Agro Güncel 15 Nisan 2016 / Tarım Arazilerinin Finansallaşması

advertisement
Agro
Güncel
Türkiye Agro-Sanayi Sektöründe “Ticarileşmenin” Gelişi
Tarım sektörüne, son dönemlerdeki şirket
satın alma ve birleşmelerindeki (M&A)
eğilimler açısından bakınca, dünyada bir
trend değişimi yakalamak mümkün.
Geleneksel olarak tarım sektöründe
yatırım alanları ya çiftlikler- yani temel
tarım sektörü; ya da agro-sanayi başlığı
altında tarladan tüketiciye uzanan uzun bir
zincirin halkalarında gerçekleşmekte.
Tarihsel olarak bakıldığında da, uzun
yıllardır asıl hareketin ikinci alanda olduğu
görülüyor.
Şimdilerde işte bu odaklanmada dünyada
değişiklik izlenmekte. Gelişmiş ülkelerde
tarım arazilerinin kısıtlı kalması ve
gelişmekte olan ülkelerde de ranta kurban
gitmesi nüfus projeksiyonlarıyla
birleştiğinde ortaya çıkan gıda ihtiyacına
paralel, tarım arazilerine yönelik yatırımlar
daha fazla öne çıkmaya başladı.
Tarım Arazilerinin
Finansallaşması: Dünyada
Yeni İlgi Odağı…
15 Nisan 2016
tercihlerinden karlı çıkan kişiler
oluyor.
Tarım sektörüne, son
Dünyadaki değişimleri
dönemlerdeki şirket satın alma
yakalayıp da bu değişimlere
ve birleşmelerindeki (M&A)
yatırım yapanlar, orta ve uzun
eğilimler açısından bakınca,
vadede her zaman bu
dünyada bir trend değişimi
yakalamak mümkün.
Grafik 1: 2002-2010 Küresel Tarım Arazi Endeksi Değer Artışı
Yüksek sermaye kazancı, portföy çeşitliliği
ve enflasyona karşı koruma avantajları
sayesinde dünyada tarım arazilerine artan
ilgiden Türkiye’nin de pay alması
kaçınılmaz. Bu konuda erken davranan,
hızla yol alabilecek gibi görünüyor.
Tarım sektörüne yatırımın uzun vadeli
doğası düşünüldüğünde, dünyada bu işe
yatırım yapmış kurumsal yatırımcılar
arasında özellikle emeklilik fonları ve ülke
varlık fonlarının Türkiye uygulamalarının
oluşturulması için kanuni altyapının da
hızla oluşturulması gerekiyor.
Kaynak: Fnews, Egeli & Co.
1
Geleneksel olarak tarım
sektöründe yatırım alanları
ya çiftlikler- yani temel tarım
nakliyesi, perakende satışı gibi
yönelik yatırımlar daha
çok sayıda ve değişik konuda
fazla öne çıkmaya başladı.
olduğu görülüyor.
Keza, 1915’te 1,8 milyar olan
sektörü; ya da agro-sanayi
Şimdilerde işte bu
başlığı altında tarladan
odaklanmada dünyada
tüketiciye uzanan uzun bir
değişiklik izlenmekte. Gelişmiş
zincirin halkalarında
ülkelerde tarım arazilerinin
gerçekleşmekte. Tarihsel
kısıtlı kalması ve gelişmekte
olarak bakıldığında da, uzun
olan ülkelerde de ranta kurban
yıllardır asıl hareketin ikinci
gitmesi nüfus
alanda, yani agro-sanayi
projeksiyonlarıyla birleştiğinde
tarafında; üretilen gıdaların
ortaya çıkan gıda ihtiyacına
işlenmesi, paketlenmesi,
paralel, tarım arazilerine
Grafik 2: 2003-2014 emel Tarım, Gıda, İçecek ve Tütün Sektörüne
Doğrudan Yatırımlar
dünya nüfusu, şimdilerde 7,3
milyar ve 2050
projeksiyonlarına göre de 10
milyara dayanacak.
Gelişmekte olan ülkelerin
artan geliri talebin protein ve
ete dönük artışına neden
olacak; daha sağlıklı ve doğal
ürünler daha pahalıya
satılacak.
Rakamla ifade edersek,
2050’ye kadar gıda talebi
%60-100 arasında artacak.
Çiftçiler bu talebe yetişmek
için ya daha fazla tarım alanı
kullanmak zorunda kalacaklar
ki dünyadaki tarım alanlarının
toplamı sınırlı. Hatta erozyon,
kötü kullanım, iklim değişikliği,
şehirleşme gibi nedenlerle
daralmakta. Ya da mevcut
arazilerden sağlanan verim
hızla yükselmek zorunda
kalacak.
Kaynak: FAO, Egeli & Co.
15 Nisan 2016
2
Grafik 3: 2003-2014 Temel Tarım, Gıda, İçecek ve Tütün
çünkü gelen yatırımcının
amacı bağları kendisi işletmek
değil. Yatırımcının amacı,
geleceğe dönük sermaye
kazancı elde edebilmek.
Değişen bu resim içinde,
tarım arazileri ve çiftçilik
çok başka sektörlerden
gelenler için ilgi çekici hale
gelmeye başladı. Özellikle
tarımla uğraşan kesim
açısından eğitimli üçüncü
kuşak %100 sahiplik yerine bu
Kaynak: FAO , Egeli & Co.
tür ortaklıklara, stratejik
işbirliklerine çok daha açık.
Özellikle gıda arzında
yaratılması ardından) tarımsal
sınırlı üretime karşılık
arazilerin kiralanması ve/veya
nüfusa bağlı katlanarak
söz konusu arazilerden elde
artan gıda talebi
edilecek üründen gelir
çerçevesinde; orta ve
paylaşımı üzerine kurulu
uzun vadeli bakanlar
ortaklıklar çokça bahsi geçen
açısından tarım
yatırım temaları haline geliyor.
arazilerine olan talep
Örneğin bugün Çin’de daha
dikkat çekici derecede
önce hiç şarap üretimi ile ilgisi
yükselmekte. Üstelik
olmamış bir firma, gidip
Diğer yandan, aile çiftliklerine
tarım işi ile uğraşmak
Fransa’da arazi toplayarak bağ
sahip olup da, çiftçilikten
istemeyenler için bile
alıyor. Bağların işletmecileri
uzaklaşmış üçüncü veya
(sulama imkânının
de işlerini kaybetmiyorlar
dördüncü nesle işi bırakmak
15 Nisan 2016
3
Bu tür ortaklıklar içinde
yatırımcılarla verimli çalışmaya
çok daha elverişli bir altyapıya
sahip. Bu da tarım dışından
gelip de yükselen bir sektör
içinde, birebir çiftçilik yapmak
istemeyenler için çok yeni bir
alan açmakta.
Grafik 4: 2003-2014 Temel Tarım, Gıda, İçecek ve Tütün
Sektörüne Doğrudan Yatırımların Yöneldiği Ülkeler
Kontratlı çiftçilik bu yöntemler
arasında en üst sırada olanı.
Daha az sayıda olsa da bu tür
fonlar dikey entegrasyon
yaklaşımı ile bankaları da içine
alacak şekilde tarladan üretim
zincirinin değişik kademelerine
yöneliyorlar.
Türkiye’de Tarım Arazileri
Ortadoğu, Kafkasya ve
Avrupa olarak bakınca,
Türkiye en fazla tarım
Kaynak: FAO , Egeli & Co.
arazisi olan üçüncü ülke
istemeyen, bırakamayan
birimler, bu tür arazi
olarak zaten dikkat çekici.
toprak sahipleri de arazilerini
yatırımları-tarımsal üretim
Parası olup da arazisi olmayan
satmaya istekli bir noktada.
paylaşımı yatırımlarına giderek
Suudi Arabistan, Katar gibi
Üstelik bu sadece Türkiye’de
daha fazla ilgi gösteriyor. Bu
ülkeler yanında, Çin gibi
değil, dünyanın birçok
isimler arasında herhalde en
kalabalık nüfusunu beslemek
bölgesinde bu şekilde.
tanınanlarından birisi ABD’li
için arayış içinde olan ülkelerle
Bill Gates örneğin. Çeşitli
Amerikan ve Avrupalı küresel
sektörlerde birikim sahibi
şirketler bir süredir Vietnam,
olmuş yatırımcılar, tarıma
Endonezya, Sudan gibi
yönelik özel fonlar oluşturarak,
ülkelerin verimli tarım
bunları tarım arazi alımlarına;
arazilerini satın alıyor. Bu
ardından da bu arazilerin
topraklarda verim yükseltici
çeşitli yöntemlerle
çalışmaların ardından üretime
işletilmesine odaklanıyorlar.
geçerek hem yerli tarım
Bu açıdan bakınca da
tarım arazilerine yatırım,
2000’li yılların
başlarından bu yana artan
bir ilgi alanı halinde.
Özellikle ailelerin varlık
yönetimlerinden sorumlu
15 Nisan 2016
4
nüfusuna iş imkânı sağlamış
da temel faktör karışımını
düzenlemeler yoluyla tarımsal
oluyorlar, hem döviz girişiyle
verimli kullanacak işletmelerin
üretimde ölçeklerin büyümesi
cari tarafta katkı yapıyorlar
yatırımlarının hızla geri
ve bilinçli tarım
ve asıl amaçları olan kendi
dönmesi kaçınılmaz.
uygulamalarının yaygınlaşması
nüfuslarını besleme riskini de
bir noktaya kadar bertaraf
Üstelik Türkiye’de son üç-dört
kaçınılmaz.
yılda durağanlaşsa da, 2002-
Türkiye’de toprak
2008 döneminde yakalanan
verimliliğinin son on yılda
kişi başı gelirindeki artış, iç
%25’e yakın azalması
piyasa talebi açısından organik
önemli bir konu. Bölünmüş
olan veya olmayan tarımsal
topraklar, erozyon ve kuraklık
üretimi destekleyecek
verimi engelleyen baş
Emek, toprak ve su
düzeyde. Bitki ve hayvan
etmenler arasında.
açısından zengin olan
sağlığı sorunları halen önemli
Türkiye’de tarımın son 60
boyutta olsa da, dikkatli
yıllık verimlilik ve
politikalarla aşılması halinde,
üretkenlik sorununun
Türkiye’nin tarımda ciddi
günümüz dünyasında bilgi
rekabetçi bir noktaya ulaşması
ve sermaye transferi ile
mümkün.
etmiş oluyorlar. Son 7-8
yıldır Türkiye’deki tarım
arazilerine de bu çerçevede
ilginin olduğunu söylemek
mümkün.
aşılabilme potansiyeli
Türkiye’de tarım
arazilerine yatırım
yapmayı çok ilginç bir
hale getirmekte. Özellikle
iklim değişikliğinin 2040’lara
kadar Türkiye’de etkisinin
sınırlı kalacağı tahminine
bağlı olarak, sermaye aktarıp
15 Nisan 2016
Tarım arazilerine yatırım
yapıldıkça, öne çıkacak üretim
alanları da meyve ve sebze
yanında, buğday, mısır ve
soya gibi yem bitkileri olacak.
Ürün seçimi, üretim
Tarım arazilerine olan ilgi de
planlaması, talep analizi gibi
işte bu açıdan önemli. Keza,
konular büyük çiftliklerde
üretim zorlaştıkça, üretim
sıradan uygulamalar olarak
maliyetleri de buna paralel
çoğaldıkça, hem ürünün
arttıkça, tarımsal üretim daha
değerini artırarak çiftçinin
fazla önem kazanacak. Hatta
gelirinde artış sağlayacak;
birçok ülke açısından stratejik
hem de birim alandan daha
sektörler arasına girecek.
fazla gelir elde edilebilecek.
Teşvikler ve yasal
5
Örneğin şimdiden, eskiden
yeniden tarım sektörüne ilgi
Bu konuda dünyada
küçük bahçelerde yapılan
göstermeye başladılar
uzmanlaşma başlamış
meyvecilikte, elma, erik,
Türkiye’de.
durumda. Tarım arazileri
şeftali, nektarin üretimi, artık
büyük binlerce dönüm tarım
arazilerinde yapılmakta.
Tarımsal arazi ölçeğine bağlı
olarak da dönüm başına elde
edilen gelir neredeyse 10
katına kadar artabiliyor. Bu
tür kapasiteler, ihracat
şansını da yükselmiş oluyor.
Tarım kökenli ailelerin
üçüncü nesilleri eğitimlerini
tamamladıktan sonra
Bu profil, eğitimleri sayesinde
dünyayı izleyip, toprağı daha
verimli hale getirebiliyorlar.
Tabi sermaye yetersizliği halen
önemli bir sorun Türkiye için.
Bunun aşılması için tarım
arazilerine yatırım yapacak
fonların, aynen dünyada
olduğu gibi Türkiye’de de
oluşturulması gereği ön plana
çıkmakta.
fonları artık daha alt
kategorilerde sulak alanlar,
sulak olmayan alanlar (her
geçen gün ilginin arttığı
topraksız tarım, susuz tarım)
gibi ayrışmalara tabi olmuş
durumda. Ya da başka bir
örnek: finans piyasalarında
ismi çok iyi bilinen Pictet’nin
sadece sulama/su kalitesinde
iyileştirme işiyle ilgilenen
şirketlere yatırım yapan özel
Grafik 5: 50 Yıllık - Tarım Arazisi ve Altın Fiyatı (pound)
Kaynak: Farmlandgrab, Egeli & Co.
15 Nisan 2016
6
bir fonu var.
Türkiye Doğu Avrupa, Rusya,
Kafkasya, Orta Asya,
Ortadoğu, Kuzey Afrika,
Balkanlar gibi çok büyük bir
coğrafyanın tam ortasında
yer alıyor. Bulunduğumuz
bölge dünyanın en yoğun
tarım-gıda ithalatçısı
konumunda. Tarım
potansiyeli ile tarım arazileri
ile dikkat çekiyor. Tarım
sektörüne yönlendirecek
verimlilik-rekabetçilik odaklı
yatırımlarla, söz konusu
bölgedeki gıda açığını
kapatmaya önemli bir aday.
Tarım sektörüne yatırımın
uzun vadeli doğası
düşünüldüğünde, dünyada
bu işe yatırım yapmış
kurumsal yatırımcılar
arasında özellikle emeklilik
fonları ve ülke varlık
fonlarının Türkiye
uygulamalarının
oluşturulması için kanuni
altyapının da hızla
oluşturulması gerekiyor.
Sektöre daha fazla
yatırımcının ilgisini çekebilmek
için risklerin devlet tarafından
asgariye indirilmesi gerekiyor.
Yoksa tarımsal üretim
açısından olağanüstü
Yüksek sermaye kazancı,
kaynaklara halen sahip olup
portföy çeşitliliği ve
da bunları verimli kullanmayı
enflasyona karşı koruma
başaramayan ülkemiz; bu
avantajları sayesinde
yatırımların Afrika, Uzak Doğu
dünyada tarım arazilerine
ve Doğu Avrupa ülkelerine
artan ilgiden Türkiye’nin
kaydığını görüp uzun yıllar
de pay alması kaçınılmaz.
ardından bakmak zorunda
Bu konuda erken
kalacak.
davranan, hızla yol
alabilecek gibi görünüyor.
15 Nisan 2016
7
İletişim: Güldem Atabay Şanlı
Direktör, Araştırma ve Strateji
+90 532 347 82 06
guldem.atabaysanli@egelico.com
Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. (“Egeli & Co.“ Mersis No: 0-3254-1422-0400018) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK
düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim
şirketidir. (Yetki belgeleri: 10.07.2015 PYŞ /PY.34 –YD.14/638). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co. 2002
yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet
etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli &
Co.’yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki
alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli
getiriler yaratmaktadır.
YASAL UYARI: İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme
amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği,
etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat,
garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında
gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa)
Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları,
temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü
maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin
uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz
değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/
veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz.
15 Mart 2015
8
Download