demir,c1 esteraz inhibitör,beta hcg,alfa feto protein,4 lü test

DEMİR
Demir yaşam için son derece gerekli mineraldir. Hergün 0,1 mg
alınması gerekir, vücutta en çok kan hücresi eritrositler
içinde oksiyen taşıyan hemoglobinin yapımında kullanılır,
ayrıca ferritin ve hemosiderin olarak depolanır. Ayrıca kas
içinde oksijeni tutan myoglobin içindede bulunur. Demir kanda
transferrin denilen proteine bağlanarak taşınır. Demir
eksikliğinde transferrin artar. Eksikliğinde uyku hali
konsantrasyon bozukluğu kansızlık ağız kenarında çatlaklar
olur. Vücut demirir tekrar tekrart kullanmaya atmamaya çalışır
bu nedenle eksikliği çok önemlidir ve mutlak araştırılmalıdır.
Tek başına demir bakmak teşhis koydurmaz beraberinde
trasferrin, ferritin, hemosiderin, demir bağlama kapasitesi de
bakılmalıdır.
Serum demiri için normal değerler:
25 yaşında erkek:
40 yaşında erkek:
60 yaşında erkek:
25 yaşında kadın:
40 yaşında kadın:
60 yaşında kadın:
Gebelik durumunda
40-155 µgr/dl
35-168 µgr/dl
40-120 µgr/dl
37-165 µgr/dl
23-134 µgr/dl
39-149 µgr/dl
: 25-137 µgr/dl
Demir düzeyinin düştüğü durumlar:
Kan kayıpları,
Tümörler,
Kronik iltihabi hadiseler,
Gebelik,
Bazı kalıtsal hastalıklar,
Bazı böbrek hastalıkları.
Demir düzeyinin arttığı durumlar:
Bazı demir metabolizma hastalıklarında
Fazla demir alınmasında
Bazı meslek çalışanlarında demir fazla alınabilir.
Demir zehirlenmesinde :
İshal,
Bulantı kusma,
Kan tablosunda anormallik,
Şeker yükselmesi,
Dışkının siyahlaşması görülebilir.
C1 ESTERAZ İNHİBİTÖR
C1 esterase inhibitor; C1-INH;
İmmün sistemin en önemli iltihabi proteinleri kompleman
sistemidir. Kompleman sistemi kanda serbestçe dolaşan
proteinlerden oluşur (C1 den C9 a kadar). Bu sistemin
başlangıcı C1 Proteinidir. C1 esteraz inhibitörü bu proteini
kontrol eder. Kompleman proteinleri otoimmün hastalıklarda,
herediter anjioödem gibi hastalıklarda önemli rol oynar. Bkz:
Kompleman,
Kompleman C3 (C3),
Kompleman C4 (C4),
CH50,
CH100.
C1 Esteraz inhibitörü için normal değerler:
Normalde: 16-33mg/dL olmalıdır.
C1 esteraz inhibitörünün düşüklüğü:
Anjioödem,
Otoimmün hastalıklar:
Sistemik Lupus eritematozus,
Sjogren sendromu,
Mikst konnektif doku hastalığı,
Lenfoma,
Lenfoproliferatif hastalıklar,
C1 esteraz inhibitörü yüksekliği:
Gebelik,
Androjen steroidlerin kullanımında görülür.
BETA HCG
Kanda Gebelik Testi; HCG blood test –
quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative
beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test
–
quantitative;
Beta-HCG
blood
test
–
quantitative; Pregnancy test – blood –
quantitative;
Kanda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG ) miktarının
ölçülmesidir. HCG plasenta dokularında yapılır ve varlığı
gebelik anlamına gelir. HCG nin beta subünitine bakılır. Kan
testidir. Yumurtanın döllenmesinden itibaren 10 gün içinde
test pozitif olur.
Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır?
Gebeliğin gerçek yaşını tespit etmek,
Anormal gebelikleri tespit etmek;
Dış gebelik,
Mol hidatiform,anormal gebelik, dış gebelik,
düşük tehtidi, down sendromu, pregnancy,
Düşük tehdidi,
4 lü test de Down sendromu gibi anormalliklerin tespiti
amacıyla,
Ayrıca gebelikle ilgili olmayan bazı hastalıkların
izlenmesinde bakılır.
Beta HCG için normal değerler: gebeliğin ilk 3 ayında hızla
artan değerler daha sonra düşmeye başlar. Gebelik dışında Beta
HCG yükselmesi ne anlama gelir?
Gebelik dışında yüksek beta HCG değerine sebebp
olan hastalıklar:
• Uterus koriyokarsinomu,
• Mol hidatiform,
• Çoğul gebelik,
• Over kanseri,
• Erkeklerde testis kanseri anlamına gelir.
Normalden düşük Beta HCG ne anlama gelir?
•
•
•
•
Anne karnında bebek ölümü,
Tam olmayan düşük,
Düşük tehdidi,
Dış gebelik anlamına gelir.
Referanslar:
1. Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In:
McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and
Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2006:chap 25.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of
cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus
MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by
Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2006:chap 74.
3. Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In:
Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen’s
Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed.
Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175
ALFA FETO PROTEİN
AFP; Alfa feto protein;
Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan
bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer.
Bkz: 4 lü test.
Kandaki miktarı ölçülür.
AFP testi ne için yapılır?
Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla,
Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla,
Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla
yapılır.
Gebelik
sırasında
AFP
amniyosentez
ile
birlikte
değerlendirilerek bebekte spina bifida , spinal ve nöral tüp
defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır.
Alfa feto protein için normal değer:
Erişkin: < 40 mcg/L dir.
Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir?
Kanserler
Testis,
Over,
Safra kesesi, safra yolu kanserleri,
Mide,
Pankreas kanseri.
Karaciğer sirozu,
Karaciğer kanseri,
Malign teratoma,
Hepatit.
Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile
birlikte ) sebepleri nelerdir?
Doğum defektleri:
Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu),
Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu),
Gastroşizi,
Omfalosel,
Spina bifida,
Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu),
Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ).
Genetik anormallikler ( Down sendromu),
Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı,
Rahim içi bebek ölümü,
İkiz, üçüz .. gebeliklere bağlı olabilir.
Referanslar:
1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe
SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics – Normal and
Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier
Churchill Livingstone; 2007:chap 7.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of
cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus
MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by
Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2006:chap 74.
3. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal
diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL,
Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York,
NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13.
4 LÜ TEST
Dörtlü test; Dörtlü tarama testi; Prenatal tarama
testi; 4 Marker Screen; Quad screen; Multiple
marker screening; AFPplus; Triple screen test; AFP
maternal; MSAFP; 4-marker screen;
Gebelikte tarama testleri bebeğin doğum defektleri riskini
ölçen laboratuar testidir. Üçlü yada dörtlü tarama testi
olarak yapılabilir. Test anneden alınan kandan yapılır. 4 lü
test prenatal dönemde yani doğum öncesi dönemde yapılan en
önemli testtir. 4lü test hamileliğin 15 – 22. haftalarında
yapılır en doğru olarak 16-18. Haftalar arasında alınır.
Anneden alınan kanda:
Alfa Feto Protein (AFP): (anne karnındaki bebeğin
ürettiği bir proteindir),
Human Chorionic gonadotropin ( hCG): (plasenta dan
yapılan bir hormondur),
Unconjuge Estriol (uE3): (fetus ve plasentada yapılan
bir hormondur),
İnhibin A: (plasentadan salınan bir hormondur).
Testleri yapılır.
Eğer inhibin A bakılmaz ise buna 3 lü test denir. Testin
yapılabilmesi için:
Anne yaşı,
Etnik orijin,
Anne kilosu,
Bebeğin gestasyonel
bilinmelidir.
yaşı
(
son
adet
tarihi)
Bu bilgiler ışığında çocukta olabilecek doğumsal anormali
riski hesaplanır. Çocuğun Down sendromu, spinal kanal, beyin
(Nöral tüp defektleri) defekti gibi riskler taşıyıp
taşımadığına bakılır. Tüm hamile kadınlara yapılması önerilir.
Bazı insanlar doğumsal hastalıklar açısından risk taşırlar
özellikle:
35 yaş üstü hamileler,
İnsulin kullanan diyabetli hamileler,
Ailede defektli doğum olan hamileler
hamilelerdir.
riskli
4 lü test neden yapılır?
4 lü test bir prenatal tarama testidir. Teşhis amacıyla
kullanılamaz. Tüm doğumsal hastalıkları tespit edemez. Sadece
bebekte doğumsal hastalık riski olup olmadığını söyleyebilir.
Normal değerler:
AFP, hCG, uE3 ve İnhibin A nın gestasyonel yaşa uygun normal
değerleridir.
4 lü test de anormal sonuç ne anlama gelir?
Anormal 4 lü test sonucu çocukta doğumsal hastalık olacağı
anlamına gelmez, çocuğun bu açıdan incelenmesi gerektiği
anlamına gelir. Bu durumda detaylı bir ultrason ile çocuğun
kafatası, omurgası ve diğer organları incelenir. Test tekrarı
yapılır. Sonuçların ultrason yaşı ile uyumlu olup olmadığına
bakılır.
Anormal sonuçların devamı halinde ise amniosentez ( fetüsün
içinde bulunduğu amnios sıvısının incelenmesi), amnios
sıvısında AFP değeri, fetal hücrelerde kromozom incelemesi,
Down sendromu gibi defekt lerin analizi yapılabilir. Genetik
danışma istenebilir, bebeğin beyin, omurilik, karaciğer ve
böbrekleri ultrason ile incelenebilir.
Gebelikte AFP artışı bebekte bir problem olduğunu
gösterir
Alfa Feto Protein bebek vücudunda üretilen bir proteindir ve
bebeğin gelişiminde görev alır. Anneden alınan kanda bu
protein miktarı nın normalden fazla olması çocukta bir
anormallik olduğunu gösterir.
İkiz gebelik,
Anansefali (beyin gelişim geriliği var ise ),
Duodenal atrezi (barsak gelişim geriliği ),
Omfalosel ( batın duvarı kapanma bozukluğu),
Spina bifida ( omurilik kapanma bozukluğu),
Fallot tetralojisi ( kalp anormalliği),
Turner sendromu ( kromozom bozukluğu) var ise anne
kanında Alfa Feto Protein ( AFP)
yükselir.
AFP ve uE3 düşük buna karşılık hCG ve İnhibin A
yüksek ise bebekte:
Down sendromu ve
Edward sendromu gelişme riski vardır denir.
4 lü test yanlış pozitif ve yanlış negatif
cevaplar verebilir mi?
4 lü test bir tarama testidir ve gösterdiği şüpheler
doğrultusunda araştırma yapılması gerektiğini söyler.
Referanslar:
1. ACOG Committee on Practice Bulletins. ACOG practice
bulletin no. 77: screening for fetal chromosomal
abnormalities. Obstet Gynecol. 2007;109:217-227.
2. Anderson CL, Brown CEL. Fetal chromosomal abnormalities:
Antenatal screening and diagnosis. Am Fam Physician.
2009:79(2).
GEBELİKTE HEPATİT
Gebelik ve hepatit
Gebelik ve hepatit iki ayrı durumu anlatır. Birincisi gebelik
sırasında ortaya çıkan akut hepatit tablosu, ikincisi ise
kronik hepatit hastasının gebe kalmasıdır. Her iki durumda da
ilk soru bu durumun bebeği nasıl etkileyeceği, İkinci soru ise
kronik hepatit hastasının gebelikten nasıl etkileneceğidir.
Bu soruların cevabı basit değildir ancak aşağıdaki bilgilerin
konuya bir miktar ışık tutmasını umarım.
Hepatit Hastalığı Gebelikten Etkilenir mi
?
Hepatit E hariç, gebe kalmak hepatitlerin seyrini değiştirmez.
Hepatit E gebelerde çok ağır ve hızlı seyreder. Yani hepatit E
virüs enfeksiyonu hariç diğer viral hepatitlerin seyri
gebelikle değişmez.
Gebeliğin
kendisi
hepatitin
seyrini
değiştirmez,
kötüleştirmez, ancak karaciğer hepatit nedeniyle zarar görmüş
ise gebeliğin yağlı karaciğeri denen akut karaciğer yetmezliği
tablosuna neden olabilir.
Gebelikte ortaya çıkan sarılıkların diğer
nedenleri
Gebeliğin akut yağlı karaciğeri: karaciğer hastalıkları, enzim
eksiklikleri ve metabolizma hastalıklarına bağlı olarak yada
bilinmeyen nedenlerle ortaya çıkabilir. Gebeliğin akut yağlı
karaciğeri hızla kötüleşen bir tablodur ve anne ve bebeğin
kaybına yol açabilir. Tedavisi ise gebeliğin hızla
sonlandırılması ve yoğun bakım destek tedavisidir. Karaciğer
hasarı çok değilse gebeliğin sonlandırılması ile hasta hızla
düzelir.
Gebelerde görülen sarılıkların en sık sebeplerinden birisi de
safra taşı tıkanmalarıdır. Gebelikte ortaya çıkan viral
hepatitler ile karıştırılır ancak gebelerin % 6 sında gebeliğe
bağlı safra koyulaşması nedeniyle taşlar ve tıkanma
oluşabilir. İlk 6 ayda bu taşlar laparoskopik olarak
alınabilir.
Gebelikte karaciğer testleri
Karaciğer testleri gebelikte yükselir özellikle ALP (Alkali
Fosfataz) gebeliğe bağlı olarak 3-4 kat artar çünkü plasenta
dada ALP yapılır. Gebelik sırasında ALP miktarının beklenenden
çok daha fazla artması ya plasentada yada karaciğerde bir
problem olduğunu gösterir. Hepatit, safra taşı tıkanması,
ilaca bağlı karaciğer hasarı, aşırı gebelik kusması, gebeliğin
akut yağlı karaciğeri vb.).
Gebelikte hepatit A
Hepatit a su ve gıdalar ile ağızdan bulaşan viral bir hepatit
tablosudur. Hastalık 3-6 haftalık bir kuluçka süresinden sonra
ortaya çıkar.
Dünyada her 1000 gebede 1 akut hepatit a tablosu
görülmektedir. Akut hepatit a laboratuar testleri ile kolayca
tespit edilir. Anti-HAV IgM pozitif olması akut hepatit A
hastalığını gösterir. Akut hepatit a hastalığı gebelikten
etkilenmez yani gebelerde daha ağır yada daha hafif seyretmez.
Akut hepatit a hastalığının özel bir tedavisi yoktur. Tedavisi
dinlenme, istirahat, dengeli beslenmedir ve genellikle bir iki
ayda düzelir. Eğer yeni doğan bebeğe bulaşırsa bebekte de bir
iki ay içinde kendiliğinden düzelir ve hayat boyu bağışıklık
bırakır.
Eğer bir gebeye hepatit a bulaştığı düşünülüyor ise (
hastalığın çok görüldüğü bir bölgeye seyahat veya salgın vb. )
bu durumda gebe hepatit a aşısı ve gamaglobülin ile korunmaya
alınmalıdır.
Gebelikte hepatit B
Viral hepatitler içinde anneden bebeğe en çok geçen hepatit b
dir. Hepatit b virüsü son derece bulaşıcı bir virüstür.
Gebelik sırasında yeni ortaya çıkan hepatit b hastalığı büyük
ihtimalle sarılık ile seyreder ve teşhisi kolaydır ancak
hiçbir belirti vermeden de seyredebilir. İşte bu sessiz
seyreden hepatit b vakaları nedeniyle dünya sağlık örgütü her
hamile kadının ilk üç ayda mutlaka hepatit b yönünden
taranması gerektiğini söyler. Neden? Çünkü bu annelerden
bebeklere % 20 oranında virüs bulaşır. Eğer anne HBsAg pozitif
ise %10 ila 20 oranında virüs bebeğe bulaşır. Eğer anne hem
HBsAg hem de HBeAg pozitif ise virüs %90 bebeğe bulaşır.
Peki anneden bebeğe hepatit b virüsü ne
zaman ve nasıl bulaşır?
İşte bu bulaşmaların pek çoğu doğum sırasında anne kanı ile
temas ve vajinal salgılar ile temas sırasında olur. Eğer
annenin hepatit B testleri biliniyor ise bebeğe doğar doğmaz
yapılacak olan Hepatit B immün globülin ve aşı hayat boyu
bebeği koruyacaktır. Bu immün globülin ve aşı sayesinde
bulaşma oranı %0-3 arasına çekilebilmektedir.
Bebeklerde hepatit b çok tehlikeli seyreder bu bebeklerde
hepatit b %90 oranında kronikleşir ve hayatlarının orta yaş
dönemlerinde karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri
şeklinde ortaya çıkar.
İşte bu nedenle gebe kadınların ilk perinatal muayenede
hepatit B testlerinin yapılması gerekir
Nedir bu testler:
• HBsAg,
• Anti-HBs,
• HBeAg,
Günümüzde yeni doğan bebekler rutin olarak doğar doğmaz
hepatit B virüse karşı aşılanmaktadır, ancak hepatit b li
anneden doğan bebeklerin ayrıca immün globülin ile de
korunmaları gerekir.
Gebelikte Hepatit C
Gebelik genellikle kadınların 20-40 yaş arası yaşadıkları bir
olgudur ancak bu yaş aralığı aynı zamanda hepatit C nin de en
sık görüldüğü yaş gurubudur. Hepatit c hastalığı risk faktörü
taşıyan her kadının gebelik sırasında hepatit C açısından
taranması gereklidir.
Hepatit C li anneden bebeğe bulaşma
Gebelik sırasında hepatit C virüsü bebeğe geçebilir. Hepatit C
virüsü miktarını gösteren HCV RNA PCR testi bu konuda bir
fikir verir. HCV RNA PCR testi kanda bulunan virüs miktarını
gösteren bir testtir ve değeri 1 ml kanda 1 milyon olmuş ise
virüs %18 -20 oranına bebeğe de bulaşır. Eğer HCV RNA PCR
değeri düşükse bulaşma ihtimalide düşer. Hepatit C virüsün
anneden bebeğe bulaşmasını azaltacak veya engelleyecek bir
tedavi imkanı halihazırda mevcut değil. Anne ve bebeğin bir
enfeksiyon hastalıkları uzmanınca düzenli olarak takip
edilmesi gereklidir.
Gebelikte hepatit ilaçları:
Kronik hepatit tedavisinde kullanılan interferon gebelikte
kullanılamaz. İnterferon kullanan hastaların ise gebe
kalmaları istenmez. Hatta ilacın kesilmesini takiben 6 ay
içinde dahi gebe kalınması istenmez çünkü bebekte doğumsal
anormalliklere neden olmaktadır. Hepatit tedavi ilaçları süte
de geçtiğinden süt veren annelerin tedavi sırsında doktora
danışmaları gereklidir.
Sonuç olarak
Hepatit E hariç diğer hepatitlerin seyri gebelik ile değişmez,
hepatit a ve hepatit b gebelik sırasında bebeğe bulaşabilir
ancak aşı ve immün globülin ile bu geçiş büyük oranda
önlenebilir ve bebek korunabilir.
Hepatit c nin bebeğe geçişi annedeki viral yüke bağlı olarak
değişir. Hepatit c viral yükü ml de 1 milyon ve üstü ise %18
oranında bebeğe virüs bulaşır.
Ger gebe hamileliğin ilk aylarından itibaren hepatit için test
edilmeli ve gerekirse anne ve bebek aşı ve immün globülin ile
korunmalıdır.
Hepatit virüsleri dışında gebelerde sarılığa neden olabilecek
diğer sebepler atlanmamalıdır.
Referanslar:
1. Viral Hepatitis
Centers for Disease Control
2. HepBMoms.org
Stanford University
3. Tan HH, et al.,.Chronic hepatitis B virus (HBV) infection
in pregnancy.
Hepatol Int. 2008 Sep;2(3):370-5. PMID: 19669267
4. Lin K, Vickery J..Screening for hepatitis B virus infection
in pregnant women: evidence for the U.S. Preventive Services
Task Force reaffirmation recommendation statement. Ann Intern
Med. 2009 Jun 16;150(12):874-6. PMID: 19528566. PMID: 19669267
5. Tran TT.Management of hepatitis B in pregnancy: weighing
the options.Cleve Clin J Med. 2009 May;76 Suppl 3:S25-9.PMID:
19465706
6. Reynaud L, et al.Tenofovir and its potential in the
treatment of hepatitis B virus. Ther Clin Risk Manag. 2009
Feb;5(1):177-85. Epub 2009 Mar 26.PMID: 19436619
7. Chatterjee S, et al. Hepatitis B Prevalence during
pregnancy.Indian Pediatr. 2009 Nov;46(11):1005-8. PMID:
19430075