Varı lı A. KAZAK STAN TURK YE L SK LER NDE TURGUT ÖZALIN
advertisement
Var l A. KAZAK STAN TURK YE L SK LER NDE TURGUT ÖZALIN ÖNEM Var l A. KAZAK STAN TURK YE L SK LER NDE TURGUT ÖZALIN ÖNEM , . . The role and the activity of TurgutOzal in reestablishment and consolidation of spiritual cultural and economical connection between Kazakhstan and Turkey is given in this article. Kazakistan, Türkiyeden sonra Türk dünyasnn en önemli ülkesi. Ekonomik ve co rafi büyüklü ü di er cumhuriyetler ile kyasland nda hemen fark ediliyor. Örne in nüfusu Özbekistandan yakla k 10-12 milyon kadar daha az olmasna kar n ekonomisi Özbek ekonomisinin birkaç misline ula yor. Türkmenistan ve Krgzistan ile fark ise çok daha büyük. Ba mszl ndan bu yana Kazakistan di er Orta Asya cumhuriyetlerinden nispeten daha ba arl bir siyasi ve ekonomik çizgi izledi. Kuskusuz bunda Kazakistan Cumhurba kan Nursultan Nazarbayevin izlemi oldu u politika çok etkili olmu tur. Özellikle ba mszl n kazandktan sonra Türkiye ile ba layan d a açlma politikas dönemin Cumhurba kan Turgut Özalnda büyük deste iyle ivme kazanm tr. 17 Aralk 1991 de ba m-szl n ilan ettikten hemen sonra Türkiye Karde ülke Kazakistan tand n ilan etmi tir. Kazakistan Cumhurba kan Nursultan Nazarbayev, bir konusmasinda Türk karde lerimiz 1991 ylnn 17 Aralknda ba mszl mz ilan etti imizde bizi resmen tanyan ilk ülke olmu tu. Ondan sonra her alanda oldu u gibi e itim alannda da sk i birli i içerisine girdik. Bu i leri ilk olarak rahmetli Cumhurba kan Turgut Özalla birlikte ba lam tk. Evet; ba mszl ndan 2 saat sonra D i leri Bakanl açklamasyla Kazakistan resmen tanyan ilk ülke Türkiye olmu tu. Orta Asyadaki ba mszlk haberlerinden büyük heyecan duyan Cumhurba kan Özal, bu hzl kararn alnmasnda aktif rol oynam t. Özal o dönemde çok ama çok heyecanlyd. 71 yllk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli i sona ermi , karde cumhuriyetler ba mszl na kavu mu tu [1]. 1991 ylnda ba mszl n kazand ilk günden itibaren Türkiye, ba ta kültürel olmak üzere ekonomik, siyasi ve sosyal alanlarda bu ülke ile temasa geçerek Kazakistann hep yannda oldu unu en üst düzeyde gösterdi. Sovyetler Birli inin da lmasnn ardndan ba msz olan bu ülkelere hiç vakit THE SCIENTIFIC WORLD OF KAZAKHSTAN 2 (30 ) 2010 99 Var l A. KAZAK STAN TURK YE L SK LER NDE TURGUT ÖZALIN ÖNEM kaybetmeden ziyaret gerçekle tiren 8. Cumhurba kan Turgut Özal, gerek halk tarafndan, gerekse devlet erkan tarafndan en üst düzeyde ve en samimi duygularla kar lanm lard. Özaln bu samimi ve içten ziyaretini aradan bunca yl geçmesine ra men hiç unutmayan ve her zaman için ba mszlklarnn en önemli mihenk ta olarak hep ya atan Kazaklar, Özal ve Özall yllardaki iki ülke ili kilerini her zeminde ve her frsatta büyük onur ve gururla dile getirmektedir. Özaln bölgeye yapt ziyaretlerde imzalad anla malar, Orta Asya ile Türkiyenin entegrasyonunu sa layarak büyük bir olu umu ba latm oluyordu. Merhum Cumhurba kan, Nisan 1993teki son gezisinde Kazakistanla her alanda geni i birli i mutabakatlar imzalam t. Özaln, gümrük, vize, turizm ve enerji alanlarnda yapt anla malar, Türkiyenin Kazakistan ve di er ülkelerle entegrasyonunu ba latrken, ayn zamanda bu, Türkiyenin yeni olu umda ben de varm demesi için cesur bir adm olarak da de erlendiriliyordu. Kazakistan ve Türkiye arasndaki ekonomik ili kilerin geli mesinde en büyük pay üphesiz Özal ve Nazarbayevindir. Özal 80li yllarn sonunda Türkiyeyi d a açma adna ülkeleri ziyaret ediyor ve bu cercevede beraberinde birçok is adamlarinida götürüyordu. Bu sayede hem türk is adamlarnn önünü açiyor hemde türk dunyasini yakindan tanima firsati veriyordu. Türk müte ebbisler, e itim alannda da hiç bo durmad. Türkiye d nda ilk e itim kurumlar merhum Cumhurba kan Turgut Özaln da te vik ve katklaryla Türk cumhuriyetlerinde açld. Sovyetler Birli i da ldktan sonra Türklerin açt okullarda bugün binlerce ö renci ö renim görüyor. E itim seferberli inin en ba arl oldu u ülke ise Kazakistan. Bunda Turgut Özaln etkisi yadsnamaz. Özaln Kazak meslekta Nazarbayeve yazd mektup sonrasnda bu ülkedeki ö retmenler çok daha rahat çal ma imkân buldu. Kazakistann gelece inin in as adna, Türk müte ebbislerin ba latt e itim ata büyük umut vermisti. Turgut Özal, Orta Asya ziyaretinde her ülkenin liderlerine u telkinde bulunuyordu: Bu okullar ülkenizin gelece idir, okullara sahip çkn. Nisan 1993teki son gezisinde de Nursultan Nazarbayeve okullar anlatmay ve bu konuda ondan destek istemeyi ihmal etmemi ti merhum Cumhurba kan. Özaln bu de erli mirasna sahip çkan Nazarbayev, 14 yl sonra gerçekle en bir Kazak-Türk okulu açl nda unlar söyleyecekti: 21. asra layk okullar açmalyz. Çünkü e itim seviyemizi ve ferasetimizi artrmamz lazm. u an gelinen noktada; 30 Kazak-Türk Lisesinin yan sra, Türkistanda Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesinin temelini atm tk. u an bu üniversitemizde 15 bin ö renci okumakta. Ayrca, Almatdaki Süleyman Demirel Üniversitesi de e itimine devam etmekte. Son olarak da ba kent Astanamzda e i ve benzeri olmayan bir okula daha kavu tuk. Kazak-Türk Lisesi mezunlarnn üniversitelere giri oran yüzde 98ler düzeyinde. Bugüne kadar uluslararas bilim olimpiyatlarnda ülkemizi en iyi ekilde temsil ederek onlarca madalya kazand. Yine birçok ö renci dünyann de i ik ülkelerinde en iyi üniversitelerinde e itim almaya devam ediyor. Bu ba arlarndan dolay eme i geçen herkesi kutluyorum. [2]. Turgut Özaln 10 Kasm 1992 tarihinde Nursultan Nazarbayeve hitaben yazd e itim mektubu öyleydi: Sevgili karnda m. Ülkelerimiz arasnda ili kilerin her alanda çok süratli bir ekilde geli ti ini görmekten büyük bir memnuniyet duymaktaym. Zat- alilerinin de benimle ayn görü leri payla t ndan eminim. Ekim 1992 ay sonunda Ankarada yaplan ve çok ba arl geçen zirve, ülkelerimiz arasndaki ili kilerin geli tirilmesi için gerekli siyasi iradenin mevcudiyetini bir kez daha ortaya koymu tur. Bu geli melere paralel olarak, çok sayda Türk müte ebbis ülkenize gelmekte ve hemen her konuda yatrm imkanlarn ara trmaktadr. birli i imkanlarn ara trmak üzere Kazakistana gelecek Türk i adamlarna gerekli kolayl göstererek, yardmlarnz esirgemeyece inizden eminim. Bu vesileyle Zat- alilerine ve ahsnzdatümKazak halkna en iyi dileklerimi sunarm. Türkiye ile ili kiler, ba mszl n ilk gününden bu yana, hatta THE SCIENTIFIC WORLD OF KAZAKHSTAN 2 (30 ) 2010 100 Var l A. KAZAK STAN TURK YE L SK LER NDE TURGUT ÖZALIN ÖNEM ba mszlk öncesinden beri en üst düzeyde ve son derece yakn bir ili ki. Bunun temelinde merhum Türkiye Cumhurba kan Turgut Özal ile Kazakistan Cumhurba kan Nursultan Nazarbayev arasndaki samimi dostlu un pay çok büyüktür. Bu dostluk sadece siyasi ve kültürel de il ekonomik ili kilerde de kendini gösterdi. Ba mszl n ilan edildi i ilk günlerde dahi pek çok Türk yatrmc, Cumhurba kan Özaln iste i ve yönlendirmesi üzerine Kazakistana gitti. Bu insanlar, ilk kez geldikleri karde ülkede Kazak halknn ve yetkililerinin yakn ilgisiyle kar la t. Kazakistann imarnda, yeniden yaplanmasnda Türk irketlerinin büyük görev üstlenmesi sevindirici. Özal, Kazakistan ve Orta Asyann di er karde ülkeleri ile ili kilere büyük önem veriyordu. Aniden fenala p hayatn kaybetti i Nisan 1993te de, 11 gün süren son Orta Asya gezisinden henüz dönmü tü. li kilerin sa lam temelleri zor dönemlerde atld. Bugün o temellerin üzerine güzel i birliklerinin in a edildi ini görüyoruz. Turgut Özal ad, Kazaklar için çok ey ifade ediyor. Hatta öyle ki sokakta bindi iniz herhangi bir taksi de bile size söylenen ilk sözler merhum Özaln kendileri için ne kadar önemli ve büyük bir devlet adam oldu u hakknda dr. Kazaklar Turgut Özala Kazakistann en büyük ehri Almatnn en büyük caddelerinden birine onun adn verecek kadar onasevgiduyuyor [3]. Turgut Özaln Kazakistan ziyaretinde, Nursultan Nazarbayevin Türkiyede ne kadar Kazak ya yor? sorusuna verdi i u cevap herkesi duygulandrm , Kazakistan ve Kazaklarn Türkiyeye ilgisini iyice artrm t: Ben dahil 70 milyon Kazak ya yor Türkiyede! [4]. Elbette ki, Türkiyenin Kazakistann ilk tanyan ülke olmas ve yokluk zamanlarnda bu ülkeye yaplan yardm bu ilginin ba kabir boyutunu olu turuyor. Turgut Özal, Türkiye ve Orta Asya arasnda köprü rolü oynayacak pekyolu projesi ve Türkçe Konu an Ülkeler Zirvesi gibi birçok projenin de sahibiydi. Özaln ölümü en çok karde cumhuriyetleri üzüntüye bo mu tu. Liderlerin ba sa l mesajlar bunu açkça gösteriyordu. Azerbaycan Cumhurba kan Ebulfez Elçibey, Karde Türkiye, tüm Türk halklar, dünya halklar büyük bir insan kaybetti. diyordu. Türkmenistan Cumhurba kan Saparmurat Türkmenba , Türkmenistan halk Cumhurba kan Özaln vefat sebebiyle tarif edilemez aclar içinde. diyerek taziyelerini sunuyordu. Özbekistan Cumhurba kan slam Kerimov ise Cumhurba -kan Turgut Özal Türk dünyas için bir umuttu. Bizim gelece imizle ilgili çok güzel projeleri vard. Çok zamansz kaybettik. diyordu. Krgzistan Cumhurba kan Asker Akayev de Krgz halk için Özal Hzr gibiydi. Hzrmz kaybettik ifadelerini kullanyordu. Ve Nursultan Nazarbayev Nazarbayev gibi Özal da halkn içinden gelmi , devletin zirvesine yükselmi ve büyük ba arlara imza atm bir isimdi. Kazakistan Cumhurba kannn taziye mesajndaki u ksa cümle Kazak-Türk dostlu unun da ebedi bir ni anesi olarak kalacakt. Çok sevdi i karde i Özaln ölümüne öyle a t yakyordu Nazarbayev: Kazak halk artk öksüz kald.[5]. KAYNAKÇA 1. Atayurdu dergisi Aralk 2009. Türkiyede ben dahil 70 milyon kazak ya yor. Seniha ÜnerHüseyin Güngör 2. Kazakistanskaya Pravda. 6 Nisan 1993 3. Zaman Kazakistan say 2. 8 ocak 1999 4. Yeni afak gazetesi Özal dönemini aryorum Nursultan Nazarbayev. 23-05-2003 5. Zaman Kazakistan say 11.Turgut ÖZAL Kazak-Türk karde li inin ba laycs 29 mart 1996 THE SCIENTIFIC WORLD OF KAZAKHSTAN 2 (30 ) 2010 101
