinde uygulamada alt yapı yetersizliğinden dolayı sorunların yaşanmasına sebep
olmaktadır. Sanayici yeterli şekilde bilgilendirilmeden yönetmelikler uygulamaya konulmamalıdır.
Mevzuatın ülkemiz koşullarına göre hazırlanması gerekmektedir. Taslak aşamasında tüm
sektörlerden görüş alınmalı, görüşler değerlendirilmeli ve bu konuda gerektiğinde bilgilendirme
toplantıları düzenlenmelidir. Ayrıca ilgili Bakanlıklar ve sektörel kuruluşlar arasında iletişimin
genişletilmesi, sanayinin de bilinçlenmesi büyük önem taşımaktadır.
Kimya sektöründe dış ticaret diğer sektörlere nazaran özellik arz etmektedir. Hammadde olarak
kullanılan ve doğal kaynaklardan elde edilen kimyasallar dünyada her yerde bulunmadığından
ithalat yoluyla temin edilebilmektedir. Bu nedenle sektörde yapılacak yatırımlar önemlidir.
Halen Türkiye’de kimya sektörü gerek hammadde gerek teknoloji olarak büyük ölçüde ithalata
bağımlıdır.
Kimya sektörünün gelişimi için yeni ve modern teknoloji ile sermaye yoğun üretime ve dolayısıyla
büyük ölçekli yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak bu yatırımların yapılabilmesi için yatırımcının
mevcut durumu görebileceği ve yatırımlarda yol gösterici olacak kimya sektörü envanterinin en kısa
sürede yapılması gerekmektedir.
Bu hedefe ulaşmak üzere;
5.1.
Kamu kurumları işbirliğinde yetki çatışma noktaları tespit edilecektir.
5.2.
Kamunun yapacağı düzenlemelerde sektör görüşleri de etki analizlerine yansıtılacak
ve söz konusu çalışmaların gizlilik arz etmeyen bölümleri yayınlanacaktır.
5.3.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerin kimya sanayi sektöründe
gerçekleştirdiği alımlarda katılımı artırıcı bir şekilde idarelerin teknik şartname
hazırlama kapasitelerinin artırılması ve anılan kanunun 63 üncü maddesi
çerçevesinde yerli malına fiyat avantajı sağlanmasına yönelik stratejinin saptanması
amacıyla sektör paydaşlarıyla işbirliği içinde alım stratejileri oluşturulacaktır.
5.4.
7. Çerçeve ve CIP Programından kimya sanayicilerinin daha fazla katkı alması için
sanayi ve üniversitelerde bilinç artırılacak ve kapasite güçlendirilecektir.
5.5.
Devletin elinde olan laboratuarlar ve TÜRKAK tarafından akredite edilen
laboratuarlar kimyasal maddeler konusunda gözden geçirilecek, eksik olanlar
güçlendirilecek, kimyasal yönetimi konusunda kullanımları desteklenecektir.
5.6.
Envanter kapsamı ve içeriğinin tespiti, envanter alt yapısının oluşturulması için
teknik ve idari yapı sağlanacak, kurumlar arası işbirliği sağlanacak, envantere
41
ulaşılmasını sağlayacak bir portal tesis edilecek, veri paylaşımı sağlanacak ve
envanter güncellenmesi yapılacaktır.
6. Türkiye’de üretilen yerli ürünlere yönelik talep yaratılarak, dış ticaret dengesinin
ülke lehine dönüştürülmesi.
Türkiye’nin kimya sektörü ihracatı son yıllarda önemli bir ivme kazanmıştır. 2004 yılından itibaren
ihracatımız her yıl ortalama %21 oranında artmıştır. 2008 yılından itibaren ülkemizi etkileyen
ekonomik krizin etkisi ile 2009 yılında ihracatımızda gerileme olmuştur. 2009 yılında ihracatımızda
yaşanan düşüşün bir diğer nedeni de kimya sektörü dış ticaretinin yarıdan fazlasını AB ülkeleri ile
yapmasıdır. 2008 yılında dış ticaretimizin %52’sini AB ülkeleri ile yaparken, bu rakam 2009 yılında
%51 olarak gerçekleşmiştir. Son yıllarda REACH tüzüğünden yaşanan sorunlarda mevcut sorunlara
eklenince sektördeki ihracatçı firmalar için yeni ve kalıcı pazarlarının aranması zorunluluk haline
gelmiştir.
Sektörün geleceğine güvenle bakabilmesi için, sektörel derneklerle birlikte pazarlama faaliyetlerini
geliştirmesi, yeni stratejileri araştırması, ürün ve ülke grubuna göre hareket planları geliştirilmesi
gerekmektedir.
Kimya sektörünün uluslararası rekabet gücünün sağlanması için dış ticaret stratejisinin alt sektörler
bazında belirlenmesi gerekmektedir.
Bu hedefe ulaşmak üzere;
6.1.
Pazar araştırmasına paralel olarak sektörel ticaret heyetleri oluşturulacaktır.
6.2.
İhracat pazar kaybı yüksek olan ülke ve ürün grupları için özel tedbirler
belirlenecektir.
6.3.
Sosyal sorumluluk projesi oluşturulacaktır.
6.4.
Ticaret müşavirliklerinde farkındalık yaratılacaktır.
6.5.
Yeni pazarlara girilecek, mevcut pazarlarda ihracat payı artırılacaktır.
6.6.
Firmaların ihracatta pazarlama ile ilgili becerilerinin
seminerler düzenlenecektir.
6.7.
Sektörel derneklerle birlikte, pazarlama faaliyetleri geliştirilerek, yeni stratejiler
araştırılacak, ürün ve ülke grubuna göre hareket planları yapılacaktır.
geliştirilmesi amacıyla
42
VİZYON : Katma değeri yüksek ürünler üreterek Türkiye’yi yatırım üssü haline getirmek
VİZYON
GENEL AMAÇ :Yüksek katma değerli, çevreye ve insan sağlığına duyarlı süreç ve ürünlerle, kimya sektöründe sürdürülebilir ve
rekabetçi bir şekilde dış ticaret dengesini ülke lehine geliştirerek dünyada söz sahibi bir konuma gelmek
GZFT
ANALİZİ
HEDEF 1: Kimya
sektöründe, katma
değeri yüksek, insan ve
çevre sağlığına duyarlı
ürünlerin üretim ve
ihracatını geliştirecek
politikalar
VİZ
oluşturulması
HEDEF 2: Yüksek katma
değerli üretim yapısına
geçilerek ara girdi
ithalatının azaltılması
HEDEF 3: Kimya
sektörünün genel
amacına uygun Ulusal
AR-GE politikaları
oluşturularak, AR-GE
bilincini artıracak
uygulamaların hayata
geçirilmesi
HEDEF 4: Kimya
sektöründe, nitelikli,
eğitimli, teknoloji ve
kalite bilincini
özümsemiş her
kademede insan
yetiştirilmesi
HEDEF 5: Güvene
dayalı, paydaşların
etkin katılımının
sağlandığı, ortak
hedeflere yönelebilecek
işbirliği ortamı
oluşturulması
HEDEF 6: Türkiye’de
üretilen yerli ürünlere
yönelik talep
yaratılarak, dış ticaret
dengesinin ülke lehine
dönüştürülmesi
YON
evreye ve insan sağlığına duyarlı süreç ve ürünlerle, kimya sektörün ve rekabetçi bir şekilde dış ticaret dengesini ülke lehine geliştirerek dünyada söz sahibi bir konuma gelmek
EYLEMLER
GENEL A GENEL
AMAÇ
UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME MEKANİZMASI
43
r ve rebetçi r şekilde dış ticaret dengesini ülke lehine geliştirerek söz sahibi bir konuma gelmek
6. STRATEJİ VE EYLEM PLANININ İZLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Kamu, özel sektör ve üniversitelerin ilgili temsilcilerinin katılımı ile kimya sektörünün sürdürülebilir
ve rekabetçi bir yapı kazandırılması amacıyla “Eylem Planı” hazırlanmıştır. Eylem planı, eylemlerin
hangi kurumlar tarafından, hangi kurumlarla işbirliği içerisinde, hangi sürede gerçekleştirileceğini
göstermekte ve eylemin çerçevesini tanımlamaktadır.
Kimya Sektör Strateji Belgesi ve Eylem Planının izlenmesi, değerlendirilmesi, gerekli görüldüğü
hallerde eylemlerin revize edilmesi görevlerine sahip bir Yönlendirme Komitesi oluşturulur.
Yönlendirme Komitesi eylemi gerçekleştirmekten sorumlu kuruluşlardan oluşturulur. Yönlendirme
Komitesi en az yılda iki defa toplanır. Komitenin sekretaryası Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından
yapılır. Gerektiğinde Yönlendirme Komitesi toplantılarına ilgili diğer kurum ve kuruluşların yetkilileri
de davet edilir.
Kimya Sektör Strateji Belgesi ve Eylem Planının izlenmesi ve değerlendirilmesi için Eylem Planında
yer alan her bir hedef için bir çalışma grubu oluşturulur. Çalışma gruplarının başkanları, raportörleri
ve çalışma prosedürleri Yönlendirme Komitesinin yapacağı ilk toplantıda belirlenir. Altı gruptan
oluşan ve üç ayda bir toplanması öngörülen Hedef Çalışma Grupları, grup başkanının belirlediği
yerde, ilgili hedef altında yer alan eylemlerden sorumlu kuruluşların görevli personelinin katılımı ile
toplanır. Toplantı öncesinde her bir eylemden sorumlu kuruluş, söz konusu eylemin ilgili kuruluşları
ile koordinasyon sağlayarak çalışma prosedüründe yer alan faaliyetleri gerçekleştirir. Gerektiğinde
toplantılara diğer ilgili kurum ve kuruluşların yetkilileri de davet edilir.
Çalışma gruplarının başkanları, üçer aylık dönemler itibarıyla Sanayi ve Ticaret Bakanlığına rapor
halinde gelişmeleri bildirir. Söz konusu raporlar, İzleme sekretaryası tarafından hazırlanacak bir
raporla, Yönlendirme Komitesine sunulur. Yönlendirme Komitesi tarafından alınan kararlar, İzleme
Sekretaryası aracılığı ile çalışma grup başkanlığına bildirilir.
44
7. EYLEM PLANI
HEDEF 1 : Kimya sektöründe, katma değeri yüksek, insan ve çevre sağlığına duyarlı ürünlerin üretim ve ihracatını geliştirecek
politikalar oluşturulması.
NO
EYLEM ADI
SORUMLU
KURULUŞ
İLGİLİ KURULUŞ
SÜRE
AÇIKLAMA
2012
2012 yılının sonuna kadar en az 3 adet küme
teşkil edilmesi için faaliyetlerin yürütülmesi.
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
1.1
Üretimde verimliliğin arttırılması ve
çevrenin korunmasını sağlamak üzere
kimya
sektöründe
kümelenme
faaliyetleri
geliştirilecek
ve
yaygınlaştırılacaktır.
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
ULAŞTIRMA BAKANLIĞI
DPT
DTM
SONU
TOBB
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
1.2
Kimya sektöründe katma değeri yüksek
ürünlerin üretimi özendirilerek, sektörün
ihracatının ithalatını karşılama oranı
yükseltilecektir.
1 yıl içerisinde destek enstrümanlarının
tasarlanması,
DPT
MALİYE
BAKANLIĞI
DTM
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
2012
1,5 yıl içerisinde
gerçekleştirilmesi,
mevzuat
uyumunun
SONU
3 yıl içerisinde %25 oranının üzerinde katma
değer yaratan ürünlerin tespit edilmesi ve
desteklenmesi.
EXIMBANK
KOSGEB
1.3
Kimya sektörünün uluslararası rekabet
gücünün arttırılmasını teminen, şirket
MALİYE
SANAYİ VE TİCARET
2012 SONU
1 yıl içerisinde sektördeki şirket birleşmeleri
ve
satın
almalar
özendirilmesi
ve
45
birleşmeleri
ve
satın
almaları
özendirecek mekanizmalar geliştirilecek,
Sanayi-sanayi
işbirliği
geliştirilerek
sanayi kuruluşlarının birleşerek kapasite
artırımları sağlanacaktır.
BAKANLIĞI
BAKANLIĞI
düzenlemeler yapılması,
3 yıl içerisinde en az 100 birleşme ve satın
almanın gerçekleştirilmesi.
Üniversiteler, kamu kuruluşları ve özel sektör
arasında iletişimi sağlayacak, sektörün
vizyonunu belirleyecek, gelişmesine katkı
sağlayacak projeleri gerçekleştirecek ve
sektörün öneminin algılanmasını sağlayacak
faaliyetlerde bulunacak Kimya Sektörü
Geliştirme Kurulu’nun oluşturulması,
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
DPT
1. 4
Kimya Sektörü Geliştirme Kurulu (KSGK)
oluşturulacaktır.
KİMYA SEKTÖR
PLATFORMU
DTM
2012 SONU
TUİK
TÜBİTAK
YÖK
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından
çıkarılacak bir Yönetmelikle Kimya Teknik
Komitesi’nin (KİMTEK) yapısı değiştirilerek
Komite bu kurula dönüştürülecektir.
BOREN
MESLEK ÖRGÜTLERİ
1.5
Mevcut en iyi teknikler (BAT) ile sanayi
sektöründe
emisyon
azaltımı
/sınırlandırılması
ile
iklim
dostu
teknolojiler geliştirilecektir.
Bu kurul sanayi-üniversite-kamu arasında
koordinasyonu sağlayarak, Bilim ve Teknoloji
Üst Kuruluna sunulmak üzere gündem
maddelerini ve sektöre ilişkin görüşleri
oluşturacak ve kimya sektörünün vizyonunu
belirleyecektir.
Kimya sanayinde emisyon miktarı fazla olan
alt sektörlerin belirlenmesi,
ÇEVRE VE
ORMAN
BAKANLIĞI
İLGİLİ TÜM KAMU KURUM
VE KURULUŞLARI
2014
Belirlenen sektörlerde uygulanabilecek yeni
ve temiz teknoloji projeleri desteklenmesi,
Yapılan projelerin sanayi ile işbirliği halinde
uygulamaya geçirilmesinin sağlanması.
46
HEDEF 2
NO
2.1
: Yüksek katma değerli üretim yapısına geçilerek ara girdi ithalatının azaltılması.
EYLEM ADI
SORUMLU
KURULUŞ
Petrokimya konusunda
uluslararası
aktör olan, İran, Suudi Arabistan, Rusya
gibi
ülkelerle
ilişkiler
kurularak
Türkiye’nin yatırım ortamı anlatılacaktır.
BAŞBAKANLIK
YATIRIM VE
TANITIM AJANSI
Sermaye konusunda Doğrudan Yabancı
Yatırımın (DYY) özendirilerek, yatırım
indirimi ve kademeli vergi indirimi ve
Yatırım Ajansının etkin kullanımı
gerçekleştirilecektir.
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
İLGİLİ KURULUŞ
SÜRE
AÇIKLAMA
Eylemde belirtilen ülkelerde Türkiye’nin
yatırım
imkanlarının
tanıtılması
için
Workshop yapılması,
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
2012 SONU
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
Ülkemiz yatırımcıları ile bahse konu ülke
yatırımcıları bir araya getirilerek, karşılıklı
işbirliği ortamı oluşturulacak,
YOİKK’nun etkin bir şekilde çalışmalarının
sonuçlandırılması için görev alanlarında
verimli aksiyon süreçleri belirlenecektir.
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
2.2
Biyoyakıtlar yaygınlaştırılacak ve kamu
kurumlarınca
kullanımı
teşvik
edilecektir.
MALİYE
BAKANLIĞI
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
TARIM VE KÖYİŞLERİ
BAKANLIĞI
2012 SONU
Biyoyakıtların kullanımının özendirici hale
getirilmesi amacıyla Maliye Bakanlığı
tarafından kurumlarla işbirliği halinde gerekli
düzenlemeler yapılması.
EPDK
47
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
2.3
Özel
ve
katma
değeri
yüksek
kimyasalların üretilmesi teşvik edilerek,
mühendislik plastikleri, kompozitler,
teknik seramikler, ilaç etken maddeleri,
beşeri, veteriner ve tarım ilaçlarının
yerli olarak üretilmesi sağlanacaktır.
HAZİNE MÜST.
MALİYE
BAKANLIĞI
Teknoloji ve yüksek sermaye gerektiren
ürünlere yapılacak yatırımlar standart teşvik
mevzuatı
dışında
özel
teşviklerle
özendirilecek,
TARIM VE KÖYİŞLERİ
BAKANLIĞI
ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK BAKANLIĞI
2012 SONU
SAĞLIK BAKANLIĞI
Petrokimyasallar konusunda öncelikli
yatırım alanları belirlenecektir.
Ceyhan-Yumurtalık enerji bölgesine bir petro
rafineri ve petrokimya tesisinin kurulması
sağlanacaktır.
DPT
TÜBİTAK
YOİKK’nun çalışmaları etkin bir şekilde
sonuçlandırılması için çalışmalar yapılacak ve
görev alanlarında verimli aksiyon süreçleri
belirlenecektir,
BOREN
2.4
Ülkemizdeki mevcut mineral ve filizlere
dayalı
inorganik
kimya
sanayi
geliştirilecektir.
ENERJİ VE TABİİ
KAYNAKLAR
BAKANLIĞI
ÜNİVERSİTELER
TÜBİTAK
2012 SONU
Teknoloji ve sermaye yoğun olan kimya
sektörü yatırım alanlarında sürdürülebilir
rekabetçiliğin gereği olan/getirdiği üretim
yapısına ulaşılması sağlanacaktır.
ARAŞTIRMA ENSTİTÜLERİ
SEKTÖR KURULUŞLARI
2.5
Kimya Özel İhtisas Organize Sanayi
Bölgeleri kıyı şeridinde; limanlara,
denizkarayolu-demiryolu
entegre
ulaştırma sistemini sağlayacak şekilde
kurulacaktır.
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
ULAŞTIRMA BAKANLIĞI
BAYINDIRLIK BAKANLIĞI
DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
TOBB
TÜRKİYE KİMYA
SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
Teknoloji ve sermaye yoğun olan kimya
sektöründe yatırım alanlarında sürdürülebilir
rekabetçilik gereği olan üretim yapısına
ulaşılacak,
2015 SONU
İskele olabilecek, arkasında demiryolu ve
karayolu bağlantısı bulunan bölgelerin kimya
sanayine tahsis edilmesi konusunda Hazine
Müsteşarlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
Denizcilik Müsteşarlığı ve ilgili kurumlar
işbirliği yapacaktır.
48
2.6
2.7.
Aliağa, Ceyhan-Yumurtalık, Bandırma,
Filyos, Samsun gibi yerleşim yerlerinde,
özel sektörle işbirliği içerisinde, özellikle
petrokimya, sıvı kimyasal depolama ve
enerji sektörlerinde yapılacak yatırımlar
özendirilecek ve desteklenecektir.
REACH
Uygulamalarının
sanayinde
yaratacağı
araştırılacaktır.
kimya
fırsatlar
Özel sektör öncülüğünde küme analiz ve yol
haritaları tamamlanacak,
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
ÇEVRE VE
ORMAN
BAKANLIĞI
ENERJİ ve TABİİ KAYNAKLAR
BAKANLIĞI
2015
Teknoloji ve sermaye yoğun olan kimya
sektörü yatırım alanlarında sürdürülebilir
rekabetçiliğin gereği olan/getirdiği üretim
yapısına ulaşılacaktır.
EPDK
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
DTM
Aliağa ve Ceyhan-Yumurtalıkta kümeleşme
(clustering) modeli uygulanacak,
2015
REACH uygulamalarının kimya sanayinde
yaratacağı fırsatların araştırılması.
İMMİB
49
HEDEF 3: Kimya sektörünün genel amacına uygun Ulusal AR-GE politikaları oluşturularak, AR-GE bilincini artıracak
uygulamaların hayata geçirilmesi.
NO
3.1.
EYLEM ADI
Üniversitelerde
yürütülen
bilimsel
çalışmaların kimya sektörünün ihtiyaç
duyduğu
AR-GE
ve
inovasyon
faaliyetlerine yönelik olması sağlanarak,
bu bilinç gerek sanayi gerekse
üniversitelerde yerleştirilecektir.
SORUMLU
KURULUŞ
İLGİLİ KURULUŞ
SÜRE
Sanayide çalışan mühendis ve kimyagerlerin
çalıştıkları alanda yüksek lisans ve doktora
yapmalarının özendirilmesi sağlanacak ve bu
konuda teşvikler artırılacak,
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
TÜBİTAK
2012
YÖK
3.2.
Master ve doktora tezleri sanayiye doğrudan
katma değer sağlayacak tezler haline
getirilecek,
SONU
Tez havuzları oluşturularak, tez seçiminde
firma
problemleri
dikkate
alınacak,
üniversitelerde sanayicilerin sorunlarını
yönlendirecek temas noktaları (Sanayi AR-GE
Ofisi) kurulacak ve sanayicinin ulaşması
sağlanacaktır.
ÜNİVERSİTELER
MESLEK ÖRGÜTLERİ
Kimya sanayinin gelişmesine önemli
katkı sağlayacak yerli hammadde
kaynaklarına dayalı yüksek katma
değerli ürün üretimine yönelik AR-GE
faaliyetleri
teşvik
edilecek
ve
desteklenecek,
AR-GE
yatırımları
konusunda
öncelikler
belirlenerek,
dünya ile rekabet edebilecek kimya alt
sektörleri tespit edilecektir.
AÇIKLAMA
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
ENERJİ VE TABİ
KAYNAKLAR
BAKANLIĞI
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
2013
DPT
SONU
DTM
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından
yürütülen kimya sanayi envanteri çalışmaları
tamamlanmasına
müteakip,
AR-GE
faaliyetleri yapılacak kimya sanayi alt
sektörlerinin belirlenmesi işlemlerinin 2 yıl
içerisinde tamamlanması.
50
TÜBİTAK
BOREN
ÜNİVERSİTELER
MESLEK ÖRGÜTLERİ
KOSGEB
3.3
Üniversite-sanayi arasında AR-GE’ye
yönelik
işbirliğinin
yapıldığı
Teknokentlerin kimya sanayinin yoğun
olduğu bölgelerde ve/veya kimya ihtisas
organize sanayi bölgelerinde sayıları
artırılacak ve geliştirilecektir.
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
2014
ÜNİVERSİTELER
SONU
TÜBİTAK
Kimya ihtisas sanayi bölgelerinde 3 yıl
içerisinde üniversite ve sanayi kuruluşları
tarafından talepte bulunularak en az 3 adet
Teknokentin kurulması ve mevcut olan
Teknokentlerde de kimya ile ilgili birimler
oluşturulması.
BOREN
3.4
3.5
Dünyada AR-GE faaliyetleri ile öne
çıkmış, kimya sanayinde lider ülke ve
kurumların uygulamaları model alınacak
ve
nitelikli
AR-GE
elemanlarının
Türkiye’ye göçü özendirilecektir.
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
Üniversite
mensupları
tarafından
gerçekleştirilen buluşlar için araştırmacı
ve üniversite arasında yapılacak bir
sözleşme ile patent hakkı üniversitelere
verilecektir.
TÜRK PATENT
ENSTİTÜSÜ
MALİYE BAKANLIĞI
2015
TÜBİTAK
SONU
ÜNİVERSİTELER
YÖK
ÜNİVERSİTELER
2015
SONU
DTM
3.6
Destekler
konusunda
bilinçlendirilecektir.
firmalar
MALİYE
BAKANLIĞI
KOSGEB
TÜBİTAK
SÜREKLİ
Önümüzdeki 4 yıl içerisinde söz konusu
yetişmiş
uzmanların
Teknokentlerde,
üniversitelerde, TÜBİTAK’ta istihdam şartları
iyileştirilerek projenin hayata geçirilmesinin
sağlanması.
Kimya sanayinde alınacak
patentler
konusunda üniversiteler ve sanayiciler
bilinçlendirilecek ve teşvik edilecektir.
Teşvik almaya aday kurum ve kuruluşların
toplam cirolarının belli bir oranının AR-GE
faaliyetlerine (çalışanlar, ekipmanlar vs.)
tahsis etme şartının aranması,
Verilecek desteklerle, ihracat/ithalat oranının
51
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
5 yıl içinde %25 seviyesinden %40 seviyesine
çıkmasının sağlanması,
AR-GE merkezi sayılabilmek için minimum 50
araştırmacı çalışan sayısı 15-20 seviyelerine
indirilmeli,
AR-GE giderlerinin (personel, sabit yatırım,
işletme) tamamının veya o firmada toplam
bütçeden AR-GE’ye ayrılan bütçe oranına
endeksli bir orandaki kısmının ödenecek gelir
vergisinden mahsup edilmesi veya o miktarın
vergi iadesi olarak geri ödenmesi,
Özel sektörde çalışan kimya mühendisleri ve
kimyagerlerin yüksek lisans ve doktora
çalışmaları yapmalarına izin verilmesini
teşvik etmek amacıyla, onların bu çalışmalar
için harcayacakları mesailerin ücretlerinin
tamamının veya belirli bir oranının
(örneğin yarısının) gelir vergisinden mahsup
edilmesi veya o miktarın vergi iadesi olarak
geri ödenmesi.
52
HEDEF 4
NO
4.1.
: Kimya sektöründe, nitelikli, eğitimli, teknoloji ve kalite bilincini özümsemiş her kademede insan yetiştirilmesi.
EYLEM ADI
Sektörün ihtiyaç duyduğu alanlarda
meslek standartları oluşturulacak, eğitim
programları açılacak ve eğitim alan
kişiler belgelendirilecektir.
SORUMLU
KURULUŞ
İLGİLİ KURULUŞ
SÜRE
AÇIKLAMA
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
MESLEKİ
YETERLİLİK
KURUMU
KİMYA SANAYİ ALANINDA
KSP ÇALIŞMA GRUBU
2011
32 adet mesleki standardının oluşturulması,
SONU
TİSK
Mezun
kalitesinin
artırılması
için
kontenjanların altyapı ve eğitim kadrosu
yeterli olmadan artırılmaması, gerektiğinde
azaltılması, son sınıfta uzmanlaşması
sağlanması,
4.2
Kimya sektörü için, dünya ile rekabet
edecek, yüksek teknolojiyi kullanarak
yerli hammaddeye dayalı çalışmaları
ortaya koyacak doktoralı elemanların ve
yeterli AR-GE personelinin yetiştirilmesi
teşvik edilecek, yarı zamanlı lisansüstü
eğitim,
yarı
zamanlı
çalışma
yaygınlaştırılacak ve kamu tarafından
ödüllendirilmesi sağlanacaktır.
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
Öğretim üyesi yetişirken bir süre sanayide
çalışması,
yükselmelerde
teknolojik
çalışanların teknik makaleler ve patent
alımlarının teşvik edilmesi,
MALİYE BAKANLIĞI
MALİYE
BAKANLIĞI
YÖK
KOSGEB
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
2012
SONU
Yeterli sayıda doktor unvanına sahip
araştırmacı yetiştiren üniversitelere ek
kaynaklar sağlanması, Dünyada bu tür
teşviklerin nasıl verildiği araştırılması ve
örnek alınması,
TOBB
Sanayide AR-GE amaçlı çalışacak doktoralı
personel maaşları teşvikler kapsamında
desteklenmesi,
Tezlerden kaynaklanan uygulama
uygulanan patent sayısının izlenmesi,
ve
53
Yüksek lisans ve doktora unvanına sahip
araştırmacıların ortaya koymuş olduğu
uygulanabilir patent sayısının takip edilmesi
ve sanayici ile işbirliği yapılması.
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
4.3
Mevcut iş gücü eğitim ihtiyaçları
doğrultusunda işbirlikleri geliştirilecektir.
MİLLİ EĞİTİM
BAKANLIĞI
KİMYA SEKTÖR
PLATFORMU
MALİYE BAKANLIĞI
2012
KOSGEB
SONU
Eğitim talep eden firmalar belirlenerek,
eğitim standartları geliştirilecek, geliştirme
ve uyum kursları düzenlenmesi.
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
ÜNİVERSİTELER
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
4.4
İhtiyaç
duyulan
elemanları
karşılayabilecek şekilde meslek lisesi ve
meslek yüksek okulları açılması ve/veya
mevcut
olanların
kapasitelerinin
artırılması, bu alanda alt yapıların
güçlendirilmesi ve kamu-özel sektör
dayanışması sağlanacaktır.
ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK BAKANLIĞI
MİLLİ EĞİTİM
BAKANLIĞI
TSE
2014
MESLEKİ YETERLİLİK
KURUMU VE
YETKİLENDİRDİĞİ
KURULUŞLAR
SONU
İnsan kaynakları konusunda sanayici
memnuniyetinin, belirli aralıklarla (2 yıl)
anketler ile ölçülmesi ve anket sonuçlarına
göre önceliklerin belirlenmesi,
Beş yıl içinde kimya ve kimya sanayi ile ilgili
meslek lisesi ve meslek yüksek okulu alt
yapılarının iyileştirilmesi.
YÖK
54
4.5
Lisans eğitimi kontenjanları (öncelikle
kimya
mühendisliği,
kimya,
biyomühendislik)
kimya
sanayi
envanterine
uygun
olarak
değiştirilecektir.
YÖK
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
2014
KOSGEB
SONU
Kimya sanayinde belirli aralıklarla (2 yıl)
anketler yapılarak mevcut durumun tespit
edilerek, gerekli düzenlemelerin yapılması.
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
MALİYE BAKANLIĞI
4.6
İş sağlığı, iş güvenliği, kalite yönetim
sistemi standartları, çevreye uyumlu
üretim, kimyasallar yönetimi, iş hukuku,
veri, envanter, kaynakların akılcı ve
verimli kullanımı vb. gibi konuların
üniversitelerde
zorunlu
ders
programlarına girmesi sağlanacaktır.
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
YÖK
ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK BAKANLIĞI (İş
Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü)
2014
SONU
Önerilen faaliyetler için yasal altyapının
oluşturulup
oluşturulmadığının
belirli
aralıklarla takibinin yapılması.
TSE
MİLLİ PRODÜKTİVİTE
MERKEZİ
KOSGEB
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
55
HEDEF 5
NO
: Güvene dayalı, paydaşların etkin katılımının sağlandığı, ortak hedeflere yönelebilecek işbirliği ortamı oluşturulması.
EYLEM ADI
5.1
7. Çerçeve ve CIP Programlarından
kimya sanayicilerinin daha fazla katkı
alması için sanayi ve üniversitelerde
bilinç
artırılacak
ve
kapasite
güçlendirilecektir.
5.2
Kamu kurumları arasındaki işbirliğinde
yetki
çatışma
noktaları
tespiti
edilecektir.
5.3
5.4
Kamunun yapacağı düzenlemelerde
sektör görüşleri de etki analizlerine
yansıtılarak ve söz konusu çalışmaların
gizlilik
arz
etmeyen
bölümleri
yayınlanacaktır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
kapsamındaki idarelerin kimya sanayi
sektöründe gerçekleştirdiği alımlarda
katılımı artırıcı bir şekilde idarelerin
teknik şartname hazırlama kapasiteleri
artırılacak ve anılan kanunun 63 üncü
SORUMLU
KURULUŞ
KİMYA SEKTÖR
PLATFORMU
TOBB
İLGİLİ KURULUŞ
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
SAĞLIK BAKANLIĞI
TARIM VE KÖYİŞLERİ
BAKANLIĞI
DTM
DPT
TÜBİTAK
MESLEK VE SİVİL TOPLUM
KURULUŞLARI
İLGİLİ KAMU KURUM VE
KURULUŞLARI
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
SÜRE
SÜREKLİ
2011
SONU
İLGİLİ KAMU KURUM ve
KURULUŞLARI
BAŞBAKANLIK
2011 SONU
MESLEK VE SİVİL TOPLUM
KURULUŞLARI
KAMU İHALE KURUMU
DTM
İLGİLİ DİĞER KAMU
KURUMLARI
SEKTÖREL DERNEKLER
2012 SONU
AÇIKLAMA
Kullanılan kaynakların
arttırılması.
her
yıl
%10
2011 sonuna kadar çalışma raporunun
yazılması, çatışan noktaların tespit
edilmesi, çözüm konusunda eylem planı
hazırlanması.
Farkındalık yaratarak kamu çalışanlarının bu
konuda
bilinçlendirilmesi
(Başbakanlık
Genelgesi).
Kamu
İhalelerinde
Teknik
Şartname
Hazırlama konusunda eğitimler verilerek,
kurumsal kapasitelerin artırılması,
Kimya sanayinde kullanılabilecek yerli malı
ürünlerin paydaşlarla birlikte belirlenmesi,
56
maddesi çerçevesinde yerli malına fiyat
avantajı sağlanmasına yönelik stratejinin
saptanması
amacıyla
sektör
paydaşlarıyla işbirliği içinde alım
stratejileri oluşturulacaktır.
5.5
Devletin elinde olan laboratuarlar ve
TÜRKAK tarafından akredite edilen
laboratuarların
kimyasal
maddeler
konusunda gözden geçirilecek, eksik
olanlar
güçlendirilecek,
kimyasal
yönetimi
konusunda
kullanımları
desteklenecektir.
TOBB
İhalelerde
yerli
malı
kullanımının
desteklenmesi amacıyla yerli malına fiyat
avantajı sağlanması ve bunun kriterlerinin
paydaşlarla birlikte tespit edilmesi.
TÜRKAK tarafından envanteri yapılan kamu
laboratuarlarının kapasitelerinin gözden
geçirilmesi,
eksikliklerinin
belirlenmesi,
kimya alanında çalışan laboratuarların
kapasitelerinin güçlendirilmesi,
TÜRKAK
İLGİLİ KAMU KURUM VE
KURULUŞLARI
2012 SONU
TÜRKAK
tarafından
akredite
edilen
laboratuarların gözden geçirilerek kimya
alanında
çalışan
laboratuarların
belirlenmesi, koordinasyonun sağlanması,
gereksiz duplikasyonların minimize edilmesi,
kimyasallar
konusunda
çalışmalarının
desteklenmesi,
Kamu ve özel laboratuarların CLP konusunda
çalışmalarının
teşvik
edilmesi
temin
edilecektir.
57
Kurumlar arası işbirliğinin sağlanarak,
envanter kapsam ve içeriğinin paydaşların
katılımı ile belirlenmesi,
ÇEVRE VE ORMAN
BAKANLIĞI
5.6
Envanter kapsamı ve içeriğinin tespiti,
envanter alt yapısının oluşturulması için
teknik ve idari yapı sağlanacak, kurumlar
arası işbirliği sağlanacak, envantere
ulaşılmasını sağlayacak bir portal tesis
edilecek, veri paylaşımı sağlanacak ve
envanter güncellenmesi yapılacaktır.
ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK BAKANLIĞI
SANAYİ VE
TİCARET
BAKANLIĞI
MALİYE BAKANLIĞI
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
Teknik ve idari altyapının sağlanması,
2012
SONU
Tüm verilere ulaşımın sağlanabileceği bir
portalın
oluşturulması,
TUİK
TÜBİTAK
SANAYİCİLER
Envanter oluşturulmasına katkıda bulunan
kurumların
veri
güncellenmesinin
sağlanması.
58
HEDEF 6
: Türkiye’de üretilen yerli ürünlere yönelik talep yaratılarak, dış ticaret dengesinin ülke lehine dönüştürülmesi.
NO
EYLEM ADI
6.1
Pazar araştırmasına paralel olarak
sektörel
ticaret
heyetleri
oluşturulacaktır.
6.2
İhracat pazar kaybı yüksek olan ülke ve
ürün grupları için özel tedbirler
belirlenecektir.
6.3
Sosyal
sorumluluk
oluşturulacaktır.
6.4
6.5
Ticaret müşavirliklerinde
yaratılacaktır.
projesi
farkındalık
Yeni pazarlara
girilecek,
mevcut
pazarlarda ihracat payı artırılacaktır.
SORUMLU
KURULUŞ
İLGİLİ KURULUŞ
DTM
SEKTÖREL DERNEKLER
SÜRE
AÇIKLAMA
2011
DTM
TOBB SEKTÖR
MECLİSİ
DTM
DIŞ TİCARET
MÜSTEŞARLIĞI
2011 yılı sonuna kadar bir heyet oluşturulması.
SONU
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
SANAYİ VE TİCARET
BAKANLIĞI
DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER
KURULU İSTANBUL MADEN VE
METAL İHRACATÇI BİRLİKLERİ
ÖZEL SEKTÖR
İLGİLİ KAMU KURUM VE
KURULUŞLARI
SEKTÖREL DERNEKLER
İSTANBUL MADEN VE METAL
İHRACATÇI BİRLİKLERİ
İSTANBUL MADEN VE METAL
İHRACATÇI BİRLİKLERİ
ÖZEL SEKTÖR
SÜREKLİ
2011
SONU
2012
SONU
2012
SONU
6 ayda bir
yapılması.
sektörel
derneklerle
toplantı
Kimya sektöründe çevre duyarlılığı ile ilgili proje
hazırlanması.
Bir sene içersinde seçilecek hedef ülkelerdeki
kimyasal maddelerin yönetimi hakkındaki
mevzuat hakkında bilgi almak ve farkındalık
yaratmak amaçlı bilgi dosyası gönderilmesi.
2008 yılı sonunda ihracattaki payı % 10'dan az
olan ülke gruplarının ihracattan aldığı payın
2012 sonuna kadar % 15 seviyesine çıkarılması.
59
6.6
Sektörel derneklerle birlikte, pazarlama
faaliyetlerini geliştirmek, yeni stratejileri
araştırmak, ürün ve ülke grubuna göre
hareket planları yapılacaktır.
İSTANBUL MADEN VE METAL
İHRACATÇI BİRLİKLERİ
DIŞ TİCARET
MÜSTEŞARLIĞI
KİMYA SEKTÖR PLATFORMU
TOBB
2012
SONU
SEKTÖREL DERNEKLER
6.7
Firmaların ihracatta pazarlama ile ilgili
becerilerinin geliştirilmesi amacıyla
seminerler düzenlenecektir.
2012
İGEME
SEKTÖREL DERNEKLER
SONU
Ocak 2011 itibariyle Sektörel derneklerle
toplantı yapılarak 3 adeti mevcut pazar olmak
üzere toplam 10 adet hedef ülke ve hedef ülke
stratejileri seçmek, 2013 yılına kadar hedef
ülkelere yönelik ihracatımızdaki artış oranının
ortalama ihracat artış oranından %15 daha fazla
olmasının sağlanması.
Söz konusu seminerlerde ihracata yönelik
strateji belirlenmesi, pazar bölümlendirmesi ve
pazar bölümüne uygun ürün özelliklerinin
belirlenmesi, pazar araştırması yapılması,
dağıtım kanalları seçimi, tanıtım yöntemleri gibi
konuların yer alabileceği seminerlerin kimya
sektörünün
ağırlıklı
olduğu
illerimizde
planlanması.
60
EK 1- STRATEJİ BELGESİNİN TEMEL POLİTİKA BELGELERİ İLE İLİŞKİSİ
Hızla gelişen ve yaygınlaşan bilgi ve iletişim teknolojilerinin de katkısıyla küreselleşme, ülkelerin
ekonomik ve sosyal gelişmelerini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu süreçte, gerek organizasyon
yapılarında gerekse iş yapma biçimlerinde büyük bir değişim gerçekleşmektedir. Geçmişte üretim
yapısının ve uluslararası sermayenin akış yönünün belirlenmesinde etken olan ucuz işgücü ve
hammadde bolluğu gibi geleneksel faktörler önemini yitirirken, etkin işleyen bir piyasa
mekanizmasına, kurumsal yapıya, gelişmiş bir teknolojik ve ticari altyapıya sahip olmanın ve pazarın
değişen ve gelişen tercihlerini yakından izleyebilmenin önemi artmıştır. Uluslararası piyasalarda
uzmanlaşmaya ağırlık veren, üretim teknolojisini ve yenilik yaratma kapasitesini geliştirebilen
ülkeler mal ve hizmet üretiminde giderek daha bilgi yoğun ve yüksek katma değer getiren bir yapıya
geçiş yapabilmektedir.
Teknolojik gelişmenin artan hızı, insanların yaşam biçimlerini ve ilişkilerini derinden etkilemektedir.
Küresel bir perspektif kazanmanın ötesinde çok hızlı bir bilgi erişimi olanağına kavuşulmuş olması
coğrafyayı sınırlayıcı bir unsur olmaktan neredeyse çıkarmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin küresel
ortamda rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri ve güçlendirebilmeleri, büyümelerini verimlilik
artışlarına dayandırmalarına ve yeni mukayeseli üstünlük alanları yaratabilmelerine bağlıdır. Bu
doğrultuda, yenilikçiliğe önem verilmesi, bilim ve teknoloji kapasitesinin artırılması, beşeri
sermayenin geliştirilmesi, bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkin biçimde kullanabilmesi büyük önem
taşımaktadır.
Türkiye Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı; Dünyada ve ülkemizde değişen ekonomik ve
sosyal koşullar, Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007–2013), Orta Vadeli Program (2010–2012),
2010 yılı programı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2010–2014 Stratejik Planı ve Türkiye Sanayi
Stratejinde yer alan temel ilkeler, vizyonlar, amaçlar ve hedefler dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Bu belge, Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007–2013) ve Orta Vadeli Plan gibi üst politika
belgelerinde yer alan, “Rekabet Gücünün Artırılması, İstihdamın Artırılması, Beşeri Gelişme ve Sosyal
Dayanışmanın Güçlendirilmesi, Bölgesel Gelişmenin Sağlanması, Kamu Hizmetlerinde Kalitenin ve
Etkinliğin Artırılması” şeklindeki gelişme eksenlerine büyük ölçüde katkı sağlayarak, Türkiye
ekonomisine ilişkin geçmiş dönemdeki gelişmeler ile mevcut ekonomik ve sosyal gelişmeler dikkate
alınarak hazırlanan Dokuzuncu Kalkınma Planının, “istikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil
paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için uyum
sürecini tamamlamış bir Türkiye” olarak belirlenen vizyonunun oluşmasına yardımcı olacaktır.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı’nda Bakanlığın vizyonu “Girişimciliğe,
yenilikçiliğe ve yüksek katma değerli teknoloji üretimine dayalı ekonomik yapısıyla, Avrasya’nın mal
ve hizmet üretim üssü haline gelen ve dünyanın en gelişmiş on ülkesi içinde yer alan bir Türkiye’nin
oluşumunda öncü olmak” şeklinde belirlenmiştir. Bu vizyona ulaşmaya yönelik amaçlardan biri de
“Türkiye’nin küresel rekabet edebilirliğinin en üst seviyeye çıkarılmasına ve sanayi ve ticaret
alanlarında yapısal dönüşümün sağlanmasına yönelik olarak, ulusal politikalar doğrultusunda, kamu
kuruluşları, üniversiteler ve özel sektörle işbirliği içinde politikalar ve strateji oluşturmak,
uygulanmasını sağlamak, izlemek ve değerlendirmektir.” Kimya sektörü strateji belgesi bu amaca
61
hizmet ederken, belgede yer alan altı hedef hem Bakanlığımızın hem de Türkiye Sanayi Stratejisinin
“Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak” vizyonunun gerçekleşmesine
katkıda bulunacaktır.
Hazırlanan bu belge ile, 2010 yılı programının 58. politika önceliği altında yer alan tedbir 126 ile
Sanayi ve Ticaret Bakanlığımıza verilen, sanayide sektörlerin rekabet gücünün artırılması amacıyla
sektörel stratejilerin ve eylem planlarlarının hazırlanması görevi de yerine getirilmiş olacaktır.
62
EK 2- BELGE HAZIRLAMA ÇALIŞMALARI KATILIMCI LİSTESİ
KAMU KURULUŞLARI
Ali BOĞA (Müsteşar)
Doç.Dr.Yavuz CABBAR (Müsteşar Yrd.)
Niyazi İLTER (Müsteşar Yardımcısı V.)
Süfyan EMİROĞLU (Genel Müdür)
Zühtü BAKIR (Genel Müdür Yrd.V.)
Sefa ÖNGELEN (Daire Başkanı)
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI
Orhan ÇETİNKAYA (Şube Müdürü)
Oğuz KURT (Şube Müdürü)
N.Güzin ŞAHİN (Kimya Yüksek Mühendisi)
Ö.Ramazan BOZKURT (Endüstri Mühendisi)
Filiz SAYAR (Kimya Yüksek Mühendisi)
İbrahim ASLANTAŞ (Şube Müd)
Emine LÜY GÜMÜŞ (Uzm. Yrd.)
MALİYE BAKANLIĞI
Mehmet ERKAN (Grup Başkanı)
Serpil NAMAL (Eczacı)
SAĞLIK BAKANLIĞI (İLAÇ VE ECZANE GENEL MÜD.)
Nurcan Yaşar ARICI (Kimya Mühendisi)
İsmail GÜLTEKİN (Şube Müd. V.)
Nefise Burcu
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
Belgin ÇAĞDAŞ (Kimya Mühendisi)
İsmail ÇELİK (İSG Uzmanı)
Erdem UÇAK (Pat. Mad.Bir.Amiri)
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
Murat AKMAN (J.Kim.Teğ.)
Abdurrahman ULUIRMAK (Daire Başkanı)
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI (ÇEVRE YÖNETİMİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)
Haydar HAZER (Uzman Kimyager)
Şeref YILMAZ (Çevre Mühendisi)
Emine AYGÖREN (Uzman)
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
Serdar DURU (Uzman Yrd.)
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI (TEŞVİK UYGULAMA GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ)
Yaşar Cengiz ÇINAR (Şube Müd.)
Bekir KARAİBRAHİM (Uzman Yrd.)
63
Zülfikar KILIÇ (Genel Müdür Yrd.)
Bilgehan ŞAŞMAZ (Daire Başkanı)
Gürkan SÜZER (Şube Müdürü)
Halil VANLI (Şube Müdürü)
Yasin ŞAHİN (Dış Ticaret Uzmanı)
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
Gülizar YAVAŞ (Dış Ticaret Uzmanı)
Olca TÜRKKAN (Dış Ticaret Uzman)
Dr. Tuba ERDEMİR (Dış Ticaret Uzmanı)
Halil Serdar TAŞYÜREK(Dış Tic. Uzm. Yrd.)
Zeliha YÜREKLİ (Dış Ticaret Uzman Yrd)
Ahmet KÜÇÜKASLAN (Uzman Yrd.)
GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI (GÜMRÜKLER GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ)
Yaşam ÇİÇEK(Gümrük Uzmanı)
Beyazıt AVCI (Kimya Yük. Müh)
TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ
Oğuz ALTINIŞIK (2.Şef)
TÜBİTAK -MAM
Murat KORAL (Araştırmacı)
Dr. Begüm ELMAS (Uzman Araştırmacı)
Ayşe Öğünç DALGIÇ
KOSGEB
Gaye TURGUT
Anıl SÖNMEZ (KOBİ Uzmanı)
İHRACATI GELİŞTİRME ETÜD MERKEZİ
Sevim YALÇIN (Sanayi Daire Başkanı)
EXİMBANK
Lütfi BOSTANCI
ÜNİVERSİTELER
GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ KİMYA
ANABİLİM DALI
Prof. Dr. A.Rehber TÜRKER
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Prof. Dr. İsmail KIRBAŞLAR
EGE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA
MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Prof. Dr. Ferhan Sami ATALAY
ANKARA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Yrd. Doç. Dr. Emine YAĞMUR
Prof. Dr. Murat EROL
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ MÜH. MİM. FAKÜLTESİ
KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Prof. Dr. Mehmet Rıza ALTIOKKA
MARMARA ÜNİVERSİTESİ MÜH. FAKÜLTESİ KİMYA
Prof. Dr. Neşet KADIRGAN
64
MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
FATİH ÜNİVERSİTESİ KİMYA BÖLÜMÜ
Prof. Dr. N.Muhammed Agah ATABAY
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK
FAKÜLTESİ KİMYA MÜH. BÖL.
Doç. Dr. Reha YAVUZ.
SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ
KİŞİ
Timur ERK (Dernek Başkanı)
TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
Özalp ERKEY (Dernek 2. Başkanı)
Mustafa BAĞAN (Genel Sekreter)
KİPLAS İŞVERENLERİ SENDİKASI
Genel Sekreter Av. Saadet CEYLAN
MADENİ YAĞ PETROL ÜRÜNLERİ SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
Yön.Kur.Bşk Yusuf KOÇAK
TARIM İLAÇLARI SANAYİCİ İTHALATÇI VE
TEMSİLCİLERİ DERNEĞİ
Kim.Yük.Müh.Zelal ERKOVAN
TÜRK PLASTİK SANAYİCİLERİ ARAŞTIRMA
GELİŞTİRME VE EĞİTİM VAKFI
Genel Sekreter Barbaros DEMİRCİ
BOYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
Genel Sekreter O. Tufan ÇINARSOY
Funda ÇETİN (Teknik Uzman)
M. Erkan BAYKUT (Yön. Kur. Üyesi)
TÜRKİYE KİMYA DERNEĞİ
Doç. Dr. Mehmet MAHRAMANLIOĞLU (Genel
Sekreter)
KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI
Nurdan AYDOĞDU (Yönetim Kurulu Yedek Üyesi )
İhsan Ferit KUSEYRİ (Yön. Kur. Bşk. Vekili)
AKDENİZ İHRACATÇILAR BİRLİĞİ
Kazım GÜVEN (Yön.Kur.Üyesi)
H. Hüseyin NAKİBOĞLU
TÜRKİYE İHRACATÇILAR MECLİSİ
(İKMİB-Y.K. BAŞKAN VEKİLİ)
65
İKMİB –YÖNETİM KURULU ÜYELERİ
Murat AKYÜZ (Y.K. BAŞKANI)
İsmail Selçuk AKSOY (Y.K ÜYESİ)
İMMİB
Mutlu ÖKTEM (Genel Sekreter)
Mehmet ZEREN (Genel Sekreter Yrd.)
Mehmet YALÇIN (Genel Sekreter Yrd.)
Coşkun KIRLIOĞLU (Genel Sekreter Yrd.)
Nurten ÇIKRIKÇIOĞLU (Uygulama Şb.-Kimya Şefi)
Feyzanur SARIALTUN (Uygulama Şb. Raportör Yrd.)
Pınar ÖZGÜN (REACH ŞB.-Raportör)
İmdat ÖNER (REACH ŞB.-Raportör)
Volkan TEKİN REACH ŞB.-Raportör Yrd.)
Yusuf YILDIRIM (BİM-Bilgisayar İşletmeni)
Hüseyin GÖZÜKÜÇÜK (BİM-Bilgisayar İşletmeni)
FİRMALAR
Mine DAİ (EVYAP INT.AŞ.)
Toker ÖZCAN (Advansa Sasa Polyester San.AŞ)
66
Download