SANAT FELSEFESİ (ESTETİK)
advertisement
SANAT FELSEFESİ (ESTETİK) A - ESTETİĞİN KONUSU Estetik, A. G. Baumgarten (Bomgarten) (1714-1762) tarafından bağımsız bir disiplin haline getirilmiştir. Estetik, güzelin ne olduğunu sorgulayan ve bunun bilgisine ulaşmaya çalışan felsefe dalıdır. Güzel derken de hem doğadaki hem de sanattaki güzel kastedilmektedir. Sanat felsefesi ise yalnızca sanatsal (insan yapımı) güzelliklerle ilgilenir. O halde estetik, sanat felsefesini de içine alan geniş bir disiplindir. Sanat ve zanaat arasında fark vardır. Bir marangozun yaptığı iş zanaattır. Çünkü marangoz aynı cinsten ürünler ortaya koyar ve bu ürünleri ortaya koyarken insan faydasını gözetir. Sanatta ise özgün bir ürün ortaya konulur ve bu ürün güzellik kaygısı ile üretilir. 1 - Felsefe Açısından Sanat a - Sanat : Sanat nedir? , Sanat eseri nasıl oluşur? gibi sorulara filozoflar farklı yanıtlar vermiştir. 1 – Taklit olarak Sanat: Sanat, sanatçının gördüğünü taklit etmesiyle ortaya çıkar. Sanat yapıtlarında gördüğümüz insan, doğa ve yaşamdır. Sanatçı bunları bize yansıtır ve dünyaya ayna tutar. Platon'a göre; görülenleri yansıtan sanatçı, ideaların kopyasını taklit etmektedir. Platon, bu tür sanata olumlu bakmaz. Eğer sanatçı görülenler alanından, idealar alanına yükselebilir ve nesnelerin ilk örnekleri olan ideaları yansıtabilirse, o zaman gerçek sanata ulaşır. Çünkü gerçek dünya idealar dünyasıdır. 2 - Yaratma olarak Sanat: Bu yaklaşıma göre sanat, mükemmeli arayan bir etkinliktir. Doğada mükemmellik yoktur. Dolayısıyla sanatçının doğaya bakıp, taklit yoluyla oluşturduğu sanat yapıtı da mükemmel olmayacaktır. Sanatçı, bu yüzden kendi yaratıcı hayal gücü ile mükemmele ulaşmaya çalışır. Sanat eseri özgündür, tektir, tekrar edilemez. Örneğin bir müzik parçası sanatçının ruhunda bir kez oluşur. 3 - Oyun olarak Sanat: Sanatı oyun olarak gören bu yaklaşım, oyun ile sanat arasında bazı benzerlikler kurar. Nasıl ki oyun, insanı gündelik hayatın kaygılarından kurtarıp, zevk almasını sağlıyorsa sanat da öyledir. Her ikisi de insana bir özgürlük alanı yaratır.. b – Sanata Etki Eden Unsurlar Neler dir?: Doğa, kültür, iklim, göçler ve savaşlar, ekonomik ve siyasi durum, önceki uygarlıklar ve medeniyetler,teknolojik gelişmeler,din ve inanç gibi faktörler etki eder. c – Sanat Eserinin Özellikleri Neler dir?: *Sanat eseri özneldir. *Sanat eseri yaratıcılık gerektirir. * Sanat eseri özgündür. *Sanat eseri estetik kaygılarla ortaya çıkar. * Sanat eseri evrenseldir. * Sanat eseri kalıcıdır. B - ESTETİĞİN TEMEL SORUNLARINA YAKLAŞIMLAR 2 - Ortak Estetik Yargıların Olup Olmadığı Acaba sanat eseri güzel değerini kendisinde mi taşır; yoksa güzellik, bizim ona yüklediğimiz bir değer midir? Bu konuda iki karşıt görüş vardır. Biri öznelci görüş diğeri ise nesnelci görüştür. Öznelci görüşe göre, insandan bağımsız bir estetik değer yoktur. Bir eser, değerini insanda uyandırdığı duygulardan, estetik yaşantıdan alır. Yoksa eser, kendi başına estetik bir değer taşımaz. Dolayısıyla ortak estetik yargılar olamaz. Nesnelci görüşe göre ise eser, güzellik değerini kendisinde taşır. Güzellik, insandan bağımsız olarak vardır. Bir nesne güzel ise insan onu, alımlasa da alımlamasa da güzel olmaya devam edecektir. Bu görüşte olanlar, ortak estetik yargıların var olduğunu kabul ederler.
