VESICA URINARIA URETHRA MASCULINA URETHRA FEMININA DOÇ. DR. ÖZLEN KARABULUT ANATOMİ A.D. Vesica urinaria(Mesane,Sistis) Boş mesane üçgen tabanlı bir piramit şeklindedir. Dört adet üçgen yüzü vardır. Piramidin taban kısmını arkaya ve aşağıya bakan fundus vesicae (basis vesicae) oluşturur. Bunun tam karşısında, öne ve yukarı bakan tepesini ise apex vesicae oluşturur. Piramidin basis dışındaki yüzlerini ise mesanenin üst yüzü ve facies inferolateralisleri oluşturur. Mesane 350-500 cc idrar ile normal doluluk oranına geldiğinde oval bir şekle dönüşür. Vesica urinaria (Mesane) Vesica urinaria(Mesane) Fundus vesicae Fundus vesicae arkaya ve aşağıya bakan kısımdır. Erkekte fascia rectovesicalis aracılığı ile rectum’la komşudur. Fundus vesicae Fundus vesicae ile rectum arasında kalan aralığa Excavatio rectovesicalis adı verilir. Fundus vesicae Fundus vesicae Erkekte vesicula seminalis ve ductus deferensler ile de komşudur. Fascia rectovesicalis ise ductus deferensler arasındaki üçgen alana yerleşmiştir. Fundus vesicae Fundus vesicae bölümü kadında, yukarıda uterus’un ön yüzü ile, aşağıda cervix uteri ve vagina’nın üst bölümünün ön duvarı ile komşudur. Kadında fundus’un arkasında excavatio utero-vesicalis yer alır. Apex vesicae Apex vesicae İki cinsiyette de öne ve yukarıya doğru bakar. Symphysis pubica’nın hemen yukarısında karın ön duvarına uzanır. Apex vesicae Apex vesicae Mesaneden karın ön duvarına geçen lig. umblicale medianum , karın ön duvarının arka yüzünden göbeğe gelir. Bu bağ embriyolojik dönemden urachus kalıntısıdır. Peritonla örtüldüğünde oluşturduğu katlantıya plica umblicalis mediana adı verilir. Peritoneal plikalar Mesaneden karın ön duvarına geçen üç adet peritoneal plica vardır. Bunlar mesanenin hareketlerini kısıtlayıcı yapılar değildir. 1-Plica umblicalis mediana: İçinde urachus artığı vardır(Embriyolojik yapı) 2-Plica umblicalis medialis: İçinde A. umblicalis kalıntısı bulunur. (Embriyolojik yapı) 3-Plica umblicalis lateralis: İçinde A.epigastrica inferior bulunur. Peritoneal plikalar Corpus vesicae Corpus vesicae Mesane’nin fundus vesicae ile apex vesicae arasında kalan bölümüdür. Collum vesicae Collum(Cervix) vesicae Mesanenin en fixe olan kısmıdır. Erkekte prostat tabanı üzerine oturur. Komşu yapılara, hem mesanenin tespitinde rol alan hem de ostium urethrae internum’un açılmasında rol alan şu bağlarla tutunur: Lig.puboprostaticum:Prostat’ı pubis alt kenarına bağlar. Lig. rectovesicale:Mesane boynunu rectumun yan taraflarına bağlar. Mesane’nin Ligamentleri Collum vesicae Collum (Cervix) vesicae Kadında fascia pelvina üzerine yerleşmiştir. Bu kısım kadında orificium urethra (ostium urethra internum) tarafından delinmiştir. Lig. pubovesicale ile mesane’nin fixasyonu güçlendirilmiştir. Bu bağın içindeki kas liflerine m.pubovesicalis denir. Mesane’nin üst yüzü Üst yüz Mesanenin üst yüzü peritonla kaplıdır. Kadında uterus ile, erkekte colon sigmoideum ile ve her iki cinsiyette de ince barsak kıvrımları ile komşuluk yapar. İki yanında, pelvis yan duvarı ile arasında peritonda oluşan çukura fossa paravesicalis denir. Facies inferolateralis Facies inferolateralis Symphysis pubica’dan retropubik yağ dokusu ile ayrılmıştır. Sağ ve sol tarafta aşağıya ve dış yana bakarlar. Extraperitoneal konumdadırlar ve os pubisler ile aralarında spatium prevesicale (Retzius aralığı) yer alır. Mesane’nin İç Yüzü ve Tabakaları 1-Tunica mucosa: Mesaneyi en içten kaplar. Tela submucosa ile kas tabakasına bağlanır. Boş bir mesanede plicalı görünümdedir. Dolu mesanede plicalı yapısı kaybolur. Mesanede tabana yakın yer alan üçgen şeklinde bir alanda tela submucosa denilen içten dışa ikinci sıradaki tabaka bulunmadığından, sadece bu alanda mucosa, kasa yapışıktır ve idrar kesesi boşken dahi mucosada plicalı yapı görülmez. Bu üçgen alana trigonum vesicae veya Lieutaud Üçgeni denir. Üçgenin üst köşelerini ureterlerden mesaneye açılan ostium ureteris’ler oluştururken alt köşesini mesaneden urethra’ya açılan ostium urethrae internum oluşturur. Ostium ureterisler arası mucosa kabarıntısına plica interureterica denir. Ostium urethra internum’un arka duvarında prostat’a uzanan kabarıntıya uvulae vesicae denir. Mesane’nin İç Yüzü ve Tabakaları 2-Tela submucosa: Mucosa tabakasını kas tabakasına bağlayan gevşek bir tabakadır. 3-Tunica muscularis: Üç tabakadan oluşur. Dış ve iç tabaka kaslar longitudinal, ortadaki kas tabakası sirküler seyirli liflere sahiptir. Mesane duvarı kaslarına M.detrusor vesicae denir. M. sphincter vesicae (M.sphincter urethra internus) da bu kasın sirküler liflerinden oluşur. Mesane’nin İç Yüzü ve Tabakaları Tela subserosa: Tunica serosa’yı kas tabakasına bağlar. Tunica serosa: Mesaneyi örten periton’dur. Erkekte üst yüz tümüyle peritonla kaplıdır. Kadında üst yüz genel olarak peritonlu olmakla beraber, excavatio vesicouterina’nın arkasında peritonsuz alan vardır. Mesane’nin Damarları Arterleri: A. iliaca interna’nın dalları olan A. vesicalis superior ve A. vesicalis inferior’dur. Venleri: Inferolateral yüzlerde Santorini plexus’unu oluşturur ve V. iliaca interna’ya dökülür. Lenf drenajı: Kas tabakaları arasında ve dışında plexuslar oluştururlar. Üst kısımdan çıkanlar nodi lymphatici iliaci externi’ye, alt kısımdan çıkanlar nodi lymphatici iliaci interni’ye açılır. Bir kısım lenf drenajı da nodi lymphatici communes’e olur. Mesane’nin Sinirleri Parasimpatik innervasyon Nn. splanchnici pelvici (nn.errigentes) ile sacral 2-4 spinal segmentlerden gelir. Preganglioner lifler vesica duvarındaki ganglionlarda sinaps yapar ve postganglioner lifler M. detrusor vesicae’yı exite eder yani kontraksiyon yaptırır. M. sphincter vesicae’yı (interna) inhibe eder yani iç sphincter’i gevşetir. Böylece idrar urethra’ya geçer. Mictio gerçekleşir. Simpatik innervasyon Thoracal 11-12 ile lumbal 1-2 spinal segmentlerden gelir. Postganglioner lifler plexus hypogastricus inferiordan gelir. Daha çok mesanenin dolmasını düzenler. Detrusor kası inhibe eder. M. sphincter vesica’ya kontraksiyon sağlar. Gerilme ve ağrı duyuları, üst merkezlere hem simpatik hem de parasimpatikler içinde taşınır. Mesane ağrısı inguinal ve pubik bölgelerde ayrıca perine ön bölümünde hissedilir. Miksiyon merkezi, lobulus paracentralis denilen cortex bölümünde yer alır. Urethra masculina(Erkek urethrası) Ostium urethrae internum’dan başlayıp ostium urethrae externum’a kadar uzanır. 18-20 cm uzunluktadır. Üç bölümden oluşur. Normalde urethra’nın lumeni kapalı olup, idrar veya meni geçtiğinde açılır. Urethra masculina Urethra masculina’nın iki kıvrımı vardır: -Curvatura infrapubica: Pubis altında yer alır. -Curvatura prepubica: Pubis önünde yer alır. Urethra masculina’nın Bölümleri 1-Pars prostatica: En geniş bölümüdür. 3 cm uzunluktadır. Arka duvarında crista urethralis denilen mucosa plicası yer alır. Bunun yan taraflarına ductus prostaticus açılır. Ortasındaki kabartıya colliculus seminalis denir. Kabartının ortasında utriculus prostaticus (vagina masculina) yer alır. Utriculus kör bir kanaldır. Kanalın içinde ve yanlarında ductus ejaculatorius’ların açıldığı delikler yer alır. Urethra masculina’nın Bölümleri 2-Pars membranacea: Diaphragma pelvis’te yer alır. Symphysis pubica’nın 2,5 cm arka alt kısmındadır. En kısa bölümdür. Oldukça dardır. M. sphincter urethrae (externa) ile sarılıdır. Urethra masculina’nın Bölümleri 3-Pars spongiosa : Corpus spongiosum penis içinde yer alır. Yaklaşık 15 cm dir. Bulbus penis’te yaptığı genişlemeye fossa bulbaris denir. Glans penis’te yaptığı genişlemeye ise fossa navicularis urethrae denir. Urethra masculina’nın en dar yeri olan ostium urethrae externum ile dışarıya açılır. Ostium urethrae externum 6 mm çap ve 6 mm uzunluktadır. Urethra feminina (Kadın urethrası) 4 cm uzunluğunda, 6 mm çapındadır. Erkek urethrası gibi kıvrımlı olmayıp düzdür. Symphysis pubica’nın arkasında ve vagina’nın ön duvarına gömülüdür. Mesanenin tabanındaki ostium urethrae internum’dan başlar. Öne ve aşağıya doğru hafif bir kavis çizer. Pelvis döşemesini deler ve vestibulum vaginadaki ostium urethrae externum’da sonlanır. Urethra feminina’ya gll. urethrales(Littre bezleri) ve ductus paraurethrales(Skene kanalları) açılır. Kadın urethrası perinedeki kısmında M. sphincter urethrae’yı içerir. Urethra’nın sphincter kasları M. sphincter urethrae internum: Mesanenin orta tabakasındaki sirküler kas liflerinin mesane boynunda kalınlaşması ile oluşur. Involunter çalışır. (İstem dışı sphincter) M. sphincter urethrae (externa): M. transversus perinei profundusa ait çizgili kas liflerinden oluşur. İnnervasyonunu N. pudendus sağlar. Volunter çalışır. (İstemli sphincter)