ahir zaman ilmihali JENERK 11 baski 01.indd
advertisement
OTTO 07 © TN İletişim TEMEL ESERLER 01 M. Hayri Kırbaşoğlu Ahir Zaman İlmihali Düzelti: TAVOOS Dizgi: TAVOOS Kapak: Nurullah Özbay Grafik-Tasarım, Uygulama: TAVOOS Baskı: Ziraat Gurup Matbaacılık / Varlık Ankara ISBN 978-605-9168-08-3 Sertifika No: 13858 1-7. Baskılar: 2010 8-9. Baskılar: 2011 10. Baskı: Mart 2014 11. Baskı: Mayıs 2015 İletişim Adresleri Cinnah Cd. Kırkpınar Sk. 5/4 06420 Çankaya Ankara tel.-faks: 0312. 439 01 69 www.ottoyayin.com otto@ottoyayin.com facebook.com/otto.yayinlari twitter.com/ottoyayin AHİR ZAMAN İLMİHALİ M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ........................................................................... 11-13 USÛL ÜZERİNE .............................................................. 15-18 GİRİŞ 19-24 I. İSLAM (KAVRAMI) ÜZERİNE .......................................... 19 II. DİN: VAR OLUŞUN/HAYATIN ANLAM HARİTASI ve DÜNYA GÖRÜŞÜ ........................................................... 21 III. İSLAMİ DEĞERLER KURAMI (AKSİYOLOJİ) ................. 23 İSLAMİ DEĞERLER KURAMI (AKSİYOLOJİ) DİZGESİ 25-425 METAFİZİK DEĞERLER ALANI 27-145 1. Tevhid .............................................................................. 27 2. Kelime-i Şahadet .............................................................. 29 a) Gerçekten İslam’ın Şartı Beş, İmanınki Altı mıdır? ....... 35 3. İman-Amel İlişkisi ............................................................ 39 a) Müslüman Olmak mı? Müslüman Kalmak mı? ............. 40 b) Bıçak Sırtında Olanlar .................................................. 43 c) İslam’da Farzlar Gerçekten Otuz İki veya Elli Dört müdür? .................................................. 46 4. İman-Küfür-Şirk ............................................................... 47 İman’ın Sosyal Boyutu ...................................................... 49 Küfür ve Şirk ..................................................................... 52 Tevhid Maskeli Şirk ........................................................... 53 5. Geçici Tevhid ................................................................... 54 6. Tevhid’in Yansımaları ve Boyutları ................................... 54 a) Dünya Görüşü Olarak Tevhid ...................................... 56 b) Metafizik İlkesi Olarak Tevhid ..................................... 57 c) Ahlak-Adalet Ahlakı-İlkesi Olarak Tevhid .................... 58 d) Dünya Düzeni İlkesi Olarak Tevhid ............................. 62 e) Siyaset ve Siyasi Düzen İlkesi Olarak Tevhid ................ 64 f) Ümmet İlkesi Olarak Tevhid ......................................... 68 Ümmetsiz İslam Olmaz .................................................. 69 g) Toplumsal Düzen İlkesi Olarak Tevhid ........................ 71 h) Hukuk İlkesi Olarak Tevhid ........................................ 73 Din ve Şeriat ................................................................. 74 Şeriat ve Değişim: Sabiteler ve Değişkenler ................... 74 ı) Tarih İlkesi Olarak Tevhid ............................................ 76 i) Bilgi İlkesi Olarak Tevhid .............................................. 81 j) Sanat ve Estetik İlkesi Olarak Tevhid ............................ 84 İslam Sanatında Bulunmayan Şey İnsan Değil, İnsan Bedenidir! ..................................................................... 87 k) Aile İlkesi Olarak Tevhid ............................................. 88 l) Ekonomi İlkesi Olarak Tevhid ...................................... 91 m) Özgürlük ve Eşitlik İlkesi Olarak Tevhid .................. 100 Müslüman Renk Körüdür ........................................... 101 Irkçılık İslami Değerleri Yutan Bir İfrittir .................... 102 n) Eğitim İlkesi Olarak Tevhid ....................................... 104 7. Allah (Celle Celâluh) ...................................................... 109 a) Allah ve İnsan ............................................................. 112 8. Âhiret ............................................................................. 115 a) Şefaatçilik ve Vesilecilik Anlayışı ................................ 119 b) Kıyâmet Alâmetleri Meselesi ....................................... 122 9. Peygamberler ................................................................. 124 10. Melekler ....................................................................... 131 11. Kitaplar ........................................................................ 135 AHLAKİ DEĞERLER ALANI 147-181 1. Homoeconomicus’tan Homoislamicus’a ......................... 147 2. İslam Ahlakının Unutulan Boyutu: Sosyal Ahlak ............ 151 a) Sosyal Ahlaksızlık versus Sosyal Ahlak ....................... 152 b) Ahlak Dışı Her Davranış Bir Değildir. ........................ 153 3. İslam’ın Kendisi Bir Sosyal Ahlaktır ............................... 153 4. İslam Sevgi Dini Olduğu Kadar Kızgınlık ve Öfke; Barış Dini Olduğu Kadar da Mücadele, Direniş ve Savaş Dinidir .... 155 5. İslam Sadece “Evet” Değil, Hem “Evet” Hem de “Hayır” Demektir. ............................................. 156 a) İslam’da “Hoşgörü” de Vardır “Horgörü” de! .............. 156 6. Mümin Hayr’a Sevdalı Şerr’e Öfkelidir ........................... 157 7. Müslüman Taraf Tutmak Zorundadır, Tarafsız Olamaz! ... 159 8. Ahlak İsyanından Sürekli Ahlak Devrimine .................... 159 9. İbadetler ve Sosyal Ahlak ............................................... 161 a) Ahlak-İbadet İlişkisi ................................................... 163 10. İslam Ahlakının Temel İlkesi: Hayra Destek Şerre Köstek Olmak ............................... 175 11. Çağdaş Bir Hılfu’l-Fudûl’e Doğru ................................. 175 12. Sosyal Ahlak: Temiz Toplum ....................................... 177 13. Temiz (Ahlaki) Toplum’a Giden Yol ............................ 179 14. Ahlak ve Hukuk ........................................................... 180 İSLAM’IN AHLAK HARİTASI (KUR’AN’IN BİREYSEL ve TOPLUMSAL AHLAK ESASLARI) 183-306 1. Allah’a Karşı Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler ....... a) Allah’a Karşı Yerine Getirilmesi Gerekenler ................ Takva .......................................................................... Zikir ............................................................................ Şükür .......................................................................... İhlas ............................................................................ Tövbe ve İstiğfar ......................................................... Dua ............................................................................. Dua Bir İstek Değil, Bir Oluş’tur .............................. Tevekkül ..................................................................... b) Allah’a Karşı Yapılmaması Gerekenler ........................ Tekebbür ve İstiğnâ .................................................... Küfür .......................................................................... Kunût ......................................................................... Allah’ın Adını İstismar Etmemek ................................ Dinde Olmayan Aşırılıklara Gitmemek ....................... Allah’a Verilen Sözleri Tutmamak ............................... Allah’a ve Rasûlüne İhanet Etmemek .......................... 2. İnsanlara ve Tabiata/Çevreye Karşı Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler ................................................ a) Yapılması Gerekenler .................................................. Sâlihât ve Ma’rûf ......................................................... Yetim, Öksüz ve Yoksulu Doyurmak .......................... Yetimin Malını Korumak ............................................. İstikamet Üzere Olmak ............................................... Ana-Baba’ya İyilik ....................................................... Sabr u Sebat ................................................................ Nefse Hâkimiyet ve Öfkeyi Kontrol ............................ Ölçü ve Tartıda Dürüstlük .......................................... Doğrudan Şaşmamak .................................................. Allah’ın Yolundan Sapmamak ..................................... Müminlere Yumuşak, (Saldırgan) Kâfirlere Sert Olmak ... Şûrâ ............................................................................ Vermek ....................................................................... Güzel Söz ve Gönül Alma ........................................... Allah Yolunda Harcamak ............................................ Allah İçin Borç Vermek ............................................... Müslüman Kardeşlerimizi Kendimize Tercih Etmek ... Akrabalara İlgi ve Yardım ........................................... Âdil Olmak ................................................................. İffet ve Namusun Korunması ...................................... Emânete Riayet ........................................................... Vaadinde Durmak ....................................................... Dürüst Şahitlik ............................................................ 184 184 184 184 185 186 189 190 191 192 194 194 195 195 196 197 199 200 201 201 201 202 203 204 204 205 208 209 210 211 212 213 214 216 217 218 219 220 220 223 225 225 226 Antlaşmalara Riayet ..................................................... 226 İyiliklere Aracılık Etmek ............................................. 227 Zulme Karşı Yardımlaşma ve Dayanışma ..................... 228 İyiliği Emretmek, Kötülüğü Yasaklamak ..................... 230 İslam Kardeşliği .......................................................... 231 Câhil-Cühelâ Takımına Uymamak .............................. 232 Kötülüğe İyilikle Karşılık Vermek ............................... 233 İnsanları Özgürlüğe Kavuşturmak ............................... 234 Selama Daha Güzeli İle Mukabele Etmek .................... 235 Tacizlere Karşı Tedbir ve Tesettür ............................... 238 Mahrem Alanlara İzinsiz Girmemek ............................ 242 Bir arada Yemek-İçmek ............................................... 243 Dünya-Ahiret Dengesini Gözetmek ............................. 243 Güzel Söz Söylemek .................................................... 247 Yakın Çevreye İyi Davranmak ..................................... 248 Allah İçin Harcananlar Geri Gelir ................................ 249 b) Yapılmaması gerekenler ............................................. 249 Kategorik Olarak Her Tür Kötülük ............................. 249 Saldırgan ve Zâlim Kâfirleri Dost Edin(me)mek .......... 250 Çocukları Öldürme(me)k ........................................... 252 Haksız Yere Can(lar)a Kıy(ma)mak ............................. 252 Şirk ve Küfürde Anne-Babaya İtaat Et(me)mek ........... 254 Kimseyi Aşağılamamak ............................................... 255 Kibirlen(me)mek ve Böbürlen(me)mek ....................... 255 Bağıra Çağıra Konuşmamak ........................................ 256 Hırsızlık Yapmamak .................................................... 257 Zinaya, Fuhşa Yaklaş(ma)mak ..................................... 259 Kötülüklere Aracı Ol(ma)mak ..................................... 261 Zulüm ve Haksızlıklara Meylet(me)mek ..................... 261 Başkalarının Yanında Fısıldaş(ma)mak ........................ 262 Öksüz ve Yetimlere Kötü Muamele Et(me)mek .......... 263 İsraf Et(me)mek .......................................................... 263 İçki, Kumar, Faldan Uzak Durmak ............................. 266 Kadın-Erkek İlişkilerinde Denge ve Saygı ................... 269 Yapmayacağı Şeyi Söyle(me)mek ................................ 271 Şeref, Haysiyet ve Onur Fakiri Olanlardan Uzak Durmak .. 272 Şirk, Günah ve Azgınlıklar Haram Kılınmıştır ............. 272 Hakkında Bilgi sahibi Olmadığımız Şeylerin Peşine Düş(me)mek .................................................... 274 Zalimin Zulmünü Dile Getirmek ................................. 275 Cimrilik Et(me)mek .................................................... 276 Kategorik Olarak Haksız Kazanç ................................. 278 İftira Et(me)mek ......................................................... 279 İyilikleri Başa Kak(ma)mak ......................................... 280 Gıybet Et(me)mek ...................................................... 281 Bozgunculuk Yap(ma)mak .......................................... 282 Haset ve Kıskançlıktan Uzak Durmak ......................... 284 Kategorik Olarak Yalandan Uzak Durmak .................. 284 İnsanları Küçümseyip, Onlarla Alay Et(me)mek, Onlara Kaş-Göz Etmemek, Kötü Lakap Tak(ma)mak .... 286 Riyakarlık, Gösteriş ve Çalım Satmaktan Uzak Durmak .. 286 Bilinçli Eşcinsellik Bir Hayasızlıktır ............................. Kötü Niyetten ve Önyargıdan Uzak Durmak .............. Fâsık Kişilerin Verdikleri Haberleri Araştırmadan Onayla(ma)mak .................................... Rüşvet ......................................................................... Büyü Yap(ma)mak, Yaptır(ma)mak ............................. Dünyevileşmeye Karşı Mesafe Bilinci .......................... Allah’ın Haram Kılmadığını Haram Kıl(ma)mak ......... Akrabalık Bağlarını Koparmamak ............................... Allah’a Verilen Sözlere Sadık Kal(ma)mak .................. Katıksız Müşrik ve Kâfirler İçin Mağfiret Dile(me)mek .. Dinde Zorlama Yoktur ................................................ c) Allah Kimleri Sever, Kimleri Sevmez? ......................... Allah’ın Sevdiği Kulların Kur’an’daki Özellikleri ......... Allah’ın Sevmediği Kimselerin Kur’an’daki Özellikleri ... d) Teoriden Pratiğe ......................................................... 288 290 290 292 294 295 297 298 298 299 300 301 301 302 303 İBADETLER 307-345 1. Namaz ............................................................................ a) Günlük ve Haftalık Zorunlu Namazlar ....................... b) Cami ve Kıble ............................................................ c) Ezan-Kamet ................................................................ d) Abdest-Gusül-Teyemmüm ......................................... 1. Abdest .................................................................... 2. Gusül ...................................................................... 3. Teyemmüm ............................................................ e) Tesettür (Setr-i Avret) ................................................. f) Namaz Vakitleri ve Rekâtları ....................................... g) Zamanında Kılınamayan Namazlar ............................. h) Namazların Birleştirilmesi .......................................... ı) Zorunlu Namazların Rekâtları ..................................... i) Namazların Kılınış Şekli .............................................. j) Cemaatle Namaz ......................................................... k) Cemaatle Namazın Kılınışı ......................................... l) Cuma namazı .............................................................. m) Bayram namazı .......................................................... 2. Oruç .............................................................................. a) Fıtır Sadakası (Sadakatu’l-fıtr) .................................... 3. Yoğunlaştırılmış Program: Hac ....................................... a) Kâbe: Sembolik İman Merkezi .................................... b) Arafat: Mahşer Provası ................................................ c) Müzdelife-Mina-Kurban: Kötülük Dürtülerinden Kurtuluş .................................... d) Şeytan Taşlama: Şeytana Karşı Sembolik Savaş .......... 4. Kurban ........................................................................... 5. Zekât .............................................................................. 6. Sadaka ........................................................................... 7. Nafile İbadetler .............................................................. 8. Dualar ............................................................................ 9. Zühd ve Tasavvuf ........................................................... 308 308 308 309 311 311 313 314 314 315 316 316 317 317 319 320 320 321 322 325 325 326 328 329 330 332 333 337 338 340 341 TOPLUMSAL HAYAT (NORMATİF DÜZENLEMELER ALANI) 347-425 İslam: Hayatlı Bir Din, Dinli Bir Hayat ............................... 1. Gündelik Hayat .............................................................. a) Doğum, Çocukluk ve Ergenlik ................................... b) Aile Hayatı ................................................................. c) Evlilik (Nikâh) ............................................................ d) Boşanma (Talak) ........................................................ e) Cinsel Hayat ............................................................... f) Doğum Kontrolü ve Kürtaj ......................................... g) Akrabalık, Komşuluk ve Arkadaşlık İlişkileri .............. h) Selamlaşma, Tebrikleşme, Hatır Sorma, Teşekkür, Özür dileme, Aksırma .................................................... ı) Beslenme, Yeme-İçme ................................................. i) Sağlık, Spor ................................................................. j) Sanat, Turizm, Eğlence ve Özel Günler ....................... k) Engelliler ve Yükümlüler ............................................ l) Hasta, Düşkün, Yaşlı, Dul, Yetim, Öksüz, Kimsesiz ve Fakirler ........................................................................... m) Giyim-Kuşam, Zinet, Süslenme, Aksesuar ................. n) Temizlik ve Hijyen ..................................................... o) Çevre-Teknoloji ......................................................... ö) Trafik ......................................................................... p) İletişim/Haberleşme, Medya ....................................... r) Ölüm, Cenaze, Taziye ................................................. 2. Toplumsal Hayat ............................................................ a) Siyaset ve Yönetim ...................................................... Şûrâ ............................................................................ Ahlakın Siyasete Dönüşü ............................................ b) İktisat ......................................................................... c) Hukuk ve Adalet Sistemi ............................................ Şeriat: Eylem Ahlakı .................................................... d) Dünya Düzeni ve Uluslararası İlişkiler ....................... e) Savaş Hukuku ............................................................ Cihad-Direniş-Şehadet/İstişhad ................................... f) Çevre Hukuku ............................................................ g) Uzay Hukuku ............................................................. h) Göç, İnsan Kaçakçılığı ve Ticareti .............................. ı) Şehirleşme ................................................................... 347 348 348 351 353 357 358 359 360 363 364 366 369 374 377 378 380 382 384 385 386 390 390 390 392 396 406 406 413 418 421 422 423 424 424 SÖZÜN SONU ve ÖZÜ .................................................... 427 KİTABİYAT ....................................................................... 428 SEÇME HADİSLER .......................................................... 429 HZ. PEYGAMBER’İN DİLİNDEN DUALAR ................... 471 DİZİN ......................................................................... 481-493 İslam’ın geleceği “Geleceğin İslamı”nın inşasına, bu da, inşayı gerçekleştirecek yeni nesil bir Müslümanlığın mimarlarına bağlıdır. Bu eseri, kıymetli evlatlarım Seha Enis, Ayşe Nevrâ ve Zeynep Berrâ’ya ve onların şahsında “Âsım’ın Nesli”ne ithaf ediyorum. ÖNSÖZ Allah’ın (cc.) adıyla, Bu satırları yazmaya başlarken, bir yandan Washington’daki Amerika’nın Sesi Türkçe yayınında Müslümanların terörist olmadıkları, onların da Amerikalılar gibi barıştan yana oldukları yolundaki, bildik/alışılmış yorumların —iyi niyetli— bir yenisini dinliyordum. Öte yandan da seni, onu ve beni yani bizi nasıl bir geleceğin beklediğini düşünüyor, gelecekte neler yapılması gerektiği sorusunu —hemen her gün sorduğum bu soruyu— kendime bir defa daha soruyordum. Artık içimizin-dışımızın 11 Eylül hikâyeleriyle dolup taştığı bir sırada, gelecekte ne yapmamız gerektiği sorusunun cevaplarından birisi olarak düşündüğüm bu kitaba da, 11 Eylül’den bahisle ve 11 Eylül’de söze başlayacağım hiç aklıma gelmezdi. Fakat sonradan düşündükçe gördüm ki, —11 Eylül’ün, yeryüzünün gerçek şer odaklarının maskelerini düşürmesi ve insanlığın onları daha yakından tanımış olması gibi son derece müspet rolü yanında— İslam dünyası için de, tarihinin önemli bir dönüm noktasını teşkil etmesi de mümkündür. Zira İslam bir yandan 11 Eylül sürecinde Batı tarafından terör ile eşanlamlı hâle getirilmeye —kasıtlı olarak— çalışılmakta, buna mukabil İslam dünyası çok farklı tepkiler vermekte, daha doğrusu ne yapacağını şaşırmış bir vaziyette bocalamaktadır. Bu durumun tek kelimeyle manası İslam dünyasının tarihin dışında kalmasıdır. Bir başka ifadeyle İslam dünyası tarihin öznesi değil, nesnesi durumundadır. Tarihin şu andaki öznesi olan Batı —Kıta Avrupası ve Amerikasıyla Batı— ise, insanlığı son derece vahim gelişmelerin eşiğine getirmiş bulunmaktadır. Batı, yeryüzünün beşerî-maddi bütün imkânlarını kendi egoizmi ve çıkarcılığı uğruna vahşice, hoyratça, zalimce, 12 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU ÖNSÖZ adaletsizce, müsrifçe talan etmeye devam etmekte ve bu düzeni “Küreselleşme/ Globalizasyon” ‘yeni dünya düzeni’ etiketi altında kendi dışındaki dünyaya dayatmaya ve kalıcı hâle getirmeye çalışmaktadır. İslami terminoloji ile ifade edecek olursak “şer odakları” her çeşidiyle “munker”i yay(gınlaştır)makta; “hayır odakları” ise her çeşidiyle “ma’rûf”u yeryüzünde egemen kılmakta başarısız kalmaktadırlar. Bu denklemde İslam dünyasının olması gereken yeri elbette ki “hayr”ın safında olmak, hatta öncülük rolü oynamaktır: İşte böylece sizi orta bir ümmet yaptık ki, insanlara karşı şahit olasınız, peygamber de size karşı şahit olsun. (2/el-Bakara, 143) Siz insanlar için [tarih sahnesine] çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz, iyiliği (ma’ruf) emreder kötülüğü (munker) yasaklar/engeller, Allah’a iman edersiniz. (3/ Âlu İmrân, 110) Ne var ki İslam dünyası şu anda böyle bir rolü yerine getirebilecek durumda değildir, zira bunun için gerekli donanıma sahip değildir. Burada söz konusu olan “donanım” sadece madde planında “kalkınmışlık-gelişmişlik”ten ibaret değildir, bilakis asıl donanım eksikliği hiç düşünmediğimiz bir alanla, yani “Müslümanlığımız” ile ilgilidir. Bu noktada “İslam dünyası İslam’dan uzaklaştığı için geri kalmıştır, tekrar İslam’a dönerse bütün problemler çözülür” şeklindeki yüzeysel ve yaygın yaklaşımdan bir farkımızın olup olmadığı akla gelebilir. İki söylem arasındaki zahiri benzerliğe rağmen, özde çok derin bir fark bulunduğunu hemen ifade edelim. Bu derin fark yaygın söylemdeki “İslam”ın geçmişteki yorumlardan ibaret, geleneksel yaklaşımların tekrarı niteliğindeki geleneksel/taklidî bir “İslam” olması; her şeyin hazır İslami çözümlerinin elde mevcut olduğunun “varsayılması”; buna mukabil bizim işaret ettiğimiz “Müslümanlık”ın, yeniden inşa edilmesi gereken bir “dünya görüşü” olmasıdır. Daha açık bir ifade ile İslam dünyası problemin sadece verili bir İslam’a dönmek kadar basit olmadığını; bilakis dönmeye ve ihyaya çalıştığı verili “İslam”ın birçok iç problemle karşı karşıya bulunduğunu, dolayısıyla kendi “İslam”ımızı kendimizin inşa etmekte mükellef olduğumuzu bilmesi gerekir. Yine bilmesi gerekir ki, bu yeniden inşa süreci parçacı ve yüzeysel değil, kapsamlı ve köklü bir çaba olmak zorundadır. Zira artık İslam sadece Müslümanlar için değil, bütün insanlık göz önüne alınarak ve gezegen ölçeğindeki gelişmelere merkezî bir önem verilerek yeniden formüle edilmek durumundadır. Bu yeni formülasyonu, İslam’ı bir “dünya görüşü” olarak sunmak” şeklinde özetlemek mümkündür. İşte elinizdeki eserin temel hedefi İslam’ı bir “dünya görüşü” olarak sunabilmek, amacı da, bu suretle İslam dünyasının tarihe müdahil olmasını sağlamaya yönelik bir katkıda bulunmaktır. Açıktır ki böyle bir teşebbüs İslam’ı Kelime-i Şahadet, namaz, oruç, hac ve AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU ÖNSÖZ zekât ile sınırlayan ve “İslam’ın şartı beştir.” şeklindeki yanlış anlayıştan yola çıkan “ilmihaller”den kesinlikle farklı olacaktır. Bu sebeple sizlere sunulan bu eser, bilinen anlamıyla bir “ilmihal”den öte bir şey olacaktır. Elinizdeki bu eser, “ilmihal” geleneğinde bir kırılma ve yeni bir anlayışın yerleşmesi yönünde atılmış bir ilk adım olabilirse amacına ulaşmış olacaktır.1 Bir tevafuk eseri 11 Eylül’de yazmaya başladığımız bu esere son noktayı koymak, yine bir tevafuk eseri, hem tarihin önemli sayfalarından biri olan Çanakkale Zaferi’nin 95. yıldönümünde, hem de Üçüncü İntifada’nın başlangıç günlerinde nasip oldu. Bu vesileyle, bu eserin, yeni Çanakkaleler yaşanmaması için, bu mücadelede imkânsızı mümkün kılan imanın davasını yüklenecek olan “Âsım’ın Nesli”nin ilmihâli olmasını diler, bu neslin yetişmesine vesile olmasını Cenab-ı Hak’tan niyaz ederiz. Mehmet Hayri KIRBAŞOĞLU Ankara, 18.03.2010 1 İlmihallerin eleştirisi için İslami İlimlerde Metot Sorunu adlı kitabımızın 61-80. sayfalarına (“İlmihal Dindarlığının İmkânı Üzerine”) bakınız. 13 DİZİN 11 Eylül 11, 200 21. yüzyıl cahiliyyesi 239 32 ve 54 farz 35, 46, 47, 398 A A. Camus 171 AB üyesi ülkeler 241 Abbasi iktidarı 50 Abbasilerin acem milliyetçiliği 65 abdestli burjuva 279 abdestli kapitalistler 278 Abdullâh Draz 137 Abdurrahman Azzam 103 acem milliyetçiliği 65 acil barınma 166 açık denizlerde gemilerde vefat edenler 387 açık saçıklık 238, 241 açlık 37, 45, 168, 176, 201, 205, 278, 304, 331, 366, 397, 401, 415 açlık ve fakirlikle mücadele 201 âdab-ı muâşeret 236, 257 adalet 155 adalet ahlakı 58, 62, 75 adalet ilahı 73, 114 adalet mücadelesi 220, 223 adalet savaşçısı 223 adalet tanrısı 114 adalet toplumu 222, 223 adalet ve ahlak merkezli düzen tesisi 163 adalet ve hukuk 407 adalet ve iyilik 202 adalet ve özgürlük 417 adaletsizlik 37, 45, 49, 62, 176, 211, 222, 223 adam kayırmacılık 273 Âdem (Hz.) 19, 29, 60, 101, 119, 126, 127, 132, 135, 136, 141, 162, 248, 255 Âdem-Havva kıssası 248 âdet 388 adi hırsızlıklar 257, 273 âdil dünya düzeni 415 âdil fiyat sistemi 98 âdil olmayan gelir dağılımı 93 âdil sosyopolitik düzen 153 âdil ücret 98 âdil vergi düzeni 336 âdil yargılanma hakkı 75 adl-i ilahi 73 Adn Cenneti 43 Afganistan 81, 200, 207, 217, 228, 240, 251, 253, 304, 369, 415, 419, 421 Afrika 94, 101, 106, 107 Afrikalı Müslümanlar 107 ağır ceza hâkimliği 67 âhâd hadis 109 ahde ve vaade vefa 64 Ahd-i Atîk 137 Ahd-i Cedîd 137 Ahilik 181 ahiret hayatı 122 ahiret yurdunu arama 246 ahirete iman 52, 153, 161 ahlak devrimi 152, 160 ahlak dinin tamamlayıcısıdır 114 ahlak dışılık 153, 385 ahlak hareketi/devrimi 175 ahlak hazinesi 138 ahlak isyanı 160, 175 ahlak karşıtı hareket 163 ahlak kurallarına uygun 407 ahlak merkezli sosyoekonomik toplum 181 ahlak temeline dayalı sosyal düzen 160 ahlaka davet 169 ahlakın egemen kılınması 159 ahlaki değerler alanı 24 ahlaki dejenerasyon 37 ahlaki direniş ve mücadele 175 ahlaki evrenselcilik 61 ahlaki eylem arenası 60 ahlaki hareket 57 ahlaki kriz dönemleri 125 ahlaki yeryüzü projesi 183 ahlaki yükümlülük 57 ahlakilik 62 ahlaksızlık(lar) 157, 160, 163, 223 ahval-i şahsiyye 407 aile 71, 89, 90, 152, 207 aile bağları 220 aile ilkesi 55 aile kurma hakkı 71 aile kurumu 224 aile terbiyesi 179 Âişe (Hz.) 159 Akabe Cemresi 329 akçe ve uçkur 343 Akdeniz 124 akıl 56, 80 akıl ve vicdan 179 akılcılık 84 akıllı hayvan 147 akika 350 akil ve baliğ 320 aklın korunması 23, 411 akraba 89, 90, 210 akraba ziyareti 376 akrabalık bağları 220 aksiyon 105 aldatma 96 alışverişte hile yapmama 161 Ali (Hz.) 158, 159, 198 Ali (Hz.) taraftarları 187 Aliya İzzetbegoviç 17, 22, 41, 44, 48, 65, 75, 99, 142, 347, 368 alkol 44, 365, 366 alkolizm 267 alkolizmle mücadele 267 alkollü içecek 267 alkollü/içkili araba kullanmak 384 alkolün zararları 267 482 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN Allah korkusu 41 Allah sevgisi 154, 155 Allah ve Rasulüne ihanet 200 Allah yolunda cihad 161, 271 Allah yolunda harcamak 186 Allah’a şükretmek 161 Allah’a ve ahirete iman 257 Allah’ı anmak 184 Allah’ı keşfetmek 111 Allah’ın Aslanı 158 Allah’ın ayetleri 58, 63, 69 Allah’ın birliği 28, 29, 93, 126, 127 Allah’ın çizdiği sınırlar 345 Allah’ın dinine bağlılık 61 Allah’ın elçisi 45, 128 Allah’ın halifeleri 402 Allah’ın Kılıcı 158 Allah’ın melekûtu 132 Allah’ın nimetleri 398 Allah’ın rahmeti 43 Allah’ın Sâlih kulları 250 Allah’ın sanatı 58 Allah’ın Sıfatları 109 Allah’ın varlığı 110 Allah’tan başkası adına boğazlanmış hayvanlar 404 Allah-âlem ilişkisi 57 alternatif aile 356 alternatif İslami dünya görüşü 283 altın denge 70, 244 altın oran 130 Amazığ 69 amel defteri 118, 119 amel/eylem 183 amelsiz iman 50 Amerika 104 Amerikancılık 211 âmirlere itaat 46 Amr b. Ubeyd 159, 259 ana-babanın bakımı 254 ana-babaya iyi davranma 161 anakronizm 98 anlaşmalara sadakat 161, 418 anlaşmazlıkları gidermek 161 anne olarak kadın 90 anne-babaya itaat 105 anti-emperyalist 252 anti-entelektüalizm 342 antlaşmalara bağlı kalmak 227 antlaşmalara sadakatsizlik 227 antropolog 91 Antyeri köyü 320 Arabistan 78, 104, 130, 188, 213, 240, 319, 369, 375 arabulucu ümmet 247 arabuluculuk 227, 228, 247 Arafat 105, 106, 169, 316, 328 Arap dili ve yazısı 88 Arapça bilmeyen Müslümanlar 164 Arapçılık 211 arefe günü 328, 330, 332 arpa ekmeği 130 arş 132, 133 asalet 103 asgari geçim standartları 334 ashâb 78 Âsım’ın Nesli 13 asli/ilk günah 59, 60 astronomi 84 Asya 94 Asya ve Afrikalı köleler 94 aşırı hız yapmak 384 aşırı kâr oranları 98 aşırı sofuluk 62 aşırılık 62, 197, 198, 199, 244 aşk 55 at yarışları 267 ataerkil 239 atalar kültü 39 atalet ve tembellik 51 ateist 65, 150, 151, 299 ateizm 85, 150, 211 ateizmsiz bilim 247 Atlantik 78, 86 Atlantik ötesi Batı 156 Atlantik ötesinden gelen işgalciler 156 atmosferin kirlenmesi 401 AVM’ler, 279 Avrupa Birliği 394 Avrupa İslam’ı 156, 211, 251 Avrupa medeniyeti 413 Avrupa ülkeleri 94 Avrupalı zenginler kulübü 94 ayrılıkçılık eğilimler 168 ayrımcılık 33, 62, 73, 89, 232, 393 azgınlık ve ahlaksızlık 249 azgınlık ve taşkınlık 273 Azimlili Hâfız 165 Azrail 134 B Baasçılık 211 bakım ve huzur evleri 108, 378 barınma 71 Baş kâhinler 187 baş sağlığı dilemek 388 başıboş ve kontrolsüz cinsellik 91 başkalarını mutlu etmek 169 başkaldırı 160 başörtü yasağı 222 başörtüsü 37, 188, 240, 245 Batı (Grek) medeniyet 86 Batı Avrupa 91 Batı bankaları 167 Batı düşmanlığı 305 Batı Hindistan 124 Batı hümanizm 59 Batı medeniyeti 305 Batı’nın sömürgecilik tarihi 305 Batıcılık 211 Batılı entelektüeller 305 Batılı hayat tarzı 204 Batılılaşma çabaları 204 bayram namazı 164, 226, 325 bedeviler 257 Bektaşi 73 bel’am 53 bencil 97, 103, 264 bencillik 29, 37, 70, 94, 201, 298, 378 benmerkezcilik 77 Berber (amazığ) 232 berber 131 Bergson 84 beş vakit namaz 164, 186, 199 beşer üstü 130 beşer-peygamber 131 beyaz adam 103, 104, 107 beyaz Müslümanlar 256 biat 76 bilge 21, 148 bilgi ilkesi 55 bilgi kaynakları 84 bilgi toplumu 51 bilim 59,128 bilim kurgu 134 bilimsel araştırmalar 412 bilimsel ve teknolojik gelişmeler 402 bilimsel zihniyet 409 bilinçli Müslümanlar 201 bilinçli tüketiciler 402 bimarhane 166 birey ahlakı 177 bireycilik 71, 205, 208, 360 bireysel ahlak 71, 153 bireysellik 61, 68, 70 biyolojik hazza 55 Bizans 67 bono 52 BOP 156, 211, 251 borç vermek 161 Bosna-Hersek 81 boşanma(lar) 91, 397 boy abdesti 134, 313 boykot 395 boyun eğici 104 bozgunculuk 63, 125, 243, 252, 256, 282, 283, 284, 302 böbürlenme 167 bölge esasına dayalı ayrımcılıklar 169 bölgecilik 72, 73, 229, 291, 393 Brahmanizm 59 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN Buda 131 Burgibacılık 211 Bursa İhtisabnâmesi 181, 210 bürokratik makamlar 52 büyü 34, 57, 294, 295 büyücülük 405 Büyük İskender 131 büyük, orta ve küçük cemre/şeytan 330 büyüklenme 167, 232 büyüklere saygı 105 C Caferi 308 cahil 21 cahiliye 69, 73, 89, 113, 114, 304, 327 cahillik 195 cami cemaati 165 camiler 85, 107, 165, 166, 309 can güvenliği 71 canın korunması 23, 75, 253, 411 Cebbar 158 Cebrail 132, 133 cehennem ateşi 133 cehennemlikler 117 cem’ etmek (namazları) 328 cemaat veya tarikat mensupları 187 cemaatçilik 70, 72, 232, 393 Cemaat-ı İslam 73 cemaatle namaz 166, 168, 309, 311, 319, 377, 379 cemaatler 210 Cemaleddîn el-Afgânî 104 cenaze namazı 164, 387 cenaze namazına iştirak 388 cenazenin defni 388 cennet-cehennem 119 cesaret 108 Cevşen duası 340 ceza (kefaret) 324 Cezayir 81 Cibril 39, 132, 133, 134 Cibril hadisi 39 Cidde 102 cihad 37, 40, 46, 79, 158, 186, 189, 197, 205, 217, 225, 229, 234, 296, 302, 360, 384, 393, 395, 421, 422 cihad bayrağı 155 cihad dini 156 cihad eylemleri 218 cimrilik 219 cinayet 152, 304, 360, 384 cinsel obje 269 cinsel üreme organları 239 cinselliğin alenen teşhiri 270, 271, 405 cinsellik 32, 52, 54, 55, 60, 89, 91, 177, 241, 260, 269, 270, 271, 358, 371, 397 cinsî münasebet 134 cinsiyet 61, 101 cinsiyetçilik 73 cismani putlar 53 coğrafi ayrımcılık 392 cömertlik 168 Cuma hutbesi 168, 222, 321 Cuma namazı 101, 161, 164, 168, 218 Cuma ve bayram namazları 40, 168, 313 Ç çağdaş el-Medînetu’l-Fâdıla 425 çağdaş Haçlı seferleri 251 çağdaş İslam düşüncesi 15, 16, 17 çağdaş İslam fıkhı 422 çağdaş kölelik düzenleri 235 çağdaş Moğollar 213 çağdaşlık 385 çalışan kadın 90 çalışma disiplini 51 Çanakkale Zaferi 13 çarmıh 119 Çeçenistan 81 Çevirgel duası 340 çevre bilinci 58 çevre felaketleri 176, 304 çevre hukuku 422 çevre karşıtı faaliyetler 423 çevre kirliliği 37, 253, 264, 283, 312, 397 çevre problemleri 95 çevrecilik 202, 283, 423 çevreye zarar veren teknolojiler 384 çıkar amaçlı yalanlar 152 çıkarcılık 191 çıplaklık 238, 241 çocuk bakıcısı 90 çocuk bakım evleri 108 çocuk çiftlikleri 108 çocuk düşürme 252 Çocuk Esirgeme Kurumu 277 çocukların istismarı 405 çocukların yatak (oda)larını ayırmak 350 çoğulculuk ve çok seslilik 417 çok uluslu şirketler 94 D Dağdaki Vaaz 137, 138 Danimarka 173, 252 Dâru’l-Eytâm 203, 277 Daru’l-İslam 102 Dâru’s-Selâm 71 Das Umgreifend 111 Davud’un krallığı 77 De Chirico 85 Deccal 124 değer transferi 166 değişim gerçeği 74 değişimci 104 dejenerasyon 163 dekoratör 90 delege saltanatı 68 demagog 148 Demirel 186 demokrasi 66, 67, 68, 391 demokratik —beyaz, turuncu— devrim 68 demokratik parlamenter sistem 67 dergâhlar 165 derin günahlar 273 despot 67, 101, 106, 107 despotluk 51, 390 determinist 79, 80, 206, 351 determinist/cebr-kaderci tarih anlayışı 79, 80 devlet çıkarları 186 Devlet-i Aliyye-i Osmaniye 419 devrim 34, 41 dezinformasyon 291 dış siyaset 394 diktatör 101 din adamları 53, 151 din bilginleri 187 din hizmetleri 222 din hürriyeti 23 din istismarı 187 din vazetmek 199 din ve ahlak eğitimi 224 din ve sanat 85, 147, 149 Dinar 52 dindar ve muhafazakâr politikacılar 267 dinde aşırılık 199 dinde kılı kırk yarma 115 dinî ahlak 179 dinî düşünce 19 dinî grup üyeleri 400 dinî içerikli markalar 400 dinî kavramlar 400 dinî mimari 165 dinî nikâh 353 dinî yayınlar 400 dinî-ahlaki değer transferi 166 dinin İslâm’a dönüşmesi 170 dinin korunması 23, 411 dinsiz 65 dinsizlik 104 direniş 72, 158, 159, 175, 395 483 484 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN direniş mücadeleleri 217 direniş ve cihad hareketleri 422 direniş ve isyan ahlakı 61 direniş ve mücadele bilinci 268 direnişçi 104, 158 diyalog ve hoşgörü 251 diyet 391, 411 diyetisyen 90 dogmatik 82, 104, 128 dogmatizm 83 doğrudan demokrasi 76 dolandırıcılık 58 domuz eti 272 domuz eti ve ürünleri 404 dua 22, 49, 54, 109, 112, 121, 190, 191 dua evi 187 dua mecmuası 340 dünya düzeni 55, 62, 63, 414 dünya görüşü 55, 408 dünya-ahiret dengesi 244 dünyevi siyasi otorite 100 dünyevileşme 191, 201, 208, 209, 218, 233, 244, 245, 246, 296, 297, 328, 397 dürüstlük 64, 157 düşkünleri himaye etmek 161 düşman kâfirler 251, 252 düşük gelirliler 222 düşünce alanında devrim 41 düşüş 60 E ebedi ceza 119 ebedi mükâfat 119 Ebu Bekir (Hz.) 34, 158, 159, 173, 327, 361 Ebû Hanife 159 Ebû Zerr el-Ğıfarî (Hz.) 158, 159 edebiyatçılar 232 edep 256 egemenler 53 egemenlik 28, 410 ego 77, 233, 399 egocentrism 77 egoizm 70, 91, 94, 191, 205, 233 eğitim ilkesi 55 eğitim politikası 229 eğitim sistemi 207 eğitimciler 107 Ehl-i Beyt 67 ekolojik denge 58, 95 ekonomi ilkesi 55 ekonomik anlamdaki tecavüz 93 ekonomik çıkar 79 el-Emru bi’l-Ma’ruf ve cihad 396 el-Emru bi’l-Ma’ruf ve’n-Nehyu ani’l-Munker 37, 76, 79, 175, 262, 395, 385 el-Esmâu’l-Husnâ 109 eleştirel düşünce 51 el-Hacc Malik el-Şahbaz 107 el-Haceru’l-Esved 326 el-Hasen el-Basrî 159, 191 Elyasa 126 emanetlere hıyanet 398 emanetleri ehline vermek 225 emek sömürüsü 98 Emevi(ler) 159, 187, 188 Emevilerin Arap milliyetçiliği 65 emniyet kemeri kullanmama 384 emperyalist(ler) 106, 262, 396 emperyalist amaçlar 197 emperyalist Batı 415 emperyalist güçler 415 emperyalist şer odakları 396 emperyalist ülkeler 395 emperyalist ve sömürgeci(ler) 41, 45, 167, 194, 211, 212, 422 emperyalist ve sömürgeci Batı 422 emperyalizm 32, 61, 94, 102, 107, 144, 157, 251 en büyük eşitlik uygulaması 166 en dünyevi din 246 en faziletli dinî ibadetler 231 Endülüjans 187 engelli(ler) 376, 374 Ensâr 361 entelektüel 153, 342, 398 entelektüel tevazu 84 epistemolojik 84 Erich Fromm 399 erkek ve kadının baş başa kalması 243 er-Rûh 132, 133 er-Rûh/Rûhu’l-Kuds/er-Rûhu’lEmîn 132 esfel-i sâfilîn 239 esir 386 eskatoloji/uhreviyât 77 es-suhuf 135 estetik 55, 85 Eşari 16 eşcinsellik 52 eşek sesi 257 eşitlik 53, 62, 75, 395, 417, 423 eşitlik ve özgürlük ilkesi 55 eşitlikçi 100, 104, 402 eşitlikçi dünya düzeni 417 eşitsizlik 45, 102, 222 eşler arasındaki sadakat 224 eşlerini aldatanlar 224 eşyaya kölelik 215 etnik farklılıklar 69 etnik grup(lar) 72 etnosentrik 69 ev ekonomisti 90 ev mühendisi 90 evlilik 89, 260, 353, 355, 356, 357, 359 evliya 120, 121, 122, 192, 198 evliya kültü 198 evrenin şifreleri 59 evrensel İslam 93 evrensel İslam kardeşliği 237 evrensel ümmet 89 evrensel yasaklar 301 Existenz 111 eylem ahlakı 28, 60, 76, 407 Eyyub (Hz.) 126 ezan 86, 309 F Fahruddîn er-Râzî 109 fail-i meçhul cinayetler 221, 254 faiz 32, 37, 43, 46, 96, 245, 272, 380, 403 faizci sistem 403 fakir Amerikalılara yardım 173 fakir Güney ülkeleri 94 fakirlere yardım etmek 186 fakirlik 45, 58, 93, 171, 217 fal 34, 266 falcılık 344, 405 Farsçılık 211 Faruki 22, 23, 55 farz ibadet 324 fasık 291 fast food 366 Fâtıma (Hz.) 159 fazilet 157 fazilet savaşçıları 64 faziletli şehir 425 Fazlur Rahman 17, 75, 120, 390, 428 fedakârlık 151 fenomenolojik analiz 167 ferdi ahlak anlayışı 178 ferdi ibadetler 70 ferdi plandaki kötülükler 234 ferdiyetçilik 70 Ferisiler 53 fıkıh/Şeriat hukuku 180, 406, 412 fırka(lar) 142, 143 fırkacılık 70 fıtır sadakası 324, 325 fidye 60 fikrî tembellik 293 Filistin 51, 81, 200, 207, 217, 228, 251, 253, 279, 304, 326, 415, 419, 421 finans 403 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN finans faaliyetleri 400 finans kurumu 245 firavunlar 100 fitne 243, 373 Francis Bacon 53 Fransa 50, 88, 188, 236, 326 Fransız(lar) 71 Friedrich Schleirmacher 82 fuhuş 23, 31, 33, 37, 52, 152, 177, 201, 234, 259, 260, 288, 374, 399, 404 fuhuş mafyaları 152 fukaha 74 Fütüvvet 181 G gaflet 80, 111, 114, 118, 126, 157, 191, 251 gâî yorum 75 Galya 124 Gana 107 Gandhi 131 Garaudy 17, 32, 55, 65, 106, 142, 305, 340, 342, 383, 406, 413, 414, 428 gasp 58 gayb 133 gayr-i İslami 51 Gazâlî 83 Gazze 152, 207 gecekondu ve arazi mafyası 425 geçmiş ümmetler 42 gelenek(ler) 39, 44, 70, 75, 109, 113, 120, 270, 349, 351, 358 gelenekçi 274 geleneksel değerler 208 geleneksel İslam anlayışı/tasavvuru 134, 226 geleneksel İslam mirası 163 geleneksel İslam uleması 120 geleneksel özür dileme ifadeleri 364 geleneksel sosyal yapı 424 gelir dağılımı 222 gelişmiş Batılı ülkeler 421 Gemeinschaft 68 genç kızlar 105 genç nesiller 247 gençler 105, 206 gençliğin eğitimi 105 gençliğin problemleri 108 gençlik 206 genel ahlak 385 genetik manipülasyonlar 304 Gesellschaft 68 gezegenin ve insanlığın sonu 202 gıybet 281 gizli hırsızlar 259 gizli kölelik 104 gizli materyalizm 404 gizli sömürge 163 gizli sömürgecilik dönemi 65 gizli sömürü 106 gizli ve derin günah 273 Globalizasyon 306 GOP 156, 211, 251 göç 424 gönüllü köleler 101 gönüllü sadelik 266 gösteri 395 gösteriş asrı 385 gösteriş ekonomisi 58 Grek ve Rönesans sanatı 88 grev 395 grupçuluk 70, 72 gusül abdesti 313 Güney Afrika 85 Ğ ğatt 367 ğuluvv 199 H habâis 364 Habeşistan 124 hac 71, 101, 102, 104, 105, 144, 169, 217, 218, 321 Haccu’l-ifrâd 330 Haccu’t-temettu 330 Hacer-i Esved 329 haftalık toplu ibadet ve toplantı 321 haftalık toplu namaz 321 hak 103, 157, 170 hak ve adalet 62 hak ve hukuk 155, 201 Hakikat-ı Muhammediye 34 hakkaniyet 64 haksız kazanç 23, 51, 94, 96, 201, 273, 398, 399 haksız ve adaletsiz rekabet 222 haksızlıklar 157 haksızlıklarla mücadele 280 Hâlid b. el-Velîd 158, 159 halife 44, 50, 58, 71, 76, 78 halk sanatı 88 halkın uyanışı 53 halvet 243, 259, 361, 362 Halveti 73 Hamza (Hz.) 158, 159 Hanbeli 16, 73 Hanefi 16, 73, 75, 317, 320 Hanefi-Mutezili-Zeydi gelenekler 75 haremlik-selamlık 243, 361 Harun (Hz.) 126 haset 209, 284 hat eserleri 165 hat sanatı 86 hatalı sollama 206, 384 Hatice (Hz.) 127, 159 Hatim 165 hattat 88, 164 Havle (Hz.) 159 Havva (Hz.)119 hayat arkadaşı 224 hayat hakkı 253, 304, 305 hayat sigortası 355 hayır 136, 157, 186, 249 hayvani içgüdüler 151 Hayy b. Yakzân 79 hedonizm 201, 211, 269, 397 helal-haram 64, 201 Helen naturalizmi 86 hesap ve hüküm günü 114, 115 hesap verme 57 heykel 87 Hılfu’l-fudûl 175, 177, 223 Hıristiyan 88, 92, 119, 127, 136 Hıristiyan Batı ülkeleri 221 Hıristiyan dinî inkılâpları 171 Hıristiyan Kilisesi 81 Hıristiyan kültürü 141 Hıristiyan ve Yahudiler 250 Hıristiyanlar 82 Hıristiyanlık 19, 46, 50, 59, 70, 72, 77, 82, 83, 99, 123, 134, 141, 308 hırsızlık 23, 37, 58, 59, 64, 71, 152, 157, 257, 258, 264, 285, 364, 399 hısım 89 hız sınırlarını aşma 384 hicap 239, 241 hicret 126, 189 hidayet 112, 398 hijyenist 90 hikmet 211, 368, 406 hilafet 59, 64, 65 hile 71, 96 hile-i şer’iyye 181 hileli reklamlar 400 Hind 69 Hindistan 85 Hindular 72 Hira 19, 78, 92, 127 Hiroşima 152, 228, 253, 304, 305, 397, 400, 415, 421 Hisbe 181 Hizbullah 213 hizipçilik 73, 142, 229, 230 hokkabaz 52 Hollandalılar 71 homo-intellectus 87 homo-Coranikus 297 485 486 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN homo-economicus 59, 93, 95 homo-Islamicus 59, 93, 95, 297 homoreligious 59, 147 Horasan 124 hortumculuk 51, 221, 273 hoşgörü 299 Hud (Hz.) 126 Hudeybiye 127 hukuk adamları 408, 409 hukuk ilkesi 55 hukuk önünde eşitlik 75 hukuk ve adalet 406, 408 hukuki alan 183 hurafe(ler) 34, 38, 56, 57, 102, 111, 112, 126, 133, 149, 333, 343, 344 hurafecilik 41 hurma 130 husumetler 166 huzur ev(ler)i 254298, 388 hüküm ayetleri 144 hükümet ahlakı 178 Hümanizma 299 hür teşebbüs 99, 100 I ılımlı İslam 156, 197, 211, 251 Irak halkı 155 Irak’ın işgali 152 ırk ayrılıkları 101 ırkçı Yahudilik 77 ırkçılık 61, 69, 72, 73, 89, 102, 169, 229, 232, 291, 304 İ i’câz 88 ibadet-i mersume 307 İblis 132 iblisçe naturalizm 150 İbn Haldûn 49, 124 İbn Teymiyye 27, 120, 145, 159 İbrahim (Hz.) 9, 105, 126, 136, 326, 331, 332 İbraniler 77 ictihad/tecdid 74, 75, 406 iç arınması 70 içgüdü 84 içki 40, 267, 272 içki ve kumar 268 içkili/alkollü vasıta kullanma 384 içtimai/Sosyal Adalet 277 İddaa 267 ideal genç 105 idealizm 151 İdris (Hz.) 126, 136 ifrat 198, 244, 246 iftar sofraları 226 iftira 280 ihanet 200 ihram 327 ihtiras 77 ihtisabnâmeler 181 ihtisap 210 İhvan-ı Muslimîn 73 İkbal 406 ikinci ev 224 iktisat ekonomisi 265, 401 ilahi adalet 73 ilahi amaç 60 ilahi hidayet 128 ilahi inisiyatif 58 ilahi irade 39, 61, 92 ilahi kitap 128 İlahiyat Fakülteleri 165 ilahlık 167, 199 ilmî ırkçılık 102 ilmihal(ler) 13, 177, 273 İlya 126 imam nikâhı 225, 353, 354 imam nikâhlı ikinci, üçüncü eş 224 imam-hatipler 165 imamın namazı 320 İmami Şii 310 İmamiye Şiası 318 iman davası 245 iman ve Salih amel 40, 49, 120, 121 iman-amel ilişkisi 49, 51 imar ve ıslah 125 imaret 166 imparatorluk 66 imsakiye 322 imza kampanyaları 395 inanç ve düşünce özgürlüğü 71 inanç ve fikir hürriyeti 51 İncil 85, 110, 135, 136, 137, 138, 139, 141, 151 infak 98, 161, 216 insan ahlakı 178 insan biçim (teşbîh/antropomorfizm 109, 110 insan kaçakçılığı ve ticareti 424 insan olmak 219 insanın egosu 96 insanın iç zenginliği 149 insanın mükellefiyet yükü 59 insani kalkınma ve büyüme modeli 415 insani ve ahlaki standartlar 205 insani yardım kuruluşları 216 insanlara güzel söz söylemek 161 insanları çekiştirme 281 insanların birliği 93 insanları kobay olarak kullanmak 253 insanlığın ortak mirası 278 insanlık dışı uygulamalar 194 insan-peygamber 130 insanüstü varlık 198 intihal 258 intiharlar 397 intikam 59 inzâr 398 inziva/uzlet 92 ipek 380 irade eğitimi 169 irtidat 69 İsa (Hz.) 29, 53, 60, 70, 119, 124, 126, 127, 131, 132, 137, 139, 151, 187, 243, 244 İsa’nın (Hz.) gökten inişi 124 İshak (Hz.) 126 İslam ahlakı 95, 151, 175, 207, 285, 293, 301, 307, 345 İslam ahlakının sosyal boyutu 151, 160 İslam barışı 419 İslam Birliği/Commenwealth 229, 394 İslam devlet(ler)i 67, 335, 415 İslam dışı hayat yaşayanlar 45 İslam dışı uygulamalar 396 İslam dünyasının İslamlaşması 211 İslam düşman(lığ)ı 299, 401 İslam düşünce tarihi 83 İslam düşüncesi 16 İslam edebiyatı 86 İslam ekonomisi 397 İslam entelektüelleri 232 İslam eylem ahlakı 76 İslam felsefecileri 117 İslam fıkhı 180, 181, 210, 420 İslam haccı 327 İslam hukuku 74, 75, 406, 408 İslam iktisadı 397 İslam kadınları 240 İslam Kalkınma Bankası 403 İslam kardeşliği 192, 232, 233, 237, 256, 284, 290, 352 İslam kardeşliğinin parolası 237 İslam kültüründe melek 134 İslam Liberalizmi 99 İslam medeniyet tarihi 104 İslam medeniyeti 22, 29, 58, 70, 220, 413, 415 İslam medeniyetinin dilleri 230 İslam sanat(lar)ı 85, 87, 88 İslam uzay hukuku 423 İslam ülkeleri 395 İslam ümmeti 44, 68, 69, 197, 331, 410, 414, 419 İslâm’a giriş ilânı 174 İslam’da ahlak 58, 151, 153 İslam’da kadının durumu 90 İslam’da sosyal adalet 99 İslam’ı ibadetlere indirgemek 24 İslam’ın ahlaki değerler sistemi 162 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN İslam’ın estetik değerleri 86 İslam’ın geleceği 414 İslam’ın ilahı 109 İslam’ın imanı 47 İslam’ın özü Tevhid 28 İslam’ın sosyal ahlak anlayışı 72, 179 İslam’ın sosyal düzeni 69 İslam’ın şart(lar)ı 13, 24, 35, 36, 37, 38, 218, 280 İslam’ın temel ahlaki ilkeleri 179, 375 İslam’ın Tevhid inancı 28, 62 İslam’ın ve İman’ın şartları 35, 36 İslami değerler 245, 385 İslami değerlerden uzaklaşma 208 İslami değerlerin bütünlüğünün muhafazası 24 İslami dernek(ler) 214 İslami devlet 214 İslami direnişi kırmak 156 İslami dünya görüşü 27, 179, 414, 423 İslami düzen 78, 172 İslami elit ve seçkinler 256 İslami eskatoloji 77 İslami finans kurumları 402, 403 İslami gelenek 87 İslami hareket liderleri 232 İslami hareketler 213 İslami hümanizm 59 İslami ilim ve fikir erbabı 232 İslami ilimler 109 İslami kalkınma modeli 398 İslami kesim(ler) 412 İslami savaş hukuku 419 İslami siyasi parti liderleri 232 İslami sosyal düzen 73 İslami talimatname 301 İslami televizyon kanalları 245 İslami-ahlaki değerler 272 İslamiliğin ölçüsü 394 İslamilik 410 İslamlaşma 211 İsmail Râcî Fârûkî 17 İspanya 88, 124, 326, 419 İspanyol 71 israf ekonomileri 176 israfa karşı iktisad 265 İsrafil 134 israftan kaçınmak 401 İsrail 63, 81, 155, 167, 194, 197, 200, 228, 279, 304, 421 İsrailiyat 141 İsrailli pilotlar 51 İstanbul 164, 224 istiğfar 191 istihdam 51 istismar 245 istişare 214 iş bulma 75 işbirlikçi yönetimler 396 işbirlikçiler 44, 207 işbirlikçilik 45 işgal(ler) 44, 52, 61, 63, 94, 157, 207, 421 işgalci güçler 262 işsizlik 144, 217 itaat kültürü 105, 106 İtalya 88, 241, 242, 413 İtalyan Bakan Tesettürü savunuyor 242 iyi niyet 72 iyi sözler/mesajlar 275 iyiliği emretme, kötülükten menetme 160 iyiliğin gücü 233 J Jacques Rissler 38 Japon kültürü 241 judo 105 Jules Masserman 131 K kabalık ve kavgacılık 247 Kâbe 106, 169, 309, 326, 327, 328, 329, 330, 350 kabile 61, 89 kabiliyet 103 kabir 198, 387 kabir azabı 134, 389 kabristan 387 kaçakçılık(lar) 221 kader 39, 52, 101, 367 kadere rıza 105 kadın avcıları 355 kadın bedeninin teşhiri 241, 269, 379, 400 kadın işçi 90 kadın ve erkek bedeninin çıplak/ çırılçıplak tasviri 370 kadının cinselliği 245 kadının devlet başkanlığı 66 kadınlar 225 Kadiri 73 kâfir(ler) 42, 43, 45, 106, 157, 195, 212, 250, 255, 280, 299 Kahhar 158 Kahire 102 kahramanlar 148 kaligrafi 87 kalp ve vicdan 128 kalp temizliği 72 kâlû belâ 125 Kamboçya’ 85 Kâmet 309 kamu hayatı 207 kamu yararı 179 kamuoyu belirleyicileri 229 kan bağı 52 kan bedeli 411 kanaat önderleri 101, 198, 232 Kant 72 kanuni müeyyideler 179 kapitalist Batı 102 kapitalist çılgınlık 95 kapitalist dünya 278 kapitalist Müslümanlık 297 kapitalist sistem(ler) 97, 402 kapitalist üretim tarzı 96 kapitalistleşme 218 kapitalizm 54, 94, 98, 100, 211, 231, 269, 399, 401 kapitalizmin mabetleri (AVM’ler) 279 kâr payı 403 karaborsa 58 Karamsar Tarih Anlayışı 80 Karar Günü 118 karate 105 karbon 131 kardeşlik ve yardımlaşma 416 Karınca duası 340 Karl Jaspers 111 karma 118 karşı din 49, 104, 105, 106 karşılıklı merhamet 212 karşılıksız borç verme 161 karşılıksız vermek 215, 216 Karun 256 Katâde 191 kategorik buyruklar 155 katı bireyci(lik) 166 katı pozitivist 410 katılım(şura) 50 katliam(lar) 52, 94, 156, 157, 253 Katolik kilisesi 72 kavim 68, 72 kavmiyetçilik 89 kaygısız 159 kaza 315 kazanç 51 kefaret 196 kefen 387 kehanetler 34 Kelime-i Şahadet 12, 29, 30, 31, 34, 35, 36, 43, 87, 175 Kelkayil 134 kelle kesmek 411 Kemalizm 211 Kenneth Clark 85 Kerbela 318 keşişlik 70 kıble 309, 387 Kıptî 232 kıraat ve tilavet 41 487 488 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN Kıran Haccı 331 kırk 387 kırmızı ışıkta geçme 384 kısırlaştırma 149 kıskanç 59 kıssa(lar) 144, 183 kıta Avrupası 156 kıtlık 168 Kıyam 317 kıyamet alametleri 122, 123 kız çocukları 105 kibar hırsızlar 258 kilise 60, 187 kilise-devlet ayrımı 92 kimono 241 kinizm 61 Kitab-ı Mukaddes 85, 137 klasik İslam fıkhı 408, 420 klasik İslam geleneği 16 klasik/geleneksel vaaz u irşat yöntemleri 231 kolektivizm 70 Komünizm 91, 92, 211 Konfüçyus 131 kontrolsüz büyüme 283 kontrolsüz cinsellik 241, 269 kontrolsüz güç odakları 163 kopya çekmek 258 Kozmik İlke 130 kozmik maya 198 kozmik tarih 61 kozmos 56, 59 köken 101, 103 köle azadı 161, 227, 234 köle ticareti 177, 305 köleleştirici ruhbanlar 107 köleleştirme 416 kölelik 106, 234, 305 kölelikle ilgili hükümler 417 kölelikle mücadele 235 kötü ruhlar 57 kötü sözler/mesajlar 275 köylüler 45 kreş 108 Kudüs 187, 325, 326 kulun kula köleliği 100 Kur’an 39, 41, 86, 87, 121, 132, 135, 165 Kur’an merkezli bakış açısı 16 Kur’an metni 164 Kur’an tilaveti 86, 88 Kur’an ve Sünnet ile uyumlu olan bütün yorumlar 16 Kur’an’daki dua örnekleri 191 Kur’an’dan sapmalar 226 Kur’an’ın nüzul süreci 240 Kur’an’ın On Emri 300 kurban bayramı 169 kurban kesmek 161, 217, 332 Kurban ve Ramazan bayramları 374 Kureyş 67 Kurtuba 85 kurtuluş doktrini 60 kurumsal eğitim 179 kuşatıcı varlık 111 kuzey Afrika 124 Kuzey Amerika 91 küçük-büyük kıyamet alametleri 124 küffâr 213 küffar işgalciler 207 küfür 52, 114, 304, 392 küfür ve şirk koşma meselesi 304 külliye 425 kültür emperyalizmi 418 kültürel yozlaşma 63 küresel çevre problemleri 155 küresel demon 239 küresel günahlar 153 küresel hegemonya 156, 200 küresel ısınma 144, 264, 283, 383, 397, 401, 414 küresel israf 265 küresel kapitalizm 163, 176, 177, 202, 204, 396, 413 küresel krizler 414 küresel sömürü 405 küresel tehdit 228 küreselleşme 223, 249, 306 Kürt 69 kürtaj 149, 360, 405 Kürt-Arap 44 Kürtçülük 211 L lafızcılık/literalizm 83 lafzi yorum 75 laik adalet ve hukuk düzeni 409 laik devlet-Müslüman toplum 412 laik pozitif hukuk 412 laik/seküler ahlak 179 laikçi kesim 412 laik-seküler kanallar 245 lakayt(müslümanlar) 159 Lamartine 300 Lat 52 Laura Veccia Vaglieri 135 Leninizm 211 leş yiyen hayvanların etleri 404 lezbiyen ilişkiler 357 Liberalizm 98, 211 Lider sultası 391 Lokman (Hz.) 126, 162 Lothrop Stodart 45 Loto 267 Lut (Hz.) 126 Lübnan 207 lüks hac 328 lüks tüketim düşkünlüğü 219, 402 M M. Akif 193 maddeci 191 maddi çıkar ve zevkler 219 maddi olana bağımlılık 215 maddi/fiziki kirlenme 96 maddi-manevi çevrenin korunması 23 madencilik 95 mafya ilişkileri 221 Mağrip 78, 104 mahalle camileri 166 mahviyet 287 Makam-ı İbrahim 326 mal güvenliği 71 Malay 69, 232 Malayca 230 Malcolm X 102, 105 Malezya Müslümanları 208 malın korunması 23, 411 Maliki 16, 73 manevi hırsızlıklar 258 manevi kirlilikler 96 mantık 56, 82 Maoizm 211 marka bağımlılığı 177 marka fetişizmi 97, 177, 402 Marks 151 Marksizm 211 masa-kasa-nisâ 246 Maşrık 104 matbu Kur’an nüshaları 135 materyalist(ler) 77, 97, 150, 151 materyalizm 150 Maturidi 16 Maveraünnehir 124 mazlumlar 103 me’sûr dualar 340 meal(ler) 164 mecazi ve sembolik anlatım 145 mecburi sadaka 170 Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye 74 mecusi 157 Medine cemaati 170 Medine-i Münevvere 160, 380 medrese 166 medya 152, 229 medyatik gıybet 282 Mehdi 81, 124, 198 mehir 354 Mekke dönemi 115, 160 Mekke ve Medine 164 Melami 73 meleklere tapınmak 198 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN meleklerin mahiyeti 133, 134 meleklerin nurdan yaratıldığı 133 Meleku’l-Mevt 134 melik 76 menfi ferdiyetçilik 168 menfi vergi 172 merhametli adalet 244 Merve 106 Meryem (Hz.) 132, 133 Mescid-i Nebevi 319, 425 Mesih 29, 81, 278 Mesih ve Mehdi 101 Mesihiyat 141 meslek ahlakı 178 meslek liselerinin mağduriyetleri 222 Meşhûriyet Çağı 385 metafizik 21, 24, 27, 52, 55, 82, 92, 100, 153, 160, 167 Mevlana 157, 159 mezhep ve meşrep farkları 237 mezhepçilik 70, 72, 142, 229, 230, 232, 291, 393 Mihail/Mikail/Mîkâl 132, 134 Mîkât mahalleri 327, 330 Milli piyango 267 milliyetçilik 72, 73, 229, 231, 232, 291, 393 mimari 84 Mina 329 minber 321 Mindanao adaları 85 miras 91 misâfirperverlik 361 Mistisizm 61 Mistisizmsiz inanç 247 mitoloji 134 modern dinler 304 modern Haçlı seferleri 212 modern Haçlılar modern hayat 385 modern icatlar 374 modern protokol kuralları 236 modern putlar 404 modern sahte ilahlar 101 modernlik 385 Moğol 71, 200 monarşiler 214 mucize rivayetleri 56, 130 mucizevi peygamber 130 Muhacirûn 361 muhafazakâr kesim 74, 93, 186, 188, 267, 273, 370 muhalefet 53, 159, 395, 396 Muhammed (Hz.) 19, 21, 29, 53, 126, 127, 129, 135, 170, 173, 244 Muhammed İkbal 22, 40, 48, 91, 183 Muhyiddîn b. Arabî 159 mukaddes kitap 110 mukallidler 81 mukavemet 395 Musa (Hz.) 53, 126, 127, 131, 136, 137, 138, 244 mushaf 41, 164 muska 294 muskacılık 405 mut’a (geçici) nikâhı 225 Mutezile 73 Mutezili-Zeydi 75 mutlak eşitlik 103 mutlu azınlık 103, 401 mutluluk ahlakı 179 mutsuz çoğunluk 401 mübah 372 mücadele 108 müceddit 198 mücrim 116 müftüler 165 mükellefiyet 58 mülkiyet 71, 99 mülkiyet eşitliği 171 münafıklar 43, 116, 204, 280, 291 münafıklık 286 münzevi 77 mürebbiye 90, 108 Müslüman erkekler 380 Müslüman renk körüdür 65, 101, 232 Müslüman sanatçı 86, 87 Müslümanca hayat sürdürme 42, 212 Müslümanın kozmik görevi 77 Müslümanlık bilinci 310 Müslümanlık sözleşmesi 199 müsriflik 98 müstağni 112, 167, 194, 195, 276 müstebit 396 müstekbir 167 müşrik 43, 54 müşrik Araplar 133 müşrikler 27, 116, 295 mütekebbirler 195 müteşâbih 110 Müzdelife 316, 329 N nafile ibadet 324 nafile namaz(lar) 164, 311, 318, 319, 329, 339, 340 nafile oruç 324 Nagazaki 152, 228, 253, 304, 305, 397, 400, 415, 421 Nakşi 73 namaz hocası 16, 35 namaz vakitleri cetvelleri 315 namusun korunması 23 nankörlük etmemek 161 narsist 233 narsizm 70 Nâsırcılık 211 Nasrallah 213 NATO paktı 212 nefse hâkim olma 208, 209 neoliberal politikalar 215, 397 neoliberalizm 94 Nevevî 17 Nevruz 374 ney üfleme 105 nezaket 105, 247, 257 nifak 286 nihilizm 91 Nijerya 107 nikâh akdi 353 nikâhsız birliktelikler 356, 362 nişan 355 niyet ahlakı 60, 76, 149 nominal müslümanlık 38, 41, 45, 186, 195, 200, 224, 226, 299, 415 normatif ahlak 24, 179 Nuh (Hz.) 126 Nurculuk 73 Nûr-ı Muhammedî 34, 198 nü 241, 370 nüfuz istismarları 273 nükleer (silahlanma) 55, 63, 155, 176, 397 nükleer silahlar 421 nükleer teknoloji 400 O obezite 417 objektif ahlak-sübjektif ahlak 179 okyanus 78 okuma-yazma 51 On Emir 47, 137, 151, 301 ontoloji 56, 61 organ mafyası 201 organ nakli 149 organizasyon ahlakı 178 organize hırsızlıklar 273 Orta Asya 85 ortaçağ 23, 53, 404, 420 ortaçağ kölelik sistemi 234 ortak karar alma mekanizması 66 ortak koşmak 191 Osman (Hz.) 158, 159 Osmanlı 66, 74, 181, 232, 415, 419 Osmanlı hattatları 164 Osmanlı imparatorluğu 231 Osmanlı medeniyeti 382 489 490 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN Osmanlı mirası 210 otokrasi 51 otomobil 52, 93, 372 otopark mafyaları 221 ozon dengesi 95 ozon tabakasının delinmesi 95 Ö ödev ahlakı 179 öfke ve mücadele dini 157 öğrenim görme 71 öğretmen 90, 230, 320 ölmüşlere Yasin 165 ölü gözler(le Kur’an okumak) 213, 219 ölü insan eti yeme 281 ölülere Kur’an okumak 387 ölüm meleği 134 ölüm tehlikesi 190 ölümlü trafik kazaları 206, 384 ölümün kolaylaştırılması 149 Ömer (Hz.) 75, 158, 159, 416 örf ve âdetler 179 örtülü sömürge yönetimi 231 öşür 399 özel kulluk ifadeleri 195 özgürlük 100, 149, 305, 395, 416 özgürlükçü 104 özürlü 51 P padişah 76 Pakistan 213 papazlar 53 para 54 parçalanmış aileler 108 parlamenter sistem 66 parti çıkarı 64 parti demokrasisi 391 parti oligarşileri 68, 390, 391 particilik 70, 73, 230 partner 224 pasif ahlak 106 Pasifik 86 pasifist ulema 159 Pasteur 131 Pax Islamica 71, 212, 238, 419 pazar denetimi 181 pazarlama 96 pedagog 90, 206 pediyatrist 90 Pesimist/Karamsar tarih anlayışı 80 petrol zengini ülkeler 45 Peygamber (Hz.) 78, 129, 163, 197, 214, 223 Peygamber’in (Hz.) normal insan olduğu 129 peygamber(ler) 20, 27, 29, 49, 53, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 223, 300, 413 peygamberleri ilahlaştırmak 198 plastik sanatlar 85, 87, 369, 370 popüler İslam 274 Postmodern 299 pozitif ahlak 179 Pozitivist 224, 351, 368, 408, 410 Pozitivizm 211 pratik ahlak 65, 183 profanlaştırılma 57 programlı vahşet 150 Promete 86 Prometevari 88 protesto 330, 395 psikologlar 206 psikolojik savaş 272 put(lar) 52, 53, 100, 122, 192 putperest 157, 259, 327, 341, 370 putperestlik 87, 157 R radikal laikçilik 408 rahibeler 241 Rahîm 158 rahipler 53 Rahman 158 Rahman’ın kulları 79, 81, 232, 265, 266, 283, 402 rahmani değerler 157 rahmet 112, 237 rahmetle yoğrulmuş adalet 111 Ramazan ayı 168, 325 Ramazan orucu 323 Ramazan ve Kurban bayramları 324 rant 239 rantiyecilik 51 Re’y Ehli 75 redemption 119 rehberlik 89 rejimin nikâhı 354 reklam 96, 97, 178 reklam ve tanıtım faaliyetleri 400 reklamcılık 97, 177, 239, 260 religion-İslam ayrımı 347 Rembrandt 85 renk körü 169 repo 52 resmi ahlak kuralları 180 resmî vergiler 336 resmî, dinî kurumlar 221 reyting 239 ritüel 21, 24 riya ve gösteriş dindarlığı 287 Riyal 52 Roger Garaudy 305 romantizm 89 Rufai 73 ruhban 77 ruhbanlık 51, 62, 70, 100, 198, 244, 246, 296, 372, 373 ruhbanlık ve manastır hayatı 198 ruhçuluk 57 rükû 317 rüşvet 37, 46, 51, 64, 177, 221, 246, 292, 293, 296, 386 S sabır eğitimi 206, 207 sabır ehli 206 sabır ve direniş 207 sabırsız tipler 206 sabırsızlık 206, 208 sâbite(ler) 74, 144 sabr u sebat 206, 207 sabretmek 161 sadaka kültürü 281 sadaka taşı 216, 281 sadakat fikri 224 Safâ ile Merve 106, 330 sağlık 51, 75, 166 sağlıkçı 90 sağlıklı ismet anlayışı 130 sahabe 159 sahip olma ihtirası 265 sahte idealler 97 sahte ilahlar 32, 100 sahte mukaddesat 52 sahte şûrâ 214 sahtekârlık 83 sahur yemeği 322 sakat 103 sakatlık 173 sakınma 72 Salâten tuncînâ 340 salavat 34 saldırganlık 59 salih amel(ler) 42, 43, 48, 49, 119, 122, 161, 191, 192, 231, 317, 338, 341, 348, 360, 378, 389 salih kişi 120 salih(a) evlat 348 Salsayil 134 saltanat 65 sanat 56, 84, 85, 87, 147 sanat faaliyetleri 395 sanat ve edebiyat ehli 229 sanatçı geçinen(ler) 224 sanatçılar 232 sarhoş 143 Sasani 67 savaş esirleri 420 savaş karşıtı hareket 228 savunma 166 Sebt günü 137 secde 317 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN seçilmiş 61 seçilmiş birliktelik, 69 seçilmiş halk veya ırk 61 seçilmiş kişiler, 128 sefahat 167, 194 sefalet 45, 167, 171, 194 sekülarist laikçilik zihniyeti 224 seküler ahlak anlayışı 153 seküler Batı kültürü 241 seküler/laikçi çevreler 74 sekülerizm 72, 91, 208, 233 sekülerleşme 191, 201 selam 237, 238 selamlaşma kültürü 236 Selçuklu 66 Selefi 16 semavi dinler 103 Sembolik iman merkezi 328 serbest ekonomi 100 sermaye birikimi 94 servet edinme ihtirası 215 sessiz çoğunluk 229 sevap kazanmak 165 sevap-günah 201 sevgi ve barış dini 157 sevgi ve hoşgörü 262 Sezar 51, 77, 131 Shirley Mcleine 386 sıcak noktalar 418 Sıffin savaşı 187 sıla-i rahim 376 sınıf ayrımı 73 sınıfsız toplum 215 sınırsız özgürlük 241 sırat-ı müstakim 42, 199 sigortacılık 245 sihir 34, 57, 294, 295 silah şirketleri 63 silahlanma çılgınlığı 176 sinyal vermeden şerit değiştirme 384 sistem ahlakı 71, 177, 178, 293, 294 sistem ahlakı bilinci 178 sistemli devlet terörü 422 sitilistik üslup 86 sitilize 87 sivil baskı 277 sivil inisiyatif 163 sivil toplum 163, 222, 277, 412 siyah adam 104 siyasal etik 64 siyaset ve yönetim 225, 390, 392, 393 siyasi baskılar 221 siyasi başarı 79 siyasi düzen 65, 66 siyasi liderler 101 siyasi namaz 168 siyasi yalanlar 152 siyasi ve dinî despotlar 214 siyasi ve sivil haklar 397 siyasi veya çıkar amaçlı çeteler 221 siyasi-iktisadi putlar 53 siyasiler 148 Siyer 419 Siyonist 71 Slav 69 sofuluk 51, 61, 244, 344 son mahkeme 117 sosyal adalet 51, 75, 99, 100 sosyal adaletçi kalkınma modelleri 202 sosyal adaletçi politikalar 215 sosyal adaletsizlik(ler) 202, 222 sosyal ahlak 151, 154, 161, 162, 168, 169, 170, 174, 175, 177, 179, 280 sosyal ahlak merkezli dünya görüşü 175 sosyal bilimler 344 sosyal bozulma 341 sosyal dayanışma ve yardımlaşma 166, 168, 281, 338, 425 sosyal değişim 424 sosyal düzen 68 sosyal görev 333 sosyal günahlar 393 sosyal hak(lar) 170, 202, 216, 281, 333 sosyal içerikli yapılar 166 sosyal ilişkiler 233, 309 sosyal kontrol 179 sosyal mükellefiyet 171 sosyal sistem teorisi 72 sosyal Tevhid 72 sosyal ve tabiat bilimleri 58 sosyal yardımlar 216 sosyal yardımlaşma 177, 202, 216, 277, 332 sosyal yardımlaşma fonları 216 sosyal zararlı 282 sosyalist 99, 100, 216, 231 sosyalist ihtilallerin başarısızlıkları 171 sosyalizm 98, 99, 171, 211 sosyoekonomik adalet 71, 73, 76, 221, 223, 390, 406 sosyoekonomik adaletsizlik(ler) 61, 156, 211 sosyolog 91 sosyopolitik 174 soygun 59 sömürge 106 sömürgeci Batı 67, 396, 422 sömürgeci devletler 258 sömürgeci ve emperyalist dış güçler 395 sömürgecilik 32, 65, 94, 144, 152, 157, 305, 396 sözel/sözde/nominal din 41 sözleşme 245 spekülatif piyasa oyunları 98 spor organizasyonu 404 Spor toto 267 standardizasyon 76, 181, 210, 411 statüko 52 statükocu 104, 106 Sterlin 52 suç örgüt ve çeteleri 201 Sudan 107, 213 Sufi 78 Sufilik 61 su-i zan 290 suikastlar 221 suni döllenme 149 suni hayat 149 suni ölüm 149 suni tohumlama 149 Suriye 124 Suudi Arabistan 213 Süleymancılık 73 Sünnet 239, 307 Sünni 16, 44, 73, 120, 310 Sünni imamlar 109 Sünnilik 143, 318 sürdürülebilir kalkınma/büyüme modeli 398 Sütçü İmam 218 Ş Şafii 16, 73, 320 şahadet 158 şahıs hukuku 407 şahitler 30, 160, 174, 353 şahitliği gizleme 226 şahitlik 161 şahsiyet 108 şahsiyet ve ahlak sahibi hayvan 147 Şaman 341 şans oyunları 267, 400 şefaat 120, 121, 122, 199, 428 şefaatçi 27, 60, 120, 121, 122, 192 şefaatçilik 120, 121 şeffaflık 392 şefkat 238 şehircilik 425 şehirleşme 424 şehvet-şöhret-rüşvet 246 şekil değiştirmiş put ve şefaatçiler 192 şeklî Müslümanlık 41 şer ekseni 228 şer güçler 158, 253 şer odakları 197, 253 şer’i nikâh 225 491 492 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN Şeriat 74, 406 Şeriat Düşmanlığı 409 Şeriat karşıtlığı 408 Şeriat/Fıkıh 74 Şeriat’ın değişmezliği 75 Şeriat’ın tatbiki meselesi 408 Şeriatçılık 408 Şeriatı uygulama 355 Şerîatî 17 şeyh(ler) 232, 342 şeytan 330 şeytan cephesi 158 şeytan üçgeni 246 şeytana kulluk 413 şeytanın kardeşleri 264, 265, 266, 281, 283 şeytanın köleleri 402 şeytanın kulları 79 şımaranlar 303 Şii 16, 73 Şii-Sünni 44 şirk 52, 53, 121, 157, 191, 192, 304, 404 şirk dini 52, 53 Şit 136 şöhret budalaları 385, 386 şöhret-şehvet-rüşvet 386 Şu’ayb 126 şûrâ 44, 50, 66, 73, 76, 89, 110, 139, 140, 192, 213, 214, 228, 249, 302, 390, 391, 392 şükür 114, 185 şüphecilik 83, 84 T taassub 83 tabiat 58, 87 tabiat bilimleri 57 tabiat ve çevrenin geleceği 264 tabiatın birliği 93 tabiatın tahribi 95, 283 tabiattaki dengeleri bozmak 398 tabii iktisat kanunları 172 tabii kaynak(lar) 92, 194, 264, 278, 398, 399 tabii kaynakları israf 144, 398 tabii olmayan ölüm 149 tabut 387 tâciz 269 tağut 52 tahakküm 100 tahiyyat 250 taht 133 taklit 51, 83, 198 taklitçi 104 takva 72, 113, 115, 117, 118, 184, 189, 339 tanrı 32, 52, 57, 83, 100, 101, 111, 114, 196, 199, 310 Tanrı’nın Krallığı 77 tarafgirlikler 221 tarafsız 64 tarih ilkesi 55 tarihe müdahale edebilen tanrı 196 tarihin sonu 80 tarihsel şartlar 44 tarikatçılık 72, 230 tarikatçılık taassubu 232 tarikatlardaki geleneksel merasim 185 tasarrufu ilke edinmek 401 tasavvuf 154 tasavvuf ehli 34, 130 tasavvufi nitelikte vaazlar 344 Tavaf 329, 330 tayyibât 364 TC Devleti’nin Anayasa’sı 409 tecdid 75, 342 tecsim 198 tefecilik 278 tefrika 72, 73, 229, 232, 291 tefrit 198, 244 teğanni 288 tehlikeli atıklar 95 tek adam yönetimleri 106, 214, 390 tek kültür 63 tekbir 189, 245 tekebbür ve istiğna 190 tekelleşme 94 Tekkeköy Konutlar camii 320 teknoloji 54, 59, 128, 383 telkin/talkın 387 temel haklar 71 temel insan hakları 62, 144 temel metafizik ilkeler 153 temettu haccı 331 temiz toplum 177, 294 temiz ve şeffaf 64 temsili demokrasi 68 temyiz çağı 350 tenasüh 118 teokrasi 51 teravih namazı 169, 226, 315, 319, 338 terk-i dünya 246 terör 94, 422 teröre karşı mücadele 397 terzi 90 tesettür/örtünme 239, 241, 259, 269, 270 teslimiyet 82, 100 teslis 82, 83, 198 teşbih 198 teşekkür 114 tevazu 105 tevbe 38, 42, 43, 118, 120, 154, 189, 190, 191, 199, 200, 345, 376, 377 tevekkül 190, 191, 192 Tevhid 27, 29, 61, 62, 79, 127 Tevhid’in epistemolojik ve ahlaki iyimserliği 84 Tevhid maskeli şirk, 59 Tevhid-ahlak ilişkisi 59 Tevrat 110, 135, 136, 137, 138, 141, 301 Tevrat’ın On Emri 301 teyakkuz 126 teyemmüm 312, 314 tezkere 387 Ticani 73 ticari ilişkiler 210 tilavet 41, 88, 164, 165, 287 toplum ahlakı 178, 293, 294 toplum teorisi 72 toplumsal adalet 392 toplumsal dayanışma 220 toplumsal dejenerasyonlar 156 toplumsal düzen ilkesi 55 toplumsal hayat 390 toplumsal otokontrol 180 toplumsal seferberlik 203 toplumsal tepki ve baskı 268 toprak ağaları 45 totaliterizm 51 totaliter desponizm, 55 tövbe 60, 149, 157, 169, 316, 326, 328, 329, 377 trafik 206, 209 trafik suçlarını işleyenler 384 tröst(ler) 63, 94 Tunus 213 tutku(lar), 77 tuvalet 134 tüketici hakları 210 tüketiciyi koruma 177 tüketim ahlakı 210 tüketim canavarı 97 tüketim çılgınlığı 37, 58, 97, 177, 211, 264, 265, 266, 366, 371, 397, 402 tüketim köleleri/robotu 97, 279, 400, 402, 413 tüketim kültürü 201, 413 tüketim toplumu modeli 397 tüketimin meşruluğu 98 tüketmek için üretme 95 tümevarım sıçraması 58 tüp bebek 149 türbe(ler) 121, 122, 192, 198 Türk 68, 69 Türk usûlü istismar 188 Türkçülük 211 AHİR ZAMAN İLMİHALİ • M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU DİZİN Türkiye 208 Türkiye ve İran hacıları 208 TV ve radyo programları 224 U ud çalma 105 uhrevi 344 Uhud 127, 129 Ukbe b. Nâfi’ 78, 79, 80 ulema 122 ulus devlet modelleri 66, 231 ulus devletler 65, 394, 415 uluslararası anlaşmalar 227, 420 uluslararası ilişkiler 413, 414 uluslararası kongre 321 uluslararası politika(lar) 101, 394 uluslararası siyaset 396 uluslararası tröstler 152 umre 217 Upanişad 72 usûl-i fıkıh literatürü 145 uykulu ve dalgın hâlde vasıta kullanma 384 uyutucu ve uyuşturucu muhafazakârlık 84 uzay hukuku meseleleri 423, 424 Uzeyr (Hz.) 126 Uzza 52 Ü üçüncü dünya ülkeleri 91, 176 üçüncü dünya ülkelerine özgürlük 397 üfürükçülük 405 ümitsizlik 196 Ümmet bilinci 71, 169, 322 Ümmet birliği 73, 142, 291 Ümmet ile Tevhid ilkesi 67 Ümmet/halk iradesi 391 ümmet-i davet 69 ümmet-i icabet 69 Ümmet-i Muhammed 192, 229, 410 Ümmetin birliği 70, 230 Ümmetin refahı 92 üniversite gençliği 247 Ürdün 213 üretim-tüketim 92, 401 üstad(lar) 101, 232 ütopya 22, 155 V vaadini yerine getirmemek 226 vaaz 203 vahiy geleneği 21 vahşi kapitalist uygulamalar 215 vahşi kapitalizm 399 vaiz 165 vakanüvis 79 vakfe (duruş) 328 vakıf müessesesi 172, 202, 216, 338 Varşova paktı 212 Vâsıl b. Atâ 159 vasi 337 Veda Haccı 327 vergi olabilecek sadaka 171 vesile 13, 122, 158, 166, 169, 192, 231, 322, 339, 363, 364, 378 vesvese 314, 382 vicdan 128 vicdani red 51 vird/evrâd 340 Won Grunebaum 86 Warşova paktı 251 Y Ya’kûb (Hz.) 126 yabancılaşma 59, 219 Yahudi(ler) 136, 141, 187 Yahudi ve Hıristiyanlık 19 Yahudilik 19, 77, 123, 127, 134, 141, 308 Yahya (Hz.) 126 yakin 82 yalancı şahitlik 226 yalancılık 284 yardım kampanyaları 216 yardımlaşma 89, 166 yardımseverlik 72, 168, 219 yarı geniş aile 351 yarı insan-yarı ilah 131 yasa üstü ahlak 406 yasal olmayan örgütler 221 yaşanabilir ve sürdürülebilir İslami model 425 yaşayan ölü(ler) 106, 108 yaşlı ve hastaları (trafikte) sıkıştırma 384 yayaların önceliklerini ihlal etme 384 Yayil 134 yazı sanatı 88 yazılı ve görüntülü medya 201 yedi 387 Yehdîkumu’llâh 364 yeme 71 yemin 298 yeni evanjelikler 53 yeni Haçlılar 278 yeni Müslüman nesiller 229 yeni nesil Müslümanlık tasavvuru 303 yeni sömürgeci Batı 396 yeniden dünyaya gelme 118 yeni-sömürgecilik/neokoloniyalizm 94 yeryüzüne yönelik ilahi siyaset 390 yeryüzünün en adaletli bölgesi 221 Yeşilay 268 yetersiz beslenme 168 yetimhane 203, 388 Yetimler Yurdu 277 Yevmu’l-Fasl 118 yıkıcı teslimiyetçilik 107 yıkım 94, 156 yılan, 248 yoksulluk 158, 170, 217, 252, 397 yolsuzluk(lar) 158, 201 yozlaşma 63, 156, 201, 278, 392 yönetici tabakalar 395 Yunan felsefesindeki Tanrı 113 Yunan hümanizmi 59 Yunus (Hz.) 126 Yusuf (Hz.) 126 yüksek yoğunluklu ahlak toplumu 71 Z zahid 19 Zahiri 16 zalim(ler) 94, 251, 396 zalimlere yardakçılık 44 zati ve sübuti (sıfatlar) 109 Zebani 133 Zebur 135, 136 zekâtla ilgili tartışmalar 172 Zekeriya (Hz.) 126, 133 Zemzem 106, 328 zengin Kuzey ülkeleri 94 Zeyd b. Ali 159 Zeydi 73 Zeydiyye 73 zihin ve kalp açıklığı 117 zihinsel engelliler 375 zikr 184, 185 zina 23, 37, 52, 59, 140, 259, 260, 264, 272, 279, 280, 285, 288, 354, 362, 380 Zu’l-Karneyn 126 Zu’l-Kifl, 126 Zu’n-Nûn 126 zulme hoşgörü 157 zulüm(ler) 44, 45, 61, 64, 100, 157, 158, 160, 167, 175, 194, 211, 221, 228, 261 zühd 61, 77, 244, 339, 342, 343, 344, 345 zühd ve tasavvuf 61, 244, 344 Zülfikar 158 493
