Elektronik Ticarette Güvenlik İlkeleri

3. ULUSLARARASI KATILIMLI
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ VE
KRÝPTOLOJÝ KONFERANSI
3rd INFORMATION SECURITY &
CRYPTOLOGY CONFERENCE
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
Elektronik Ticarette Güvenlik İlkeleri
Tolga MATARACIOĞLU, Ünal TATAR
Özet – Son çeyrek yüzylda teknolojinin üssel bir oranda
ilerlemesiyle birlikte 21. yüzyl, enformasyon ça olarak
adlandrlmaya balanmtr. Bu çadaki en önemli gelimelerden
birisi de kukusuz elektronik ticaret olmutur. Gerçek hayatta
yaplan her olay, artk sanal ortamda da yaplabilir bir duruma
gelmitir. Fakat gerçek hayatta olduu gibi sanal ortamda da
karlamas olas pek çok sorun mevcut durumdadr. Bu tür
sorunlarn önüne geçilmesi için ulalmas gereken hedef, varolan
güvenlik sistemlerini daha da gelitirmek olmaldr.
Anahtar Kelimeler – E-ticaret, asimetrik anahtarl ifreleme.
simetrik anahtarl ifreleme, saysal imza, saysal sertifika
I. GR
E
lektronik ticaret, bilgisayar alar aracl ile ürünlerin
üretilmesi, tantmnn, satnn, ödemesinin ve
datmnn yaplmas olarak tanmlanabilmektedir
[1][2][3]. Yaplan ilemler, saysal biçime dönütürülmü
yazl metin, ses ve video görüntülerinin ilenmesi ve
iletilmesi ilemlerini içermektedir.
Elektronik ticaret, enformasyon analizi içeren ve bir
ebekedeki ticari aktiviteleri destekleyen süreçler
bütünüdür. Bu aktiviteler, enformasyon üretmekte ve
olaylar, hizmetleri, salayclar, tüketicileri, reklamclar
içine almaktadr. Ayn zamanda ilemleri, bir grup hizmet
ve oturumlar için olan (örnein ürünü bulmak ve ucuz ürünü
bulmak) borsa sistemlerini, ilemlerin güvenliini ve
güvenilirliini vb. destekler. Elektronik ticaret ayn
zamanda bir ticari süreç içerisinde verimlilii ve etkinlii
gelitirmek amacyla ileri enformasyon teknolojisi
tarafndan desteklenen bir i vizyonunun olmasna imkan
verir [4].
ekil 1’deki model, elektronik ticaretin çok disiplinli
doasn yanstmaktadr [1]. ekilden görüldüü gibi bu
model, birkaç ana bileenden olumaktadr. lk olarak
ürünleri global bir elektronik pazar ortamnn bir parças
olan satcdan elektronik olarak eya satn almak isteyen
tüketici ile modele balanr. Ticaretin bu yeni modu, yeni i
modellerinin kabul edilmesine, çeitli yasal ve idari konular
tarafndan etkilenmesine yol açar.
Bu tür global bir elektronik pazar ortamn mümkün
klmak için; kaynaklarn paylalmasna olanak salayan,
asimetrik protokoller üzerine kurulmu, veri konumlarnn
ve karar desteinin effaf olmasn salayan, çoklu ortam
enformasyonunu destekleyen, çeitli yazlm ve donanm
platformlarnn birletirilip uyumalarna izin veren, mesaj
tabanl deitoku üzerinden haberlemeyi destekleyen ve
verinin güvenliini ve bütünlüünü garanti eden teknik bir
mimariye gereksinim duyulmaktadr.
Elektronik ticaretin öncelikli hedefi; i dünyasndaki
ilemlerin ve süreçlerin hzn ve verimliliini arttrmak ve
müteri hizmetlerinin gelitirilmesini salamaktr. Ayrca
itirakçilerin yükseltilmi rekabet, i yaratma ve ekonomik
büyüme gibi konulara önem vermesini tevik etmek de
elektronik ticaretin hedefleri arasndadr. Bilindii gibi
yüksek rekabet, eya ve hizmet fiyatlarnda bir ucuzlamaya
sebep olmaktadr. Bu amaçlar, endüstri için ve ayn
zamanda müteriler için yeni seçenekler sunan yeni pazarlar
gelitirilmelidir. Bu noktada elektronik ticaret, i
dünyasndaki süreçleri daha basit ve daha verimli yapmak
zorundadr. Amerika Birleik Devletleri, devleti küçültmek
için büyük bir güç sarf etmektedir. Böylece tüm devlet
ilemleri, yerini i dünyasnda görülen elektronik ilemlere
brakmaktadr. Bunlara ek olarak elektronik ticaretin; ürünü
tedarik etme süreçlerinin gelimesini salamak, ürün
çemberinin uzunluunda bir azalmaya neden olmak,
teebbüslerin komu partnerlerle ilikili olduu kadar uzak
mesafedeki partnerlerle de ilikili olmasn salamak, küçük
çaptaki ilere de yetki vermek, yeni hizmetler ve iler
yaratmak ve itirakçilerinin ufkunun genilemesine yardmc
olmak gibi amaçlar da mevcuttur.
T. MATARACIOGLU, Elektrik-Elektronik Mühendislii Bölümü, Orta Dou Teknik
Üniversitesi, 06531 Ankara, Türkiye
Ü. TATAR, Uygulamal Matematik Enstitüsü, Kriptoloji Bölümü, Orta Dou Teknik
Üniversitesi,06531 Ankara, Türkiye,{e157307,e156699}@metu.edu.tr
ekil 1. Çok disiplinli bir elektronik ticaret modeli
Bildiriler Kitabý
Proceedings
25•26•27 Aralýk December 2008 • Ankara / TÜRKİYE
285
3. ULUSLARARASI KATILIMLI
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ VE
KRÝPTOLOJÝ KONFERANSI
Bu bildiride güvenli bir elektronik ticaret için yerine
getirilmesi art olan kimlik dorulama, yetkilendirme,
güvenilirlik, inkar edememe, bütünlük ve elde edilebilirlik
gibi fonksiyonlar ve gereksinimler, ilem ve ebeke
güvenliindeki
teknolojiler,
ifreleme
türleri
ve
algoritmalar ile saysal imza ve saysal sertifika kavramlar
ele alnmtr.
II.FONKSYONLAR VE GEREKSNMLER
Kimlik dorulama (authentication), bilgisayar alar
üzerinde iki tarafn birbirlerinin kimliklerini dorulamas
ilemidir. Bilgisayar alarnda iletiim, istemci ile sunucu
arasnda gerçeklemektedir [5][6]. stemci kimlik
dorulama, istemcinin kimliinin sunucu tarafndan
dorulanmas olarak tanmlanrken; sunucu kimlik
dorulama ise, sunucunun kimliinin istemci tarafndan
dorulanmas olarak tanmlanmaktadr. Kimlik dorulama
metotlar, aada listelenen faktörler üzerine kurulmutur:
- Parola (password) gibi özel bir enformasyonun
bilinmesi
- Anahtar veya kart gibi özerklik belirten nesnelere sahip
olunmas
- Parmak izi gibi baz biyometrik karakteristiklerin
bilinmesi
Bir kullancnn kimliini ispatlamak için, bu faktörler tek
bana kullanlmamakta; genelde birbirleriyle olan
kombinasyonlar denenmektedir.
Yetkilendirme
(authorization)
ilemi,
kimliin
ispatland andan itibaren ksmi bir enformasyona eriimin
kontrolü olarak tanmlanmaktadr. Baz oturumlar ksmi
olarak ulalabilirlik gereksiniminde bulunsa da, baz
oturumlar
hiçbir
ulalabilirlik
gereksiniminde
bulunmamaktadr. Yetkilendirme ilemi, kimlii ispatlanm
kiilerin ebekeli bir çevrede yaptklar hareket ve ilemlere
bir snr getirmektedir. Bu snrlamalar, güvenliin
seviyesine bal olarak deimektedir.
Güvenilirlik (confidentiality) ilemi, veri ve/veya
enformasyonun gizlilii ve bu veri ve/veya enformasyona
yetkisiz kiilerce ulalmasnn engellenmesi olarak
tanmlanmaktadr. Elektronik ticaret için güvenilirlik ise; bir
organizasyonun veya irketin finansal verisine, ürün
gelitirme enformasyonuna, organizasyon yaplarna ve
çeitli tipte gizli enformasyona yetkisiz kiiler tarafndan
eriilebilmesini engellemek olarak tanmlanabilmektedir.
Güvenilirlik kavram, aadaki iki konuyu garanti etmek
zorundadr:
-Herhangi bir enformasyon, özel bir yetki olmad
sürece; kesinlikle okunamaz, kopyalanamaz veya
deitirilemez.
-ebekeler üzerinden haberleme hiçbir ekilde
kesilemez.
Kriptografi temelli ifreleme teknikleri, bu tür
gereksinimleri karlamak üzere tasarlanmlardr.
nkar edememe (nonrepudiation) ilevi, enformasyon
göndericisinin sonradan gönderdii bilgiyi inkar etmesini
engellemektedir. Böylece orijinin, datmn, arz etmenin ve
verinin doru gönderilmesinin ispat da yaplm olmaktadr.
Bildiriler Kitabý
Proceedings
3rd INFORMATION SECURITY &
CRYPTOLOGY CONFERENCE
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
Bütünlük (integrity) ölçütü, enformasyonun beklenmeyen
yollarla güncellenememesini garanti etmektedir. Bütünlük
kaybna insan hatalar veya kastl kurcalamalar neden
olmaktadr. üphesiz ki herhangi bir ite yanl
enformasyonun
kullanlmas,
istenmeyen
sonuçlar
dourabilmektedir. Uygunsuz bir ekilde güncellenmi bir
verinin ie yaramaz veya tehlikeli olmas gerçei, verinin
doruluk ve tutarllnn korunmas için çok büyük bir
çabann sarf edilmesini gerektirmektedir.
Verinin geçerlilii çok önemli bir unsur olduuna göre,
bunu garanti edecek kontrollerin tasarlanmas ve verinin
doruluunun kontrol edilmesi gerekmektedir. Eer veri bir
ekilde çalnmsa veya yetkisiz kiiler tarafndan
deitirilmise; bunun tespit edilmesi, sistemin bütünlüü
açsndan gerekmektedir. ifreleme verinin yetkisiz kiiler
tarafndan eriilmesi ve deitirilmesini, veriyi gizli bir
forma çevirerek, engellemede kullanlan bir yöntemdir.
Olgunlam bir bilgi güvenlii politikas, etkin önlem
alma ve tepki oluturma ilevlerini içermelidir. Etkin önlem
alma ilevi, kuvvetli güvenlik denetimlerinin konulmasn
gerektirirken; tepki oluturma ilevi, bu kontrollerin
kaytlanmas ve izlenmesini gerektirmektedir. yi bir sistem
yöneticisi sistem içerisindeki hareketleri kayt dosyalarndan
izleyerek, gerçekleen olaylardan sonuçlar çkarp, yeni
önlemler oluturmaldr.
Elde edilebilirlik (availability), kaynaklarn silinmesini
veya eriilemez hale gelmesini engelleyen bir ölçüttür. Bu
ölçüt sadece enformasyon için deil, dier tüm teknoloji
altyaps ve ebekeye bal makineler için de geçerlidir. Bu
gerekli kaynaklar kullanamama durumu, hizmet d
brakma (denial of service) olarak adlandrlmaktadr.
Bir kurumun güvenlik stratejisi yukarda belirtilen
ölçütler dorultusunda deerlendirilmeli ve kurumun
seviyelerde
ihtiyaçlarna
göre
ölçütler,
deiik
incelenmelidir [7]. Örnein milli savunma sistemlerinde
güvenilirlie daha çok önem verilmesi gerekirken, fon
aktarm sistemlerinde bütünlüe daha çok önem
verilmelidir.
III. GÜVENLK TEKNOLOJLER
nternet üzerinden iletiimi gerçekleen bilgilerin
güvenilirlii, açk anahtar kriptografi olarak adlandrlan bir
teknikle salanmaktadr [7][8]. Açk anahtar kriptografinin
gerçekletirdii faaliyetler aada listelenmitir:
ifreleme ve ifre Çözme: Güvensiz bir ortamda
birbirleriyle haberleen iki tarafn, bilgiye sadece
kendilerinin anlayaca bir biçim vermesi teknii olarak
tanmlanmaktadr. Gönderilmeden önce gönderici tarafndan
ifrelenen veri, alc tarafndan açlmakta ve orijinal veri
elde edilmektedir. letilen verinin ifreli olmas, saldrgann
veriye eriimini engellemektedir.
Kurcalama Sezme: letiim srasnda veri üzerinde
gerçekletirilebilecek olas deiikliklerin sezilmesinde
kullanlan teknik olarak tanmlanmaktadr.
Kimlik
Dorulama:
Enformasyon
alcsna,
enformasyonun kaynann ve göndericinin kimliinin
dorulanmas imkann vermek olarak tanmlanmaktadr.
25•26•27 Aralýk December 2008 • Ankara / TÜRKİYE
286
3. ULUSLARARASI KATILIMLI
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ VE
KRÝPTOLOJÝ KONFERANSI
nkar Edememe: Enformasyonun göndericisinin, daha
sonraki bir zamanda, gönderdii enformasyonu inkar
etmesini engellemek olarak tanmlanmaktadr.
ifreleme ilevi enformasyonun, alc haricindeki kiiler
taraf
f ndan anlalmayacak bir ekle çevrilmesi olarak
tanmlanmaktadr. ifre çözme ise; özel bir anahtar
yardmyla anlamsz bilgiye, ifrelenmeden önceki anlaml
halinin geri verilmesi olarak tanmlanmaktadr. ifreleme ve
ifre çözme ilevleri, kriptografi algoritmas olarak
adlandrlan matematiksel ilevlerce gerçekletirilmektedir.
ifreleme yönteminin kuvveti; algoritmann bilinmezlii ile
deil, kullanlan anahtarn uzunluu ile ilgili olmaktadr.
ifrelenen veri; anahtar kullanm ile rahatlkla açlmakta
iken, anahtarn bilinmemesi durumunda verinin elde
edilmesi matematiksel ilemlerin younluu dolaysyla
imkansz olmaktadr.
Simetrik Anahtarl ifreleme
Simetrik
anahtarl
ifreleme
Encryption); ifreleme anahtarnn de
elde edilebildii bir ifreleme yöntem
görüldüü gibi, çou simetrik algori
deifreleme (ifre çözme) anahtarl
Simetrik anahtarl ifreleme, verinin
deifrelenmesinde herhangi bir
olmamaktadr. Bu tarz ifrelemede bir
veri, dier bir anahtarla açlamadn
gizli tutulmas durumunda bir derece
ilemi salanmaktadr. Simetrik a
simetrik anahtarn gizli tutulmas va
Simetrik anahtarn gizli tutulmad
verinin güvenilirlii hem de kimlik
tehlikeye girmektedir. Bakasna ait
saldrgann hem kiiye ait gizli bilgile
anahtar sahibinin kimliiyle bakalar
neden olmaktadr.
ekil 2. Simetrik anahtarl ifreleme
Genel olarak dört tip simetrik anahtarl ifreleme
algoritmas kullanlmaktadr. Bu algoritmalar; veri ifreleme
standard (Data Encryption Standard – DES) algoritmas,
üçlü veri ifreleme standard (Triple Data Encryption
Standard – Triple DES) algoritmas, uluslar aras veri
ifreleme algoritmas (International Data Encryption
Algorithm – IDEA) ve RC4 algoritmas olarak
adlandrlmaktadr.
Ulusal Standartlar Bürosu (National Bureau of Standards)
taraf
f ndan yaynlanm veri ifreleme standard (Data
Bildiriler Kitabý
Proceedings
3rd INFORMATION SECURITY &
CRYPTOLOGY CONFERENCE
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
Encryption Standard – DES) algoritmasnn aamalar
aada listelenmitir [9][10]:
-Mesaj 64 bitlik parçalara bölünür.
-Bu bölmeler bir balangç permütasyonundan geçirilir.
-56 bitlik anahtar kullanlarak, 16 adet 48 bitlik anahtar
elde edilir.
-56
bitlik
anahtar
üzerinde
permütasyon
gerçekletirilerek, 2 adet 28 bitlik anahtar elde edilir.
-Her iki bölme de; 1, 2, 9 ve 16’nc aamalarda sola
doru 1, dier aamalarda sola doru 2 bit döndürme
(rotate) ilemine tabi tutulur.
-Her bir bölme ayr ayr permütasyondan geçirilip; birinci
anahtarn 9, 18, 22 ve 25’inci, ikinci anahtarn 35, 38, 43 ve
54’üncü bitleri elenir ve 48 bitlik anahtar elde edilir.
-DES aamalarn gerçekletirmek üzere, 16 adet 48 bitlik
anahtarn her biri kullanlr.
-64 bitlik giri deeri, 32 bitlik iki parçaya bölünür.
-DES aamasna giri deerinin sa taraf
f , aama çk
ur.
erinin sa taraf
f na parçalayc ilevi,
uygulanr.
sonucu, aamaya giren deerin sol
çkan deerin sa taraf
f nn EXOR
ile elde edilir.
6 kez tekrar edilir.
parçalar yer deitirilir.
gerçekletirilir.
e standard (Triple Data Encryption
DES) algoritmasnda ise, DES
çaltrlmas ilemini içeren üç adet
dr. Anahtar 1, anahtar 2 ve anahtar 3
e üç adet 56 bitlik bölmelere ayrlan
anlmaktadr.
ifreleme algoritmas (International
rithm – IDEA) ise; 128 bitlik anahtar
açk metni 64 bitlik ifreli parçalar
algoritmadr. Bu algoritma, hesapsal
8 aama içermektedir. Uzun zamandr
mas, herhangi bir saldr teebbüsüne
maruz kalmamtr. Biham, Shamir ve Biryukov taraf
f ndan
IDEA’ya gerçekletirilen saldr teebbüsü, algoritmann
ancak dördüncü seviyesine kadar ulam; algoritmann 8
aamalk toplam bölümü yine güvenli olarak kalmtr.
Amerika Birleik Devletleri ve birçok Avrupa ülkesinde
patentlenmi olan IDEA algoritmasnn aamalar kabaca
aada verilmitir [9][10]:
-ifrelenecek mesaj, 64 bitlik parçalara bölünür. Her bir
açk metin parças, ifreli parça haline dönüecektir.
-64 bitlik parçalar, 16 bitlik 4 bloa ayrlr.
-52 adet 16 bitlik anahtar oluturmak üzere, 128 bitlik bir
anahtar kullanlr.
-Tek sayl aamalarda dörtlü, çift sayl aamalarda ise
ikili kümelerde anahtar kullanlarak 17 aama
gerçekletirilir.
-16 bitlik bloklar, 64 bitlik ifreli bloklar olarak
birletirilir.
RSA Veri Güvenlik Firmas ve Ron Rivest taraf
f ndan
gelitirilen RC4 algoritmas, çalma hznn çok yüksek
olmas ve güvenlik seviyesinin bilinmemesine ramen baz
25•26•27 Aralýk December 2008 • Ankara / TÜRKİYE
287
3. ULUSLARARASI KATILIMLI
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ VE
KRÝPTOLOJÝ KONFERANSI
hz gerektiren uygulamalarda kullanlmaktadr. stenildii
kadar anahtar uzunluu kabul edebilen RC4 algoritmas; bir
sahte rastgele say üreteci ve bu say üretecinin çktsnn,
ifrelenecek veri ile EXOR ilemine tabi tutulmasndan
ibarettir. Bu nedenle ayn anahtar, iki farkl veri kümesini
ifrelemede kullanlmamaldr.
Açk Anahtarl ifreleme
Anonim veya simetrik olmayan anahtarl ifreleme olarak
da adlandrlan açk anahtarl ifrelemede (Public Key
Encryption); biri açk anahtar, dieri özel anahtar olarak
isimlendirilen bir anahtar çifti kullanlmaktadr. Bu anahtar
çifti; verinin imzalanmas, ifrelenmesi ve kimlik dorulama
ilemlerinde kullanlmaktadr. Bu ifreleme yönteminde açk
anahtar herkese datlrken, özel anahtar sadece anahtar
sahibi taraf
f ndan bilinmektedir. Açk anahtar ile ifrelenen
veri sadece özel anahtar ile açlabilirken, özel anahtarla
ifrelenen veri ise sadece açk anahtar ile açlabilmektedir.
ekil 3’ten de görüldüü üzere; gön
açk anahtar ile ifrelemekte ve al
Alc ise, ifrelenmi veriyi özel anahta
3rd INFORMATION SECURITY &
CRYPTOLOGY CONFERENCE
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
-ifrelenecek metin, 2k < n olacak ekilde k bit uzunluklu
bloklara ayrlr ve her bir blok, P olarak adlandrlr.
-P mesajnn ifrelenmesi için, C P (mod n) ilemi
gerçekletirilir.
-Mesajn deifrelenmesi içinse, P C (mod n) ilemi
gerçekletirilir.
RSA algoritmasnn ilem aamalar ve sonuçlar Tablo
1’de gösterilmektedir. Buradaki örnekte; p = 3, q = 11, n =
33, z = 20, d = 7 ve e = 3 olarak alnmtr.
ifreleme yönteminin kuvveti ise, anahtarn bulunmas ile
ilgili olmaktadr. RSA algoritmasnda anahtarn bulunmas,
çok büyük basamakl saylarn çarpanlarna ayrlmas
ilemidir. ifreleme yönteminin kuvveti, anahtarn uzunluu
ile doru orantl olmaktadr. Farkl ifreleme yöntemleri,
ayn ifreleme kuvvetini salamak için farkl uzunlukta
anahtar uzunluklar gerektirebilmektedir.
TABLO 1
masyla ifreleme ve ifre çözme
ekil 3. Açk anahtarl
Açk anahtarl ifreleme, simetrik
göre daha fazla matematiksel ilem
nedenle açk anahtarl ifrelemenin
verilerin ifrelenmesinde kullanlmas
tarz veri boyutlarnda açk anahtarl
anahtarl ifreleme birlikte kullanl
karlalan yöntem; simetrik anahta
anahtarl ifrelemenin kullanlmas, verinin deiiminde ise
simetrik anahtarl ifrelemenin kullanlmas eklidir. Açk
anahtarl ifreleme, kimlik dorulama ileminde de
kullanlmaktadr. Kimlii dorulanacak olan gönderici, özel
anahtar ile veriyi ifreler. Özel anahtar ile ifrelenen veri
sadece açk anahtar ile açlabildii için, göndericinin kimlii
dorulanm olur.
1977 ylnda Rivest, Shamir ve Adleman taraf
f ndan
bulunan ve ifreleme ve ifre çözme ilemlerinin her
ikisinde de kullanlan RSA algoritmasnda, ilk önce
ifreleme ve ifre çözmede kullanlacak açk ve gizli anahtar
çiftinin oluturulmas gerekmektedir. RSA algoritmasnn
aamalar aada verilmektedir [9][10]:
-Tipik olarak 10000’den daha büyük p ve q gibi iki büyük
asal say seçilir.
-n = p * q ve z = (p-1) * (q-1) ilemleri gerçekletirilir.
-z saysna göre aralarnda asal bir d says belirlenir.
-e * d = 1 (mod z) olacak biçimde bir e says belirlenir.
Bildiriler Kitabý
Proceedings
ifreleme ve ifre çözme teknikleri,
de iletiminde karlalan sorunlardan
sorununu engellemektedir. Saysal
a ve taklit etme sorunlarna çözüm
][13]. Kurcalama sezme ve kimlik
tek yönlü çrpma (one-way hash)
tematiksel bir ileve bal olmaktadr.
Tek yönlü çrpma ilevinin özellikleri aada listelenmitir:
-Veriden elde edilen çrp deeri tektir. Veride yaplan bir
bitlik deiiklik bile çrp deerini deitirmektedir.
-Çrp deerinden, çrplan veri elde edilemez. Bu
nedenle, çrpma ilevi tek yönlü bir ilev olarak
adlandrlmtr.
Saysal imza veriye tek yönlü çrp ilevi uygulanarak
elde edilen çrp deerinin, kullancnn özel anahtar ile
ifrelenmesiyle elde edilmektedir.
ekil 4’ten de görüldüü gibi veri; tek yönlü çrp
ilevinden geçirilerek, tek yönlü çrp deeri elde
edilmektedir. Elde edilen çrp deeri, özel anahtarla
ifrelenmekte ve saysal imza elde edilmektedir. Elde edilen
saysal imza, veri ile birlikte alcya gönderilmektedir. Alc,
saysal imzay göndericinin açk anahtar ile açmakta ve
gönderici taraf
f ndan hesaplanm tek yönlü çrp deerini
elde etmektedir. Daha sonra kendisine ulaan veriden, tek
yönlü çrp deerini hesaplamakta ve dier çrp deeriyle
25•26•27 Aralýk December 2008 • Ankara / TÜRKİYE
288
3. ULUSLARARASI KATILIMLI
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ VE
KRÝPTOLOJÝ KONFERANSI
karlatrmaktadr. ki deerin eitlii
göndericinin kimlii dorulanmaktadr.
durumunda
3rd INFORMATION SECURITY &
CRYPTOLOGY CONFERENCE
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
SHA için oluan tek deiiklikse, oluan ara deerlerin 160
bit uzunlukta olmasdr.
ekil 4. Saysal imza kullanm
Çrpma Algoritmalar
Geni olarak kullanlan çrp ilevleri, MD5 ve güvenli
çrp algoritmas (Secure Hash Algorithm – SHA)’dr. MD5,
Rivest taraf
f ndan tasarlanmtr. Güvenli çrp algoritmas
ise; MD5 algoritmasndan esinleniler
Enstitüsü (National Institute of S
Güvenlik Acentesi (National Securit
saysal imzalama standard (Digital
DSS) ile birlikte kullanlmak amacyla
MD5 ve güvenli çrp algoritma
Algorithm – SHA) 128 bitlik gizli bir
çrp algoritmasna giri deeri
Algoritma sonucunda oluan çkt
kimlik
dorulama
balnn
yerletirilmektedir. Algoritmann ek
5’te bulunmaktadr. Güvenli çrp alg
tek fark, oluan çrp deerinin 160 bi
ekil 5. MD5 ve SHA algoritmas
Çrplm mesaj dorulama kodu (Hashed Message
Authentication Code – HMAC) MD5 ve SHA algoritmalar
ise, IBM taraf
f ndan sunulmu güçlü bir çrp deeri
oluturma yöntemidir. Çrplm mesaj dorulama kodu;
kendi kendine bir çrp ilevi olmaktan ziyade, mesaj
dorulama kodu hesaplamas için özel bir çrp ilevi
kullanan güçlü bir kriptografi yöntemidir. Örnek olarak
MD5 algoritmasnn kullanld düünülürse; HMAC,
temel çrp ilevinin üst üste iki kez uygulanmasndan ibaret
olmaktadr. lk seferde veri birimi ve anahtar, çrp ilevine
giri deerleri olurken; ikinci seferde birinci çrp ilevinin
çkts ve anahtar deerleri, giri deeri olmaktadr.
Algoritmann ekilsel gösterimi, ekil 6’da yer almaktadr.
Bildiriler Kitabý
Proceedings
ekil 6. Çrplm mesaj dorulama kodu MD5 ve SHA
algoritmalar
bir kiinin, bir sunucunun veya bir
anmlanmas ve bir açk anahtarn bu
mesinde kullanlan elektronik belgeler
dr [14]. Sürücü belgesi, pasaport veya
i belgeler; kullancnn kimliini
lanlan belgelerdir. Açk anahtarl
me sorununu çözümlemek amacyla
llanmaktadr.
; açk anahtarn yannda, nesneyi
lik süresi, saysal sertifikay veren
numaras gibi bilgileri içermektedir.
içerdii en önemli bilgi ise, sertifika
zasdr.
istemci ile sunucu kimlik dorulama
maktadr. ki tip istemci dorulamas
kimlik dorulamada sunucu, isim ve
r veri taban tutmaktadr. stemcinin
ve ifre, veri tabanndaki bilgilerle
kimlik
dorulama
ilemi
Kimlik dorulama ilemi; istemcinin
girmi olduu isim ve ifre çiftinin, sunucunun veri
tabanndaki çiftle ayn olduu durumda baaryla
sonuçlanmaktadr. Tüm sunucu yazlmlar, ifre temelli
kimlik dorulamay desteklemektedir. Sertifika temelli
kimlik dorulama ise, SSL protokolünün bir parçasdr.
stemci rastgele üretilmi veriyi, saysal imzas ile
imzalamakta ve saysal sertifikas ile birlikte sunucuya
göndermektedir. Sunucu, açk anahtarl kriptografi
tekniklerini kullanarak saysal imzay dorulamakta ve
saysal sertifikann geçerliliini onaylamaktadr. ifre
temelli kimlik dorulamada yer alan aamalar ekil 7’de
gösterilmitir.
Saysal sertifika temelli kimlik dorulamada ise; istemci
kimlik dorulama, saysal sertifika ve SSL protokolünün
kullanmyla gerçeklemektedir. Kullancnn sunucu
taraf
f ndan dorulanmas için; istemci, rastgele üretilmi veri
parçasn saysal imzas ile imzalamakta ve saysal sertifika
ile birlikte sunucuya göndermektedir. Sunucu ise saysal
imzasndan, kullancnn kimliini dorulamaktadr. Saysal
25•26•27 Aralýk December 2008 • Ankara / TÜRKİYE
289
3. ULUSLARARASI KATILIMLI
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ VE
KRÝPTOLOJÝ KONFERANSI
sertifika temelli kimlik dorulama; kullancnn bildii bir
nesne (ifre) deil de, kullancnn sahip olduu bir nesne
(özel anahtar) gerektirdiinden dolay; ifre temelli kimlik
dorulamaya göre daha çok tercih edilmektedir.
ekil 7. ifre temelli kimlik dorulama
ekil 8’de saysal sertifika kullanarak
kimliinin dorulanmas ileminin aa
istemcinin
ekil 8. Saysal sertifika temell
Saysal sertifika içerii, X.509
düzenlenmektedir. X.509 v3 sertifika
(distinguished
name)
bir
a
ilikilendirmektedir. Fark edilebilir i
olarak tantan bir dizi isim ve
tanmlanmaktadr. Tipik bir saysal s
olmak üzere iki ksmdan olum
aadaki bilgileri içermektedir [14]:
-Sürüm numaras
-Sertifika seri numaras
-Enformasyon
-Kullancnn açk anahtar ile ilgili enformasyon
-Sertifikay datan sertifika makamnn tannr ismi
-Sertifikann geçerlilik süresi
-Sertifikann fark edilebilir ismi
-Seçimlik sertifika uzants
mza ksm ise aadaki bilgileri içermektedir:
-Sertifika otoritesi taraf
f ndan kullanlan kriptografik
algoritma
-Sertifika otoritesinin saysal imzas
IV. SONUÇ
Elektronik ticaret, 20. yüzyln son döneminde bilgi ve
iletiim teknolojilerinde yaanan hzl deiim ve
gelimelere paralel bir ekilde ve giderek artan ölçüde
Bildiriler Kitabý
Proceedings
3rd INFORMATION SECURITY &
CRYPTOLOGY CONFERENCE
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
dünya genelinde tartlan bir kavram olarak ortaya
çkmaktadr. Elektronik ticaret çerçevesinde yaanan
gelimeler sonucunda pek çok ülke, uluslararas örgüt ve
kurulu; elektronik ticaret ve bu alanla balantl konular
gündemlerine almlar ve elektronik ticaret olgusunu çeitli
yönleriyle aratrmaya balamlardr. E-ticaretteki büyüme
potansiyelinin gerçeklemesini belirleyecek unsur, baz
konularn nasl ele alnacana bal olmaktadr. Bu konular
arasnda vazgeçilmez olanlarn aadaki ekilde sralanmas
mümkündür:
-Uygun bir telekomünikasyon altyaps ile standartlarnn
salanmas
-Altyapya giriin arttrlmas
-Yaptrmlar içeren bir yasal çerçeve oluturulmas
-Enformasyonun güvenlii ve gizliliin temini
-Uygun bir vergi rejimi yaratlmas
-Frsat eitliini salayacak politikalarla, bilhassa gelime
yolundaki ve en az gelimi ülkelerde eitim düzeyi ve
rnn arttrlmas
n koullar salanabildii takdirde,
aplan elektronik ticaret açsndan yeni
atlm olacaktr.
kavramnda en önemli husus,
i olmaktadr. Ancak tam bir güvenlik
takdirde taraflar, güvenilir olarak
atlmaya balayacaktr. Bu güveni
çeitli ifreleme yöntemleri ve
imzalar ve sertifikalar gibi pek çok
tr. Amaç hep ayn olup; kimlik
irme, güvenilirlik, inkar edememe,
dilebilirlik kavramlar gibi pek çok
ksinimin karlanmas olmutur. Bu
imlerin karlanmasn salamak üzere
noloji ve sistemler, elektronik ticaretin
venilirliini de arttrm olacaktr.
KAYNAKLAR
aci, A. Gangopadhyay, Y. Yesha, “Electronic
Business, and Legal Issues”, New Jersey:
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
Prentice Hall, 1999.
W. Rajput, “E-Commerce Systems Architecture and Applications”,
Boston: Artech House, 2000.
http://www.e-ticaret.gov.tr/.
A. Ghosh, “E-Commerce Security: Weak Links, Best Defenses”,
New York: John Wiley, 1998.
S. Garfinkel, “Web Security & Commerce”, Sebastopol: O’Reilly, 1997.
R. Çölkesen, B. Örencik, “Bilgisayar Haberlemesi ve A
Teknolojileri”, stanbul: Papatya, 2000.
A. Tanenbaum, “Computer Networks”, New Jersey: Prentice Hall, 1988.
http://www.eticaret.org/.
W. Davies, L. Price, “Security for Computer Networks”,
Canada: John Wiley & Sons, 1989.
J. Reynolds, R. Mofazali, “The Complete E-Commerce Book:Design,
Build & Maintain a Successful Web-based Business”, New York: CMP
Books, 2000.
http://www.online-commerce.com/.
E. Turban, “Electronic Commerce 2008”, Prentice Hall, 2007.
J. F. Rayport, “Introduction to E-Commerce”, McGraw-Hill, 2001.
K. C. Laudon, “E-commerce”, Prentice Hall, 2006.
25•26•27 Aralýk December 2008 • Ankara / TÜRKİYE
290