İtirazın Kaldırılması Yargılamasında Delil Başlangıcının

YILDIRIM - TOK
241
İtirazın Kaldırılması Yargılamasında Delil
Başlangıcının Delil Değeri*
Admissibility Of Prima Facia Evidence Within The Judgement Of
The Release Of The Opposition
Prof. Dr. M. Kamil YILDIRIM** - Ar. Gör. Ozan TOK***
ÖZET
Delil başlangıcı, Kanunda ispat hukukuna ait genel hükümlerde düzenlenmiş
bir müessesedir. Delil başlangıcı senetle ispat zorunluluğunun önemli bir istisnası olarak Kanunda düzenlenmiştir. Buna göre bir belgenin delil başlangıcı teşkil edebilmesi
için öncelikle senetle ispatı gereken bir vakıa bulunmalıdır. İtirazın kaldırılması yargılamasında ise kanun koyucunun amacı, elinde itibar edilen belgeler bulunan alacaklının takibe hızlı bir şekilde devam edebilmesini sağlamaktır. Bu sebeple de kanun
koyucu itirazın kaldırılması yargılamasında ispat hukukunun genel hükümlerinden
ayrılarak özel ispat araçlarıyla ispatın gerektiğini belirlemiştir. Bu halde delil başlangıcı, senetle ispat zorunluluğunun değil ve fakat belgeyle ispat zorunluluğunun söz
konusu olduğu itirazın kaldırılması yargılamasında varlık kazanamaz.
Anahtar Kelimeler: Delil başlangıcı, Caiz delil, senetle ispat zorunluluğu, itirazın
kaldırılması yargılaması.
ABSTRACT
Prima facie evidence is in the general provisions of the law. Prima facie evidence is an exception to the prohibition of testimony. For the existence of prima
facia evidence it is also necessary the prohibition of testimony. The purpose of the
jurisdiction of the release of the opposition is to remove as soon as possible debtor’s
oppostion and continue the pursuit of the debtor. That is why the law advocated
special provisions in the field of law of evidence. Therefore prima facie evidence can
not exist where the prohibition of testimony does not apply.
*
Bu makale, “Medeni Usul Hukukunda Delil Başlangıcı” isimli yüksek lisans tezinden üretilmiştir.
**
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Anabilim Dalı Öğretim
Üyesi.
***
Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Anabilim Dalı Araştırma
Görevlisi.
242
MÜHF - HAD, C.22, S.1
Keywords: Prima facie evidence, admissible evidence, prohibition of testimony, the
jurisdiction of the lifting of the opposition.
I. DELİL BAŞLANGICININ UNSURLARI VE DELİL DEĞERİ
a) Delil Başlangıcının Tanımı ve Unsurları
Delil başlangıcı(commencement de preuve), mevcudiyeti hâlinde vakıa bakımından geçerli olan senetle ispat zorunluluğunu ortadan kaldıran bir delildir1.
Bir belgenin delil başlangıcı olabilmesi için, aleyhine sadır olacak kişiden kaynaklanması gerektiği gibi ayrıca ilgili belgenin uyuşmazlık konusu hukuki işlem şeklindeki vakıayı gerçeğe yakın(vraisemblant) olarak göstermesi gerekmektedir (HMK
m. 202). Buna göre delil başlangıcının belge olma, kaynaklanma ve gerçeğe yakın
olarak gösterme biçiminde üç unsuru bulunmaktadır2.
1
MOURALİS, Jean Louis, Preuve(Régles de Preuve), Répertoire civil, Editions Dalloz, 2011, s. 50;
FERRAND, Frédérique, Preuve, Editions Dalloz, Décembre 2013, s. 101; MANUEL, Jean, Le Commencement de Preuve Par Ecrit, Grenoble 1937, s. 10; DİANU, Constantin, De La Preuve Testimoniale En Matière Des Conventions, Paris 1896, s. 199; PLANİOL, Marcel, Georges RİPERT,
Traité Pratique de Droit Civil Français, Obligations(Deuxieme Partie), Tome VII, Paris 1931, s. 868,
DEHOEY, Frédéric-Etelbert, Droit Roman De La Preuve Littérale Droit Français De L’Admissibilité
De La Preuve Testimoniale, En Matière Civile, Paris 1869, s. 92; AUBRY, Charles, Charles RAU,
Cours de Droit Civil Français, 12. Tome, 5. Edition, Paris 1922, s. 342; FAURE, Albert, Etude Sur La
Preuve Littérale Chez Les Romains et L’Admissibilité De La Prevue Testimoniale Dans Le Droit Français, Paris 1875, s. 84; GRYNBAUM, Luc, Preuve, Répertoire de droit commercial, Editions Dalloz,
2010, s. 4; MOUGENOT, Dominique, Droit des Obligations, La Preuve, 3 ieme édition, 2002, s.
127; SAVOURNİN, Justin, De La Preuve Testimoniale En Matiere Civile Et Commerciale, Aix-enProvence 1875, s. 93; BEUDANT, Robert, LEREBOURS-PİGEONNİERE, Droit Civil Français,
Les Contrats et Les Obligations, Tome IX, Seconde Edition, Paris 1953, s. 353; CAPİTANT, Henri,
İntroduction à L’Etude de Droit Civil, 5. Edition, Paris 1898, s. 428; DEKKERS, René, Précis de
Droit Civil Belge, 2. Tome, Bruxelles 1955, s. 409; LAURENT, François, Principes de Droit Civil,
19. Tome, 3. Edition, Bruxelles-Paris 1878, s. 505; GRİDEL, Jean-Pierre, Introduction au droit et au
droit français, Paris 1994, s. 637; POSTACIOĞLU, İlhan E., Medeni Usul Hukuku Dersleri, Altıncı
Bası, İstanbul 1975, s. 612; BERKİN, Necmeddin M., Tatbikatçılara Medeni Usul Hukuku Rehberi,
İstanbul (Tarih Yok), s. 800; POSTACIOĞLU, Şehadetle İspat Memnuiyeti ve Hudutları, İstanbul
1964, s. 253; ALANGOYA, Yavuz, M. Kamil YILDIRIM, Nevhis DEREN-YILDIRIM, Medeni Usul
Hukuku Esasları, Tıpkı 8. Baskı, İstanbul 2011, s. 389; KURU, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü,
Altıncı Bası, Cilt: II, İstanbul 2001, s. 2289; KURU, Baki, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, İstanbul 2015, s. 279; BİLGE, Necip, Ergun ÖNEN, Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, Üçüncü baskı,
Ankara 1978, s. 566; ÜSTÜNDAĞ, Saim, Medeni Yargılama Hukuku, 7. Bası, İstanbul 2000, s. 676;
UMAR, Bilge, Ejder Yılmaz, İsbat Yükü, Genişletilmiş 2. Bası, İstanbul 1980. s. 607; YILMAZ, Ejder,
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Değiştirilmiş 2. Baskı, Ankara 2013, s. 1096, PEKCANITEZ,
Hakan, Oğuz ATALAY, Muhammet ÖZEKES, Medeni Usul Hukuku, 14. Bası, Ankara 2013, s. 750751; GÖRGÜN, L. Şanal, Medeni Usul Hukuku, 3. Bası, Ankara 2014, s. 312-313; KONURALP,
Medeni Usul Hukukunda Yazılı Delil Başlangıcı, Ankara 2009, s. 34; KONURALP, Haluk, Medeni
Usul Hukukunda İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, Ankara 2009, s. 38; KARSLI, Abdürrahim,
Medeni Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, İstanbul 2014, s. 514; YAVAŞ, Murat, Senetle İspat ve Senede
Karşı Senetle İspat Kuralları İle Bu Kuralların İstisnaları, Ankara 2009, s. 262.
2
KONURALP, Delil, s. 40-41; LEVENEUR, Laurent, Code Civil, 35. Edition, Paris 2015, s. 961962; TİFTİK, “Mustafa, Yazılı Delil Başlangıcı”, AD, S.1, Y. 1984, s. 244.
YILDIRIM - TOK
243
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile birlikte delil başlangıcının
maddi unsuru olan belge olma unsurunun kapsamı genişletilmiştir. Buna göre artık
elektronik belgeler de delil başlangıcı oluşturmaya elverişlidir3. Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile birlikte Yargıtay’ın içtihatlarının da bu yönde olduğunu belirtmekte
fayda vardır4.
Delil başlangıcının, aleyhine kullanılacak kişiden sadır olması ise kaynaklanma unsurunu göstermektedir. Kanundaki ifadenin aksine, delil başlangıcının aleyhine kullanılacak kişi tarafından gönderilmesine esasen lüzum yoktur. Kaynaklanma
unsurunun gerçekleşmesi için aranan kriter, ilgili belgenin aleyhine kullanılacak kişiye ait olmasıdır. Bu aidiyet ise fikri(intelectuel) ve fiziki(matériel) olmak üzere iki
türdür5. Kaynaklanma unsurunun tamamlanabilmesi bakımından aidiyetin mutlak
olarak fikri ve kural olarak fiziki olması gerekmektedir6.
Delil başlangıcının gerçeğe yakınlık unsuruysa, delil başlangıcı teşkil eden belgenin uyuşmazlık konusu hukuki işlemi veya onun unsurlarını basit bir ihtimalden
daha kuvvetli bir şekilde göstermesini ifade eder7. Bunun belirlenmesi konusunda ise,
diğer unsurlarının aksine, hâkimin geniş bir takdir yetkisinin olduğu Fransız doktrininde8 ve Belçika Yargıtay’ı kararlarında9 kabul edilmektedir.
Her ne kadar delil başlangıcının üç unsuru bulunsa da, esasen bir belgenin delil
başlangıcı teşkil edebilmesi bakımından gerekli olan başka bir hususun daha bulunduğunu ifade etmekte yarar vardır. Delil başlangıcı mevcudiyeti hâlinde vakıa bakımından geçerli olan senetle ispat zorunluluğunu ortadan kaldırmakta ve aynı zamanda bir
delil olarak da tek başına veya diğer delillerle birlikte hükme esas alınabilmektedir10.
3
UMAR, s. 613; YILMAZ, s. 1097; PEKCANITEZ/ATALAY/ÖZEKES, Usul, s. 752; GÖRGÜN, s.
313; KARSLI, Usul, s. 514-515; GÖKSU, Mustafa, “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Senetle İspat Kuralları ve Bunların İstisnaları”, Hacettepe Hukuk Fak. Derg.,Y.2011, S.1, C.1;
s. 59; Karş. KURU, Baki, “Yazılı Delil Başlangıcı(HMK m. 202)”, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, s.
1385.
4
Bkz. Yargıtay 21.HD, T. 29.09.2014, E. 2013/17596, K. 2014/18828; Yargıtay 21. HD, 09.06.2014, E.
2013/17593, K. 2014/13206 (http://emsal.yargitay.gov.tr, Erişim Tarihi: 27.12.2015).
5
MANUEL, s. 64; MOURALİS, Règles, s. 55-56; DİANU, s. 200. AUBRY/RAU, s. 349.
6
MOURALİS, Règles, s. 55; POSTACIOĞLU, Şehadet, s. 275.
7
MANUEL, s. 154; LAURENT, s. 521.
8
AUBRY/RAU, s. 351; FERRAND, s. 102; PLANİOL/RİPERT, s. 874; MOURALİS, Règles, s.
57; AMMAR, Daniel, “Preuve et vraisemblance, Contribution à l'étude de la preuve technologique”,
RTD Civ, Y. 1993, s. 501.
9
Cour de Cassation, Date: 30/04/1982, Numéro: 3403 (http://justice.belgium.be, Erişim tarihi:
26.10.2015).
10
POSTACIOĞLU, Şehadet, s. 253; YAVAŞ, s. 262.
244
MÜHF - HAD, C.22, S.1
O hâlde bir belgenin delil başlangıcı teşkil edebilmesi için ön şart vakıanın tanıkla ispatının caiz olmaması veya başka bir ifadeyle ilgili vakıanın ispatı bakımından senetle
ispat zorunluluğu bulunmasıdır11. Buna göre uyuşmazlık konusu vakıalar bakımından
hâkimin delillerin değerlendirmesinde takdir yetkisi bulunduğu hâllerde bir belgenin
delil başlangıcı teşkil edebileceğinden bahsetmek mümkün değildir12.
b) Delil Başlangıcının Delil Değeri
Delil başlangıcının delil değeri tartışma konusu yapılırken öncelikle tartışılması gereken husus delil başlangıcının “başlangıç” kelimesinin yarattığı tereddütten
dolayı bir delil olup olmadığıdır. İfade etmek gerekir ki “başlangıç(commencement)”
ifadesi esasen delil başlangıcının delil niteliğini bertaraf etmemektedir. Buradaki
başlangıç ifadesinin kullanılmasının sebebi, kanuni delille ispatın gerektiği hâllerde
Kanun tarafından unsurları gösterilmiş bir delilin bulunmasıyla yalnızca o vakıa bakımından geçerli olan kanuni delille ispat zorunluluğunu ortadan kalkmasıdır. Buna
göre delil başlangıcı delili, kanuni delillerin aksine, vakıayı doğrudan doğruya ispatlamamakta ancak hâkime delillerin değerlendirilmesi bakımından bir takdir yetkisi
vermektedir. Böyle bir delil ise kanuni delille ispatı gereken vakıa bakımından tam
delil(preuve complète) olarak kabul edilemez; zira delil başlangıcı bir kanuni delil
değildir13. O hâlde “başlangıç(commencement)” ifadesinin kullanılması delil başlangıcının bir delil olmadığı manasına gelmemektedir.
İkinci bir husussa delil başlangıcının bir kanuni delil mi olduğu yoksa takdiri
delil mi olduğu konusudur. Kanuni deliller hüküm ve sonuçları kanun tarafından belirlenen ve mevcudiyeti durumunda hâkimin vakıa bakımından sahip olduğu takdir
yetkisini ortadan kaldıran delillerdir14. Hâlbuki delil başlangıcının hâkimin delillerin
değerlendirmesindeki takdir yetkisinin kısıtlayan bir etkisi yoktur; aksine delil başlangıcı, hâkimin delillerin değerlendirmesinde takdir yetkisine sahip olmasına sebep
olan senetle ispat zorunluğunun istisnasını teşkil eden bir delildir. O hâlde delil başlangıcı unsurları Kanun tarafından belirlenmiş bir takdiri delildir15.
Fransız doktrininde oy birliğiyle kabul edilen görüşe göre delil başlangıcı tek başına hükme esas alınamaz 16. Fransız Yargıtay’ı kararları da bu yönde11
KONURALP, Sınırlar, s. 36.
12
Karş. UMAR, s. 609.
13
DİANU, s. 209; BERKİN, s. 800.
14
YILDIRIM, Kamil, Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, İstanbul 1990, s. 207;
PEKCANITEZ/ATALAY/ÖZEKES, Usul, s. 714, GRYNBAUM, s. 13.
15
POSTACIOĞLU, Usul, s. 613; ÜSTÜNDAĞ, Yargılama, s. 678.
16
MOURALİS, Regles, s. 58; FERRAND, Preuve, s. 103, GRİDEL, s. 638; GRYNBAUM, s. 17;
LEVENEUR, s. 692; MESTRE, Jacques, “De la nécessité et des moyens de compléter un commen-
YILDIRIM - TOK
245
dir 17. Türk doktrininde ise Postacıoğlu 18 ve Konuralp 19 delil başlangıcının tek
başına hükme esas alınabileceği kanaatini taşımaktadır. Kanaatimizce de delil
başlangıcı teşkil eden belgenin vakıayı temsil kuvveti yüksek olması hâlinde
tek başına hükme esas alınabilmesinde herhangi bir mahsur bulunmamaktadır.
Çalışmamız bakımından tartışılması gereken son bir husus daha bulunmaktadır.
Bu da delil başlangıcının hangi tip yargılamalarda delil olarak değerlendirileceğidir.
Delil başlangıcı 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ispat hukukuna ilişkin genel hükümlerinde düzenlenen ve senetle ispat zorunluluğu kurumuyla
da doğrudan doğruya bağlantılı olan bir delildir(HMK m. 200, 202). O hâlde delil
başlangıcının mevcudiyetinden ve bununla bağlantılı olarak da delil olarak kabul
edilmesinden bahsedebilmek için ilgili yargılamada Kanunun ispat hukukuna ilişkin
genel hükümleri uygulanmalı ve uyuşmazlık konusu vakıalar bakımından senetle ispat zorunluluğu söz konusu olmalıdır. Aksi takdirde ilgili yargılama bakımından belge
Kanunda sayılan unsurları taşısa dahi delil başlangıcı olarak kabul edilemez.
II. İTİRAZIN KALDIRILMASI YARGILAMASI VE DELİL
BAŞLANGICI
a) İtirazın Kaldırılması Yargılamasının Özellikleri
İtirazın kaldırılması yargılaması 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nun 68. Maddesinde düzenlenmiştir. İtirazın kaldırılması yargılaması elinde Kanunda gösterilen
belgelere sahip olan alacaklının, itirazın bertaraf edilmesini sağlamasına hizmet eden
bir yargılamadır20. İtirazın kaldırılması bir dava olarak değil; bir hukuki çare olarak
kabul edilmektedir21.
cement de preuve par écrit”, RTD Civ., Y. 1991, s. 749.
17
Cour de cassation, 1re chambre civile, 20 mai 2010, n° 09-65.854; Cour de cassation, 1re chambre
civile, 14 novembre, 2012 n° 11-25.900(www.dalloz.fr, Erişim Tarihi: 6.12.2015).
18
POSTACIOĞLU, Şahadet, s. 311.
19
KONURALP, Delil, s. 154.
20
POSTACIOĞLU, İlhan E., Sümer ALTAY, İcra Hukuku Esasları, 5. Bası, İstanbul 2010, s. 240;
KURU, Baki, İcra ve İflâs Hukuku, 3. Baskı, Cilt: 1, İstanbul 1988, s. 320; KURU, Baki, İcra ve
İflâs Hukuku El Kitabı, Ankara 2013, s. 277; ÜSTÜNDAĞ, Saim, İcra Hukuku Esasları, İstanbul
2004, s. 111; YILDIRIM, Kamil, Nevhis DEREN-YILIDIRIM, İcra ve İflâs Hukuku, 6. Baskı, İstanbul
2015, s. 80; PEKCANITEZ, Hakan, Oğuz ATALAY, Meral SUNGURTEKİN-ÖZKAN, Muhammet ÖZEKES, İcra ve İflâs Hukuku, 11. Bası, Ankara 2013, s. 214; KARSLI, Abdurrahim, İcra ve
İflâs Hukuku, 3. Baskı, İstanbul 2014, s. 157; ULUKAPI, Ömer, İcra ve İflâs Hukuku, Konya 2014,
s. 57; KİRAZ, Taylan Özgür, İcra ve İflâs Hukukunda İtirazın Kaldırılması(İİK md. 68-70), 4. Baskı,
Ankara 2013, s. 27.
21
“(…) Özellikle belirtilmelidir ki, icra mahkemesinin görev alanına giren itirazın kaldırılması ( m. 68
ve 68A ) ve şikayet ( m.16 ) başvuruları usul hukuku anlamında “dava” niteliği taşımamaktadır(…)”
246
MÜHF - HAD, C.22, S.1
İtirazın kaldırılması yargılamasında, kanun koyucu ispat hukukuna ilişkin özel
hükümler öngördüğünden, yargılamada görevli olan icra mahkemesinin muhakeme
yetkisi sınırlıdır. Bu sebeple itirazın kaldırılması yargılamasında verilen kararların
maddi hukuka ilişkin hak bakımından kesin hüküm teşkil etmesi mümkün değildir22;
ancak karar yalnızca müstakbel bir itirazın kaldırılması yargılaması bakımından kesin
hüküm teşkil eder.
İtirazın kaldırılmasının amacı alacaklının beli belgelere sahip olması halinde
itirazın, davaya göre daha kısa süre içerisinde, bertaraf edilmesini sağlamaktır23. Bu
yönüyle itirazın kaldırılması yargılaması alacaklının menfaatine hizmet eder. İtirazın
kaldırılması yargılamasının bu amacı ise ancak özel ispat usulleri öngörülmek suretiyle gerçekleştirilebilecektir. Zira amaç maddi hukuka ilişkin hakkın muhakemesi değildir ve alacaklı tam olarak hakkın varlığından ziyade takipteki haklılığını Kanunda
gösterilen belgelerle ispatlayacaktır. Ancak hak muhakeme edilmediği için ve icra
mahkemesinin kararında yalnızca itirazın kaldırılmasına hükmedildiği için; maddi
hukuka ilişkin hak borçlu tarafından genel mahkemeler önünde tartışma konusunu
yapılabilecektir.
İtirazın kaldırılması yargılamasının konumuz bakımından özellik arz eden
tarafı, ilgili yargılamada kanun koyucunun ispat hukukunun genel hükümlerinden
ayrılmak suretiyle ispat hukukuna ilişkin özel hükümler sevk etmesidir. Buna göre
icra mahkemesi tarafından borçlunun ödeme emrine itirazının kaldırılması için, alacaklının elinde kayıtsız şartsız borç ikrarını içeren resmi bir senet veya imzası borçlu
tarafından ikrar edilmiş adi senet veya resmi makamların yetkileri dahilinde vermiş
olduğu belgelerin bulunması gerekir(İİK m. 68).
Buna göre icra mahkemesinde gerçekleşen itirazın kesin kaldırılması yargılamasında 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen ispat hukukunun
genel hükümleri uygulama alanı bulmayacaktır. İspat hukuku bakımından bir nitelendirme yapmak gerekirse itirazın kesin kaldırılması yargılamasında Kanunda gösterilen belgeyle ispat zorunluluğu vardır.
Yargıtay HGK, T. 27.3.2015, E. 2013/6-1654, K. K. 2015/1106(www.kazanci.com, Erişim Tarihi:
28.12.2015).
22
POSTACIOĞLU/ALTAY, s. 241; KURU, El kitabı, s. 276.
23
PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKİN-ÖZKAN/ÖZEKES, s. 214-215.
YILDIRIM - TOK
247
b) İtirazın Kaldırılması Yargılamasında Delil Başlangıcının Caiz Delil
Olup Olmadığı Sorunu
Caiz delil kavramı, esasen kanuni delil sistemine özgü bir kavramdır (HMK
m.189/f.III)24. Bu kavram kanuni delille ispat zorunluluğu bulunan vakıalar bakımından hâkimin taraflarca gösterilen delilleri değerlendirme yetkisinin bulunup bulunmadığını ifade eder25.
Delil başlangıcı ise, senetle ispatı gereken vakıalar bakımından esasen caiz bir
delildir. Zira delil başlangıcı senetle ispat zorunluluğunun Kanunda öngörülen istisnalarından biridir(HMK m. 202,CC. Art. 1347).
Senetle ispat zorunluluğunun bir istisnası niteliğinde olan delil başlangıcı delili, bu yönüyle senetle ispat zorunluluğu ile sıkı bir bağlantı içerisindedir. Tıpkı senet
gibi delil başlangıcı da yalnızca hukuki işlem şeklindeki vakıaları içerebilir26. Buna
göre delil başlangıcının söz konusu olabilmesi için öncelikle Kanun gereği senetle ispatı zorunlu olan bir vakıa gerekmektedir. Senetle ispat zorunluluğu kurumu ise ispat
hukukunun genel hükümlerinde düzenlenen bir kurumdur(HMK m. 200). O halde
delil başlangıcı da ispat hukukunun genel hükümlerinin uygulandığı yargılamalar bakımından caiz bir delil olarak kabul edilebilecektir(HMK m. 189).
İtirazın kesin kaldırılması yargılamasında ise hangi delillerin caiz olduğu, başka bir deyişle hangi delillerin hâkim tarafından hükme esas alınabileceği Kanunda
gösterilmiştir(İİK m. 68). Buna göre Kanun ispat hukukunun genel hükümlerinden
ayrılarak itirazın kaldırılması yargılaması bakımından ispat hukukuna ilişkin özel hükümler getirmiştir. İtirazın kesin kaldırılması yargılamasında senetle ispat zorunluluğundan değil; kanunda öngörülmüş belgeyle ispat zorunluğundan söz etmek gerekir.
Her ne kadar 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 68. Maddesinde resmi veya
adi senetlerin itirazın kesin kaldırılması yargılamasında hükme esas alınacağı ifade
edilse de esasen burada teknik anlamda senetle ispat zorunluluğunun bulunduğundan söz edilemeyecektir. Kanun borçluyla alacaklının menfaatini birleştirerek kabul
ettiği itirazın kaldırılması yargılamasında alacaklının elinde itibar edilebilir delillerin
bulunması gerektiğinden hareketle “Kanunda gösterilen belgelerle ispat zorunluluğunu” kabul etmiştir. O halde itirazın kesin kaldırılması yargılamasında teknik anlamda
24
PEKCANITEZ/ATALAY/ÖZEKES, Usul, s. 713.
25
AKİL, Cenk, “Yargıtay Kararları Işığında Medeni Yargılama Hukukunda Hukuka Aykırı Biçimde
Elde Edilmiş Delillerin Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Meselesi”, AÜHFD, Y. 2012, C. 61, S.
4, s. 1225; KILIÇOĞLU, Evren, Medeni Yargılamada Hukuka Aykırı Yoldan Elde Edilmiş Delillerin
Kullanılması(Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2011, s.
270.
26
KONURALP, Sınırlar, s. 36.
248
MÜHF - HAD, C.22, S.1
senetle ispat zorunluluğu söz konusu olmadığı için delil başlangıcının da mevcudiyeti
söz konusu olamaz27. Ayrıca itirazın kaldırılması yargılamasında Kanunda gösterilen
belgeler dışında hiçbir delil kural olarak28 caiz delil olarak da kabul edilemeyecektir.
SONUÇ
Delil başlangıcı senetle ispat zorunluluğunun söz konusu olduğu hallerde,
Kanun tarafından bu zorunluluğun istisnası olarak düzenlenmiş özellik arz eden bir
takdiri delildir. Delil başlangıcının diğer takdiri delillerden ayrılan yönü ise, senetle ispat zorunluluğuna tabi vakıa bakımından bu zorunluluğu ortadan kaldırmasıdır.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 202. maddesinde delil başlangıcının
unsurları düzenlenmiştir Bunlar delil başlangıcının maddi unsuru olan bir belge bulunması, delil başlangıcının kaynaklanma unsuru olan delil başlangıcının aleyhine
kullanılacak kişiden sadır olması ve delil başlangıcının gerçeğe yakınlık unsuru olan
delil başlangıcının hukuki işlemi gerçeğe yakın(muhtemel) göstermesidir. Ancak bu
üç unsurun yanından delil başlangıcının söz konusu olabilmesi için mevcudiyeti mutlak surette gerekli olan bir ön şart da bulunmaktadır. Bu ise vakıa bakımından senetle
ispat zorunluluğunun mevcudiyetidir. Vakıa bakımından hâkimin delilleri serbestçe
değerlendirmesi söz konusu ise, bir belge Kanunda gösterilen diğer iki unsuru taşısa
dahi delil başlangıcı olarak kabul edilemez.
İtirazın kaldırılması yargılaması ise kanun koyucu borçlunun itirazının daha
hızlı bir şekilde bertaraf edilebilmesi için düzenlenmiş olan bir hukuki çaredir. Kanun koyucu itirazın kesin kaldırılması yargılamasında ispat hukukunun genel hükümlerinden ayrılarak yalnızca belirli ispat araçlarının yargılama bakımından caiz delil
olduğunu düzenlemiştir. Her ne kadar bu belgelerden bazıları resmi veya adi senet
de olsa esasen itirazın kaldırılması yargılamasında ispat hukukunun genel hükümleri
uygulama alanı bulmadığı için senetle ispat zorunluluğu da söz konusu olamaz, senetle ispat zorunluluğunun bulunması delil başlangıcının mevcudiyeti için bir ön şart
olduğundan itirazın kesin kaldırılması yargılamasında, delil başlangıcının söz konusu
olması da mümkün olmayacaktır.
27
ÜSTÜNDAĞ, İcra, 112-113; KİRAZ, s. 122.
28
Ancak senet üzerinde tahrifat yapıldığı gibi iddialar bakımından bilirkişiye başvurulması
mümkündür(UYAR, Talih, İcra ve İflas Kanunu Şerhi, Cit: 4, 2. Baskı, Ankara 2005, s. 5373.
YILDIRIM - TOK
249
KAYNAKÇA
AKİL, Cenk, “Yargıtay Kararları Işığında Medeni Yargılama Hukukunda Hukuka Aykırı Biçimde
Elde Edilmiş Delillerin Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Meselesi”, AÜHFD, Y. 2012,
C. 61, S. 4, s. 1223-1270.
ALANGOYA, Yavuz, M. Kamil YILDIRIM, Nevhis DEREN-YILDIRIM, Medeni Usul Hukuku
Esasları, Tıpkı 8. Baskı, İstanbul 2011.
AMMAR, Daniel, “Preuve et vraisemblance, Contribution à l›étude de la preuve technologique”,
RTD Civ, Y. 1993, s. 499-530.
AUBRY, Charles, Charles RAU, Cours de Droit Civil Français, 12. Tome, 5. Edition, Paris 1922.
BERKİN, Necmeddin M., Tatbikatçılara Medeni Usul Hukuku Rehberi, İstanbul (Tarih Yok).
BEUDANT, Robert, LEREBOURS-PİGEONNİERE, Droit Civil Français, Les Contrats et Les Obligations, Tome IX, Seconde Edition, Paris 1953.
BİLGE, Necip, Ergun ÖNEN, Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, Üçüncü baskı, Ankara 1978.
CAPİTANT, Henri, İntroduction à L’Etude de Droit Civil, 5. Edition, Paris 1898.
DEHOEY, Frédéric-Etelbert, Droit Roman De La Preuve Littérale Droit Français De L’Admissibilité
De La Preuve Testimoniale, En Matière Civile, Paris 1869.
DEKKERS, René, Précis de Droit Civil Belge, 2. Tome, Bruxelles 1955.
DİANU, Constantin, De La Preuve Testimoniale En Matière Des Conventions, Paris 1896.
FAURE, Albert, Etude Sur La Preuve Littérale Chez Les Romains et L’Admissibilité De La Prevue
Testimoniale Dans Le Droit Français, Paris 1875.
FERRAND, Frédérique, Preuve, Editions Dalloz, Décembre 2013.
GÖKSU, Mustafa, “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Senetle İspat Kuralları
ve Bunların İstisnaları”, Hacettepe Hukuk Fak. Derg.,Y.2011, S.1, C.1; s. 53-65.
GRİDEL, Jean-Pierre, Introduction au droit et au droit français, Paris 1994.
GRYNBAUM, Luc, Preuve, Répertoire de droit commercial, Editions Dalloz, 2010.
KARSLI, Abdurrahim, İcra ve İflâs Hukuku, 3. Baskı, İstanbul 2014.
KARSLI, Abdürrahim, Medeni Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, İstanbul 2014(Usul).
KILIÇOĞLU, Evren, Medeni Yargılamada Hukuka Aykırı Yoldan Elde Edilmiş Delillerin
Kullanılması(Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
2011.
KİRAZ, Taylan Özgür, İcra ve İflâs Hukukunda İtirazın Kaldırılması(İİK md. 68-70), 4. Baskı, Ankara 2013.
KONURALP, Haluk, Medeni Usul Hukukunda İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, Ankara 2009
(Sınırlar).
KONURALP, Medeni Usul Hukukunda Yazılı Delil Başlangıcı, Ankara 2009(Delil).
KURU, Baki, “Yazılı Delil Başlangıcı(HMK m. 202)”, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, s. 13831391.
KURU, Baki, İcra ve İflâs Hukuku El Kitabı, Ankara 2013(El kitabı).
KURU, Baki, İcra ve İflâs Hukuku, 3. Baskı, Cilt: 1, İstanbul 1988.
KURU, Baki, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, İstanbul 2015.
LAURENT, François, Principes de Droit Civil, 19. Tome, 3. Edition, Bruxelles-Paris 1878.
LEVENEUR, Laurent, Code Civil, 35. Edition, Paris 2015.
MANUEL, Jean, Le Commencement de Preuve Par Ecrit, Grenoble 1937.
250
MÜHF - HAD, C.22, S.1
MESTRE, Jacques, “De la nécessité et des moyens de compléter un commencement de preuve par
écrit”, RTD Civ., Y. 1991, s. 749.
MOUGENOT, Dominique, Droit des Obligations, La Preuve, 3 ieme édition, 2002.
MOURALİS, Jean Louis, Preuve(Régles de Preuve), Répertoire civil, Editions Dalloz, 2011(Régles).
PEKCANITEZ, Hakan, Oğuz ATALAY, Meral SUNGURTEKİN-ÖZKAN, Muhammet ÖZEKES,
İcra ve İflâs Hukuku, 11. Bası, Ankara 2013.
PEKCANITEZ, Hakan, Oğuz ATALAY, Muhammet ÖZEKES, Medeni Usul Hukuku, 14. Bası,
Ankara 2013(Usul).
PLANİOL, Marcel, Georges RİPERT, Traité Pratique de Droit Civil Français, Obligations(Deuxieme
Partie), Tome VII, Paris 1931.
POSTACIOĞLU, İlhan E., Medeni Usul Hukuku Dersleri, Altıncı Bası, İstanbul 1975(Usul).
POSTACIOĞLU, İlhan E., Sümer ALTAY, İcra Hukuku Esasları, 5. Bası, İstanbul 2010.
POSTACIOĞLU, Şehadetle İspat Memnuiyeti ve Hudutları, İstanbul 1964(Şehadet).
SAVOURNİN, Justin, De La Preuve Testimoniale En Matiere Civile Et Commerciale, Aix-enProvence 1875.
TİFTİK, “Mustafa, Yazılı Delil Başlangıcı”, AD, S.1, Y. 1984, s. 241-263.
ULUKAPI, Ömer, İcra ve İflâs Hukuku, Konya 2014.
UMAR, Bilge, Ejder Yılmaz, İsbat Yükü, Genişletilmiş 2. Bası, İstanbul 1980.
UYAR, Talih, İcra ve İflas Kanunu Şerhi, Cit: 4, 2. Baskı, Ankara 2005.
ÜSTÜNDAĞ, Saim, İcra Hukuku Esasları, İstanbul 2004(İcra).
ÜSTÜNDAĞ, Saim, Medeni Yargılama Hukuku, 7. Bası, İstanbul 2000(Yargılama).
YAVAŞ, Murat, Senetle İspat ve Senede Karşı Senetle İspat Kuralları İle Bu Kuralların İstisnaları,
Ankara 2009.
YILDIRIM, Kamil, Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, İstanbul 1990.
YILDIRIM, Kamil, Nevhis DEREN-YILIDIRIM, İcra ve İflâs Hukuku, 6. Baskı, İstanbul 2015.
YILMAZ, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Değiştirilmiş 2. Baskı, Ankara 2013.
ELEKTRONİK KAYNAKLAR
www.kazanci.com
www.dalloz.fr
http://justice.belgium.be
http://emsal.yargitay.gov.tr