ÇÖLDE YENI ŞEHIRLER YÜKSELIYOR

advertisement
KASIM 2015
GLOBAL
HSBC BANK A.Ş.’nin katkılarıyla hazırlanmıştır.
ÇÖLDE YENİ
ŞEHİRLER
YÜKSELİYOR
DÜNYANIN EN BÜYÜK
PETROL IHRACATÇISI SUUDI
ARABISTAN, YENİ YATIRIMLARA
ODAKLANDI. ÜLKE, GELIRLERINI
ÇEŞITLENDIRME HEDEFINDE.
BÜYÜME DEVLET HARCAMALARIYLA DESTEKLENİYOR
S. Arabistan’da kalkınma projeleriyle bağlantılı devlet harcamaları
petrol dışı büyüme hedefinin en büyük dayanağı olacak.
SUNUŞ
ALI AFATOĞLU aliafatoglu@turkishtimedergi.com
Petrol, çölü baştan ayağa
değiştiriyor
S
uudi Arabistan denilince akıllara ilk başta petrol daha sonra çöl,
hurma ve hac geliyor. Bir zamanlar sadece hurma satabilen bir
çöl prensliği olan ülke, artık 20. yüzyılın
en zengin ülkelerinden biri. Üstelik S.Arabistan’ın birçok bölgesi petrol gelirleri ile
Batılı şehirleri aratmayacak derecede lüks
ve şatafat içerisinde. Hatta ülkede şehircilik bir refah göstergesi haline gelmiş. Başkent Riyad’da, Cidde’de ve Mekke’de lüks
gökdelenler dört bir yandan yükseliyor.
Suudiler mevcut şehirlerini geliştirmekle kalmayıp önümüzdeki 20 yıla damga
vuracak şehirler de planlıyor. Hem ekonomik yatırımların yapılabileceği şehir-
ler hem de modern yaşam alanları olarak
inşa edilen yeni kentler kuruluyor. Petrol,
adeta çölü baştan ayağa değiştiriyor…
Suudi Arabistan ekonomisinde adım
başı petrolün izine rastlanıyor. Ekonomi
için her şey petrol demek. Ama son yıllarda, petrolün uzun süre zenginlik sağlamayacağının da farkına vardılar. Artık petrolden elde ettikleri geliri sanayi,
altyapı ve eğitim gibi alanlara daha fazla harcıyorlar. Özellikle sanayi sektöründe yeni yatırımlar gerçekleştirip gelecek
dönemlerde canlı ve çeşitlendirilmiş yapı üzerine oturttukları bir ekonomi ile
ilerleme peşindeler. Suudi Kraliyet Ailesi ve ülkenin ileri gelenleri Batılı ülkeler-
1 TURKISHTIME KASIM 2015
de yıllardır pek çok yatırım yapıyor. Son
yıllarda ise ülke bizzat dış yatırım yapmaya daha sıcak bakmaya başladı. Dışa
yönelik yatırımların önündeki sıkı tedbirler gevşetildi ve dış sermayenin ülkeye
gelişi kolaylaştırıldı. Uzun vadede kurulacak yeni şehirlerde yaratılacak teşviklerle birlikte S.Arabistan’ın düzenli yatırım çeken bir ülke olması bekleniyor.
Ülkede demokratik düzen hala eksik işlese de belirli düzeyde ekonomik refah
sağlanmış durumda.
Bu sayımızda Suudi Arabistan ekonomisini inceliyoruz. Suudilerin hurmadan
petrole, sanayiden ticarete olan gelişimini mercek altına alıyoruz. n
ANALİZ
SUUDI ARABISTAN
Resmi adı
: Suudi Arabistan Krallığı
Yönetim şekli
: Mutlak monarşi
Kral
: Salman Bin Abdülaziz el-Suud
Veliaht
: Muhammed bin Nayif
Yüzölçümü
: 2,149,690 km²
Nüfusu
: 31.3 milyon (2015 tahmini)
Başkent (nüfusu)
: Riyad (4,7 milyon) Diğer şehirleri (nüfusu): Cidde (3,6 milyon)
: Mekke (1,7 milyon)
: Medine (1,3 milyon)
: Damman (1,3 milyon)
Dili
: Arapça
Dini
: İslam
Trafik akışı
: Sağ
İnternet TLD
: .sa
Telefon kodu
: 966
Resmi tatil
: Cuma, Cumartesi
Para birimi
: Suudi Arabistan Riyali (SAR)
Döviz kuru (sabit)
: 1 $ = 3.75 SAR
GSYİH (milyon $)
: 648.971 (IMF 2015)
KBGSYİH ($)
: 53.149 (IMF 2015)
Büyüme oranı (%)
: 2,9 (IMF 2015)
2 TURKISHTIME KASIM 2015
GLOBAL EXPORT
Petrol zengini
SUUDI ARABISTAN’DA KAMU GELIRLERININ VE IHRACAT GELIRLERININ
YÜZDE 90’I PETROLDEN ELDE EDILIYOR. PETROL FIYATLARINDAKI KÜRESEL
DALGALANMALAR ISE ÜLKE EKONOMISINI DOĞRUDAN ETKILIYOR.
S
uudi Arabistan, dünyanın en
önemli petrol ekonomisi ve dünyadaki petrol rezervlerinin yüzde 20’sine sahip. Ülkedeki petrol varlığından elde edilen gelirlerin 90 yıl
süre ile devam edeceği tahmin ediliyor.
Ekonominin yüksek oranda petrole dayalı olması, fiyatların uluslararası piyasalarda
gösterdiği iniş ve çıkışlardan ülkenin doğrudan etkilenmesi sonucunu da beraberinde getiriyor. Suudi Arabistan’ın günlük
ekonomi gündemini de sürekli petrol fiyatları belirliyor. Ham petrol üretimi ve petrole dayalı sanayilerin ekonomi içerisindeki ağırlığı, petrol fiyatlarının ve bu fiyatları
etkileyen faktörlerin yakından takip edilmesini zorunlu hale getiriyor. Son yıllarda, petrole bağımlılığı azaltmak ve ülkenin
her bölgesini kapsayan dengeli bir ekonomik kalkınmayı sağlamak amacıyla ülkede
ekonominin çeşitlendirilmesine, altyapının
geliştirilmesine ve istihdam olanakları yaratılmasına yönelik projelerin uygulanmasına ağırlık veriliyor.
EN BÜYÜK ARAP EKONOMİSİ
S.Arabistan, Arap ülkeleri arasındaki en
büyük ekonomi. Ülke GSYİH’sindeki artış
petrol fiyatları, petrol üretimi ve OPEC’in
fiyat politikaları ile yakından ilintili bir grafik sergiliyor. Uluslararası petrol fiyatları
arttıkça iş çevrelerinin ve tüketicilerin güveni yükseliyor, bir yandan da kamu gelirleri ve harcamalarını artırma etkisi gösteriyor. Tersi durumlarda büyüme hızı
yavaşlıyor. Geçen sene, yüzde 4.3 oranında büyüyen S.Arabistan ekonomisinin bu
yıl sonunda yüzde 2,5 ile 2,9 arasında bir
büyüme yakalaması tahmin ediliyor. Bunda azalan petrol fiyatlarının büyük oranda
etkisi bulunuyor.
SU YERİNE PETROL FIŞKIRIYOR
Ülkenin kesinleşmiş petrol rezervleri
toplamı 265 milyar varilden fazla. Bu rakam, dünya rezervleri toplamının yüzde
20’sini oluşturuyor. Başka hiçbir ülkenin
sahip olmadığı bu rezervlerin, önümüzdeki 90 yıl boyunca tüketim için yeterli
olacağı ve yeni petrol alanlarının keşfiyle
daha da artacağı tahmin ediliyor. Çöl iklimine sahip ülkede petrole erişmek su kaynaklarına erişmekten daha kolay.
Söz konusu rezervlerin çoğu 70 milyar
varil üretim düzeyi ile dünyanın en büyük
petrol sahası olarak bilinen Ghawar’dan çıkartılıyor. Ghawar, ülkenin petrol ihtiyacının ve ihracatının ana dayanağı. Safaniyah
ise dünyadaki en büyük açık deniz petrol
sahası olarak bilinen bir diğer önemli bölge. Abqaiq ve Berri bölgelerinde de diğer
önemli petrol sahaları yer alıyor.
3 TURKISHTIME KASIM 2015
Suudi Arabistan, Rusya ile birlikte dünyanın en büyük iki petrol üreticisinden biri
konumunda. Rusya tarafından gerçekleştirilen üretim bazı, çoğu zaman daha yüksek
olsa da Suudi Arabistan’ın rezervleri çok
daha fazla. Üretilen petrolün büyük kısmı; çoğunlukla ham petrol biçiminde ihraç
edildiğinden dolayı Suudi Arabistan, dünyanın en büyük petrol tedarikçisi.
Hawiyah ve Ras Tanura bölgeleri S.Arabistan’ın doğalgaz bakımından en zengin
sahalarına ev sahipliği yapıyor. OPEC’in
verilerine göre, Suudi Arabistan’ın belirlenmiş doğalgaz rezervleri yaklaşık 7,15
trilyon metreküp civarında. Bu miktar, İran
ve Katar’ın rezervlerinden daha düşük olmasına rağmen üretim düzeyi, dünya toplam üretiminin yaklaşık yüzde 5’ine karşılık geliyor. Ülkedeki likit doğalgaz üretimi
ise günlük 1 milyon varilin üzerinde. İç piyasadaki doğalgaz talebinin 2030 yılında
iki katına ulaşacağı da tahmin ediliyor.
KRALLIK İÇİNDEKİ “KRALLIK”:
SAUDİ ARAMCO
Suudi Arabistan Krallığı’nın şirketi olan
Saudi Aramco, dünyanın en büyük kanıtlanmış petrol rezervlerini yönetiyor. Kral
Abdullaziz El-Suud ve dönemin ABD
Başkanı Franklin D. Roosevelt tarafından
kurulan şirketin bugün kendisine ait “özel
ANALIZ
Rakamlarla S. Arabistan ekonomisi
2013
2014
Nominal GSYİH (milyar ABD $)
Reel GYSİH’deki büyüme (%)
746
3.8
752
3.6
Kişi başı GSYİH, SAGP ($)
Enflasyon, tüketici fiyatları (yıllık %)
Petrol üretimi (bin varil/gün)
24.816
3.6
9.6
24.495
2.8
9.7
Arap petrolü ortalama fiyatı ($)
İhracat (milyar $)
İthalat (milyar $)
Cari hesap dengesi (milyar $)
Uluslararası rezerv (milyar $)
106.4
376
165
130
713
102
360
151
106
710
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Suudi Arabistan Ticaret Müşavirliği
güvenlik kuvvetleri” dahi bulunuyor. Çoğunluk hisseleri S.Arabistan Krallığı’na
ait. Petrolün yanı sıra dünyanın en büyük dördüncü büyük doğalgaz sahası da
yine bu şirket tarafından işletiliyor. Saudi Aramco’nun gücüne güç katan bir diğer önemli husus da Suudi Arabistan’da
çıkarılan petrolün maliyetinin diğer ülkelere göre düşük olması. Ülkede, petrolün
üretim maliyeti varil başına 1,5 doların altında. Dünya ortalaması ise varil başına 5
dolar civarında.
PETROL GELİRLERİ İLE
SANAYİ KURULUYOR
Uzun süredir ekonomisini çeşitlendirme
ve istikrarsız petrol gelirlerine olan bağımlılığını azaltma çabaları gereği sanayi altyapısını güçlendirme yolunda olan Suudi Arabistan, bu sayede yeni istihdam için
olanaklar yaratmayı da planlıyor. Geçmişte izlenen devletçilik ve korumacılık politikalarının bir sonucu olarak devlet egemenliğindeki ağır sanayi oldukça gelişkin
durumda. Son yıllarda ise özel sektörün
sanayiye yatırımları daha fazla artıyor. Petrol dışındaki sektörlerde, özel sektörün
2/3 oranında ağırlığı bulunuyor. Özel sektör ithalat, toptancılık ve perakendecilik,
finans, inşaat, ziraat, madencilik ve hizmet
sektöründe yoğunlaşıyor.
Ülkede özel ve yabancı yatırımlara son
yıllarda daha fazla teşvik sağlanıyor. Suudi Arabistan’ın rekabet gücünün olduğu
ve ucuz girdi sağlanabilen alanlarda petrokimyasallar, kimyasallar ve plastik sektör-
lerinde yapılacak yatırımlara öncelik veriliyor. Otomotiv, dayanıklı ev eşyaları ve
paketleme malzemeleri gibi alanlarda yatırımların oluşturulması ise henüz yavaş
yavaş ivme kazanıyor. Devlete ait olan Sabic, ülke sanayisinin bilinen en büyük şirketi konumunda. Şirket, Suudi Arabistan
sanayisinin lideri olduğu gibi dünyanın da
en büyük 10 petrokimya şirketinden biri.
Sabic’e bağlı Hadeed şirketi ise Ortadoğu’nun en büyük çelik üreticisi.
4 TURKISHTIME KASIM 2015
KRALLIK TARİHİNİN
EN BÜYÜK BÜTÇESİ
Petrol rezervlerinin sınırlı bir geleceği var. Bu nedenle S.Arabistan, eninde
sonunda tükenecek olan petrole bağımlı ekonomisinde gelir çeşitliliği yaratmak
için büyük bütçeler belirliyor. 2015 yılı
bütçesi ise Krallık tarihinin en büyük bütçesi olarak belirlendi. 229.3 milyar dolarlık (860 milyar SAR) bütçe 25 Aralık 2014
tarihinde hükümet tarafından onaylandı.
GLOBAL EXPORT
YENİ KRALIN
MAAŞ JESTİ BÜTÇEDE
REKOR AÇIK DEMEK
S. Arabistan’ın 2015 yılı bütçesi 229.3
milyar dolar (860 milyar SAR) olarak
belirlenirken bu yıl toplam gelirin 190.7
milyar dolar (715 milyar SAR) olacağı
tahmin ediliyor. Bu da ülke bütçesinde
38.6 milyar dolar (145 milyar SAR) açık
gerçekleşeceği anlamına geliyor. Kral
Abdullah’ın ölümünden sonra 2015
Ocak ayında, yerine kardeşi Salman
Bin Abdülaziz el-Suud (Kral Salman)
kral oldu. Yeni kral, göreve geldikten
sonra devlet memurları, emekliler ve
öğrencilere 32 milyar dolar değerinde
iki maaş ikramiye dağıttı. Dağıtılan
ikramiyeler ile 2015 bütçe açığının
öngörülenden daha yüksek olacağı ve
yeni bir rekor olarak kayda geçeceği
belirtiliyor.
DIŞ TİCARETİ (milyar dolar)
İhracat
İthalat
Ticaret hacmi
Ticaret fazlası
2010
2011
2012
2013
2014
251,1
106,8
357,9
144,3
364,7
131,6
496,3
233,1
388,4
155,5
543,9
232,9
375,8
163,7
539,5
212,1
346,6
154,1
500,7
192,5
Kaynak: Trademap
Bütçede yatırım programları ile uzun dönemde petrole bağlı olmayan büyümenin teşviki amaçlanıyor. 2015 bütçesinden
en çok payı eğitim alıyor. Bu yıl S.Arabistan, 57.9 milyar doları eğitime harcayacak.
Sağlık ve sosyal hizmetlere ise 42.7 milyar
dolar ayrıldı. Bütçenin 10.7 milyar doları
belediye hizmetlerinde, 16.8 milyar doları
da altyapı ve ulaşım çalışmalarında kullanılacak. Su kaynakları ve diğer ekonomik
kaynakların geliştirilmesi için de 16 milyar
dolar harcanacak.
5 TURKISHTIME KASIM 2015
2020’YE KADAR EKONOMİ
ÇEŞİTLENECEK
2015 yılında düşük seyreden petrol fiyatları, S.Arabistan’ı yakından ilgilendiriyor. Petrol fiyatlarındaki ciddi düşüş ve
kamuoyunun gelecek endişelerine ilişkin
olarak Kral Salman, ekonomik istikrarın
korunacağını açıkladı. Küçük ve orta ölçekli işletmenlerin desteklenmesiyle güçlü
bir ekonomik alan yaratılacağını söyleyen
Kral Salman, sanayi ve hizmet sektörlerinin ulusal ekonomi içerisinde büyüyeceğine de işaret etti.
Kral Salman’ın 2020 yılına kadar uzun
vadede petrokimya, doğalgaz, elektrik, su
arıtımı ve telekomünikasyon gibi önemli
sektörlerde yatırımlara devam etmesi bekleniyor. Suudi Arabistan tarafından hayata geçirilmesi öngörülen yatırım projelerinin toplam maliyetinin 613 milyar dolar
(2.3 trilyon SAR) olacağı tahmin ediliyor.
Söz konusu yatırım projeleri çerçevesinde
140 milyar dolarlık altyapı yatırımı, 92 milyar dolarlık petrokimya, 88.9 milyar dolar
değerinde elektrik ve su, 60 milyar dolarlık telekomünikasyon, 53.3 milyar dolarlık turizm yatırımı gerçekleştirilecek. Diğer
99 milyar dolar ise doğalgaz, BT ve eğitim
harcamalarına yönlendirilecek. n
ANALİZ
HSBC Küresel Bağlantılar
Suudi Arabistan
Raporu–Mayıs 2015
SUUDİ ARABİSTAN’DA KALKINMA PROJELERİYLE BAĞLANTILI YÜKSEK
SEVİYEDEKİ DEVLET HARCAMALARI VE KAMU SEKTÖRÜ MAAŞ PRİM ÖDEMELERİ
DESTEĞİ İLE PETROL DIŞI SEKTÖRDEKİ BÜYÜMENİN, YAKIN VADEDE MAKUL
DAYANIKLILIĞINI KORUYACAĞI ÖNGÖRÜLÜYOR.
Suudi Arabistan, Dünya Bankası’nın “Doing Business” raporunda 189 ülke içinde “sınır ötesi ticaret” sıralamasında 92. sırada yer alıyor.
6 TURKISHTIME KASIM 2015
GLOBAL EXPORT
K
ısa vadede, petrol haricindeki büyüme tahminleri sağlam bir görünüm çiziyor. Azalan petrol gelirleri
ve zayıflayan mali durum uzun dönemde ortaya çıkacak olumsuzluklar olarak
görünüyor ancak bu durum gelişimi artırıcı reformlar için bir katalizör görevi
görebilir.
> Diğer alanlara kıyasla, görece daha az çeşitlendirilmiş olan yerel üretim
bazına bağlı olarak, petrol dışı sağlam
ekonomik büyüme güçlü bir ithalat talebine yol açacaktır. Suudi Arabistan’ın
ithalat büyümesinde en güçlü kaynak
Asya bölgesi (Japonya hariç) olacaktır.
> Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT)
sektöründeki gelişmeler ve bilgi temelli
ekonomiye geçişi teşvik etme, hükümetin 10 yıllık büyüme planları içerisinde
yer alıyor. BİT ürünlerinin ithalat ve ihracatının, 2015-30 yılları arasında yaklaşık yıllık %8’lik bir büyüme sağlayacağı tahmin ediliyor.
Suudi Arabistan enerji ağırlıklı bir
ekonomi olmaya devam edecek olmasına rağmen, demografik yapısı ve yaşam
standartlarının artması, BİT sektöründeki dış ticaret fırsatlarında gelecek yıllarda yaşanacak artış için uygun bir zemin hazırlıyor. Diğer taraftan, hükümet
petrolden farklı bir alanda çeşitliliği
amaçladığı için bilgi temelli ekonomiyi geliştirmeye giderek bağlı hale geldi. Hükümet, ülkenin kısıtlı yerel üretim
kaynağı sebebiyle muhtelif ithalat ihtiyaçlarını yansıtan dış ticarete karşı genel olarak açık bir yaklaşıma sahip.
lığını koruyacağı öngörülüyor. Yüksek
bütçe açığı, bu sene ve önümüzdeki sene yüksek miktarda finansal hizmetler
ve düşük borç seviyesi sayesinde devlet
tarafından rahatlıkla finanse edilebilecek ancak devlet er ya da geç harcamalarını denkleştirip, uzun vadede finansal
sürdürebilirliği iyileştirici tedbirler alacak. Bu daha küçük mali büyüme demek olsa da, işgücü ve ürün pazarlarında iş fırsatlarını ve rekabeti artıracak
yapısal değişiklikler içererek sonunda
petrol dışı sektöre fayda sağlayacak reformlar için katalizör vazifesi görebilir.
Suudi Arabistan, Dünya Bankası’nın
“Doing Business” raporunda 189 ülke
içinde “sınır ötesi ticaret” sıralamasın-
da 92. sırada yer alsa da, süregelen büyümesi ve ortamın genel olarak dış ticarete uygun olması dikkate alındığında
ülke hakkındaki dış ticaret ile ilgili beklentiler cesaret verici. İthalattaki büyüme, orta sınıfın genişlemesi ile tüketim
mallarına talebin artması ve bunun yanında altyapı projeleri için hammadde
ve işgücü gereksinimi ile desteklenirken ihracat performansını ağırlıklı olarak petrol üretimi belirleyecek.
İZLENMESI GEREKEN İHRACAT
KORIDORLARI
Suudi Arabistan’ın dünyanın önde
gelen petrol ihracatçısı olması, önümüzdeki dönemde de mineral yakıt-
UZUN VADEDE GÖRÜNÜM
Ekonomik Görünüm - Birçok ekonomik kriter ülkenin devasa petrol sektörü tarafından belirlenmeye devam edecek. Yakın gelecekte petrol fiyatlarında
önemli bir canlanma görülmezse, cari
hesap fazlası yok olurken bütçe dengesi
açık vermeye devam edecek.
Kalkınma projeleriyle bağlantılı yüksek seviyedeki devlet harcamaları ve
kamu sektörü maaş prim ödemeleri
desteği ile petrol dışı sektördeki büyümenin, yakın vadede makul dayanıklı-
Suudi Arabistan demografik yapısı ve
yaşam standartlarının artması, BİT
sektöründeki dış ticaret fırsatlarının
artması için zemin hazırlıyor.
7 TURKISHTIME KASIM 2015
ANALİZ
ların ülkenin en büyük ihracat ürünü
olarak kalacağı anlamına gelerek, 20202030 yılları arasında ülkede toplam ihraç mallarında öngörülen büyümenin
%84’üne katkıda bulunacaktır.
Benzer şekilde, Suudi Arabistan’ın
ana ihracat pazarlarına bakıldığında
bunların hızla büyüyen ve enerji ihtiyacı yüksek olan Asya ülkeleri olduğu
görülüyor. Bu durum da, enerji sektörünün önemini ve Suudi Arabistan’ın
petrol ve petrol ürünlerinin önemli bir
tedarikçisi olarak rolünü yansıtmakta-
dır. 2030’da Suudi Arabistan’ın hızlı büyüyen ilk beş ihracat noktasının Asya
ve Uzakdoğu’da Çin, Vietnam, Malezya
ve Hindistan (her yıl ortalama % 10 büyüyen) olacağı öngörülmektedir.
Çin, 2030 yılında da küresel ticaretteki artan etkisini ve büyük enerji ihtiyaçlarını yansıtarak Suudi Arabistan ihracatının ana alıcısı olacaktır. Benzer
şekilde, Hindistan hızlı ekonomik büyümesiyle 2030’da Kore, Japonya ve
ABD’yi geride bırakarak 2013’te bulunduğu beşinci sıradan yükselerek Suu-
Suudi Arabistan’ın ana ihracat pazarlarına
bakıldığında bunların hızla büyüyen ve
enerji ihtiyacı yüksek olan Asya ülkeleri
olduğu göze çarpıyor.
8 TURKISHTIME KASIM 2015
di Arabistan’ın ikinci en önemli ihracat
noktası olacaktır.
İZLENMESI GEREKEN İTHALAT
KORIDORLARI
Görece kısıtlı ve çeşitlenmemiş yurt
içi üretim yapısı göz önünde tutulduğunda, yoğun petrol dışı büyüme güçlü bir ithalat talebi için uygun ortam
sağlayacaktır. Devam eden altyapı inşa yatırımları, yatırımlarda ve inşaat ile
ilgili ürünlerde güçlü bir artışa işaret
ederken, bu durum makine ve nakliyat
ürünlerinin 2020-2030 yılları arasında
ithalat artışında önemli pay sahibi olmasıyla da kendini gösterecektir. Aynı
zamanda, demografik baskılar ve artan
yaşam standartlarına bağlı olarak güçlü
özel sektör talebi, tüketici malları ithalatında artışa neden olacaktır.
GLOBAL EXPORT
Asya’dan (Japonya hariç) yapılan mal
ithalatı yıllık ortalama %10’luk oran ile
2020- 2030 yılları arasında en büyük artışı gösterirken, bunu Sahra altı Afrika
bölgesi yıllık ortalama %7 artış ile takip edecektir. Bu bağlamda, ABD en
çok ithalat yapılan ülke konumundan
üçüncülüğe gerilerken, Çin ve Hindistan ilk iki sırayı alacaktır. Bu iki ülkeye
ek olarak Vietnam, Türkiye ve Meksika;
2020-2030 yılları arasında yıllık ortalama %10’un üzerinde artış ile yapılan ithalatın en hızlı büyüdüğü ülkeler (araştırmaya dahil edilen ülkeler arasında)
olacaktır. Bu ürünlerin kaynaklarındaki
çeşitlilik, Suudi Arabistan’ın geniş çeşitlilikte ithalat gereksinimlerini yansıttığı
gibi, Avrupa ve Asya’daki ticaret güçleri arasında yer alan avantajlı coğrafi konumunu da göstermektedir.
ELEKTRONİK ÜRÜNLERE
ODAKLANMAK
> Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT)
alanındaki gelişmeler ve bilgi temelli
ekonomiye geçişin desteklenmesi, hükümetin son 5 yıllık planının bir özelliği
olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durumun
ekonomiyi modernize etmesi ve ekonomik aktiviteyi petrol odağından uzaklaştırması beklenmektedir. Bu desteğin
bir göstergesi olarak, Dünya Ekonomik
Forumu ve INSEAD tarafından hazırlatılan 2015 Küresel Bilgi Teknolojileri
Raporu’nda Suudi Arabistan, BİT konusunda 143 ülke arasında, İspanya’dan
sonra 35. sırada yer almıştır.
> Düşük petrol gelirlerine rağmen, 10.
Gelişme Planı hükümetin, Ar-Ge ve süreçleri destekleyerek bir bilgi kültürü
oluşturmak üzere, BİT’in geliştirilmesine yeni yatırımlarla destek vermeye devam edeceğini öngörmektedir. Ancak
kısıtlı iç üretime karşın tüketici pazarındaki büyüme nedeniyle Suudi Arabistan, elektronik tüketici ürünleri de dahil
olmak üzere, BİT ürünlerinin net ithalatçısı olmaya devam edecektir.
> 2015-23 yılları arasında, elektronik
ürünleri ihracatındaki büyümenin diğer
alanlardaki ihracat büyüme oranlarından daha yüksek bir oranla yıllık %8 olması beklenmektedir. Bu büyüme, aynı
İthalattaki büyüme, S. Arabistan’da orta sınıfın genişlemesi, tüketim mallarına talebin artması
ve bunun yanında altyapı projeleri için hammadde ve işgücü gereksinimiyle destekleniyor.
dönemdeki elektronik ürün ithalat büyümesi ile de paralel seyredecektir ki
bu durum Suudi Arabistan’ın bu kategorideki dış ticaret açığının devam edeceğinin bir göstergesidir.
> Suudi Arabistan Dünya Ticaret Organizasyonu’nun Bilgi Teknolojileri Anlaşması’na imza atan ülkeler arasında
yer almaktadır. Bu anlaşma ile anlaşma
kapsamında yer alan yaklaşık 250 elektronik ürün üzerindeki vergiler kaldırıl-
KAYNAK: HSBC Küresel
Bağlantılar Suudi Arabistan
Raporu, Mayıs 2015 (Oxford
Economics tarafından
modellenmiştir) HSBC Bank Plc
tarafından bu dokümanda
verilen bilgilerden hiçbiri
herhangi bir ülke veya bölgede
faaliyette bulunan kişiler
lehine ve Türkiye
Cumhuriyeti’nde faaliyet
gösteren bankalar yoluyla
teklif, pazarlama veya satış
amacıyla yayımlanmamıştır. Bu
nedenle, bu belge, herhangi bir
ülke ya da bölgedeki kişiler için
ticaret teklifi ya da talebi
mıştır. Anlaşmanın 200 farklı ürünü daha kapsayacak şekilde genişletilmesi, bu
ürünler üzerindeki mevcut %5 ortalama
verginin de düşmesine neden olacaktır.
> Vergi oranı diğer ülkelere kıyasla
yüksek olmadığı için, dış ticarete direkt
etkisi yüksek olmayabilir. Ancak Suudi
Arabistan hala genişletilmiş bir anlaşmadan BİT kültürünü yaymak ve genel
ticaret ortamını iyileştirmek açısından
faydalanabilir. n
olarak anlaşılmamalıdır.
Yayımlanmış olan doküman,
dokümanın dağıtımını
kısıtlayan ülke ya da
bölgelerde bulunan ya da
ikamet eden kişilere dağıtılma
amacını taşımamaktadır.
Doküman, hiçbir alıcısı
tarafından kopyalanmamalı,
çoğaltılmamalı, iletilmemeli ya
da başkalarına
dağıtılmamalıdır. Bu belgede
yer alan bilgiler yalnızca genel
bir tabiattadır. Kapsamlı
olması amacıyla
tasarlanmamıştır ve finans,
hukuk, vergi ya da diğer
9 TURKISHTIME KASIM 2015
profesyonel alanlarda tavsiye
niteliğinde değildir. Katkı
sağlayanların görüşleri ve
fikirleri kendilerine aittir,
HSBC Bank A.Ş ve HSBC Bank
Plc’ye mal edilemez. Bu
belgede verilmiş görüş ya da
beyanlara güvenilmesinden
ötürü oluşacak kayıplardan
HSBC Bank A.Ş. ve HSBC Bank
Plc ya da katkı sağlayanlar
hiçbir koşulda sorumlu
olmayacaklardır. Bu doküman
HSBC Bank Plc tarafından
yayınlanmış olup, sadece
bilgilendirme amacı
taşımaktadır.
TİCARET
50 yıldır dış ticaretinde
fazla veriyor
SUUDİ ARABISTAN, NEREDEYSE YARIM ASIRDIR DIŞ TICARETINDE FAZLA VERIYOR.
500 MILYAR DOLARA ULAŞAN DIŞ TICARETININ YAKLAŞIK 350 MILYAR DOLARLIK
KISMINI PETROL ÜRÜNLERI OLUŞTURUYOR.
K
örfez İşbirliği Konseyi’ne
(KİK) üye ülkeler arasında
2003 yılında kurulan gümrük birliği ve 2005 yılında
Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) katılmasının ardından Suudi Arabistan pazarlarını genişletti. Düşük gümrük vergisi
oranları ile cazip hale gelen ticaret, S.Arabistan’ın global pazarlarda daha aktif
yer almasının önünü açtı. Son 15 yılda ticareti kısıtlayan birçok politika terk edildi. DTÖ’ye verilen taahhütler sonucunda
malın piyasaya girişi öncesinde onay istenmesi ve yerel acente kullanımı zorunlulukları kaldırıldı. Ticaret rejimi, Suudi
olmayan işadamları için daha şeffaf hale getirildi.
S.Arabistan’da KİK dışındaki ülkelerden ithal edilen mallara uygulanan genel
ithalat vergisi oranı yüzde 5. Yerli sanayinin korunması amacıyla bazı ürünler için
yüzde 12 vergilendirme de uygulanıyor.
2008’den bu yana Suudi hükümeti buğday, buğday unu ve hububatlardan alınan gümrük vergisini de sıfırladı. Ülkede
genel bir kural olarak yerli üretim, kendi kendine yetme düzeyini aştığı zaman
ithalat vergileri maksimum düzey olan
yüzde 40’a kadar yükselebiliyor.
Suudi Arabistan, istatistik bilgilerinin
tutulduğu 1967 yılından bu yana dış ti-
Suudi Arabistan’ın 8 milyar doları bulan gıda ithalatının 1,6 milyar dolarını pirinç oluşturuyor.
caret fazlası veren ender ülkelerden biri.
İhracatında en fazla rol oynayan ürün elbette petrol. OPEC’in içerisinde fiyat belirleyici konumunda. Yaklaşık 350 milyar
dolarlık ihracat gerçekleştiren ülkenin
gelirlerinin yüzde 90’ını petrol ve petrole
dayalı ürünler oluşturuyor. İthalat rakamı
154 milyar dolar olan S.Arabistan’ın dış
ticaret toplamı 500 milyar doları buluyor.
Suudi Arabistan’ın coğrafi konumu da re-
10 TURKISHTIME KASIM 2015
eksport ticaretine olanak sağlıyor. Suudi
Arabistan’ın ihracatında ve ithalatında
ilk sırayı alan ülke Çin. Çin’den sonra en
yüksek ihracatı ABD ve Japonya’ya yapıyor. İthalatta da ABD ve Hindistan ikinci
ve üçüncü sırada geliyor.
SUUDİLER “LÜKSE” DÜŞKÜN
Suudi Arabistan’ın ihracatının yüzde
90’ı petrol ürünlerinden oluşuyorken it-
GLOBAL EXPORT
Türkiye’nin S.Arabistan’dan satın aldığı ilk beş ürün (bin dolar)
Ürünler
2012
1 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde)
2 Etilen polimerleri (ilk şekillerde)
3 Asiklik alkoller
4 Asiklik hidrokarbonlar
5 İşlenmemiş alüminyum
2013
2014
1,001,554
594,153
938,672
605,577
1,020,533
605,071
92,565
99,33
173
114,614
73,585
567
79,361
79,361
79,361
Türkiye’nin S.Arabistan’a sattığı ilk beş ürün (bin dolar)
Ürünler
2012
1 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)
2 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
3 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler
4 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)
5 Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan hariç)
314,519
89,028
81,982
427,299
84,92
2013
313,27
21,608
223,987
293,127
93,287
2014
359,465
196,97
128,874
121,353
108,272
Kaynak: Trademap
halatında pahalı ve lüks ürünler öne çıkıyor. Otomobil sektörü, Suudilerin ithalatında ilk sırayı alıyor. Suudiler, pahalı
yarış arabaları ve lüks otomobiller ithal
ediyor. Ayrıca hava taşıtları da ithalatın
üst sıralarında yer alan ürünler... Altın ithalatı da S.Arabistan’ın vazgeçilmezleri
arasında. Bunlardan sonra ise ülke, gıda
ihtiyacının neredeyse büyük çoğunluğunu ithal ediyor. 8 milyar doları bulan gıda
ithalatının 1,6 milyar dolarını ise ithal pirinç oluşturuyor.
YATIRIMCILARA KAPILAR
ARALANDI
Petrol ihracatından elde edilen yüksek
gelir ve yabancı sermayeye ihtiyaç duyulmaması gibi nedenlerle doğrudan yabancı sermaye girişi, Suudi Arabistan’ın
ödemeler dengesinde önemli bir rol oynamıyor. Suudiler yakın zamana kadar
ülkelerine yatırım çekmek yerine diğer
ülkelere yatırım yapma politikasına sahip görünümdeydiler. Fakat Suudi Arabistan’ın 2005 yılında DTÖ’ye üyeliği ile
yabancı yatırımlar üzerindeki kısıtlamalar ve vergi dezavantajları kaldırıldı.
Krallığın, ülkeyi yabancı yatırımcılara
açmak için göstermiş olduğu çabalar karşılığını gördü ve Dünya Bankası’nın “Doing Business” raporunda iş yapma kolay-
lığı açısından 2005 yılında dünyada 67.
sırada yer alan S.Arabistan 2014’te 26. sıraya yükseldi. Birleşmiş Milletler Ticaret
ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) verilerine göre, 2013 yılında Körfez İşbirliği
Konseyi bloğuna yapılan 26 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırımın 12.2 milyar doları Suudi Arabistan’da gerçekleşti.
Ülke Transparency International kamu
sektörü yolsuzluğu sıralamasında 175 ülke arasında 2008 yılında 80. sırada iken
2014’te 49. sıraya kadar yükseldi. Yabancı sermayenin öneminin bugün artık daha fazla farkında olan ülkede daha fazla
dış sermaye çekmeye yönelik birçok proje hazırlanıyor. n
11 TURKISHTIME KASIM 2015
TÜRKİYE İLE
5 MİLYAR DOLARLIK
TİCARET
- Türkiye ile S. Arabistan
arasındaki dış ticaret 5 milyar
doları aşıyor. İki ülke arasında son
yıllarda karşılıklı yatırım ortamı da
gelişiyor.
- 2014 yılında Türkiye’nin bu
ülkeye ihracatı bir önceki yıla
göre yüzde 4.5 azalarak 3
milyar düzeyinde gerçekleşti.
Türkiye, S.Arabistan’a makina
ve ulaşım araçları başta olmak
üzere hububat, meyve ve sebze
gibi gıda ürünleri ihraç ediyor.
Türkiye’nin S.Arabistan’dan ithalatı
ise 2.3 milyar dolar seviyesinde.
İthalatın ana ürünü petrol ve
petrole dayalı mamuller.
KARŞILIKLI YATIRIMLAR
ARTIYOR
Türkiye’de 2014 itibariyle
S.Arabistan sermayeli 486
firma faaliyet yürütüyor. Suudi
Arabistan’ın Türkiye’deki
doğrudan yatırımları 1.4 milyar
dolar seviyesinde. Krallığın,
Türkiye’deki önemli yatırımları
arasında 2005 yılında Saudi
Oger’e bağlı olan Dubai merkezli
Oger Telecom tarafından Türk
Telekom’un yüzde 55 hissesinin
satın alınması ve Suudi Arabistan
gıda şirketi Savola tarafından
Yudum Gıda’nın National Bank
of Kuwait’ten satın alınması
yer alıyor. Ayrıca 2007 yılında
Petkim’in yüzde 51 hissesini
satın alan konsorsiyumda Suudi
Arabistanlı Injaz Projects de yer
aldı. Bir başka yatırım ise National
Commercial Bank of Saudi Arabia
(NCB)’den geldi. NCB, Ülker
Grubu ile Boydak Grubu’nun
ortak olduğu Katılım Bankası
Türkiye Finans’ın
yüzde 60 hissesini satın aldı. Bu
hisseler karşılığında 1 milyar 80
milyon dolar ödeme yaptı. Öte
yandan S.Arabistan’da Türkiyeli
şirketlerin yatırım büyüklüğü de
1 milyar dolara ulaştı. Eczacıbaşı
Vitra, Ülker-FMC, Fırat Pen, Star
Döşemelik Kumaş, Has Turizm,
Cons Jeans Suudi Arabistan’da
yerleşik olarak faaliyet gösteren
Türk firmaları arasında.
YATIRIM
İnşaat sektörü
büyük fırsatlar
barındırıyor
SUUDİ ARABİSTAN, SÜREKLİ GELİŞİYOR. BU GELİŞMENİN GÖSTERGESİ İSE ÜLKENİN DÖRT BİR
YANINDA YÜKSELEN BİNALAR VE YENİ KURULAN ŞEHİRLER… İNŞAAT FAALİYETLERİ
TÜRK ŞİRKETLERİ İÇİN FIRSATLAR SUNARKEN, ENERJİ DE YENİ İŞBİRLİKLERİNE AÇIK.
T
ürkiye ve Suudi Arabistan arasında son yıllarda iyi ilişkilere
sahne olan bir siyasi ortam ve işbirliği var. Siyasetteki bu ilişkilerin ticari ortama da yansıması gecikmedi
ve her iki ülke dış ticareti ve karşılıklı yatırımlarını artırıyor. Suudi Arabistan’ın inşaat faaliyetlerine 2020 yılına kadar, yüz
milyarca dolar harcaması bekleniyor.
Türk firmaları da bu fırsatları değerlendirmenin peşinde. Ülkede gıda sektöründeki
Türk yatırımlarının yanı sıra müteahhitlik
alanındaki yatırımlar da gün geçtikçe artıyor. S.Arabistan enerji ve ulaşım sektörleri de birçok yatırım projesine evsahipliği yapıyor. Özellikle elektrik santrallerine
büyük ihtiyaç duyuluyor. Ülkede yabancı ortaklar için birçok kolaylık da sağlanıyor. Serbest bölgeler ve organize sanayi bölgelerinde yapılan ortak yatırımlara
ciddi teşvikler sağlanıyor. S. Arabistan,
yabancı ortaklara düşük vergiler uygularken düşük maliyetli enerji de sağlıyor. Öte
yandan Suudiler, Türkiye’de gayrimenkul
sektörüne büyük ilgi duyuyor.
HER YER İNŞAAT
Suudi Arabistan’da uzun yıllar inşaat
sektörünün gelişmesine yönelik politikalar
uygulandı. 2008 yılında sektörde yaşanan
inşaat patlaması nedeniyle kapasite artırımına gidildiği halde, Krallık’ta faaliyet gösteren sekiz çimento fabrikasının stokları tükendi. Özellikle kriz yılı olan 2009’da
inşaat alanındaki projeler ikiye katlandı.
2011 yılında 72 milyar dolar, 2012 yılında
62.6 milyar dolar ve 2013 yılında 78.2 milyar dolar büyüklüğünde inşaat projesi tamamlandı. 2014 yılında 58.8 milyar dolara
ulaşan inşaat projelerinin 2015 yılı sonunda 63 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Ülkede sadece son beş yılda gerçek-
12 TURKISHTIME KASIM 2015
leşen inşaat yatırımlarına 220 milyar dolar
harcandı. Eğitim ve sağlık hizmetlerine
büyük önem veren hükümetin 465 yeni
okul, 1500 okul yenileme ve 34 yeni sağlık
binası projesi bulunuyor. 2020 yılına kadar
tamamlanacak projelerle birlikte 420 milyar dolarlık yatırım tamamlanmış olacak.
TÜRK FİRMALARI 15 MİLYAR
DOLARLIK İŞ ÜSTLENDİ
Ekonomi Bakanlığı Suudi Arabistan Ticaret Müşavirliği’nin ülke raporunda yer
GLOBAL EXPORT
alan istatistiklere göre Suudi Arabistan,
Türk müteahhitlerin Körfez ülkeleri arasında Katar’dan sonra ikinci, dünya genelinde ise yedinci sırada en çok iş aldıkları
ülke konumunda bulunuyor. Türkiye Müteahhitler Birliği’nin verilerine göre ise
Türk firmaları, 2014 yılı sonuna kadar Suudi Arabistan’da toplam 221 proje ve 14.3
milyar dolar tutarında proje üstlendi.
YENİ HAVAALANLARI YAPILIYOR
Bölgesel lojistik ve ticaret merkezi olma amacıyla projeler yürüten Suudi Arabistan’ın 2014 bütçesinde ulaşım, 17.76
milyar dolar yatırım ile en fazla ödeneği
alan üçüncü sektör oldu. 2013-2017 yılları arasında ulaşım altyapı projelerinin toplam değerinin 25.5 milyar doları bulması
öngörülüyor. Ülkede King Abdulaziz, King
Khaled ve King Fahd Uluslararası Havalimanları olmak üzere üç büyük uluslararası havalimanı ile birlikte 22 yerel havaalanı bulunuyor. Hac mevsimindeki ihtiyacı
karşılamak amacıyla Cidde’deki Kral Abdülaziz Uluslararası Havaalanı’nın iki yeni
terminalin eklenmesiyle yılda 80 milyon
yolcu kapasitesine çıkarılması planlanıyor.
ENERJİ İHTİYACI ARTIYOR
Suudi Arabistan’da devletin petrol tekeli olan Saudi Aramco şirketi, elektrik
şebekelerine duyulan bağımlılığı azaltmak amacıyla beş adet elektrik santralinde kendi elektriğini üretiyor. Artan talebin
karşılanması için 2023 yılına kadar enerji
kapasitesinin neredeyse iki katına (60 bin
megavat) çıkarılması gerekiyor. Elektrik
enerjisi yanında ülkenin petrokimya sektöründe de ortak yatırım alanlarında fırsatlar bulunuyor.
BİSKÜVİ VE ÇİKOLATA
PAZARINDA TÜRK HAKİMİYETİ
1980’li yıllarda Ülker, S.Arabistan pazarına girdi. 1999’da Cidde’de fabrika kurdu.
Toplam 25 bin metrekarelik kapalı alanı
bulunan fabrikanın 12 üretim hattında bisküvi, çikolata, gofret ve kek üretimi yapılıyor. Bisküvi ürünlerinde pazara hakimiyet
kuran firma, çikolata ve kek kategorisinde
rakiplerini zorluyor. Yaşar Holding de Pınar markasıyla S.Arabistan’a ihracat gerçekleştiriyor. Peynir pazarında bilinirliği
hayli yüksek. Suudi Arabistan, et ürünlerinde çok büyük ithalatçı. Bu ürün pazarı,
Türk firmaları için geniş potansiyeller ve
fırsatlar barındırıyor.
TÜRK MÜTEAHHİTLİK
FİRMALARI
SUUDİ ARABİSTAN’DA
AVM’LERDE TÜRK MARKALARI
Suudi Arabistan’da Collezione, Koton,
Aydınlı Grup, Colin’s, Penti, Adil Işık, Gizia, LC Waikiki, Ay Marka, Mavi, Avva
ve Balizza’nın mağazaları bulunuyor. Ülkede perakende alışveriş, sıcaktan dolayı caddelerde değil AVM’lerde gerçekleşiyor. Suudi Arabistan’ın perakende sektörü
de AVM kültürüne çabuk adapte oldu, nitekim birçok Türk firması AVM’lerde boy
gösteriyor.
BITEN PROJELER
> Jubail C10 Deniz Suyu Soğutma Kanalı
– ENKA İnşaat
> Cidde Şehri Orta ve Güney Bölgesi
(2. Aşama) Ana Tali Kanalizasyon
Şebekelerinin Yapımı – Güriş İnşaat
> Mekke Tünelleri – STFA İnşaat
> King Khalid Tünelleri – STFA İnşaat
> Yanbu Rafinerisi – Tekfen İnşaat
> Doğu Bölgesi İsale Hattı Faz-2 –
Yüksel İnşaat
> Murwani Barajı – Yüksel İnşaat
SUUDİLER GAYRİMENKULE
GELİYOR
Suudi Arabistan merkezli Albassam
Group ve Sumou Holding, Türkiye’de gayrimenkul yatırımı yapmak için Suudi Arabistan’da 1 milyar dolar büyüklüğünde yeni bir fon kuracak. Fon grubu, Türkiye’de
TOKİ ve Emlak Konut ile çalışmayı planlıyor. Geçen yıl Türkiye’de yabancıların
yaptığı gayrimenkul alımlarında Suudi yatırımcılar, toplamda 1 milyon 509 bin metrekarelik birincisi olmuştu. Bu alımı 1.578
farklı yatırımcı gerçekleştirdi. Albassam
Group da yaptığı açıklamada 500 bin metrekarelik yatırım yapmak istediğini belirtti. Yani geçen sen tüm Suudi yatırımcıların
13 TURKISHTIME KASIM 2015
DEVAM EDEN PROJELER
> Riyad Metro Projesi Paket 1 –
Doğuş İnşaat
> Prens Mohammed Bin Abdulaziz
Uluslararası Havaalanı Yeni Terminal
Binası ve altyapı işleri – TAV
> Taif Hastane Kompleksi – Yenigün
İnşaat
> Suudi Arabistan F 15 Modernizasyon
Programı Kapsamında King Khalid Hava
Üssü Kampus İnşaatı – Yüksel İnşaat
yaptıkları yatırımların üçte biri oranında
bir yatırımı, bu fon grubu tek başına yapmak istiyor. Eğer bu yatırımlar gerçekleşirse Türkiye gayrimenkul piyasasında hareketli bir gündem oluşması muhtemel. n
KÜLTÜR
Sosyal yaşamı tepeden
tırnağa din belirliyor
SUUDİ ARABİSTAN’DA DİN, SOSYAL YAŞAMDAN POLİTİKAYA VE İŞ DÜNYASI
KURALLARINA KADAR HAYATIN HER ALANINI BELİRLİYOR. SUUDİ VE ERKEK İSENİZ
VATANDAŞ OLARAK ÜLKEDEKİ DİĞER HERKESTEN DAHA FAZLA AYRICALIĞA SAHİPSİNİZ.
A
rap Yarımadası’nda bulunan
en büyük ülke olan Suudi Arabistan Krallığı’nda şeriat yasaları, anayasa olarak kabul ediliyor. Ülkede siyasi parti yok. Yasama ve
yürütme gücü kralın elinde. Krallık ise Suudi Ailesine ait. Kral öldükten sonra en büyük kardeşi yerine geçebiliyor. Daha ön-
ce mevcut kral, yerine bir halef seçiyordu
ama artık Suudi Arabistan’da kral seçimi
ile ilgili reforma gidiliyor. Kral artık halefini kendi seçemeyecek. Bunun yerine Kraliyet ailesi üyelerinden oluşan Biat adı
verilen özel bir konsey, gizli oylama yöntemiyle yeni kralı belirleyecek. Üç halef adayı ise Kral tarafından tespit edilecek. An-
14 TURKISHTIME KASIM 2015
cak Konsey, yönetim için yetersiz gördüğü
kralın haklarını elinden alma gücüne sahip
olacak. Suudi Arabistan Kralı, bakanlar kurulunu da kendisi atıyor. Ülkede “meclis”
adı verilen oturumlar yapılıyor. Suudi Arabistan vatandaşı olan her yurttaş, bu oturumlara başvurarak Kral’a şikayetlerini iletebiliyor ve yardımını isteyebiliyor.
GLOBAL EXPORT
AYRICALIKLI SUUDİLER
Suudi Arabistanlılar, yerli kabilelerin soyundan gelen Suudi Araplardan oluşturuyor. Aslında ülkede Arap kavramı daha
çok S.Arabistan’a diğer Arap ülkelerinden
gelmiş kişiler için kullanılıyor. Bu kesim ülkede vatandaşlık hakkına sahip değil. Her
iki yılda bir oturum hakkını yenileyerek
uzun süre kalabiliyorlar. Ülkenin vatandaşlarını Suudi olan Araplar oluşturuyor
ve bunlar kendilerine Arap kelimesinden
çok Suudi diyor. Evlenme yoluyla dahi vatandaşlık alınamıyor. Vatandaşlık için bir
Suudi soyundan gelmek gerekiyor. Suudi vatandaşlarının çoğunluğunu Selefiyye mezhebinden gelen Sünniler oluşturuyor. Ülkede özellikle Suudi vatandaşı olan
erkeklerin büyük ayrıcalıkları var. Adalet
önünde dahi bir S.Arabistan vatandaşı, ülkedeki diğer kişilerden daha ön planda ve
bu yüzden ülkenin adalet sistemi sık sık
sorgulanıyor. Ülkede ekonomisi yabancı
işgücüne bağımlı. Suudiler, genelde şirket
sahibi oluyorlar. Krallık tarafından, 100 kişiden fazla işçi çalıştıran işletmelerin yüzde 30 oranında Suudi vatandaşı çalıştırması zorunlu kılınmış. Çalışan Suudilerin
ise işe gitme mecburiyeti yok ama maaşları düzenli yatırılmak zorunda. İşverenin
de bir Suudiye “mazeret sorma hakkı” yok.
yor, devlet hiçbir vergi almıyor.
KADIN HAKLARI KISITLI
Suudi vatandaşı olmalarına rağmen kadınlar, Suudi erkeklerine kıyasla daha az
haklara sahipler. Çalışma hayatında ve
sosyal yaşamda katı bir biçimde cinsiyet
ayrımı söz konusu. Aile ortamı dışında ka-
dın ve erkek bir araya gelmiyor. Kadınların doktorluk, hemşirelik ve öğretmenlik
yapmak dışında halka açık yerlerde çalışmaları kesinlikle yasak. Ülkede kadınların
araba kullanması da yasak. En önemlisi
yanlarında bir erkek (eş, baba, kardeş, çocuk) olmadan dışarıda bulunmaları da yasak. Cidde gibi büyük kentlerde bu kural
son yıllarda esnetilmiş durumda. Şehirde
tek başına birçok kadın görünebiliyor fakat kırsalda hala bu kurallar çok sıkı. Bu
kurallar Suudi kadınlar için geçerli fakat
yabancılar için de dışarıda, yanındaki eşi
de olsa herhangi bir samimiyet uygun görülmüyor.
KARMA EĞİTİM YOK
Okullarda kız ve erkek öğrenciler ayrı
ayrı eğitim görüyorlar. Karma eğitim yok.
Yani aynı okulun bir kız öğrenci girişi bir
de erkek öğrenci girişi bulunuyor. Ülkedeki eğitimde İslami öğretiler ağırlıklı aynı
zamanda yabancı dil eğitimi de çok yaygın. Eğitim görmüş her Suudi akıcı derecede İngilizce konuşabiliyor. Ülkenin iş hayatında da Arapçadan daha çok İngilizce
kullanılıyor diyebiliriz. Ülkede en çok İngiliz ve Amerikan şirketlerinin yaygın olması bu durumu da tetikliyor. Kız çocukları
genelde 8-9 yaşından sonra kapalı giysiler
kullanıyor. Ülkedeki bu dini kurallar oyuncaklara dahi yansıyor. Barbi bebeklerin İslami usullere göre hazırlanmış sürümleri
bulunuyor. Ülkede reklamlarda çocuk göstermek de yasak. Bu yüzden mağazalardaki reklam afişlerinde çocukların yüzlerine
yer verilmiyor.
CİDDE BATI’YI ARATMIYOR
Suudi Arabistan da kültürel yaşam, dinin etkisini olanca gücüyle taşırken birçok
yasağın yanında ise refah düzeyi oldukça
yüksek. Hatta birçok Batı ülkesinden daha modern şehirleşme ve daha tüketime
dayalı bir yaşayış hakim. Özellikle alışveriş
kültürü. Suudiler, büyük alışveriş merkezlerine düşkünler. Alışveriş merkezleri çok
kalabalık olabiliyor. Bazı günler ise sadece
ailelere açık olarak faaliyet gösteriyorlar.
Cidde, Riyad gibi büyük şehirlerde Avrupa’nın büyük kentlerinde görebileceğiniz
birçok mağaza yer alıyor. n
15 TURKISHTIME KASIM 2015
TÜRKİYE İLE
5 MİLYAR DOLARLIK
TİCARET
- Türkiye ile S. Arabistan arasındaki
dış ticaret 5 milyar doları aşıyor. İki
ülke arasında son yıllarda karşılıklı
yatırım ortamı da gelişiyor.
- 2014 yılında Türkiye’nin bu ülkeye
ihracatı bir önceki yıla göre yüzde
4.5 azalarak 3 milyar düzeyinde
gerçekleşti. Türkiye, S.Arabistan’a
makina ve ulaşım araçları başta
olmak üzere hububat, meyve ve
sebze gibi gıda ürünleri ihraç
ediyor. Türkiye’nin S.Arabistan’dan
ithalatı ise 2.3 milyar dolar
seviyesinde. İthalatın ana ürünü
petrol ve petrole dayalı mamuller.
KARŞILIKLI YATIRIMLAR
ARTIYOR
Türkiye’de 2014 itibariyle
S.Arabistan sermayeli 486
firma faaliyet yürütüyor. Suudi
Arabistan’ın Türkiye’deki doğrudan
yatırımları 1.4 milyar dolar
seviyesinde. Krallığın, Türkiye’deki
önemli yatırımları arasında 2005
yılında Saudi Oger’e bağlı olan
Dubai merkezli Oger Telecom
tarafından Türk Telekom’un yüzde
55 hissesinin satın alınması ve
Suudi Arabistan gıda şirketi
Savola tarafından Yudum Gıda’nın
National Bank of Kuwait’ten satın
alınması yer alıyor. Ayrıca 2007
yılında Petkim’in yüzde 51 hissesini
satın alan konsorsiyumda Suudi
Arabistanlı Injaz Projects de yer
aldı. Bir başak yatırım ise National
Commercial Bank of Saudi Arabia
(NCB)’den geldi. NCB, Ülker Grubu
ile Boydak Grubu’nun ortak olduğu
Katılım Bankası Türkiye Finans’ın
yüzde 60 hissesini satın aldı. Bu
hisseler karşılığında 1 milyar 80
milyon dolar ödeme yaptı. Öte
yandan S.Arabistan’da Türkiyeli
şirketlerin yatırım büyüklüğü de
1 milyar dolar seviyesine ulaştı.
Eczacıbaşı Vitra, Ülker-FMC, Fırat
Pen, Star Döşemelik Kumaş,
Has Turizm, Cons Jeans Suudi
Arabistan’da yerleşik olarak faaliyet
gösteren Türk firmaları arasında.
PROJELER
Ekonomi şehirleri
kuruluyor
KÜRESEL YATIRIM SERMAYESINDEN DAHA FAZLA PAY ALMAK ISTEYEN S. ARABISTAN,
“EKONOMI ŞEHIRLERI” ADINI VERDIĞI ALTI KENTIN KURULMASI HAZIRLIKLARINA BAŞLADI.
BU BÖLGELERE GELEN YATIRIMCILARA, DÜŞÜK MALIYETLI ENERJI SAĞLANACAK.
S
uudi Arabistan Krallığı, Genel Yatırım İdaresi’nin (SAGIA)
kontrolünde ülkeye yatırımcı
şirketleri çekebilmek hedefiyle iş dünyasının ihtiyaçlarını bir merkezde toplayacak olan altı “ekonomi şehri”
(economic cities) için düğmeye basılacağını duyurdu. Ekonomi şehirlerinde yatırımcılara sunulan en önemli teşvikler
arasında ucuz enerji yer alıyor. Yeni girişimleri kolaylaştıracak yasal düzenlemeler ve teşviklerin yanı sıra şehirler yaşam
alanları ve yerleşim birimleriyle tam anlamıyla bir kent yapısının tüm özelliklerini taşıyacak.
Yakın zamanda hız verilen proje kapsamında Kral Abdullah Şehri’nin Washing-
ton DC’den daha büyük bir metropol olması planlanıyor. Cidde’ye 100 kilometre
mesafede çölün ortasında inşa edilecek
şehir projesi 100 milyar dolara mal olacak. Kısa adı KAEC olan, Kral Abdullah
Ekonomik Şehri ölen Kral Abdullah’ın
petrol bittiğinde ülkesinin geleceği için
umut bağladığı dört yeni şehirden biri. 70
kilometrekarelik alan üzerine inşa edilen
kentin şu ana kadar yüzde 15’i tamamlandı. Projenin 20 yıl içerisinde bitmesi bekleniyor. KAEC projesini, Emaar Ekonomik
Şehri isimli halka açık bir Suudi şirketi yönetiyor. İlk olarak 2005 yılında duyurulan
proje ile kent, hızlı trenlerle Mekke ve Medine şehirlerine bağlanacak ve hacılar için
önemli bir turistik merkez olacak.
DÖRT ŞEHRİN PROJESİ HAZIR
> Rabigh’de “Dünyanın Gelecek Büyük
Ekonomik Şehrinin Doğuşu” sloganı ile
King Abdullah Ekonomi Şehri (KAEC)
> Hael’de “Dünyanın Yeni Bir Ritmi Var”
sloganı ile Prince Abdulaziz bin Musaid
Ekonomi Şehri (PABMEC)
> Medine’de “Medine’nin Büyüsü ile
Aydınlanmış” sloganı ile Knowledge
Ekonomi Şehri (KEC)
> Jazan’da “Sanayide Rekabetçiliğe
Ulaşmak” sloganı ile Jazan Ekonomi Şehri
(JEC) şu anda projelendirilmiş durumda...
> Diğer iki ekonomi şehrinin Tabouk ve
Doğu İl’de kurulması düşünülüyor. n
16 TURKISHTIME KASIM 2015
Download