088-95 Halide KAYA

Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
KLİNİK ÇALIŞMA/RESEARCH ARTICLE
Geliş Tarihi/Received: 22/03/2013 - Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 13/05/2013
Venöz tromboembolili hastalarda anjiyotensin
dönüştürücü enzim I/D ve plazminojen
aktivatör inhibitör-1 4G/5G gen
polimorfizmlerinin araştırılması
Halide KAYA1, Mutlu KARKUCAK2, Hatice SALİFOĞLU2, Deniz TORUN2, Salih KOZAN2, Yusuf TUNCA2
1
2
Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara,
Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Tıbbi Genetik Bilim Dalı, Ankara.
ÖZET
Venöz tromboembolili hastalarda anjiyotensin dönüştürücü enzim I/D ve plazminojen aktivatör
inhibitör-1 4G/5G gen polimorfizmlerinin araştırılması
Giriş: Derin ven trombozu ve pulmoner emboli, venöz tromboembolizm olarak da bilinen oldukça yaygın görülen multifaktöriyel hastalıklardır. Genetik faktörlerin popülasyonlar arası farklılık göstermesi nedeniyle venöz tromboemboli ile ilişkili
birçok polimorfizm çalışması yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalar sonucunda, hastalık gelişimi ile polimorfizmler arasındaki
ilişki net olarak bilinmemektedir. Çalışmamızda venöz tromboemboli ile ilişkili genetik faktörler arasında yer alan anjiyotensin dönüştürücü enzim insersiyon/delesyon (ACE I/D) ve plazminojen aktivatör inhibitör-1 4G/5G (PAI-1 4G/5G) polimorfizmlerinin hastalık gelişimindeki rolünü araştırmayı amaçladık.
Materyal ve Metod: Çalışmamıza, 80 venöz tromboemboli hastası ve 79 kontrol birey dahil edildi. ACE I/D polimorfizminin
araştırılmasında klasik polimeraz zincir reaksiyonu yöntemi kullanılırken, PAI-1 4G/5G polimorfizminin belirlenmesinde allel spesifik amplifikasyon yöntemine dayanan polimeraz zincir reaksiyonu yöntemi kullanıldı.
Bulgular: Çalışmamızda, hasta grubu ile kontrol grubu arasında ACE I/D ve PAI-1 4G/5G polimorfizmi açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadı (p> 0.05).
Sonuç: Elde ettiğimiz bulgularda, bu gen polimorfizmleri ile venöz tromboemboli oluşumuna yatkınlık arasında ilişki bulunmamıştır. Daha fazla venöz tromboemboli hastasının değerlendirildiği ve ilişkisi olabilecek diğer gen polimorfizmlerinin
araştırıldığı çalışmalara ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler: Venöz tromboemboli, gen polimorfizmi.
Yazışma Adresi (Address for Correspondence):
Halide KAYA, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, 06018
Etlik, ANKARA - TURKEY
e-mail: halidekaya@gmail.com
88
Kaya H, Karkucak M, Salifoğlu H, Torun D, Kozan S, Tunca Y.
SUMMARY
The investigation of angiotensin converting enzyme I/D and plasminogen activator inhibitor-1 4G/5G
polymorphisms in venous thromboembolism patients
Halide KAYA1, Mutlu KARKUCAK2, Hatice SALİFOĞLU2, Deniz TORUN2, Salih KOZAN2, Yusuf TUNCA2
1
2
Department of Medical Biology, Gulhane Military Medical Academy, Ankara, Turkey,
Division of Medical Genetic, Gulhane Military Medical Academy, Ankara, Turkey.
Introduction: Deep venous thrombosis and pulmonary embolism, known as venous thromboembolism and seen as a fairly common multifactorial diseases. Differ between populations due to genetic factors, several polymorphisms associated
with venous thromboembolism was conducted. As a result of these studies the relationship between disease development
and polymorphism is not clear yet. In this study we aimed to investigate the role of angiotensin converting enzyme insersion/deletion (ACE I/D) and plasminogen activator inhibitor-1 4G/5G (PAI-1 4G/5G) polymorphism in the development of
disease.
Materials and Methods: In our study, DNA isolated from 80 venous thromboembolism patients and 79 control groups was
used. While the classical polymerase chain reaction method used to investigate the ACE I/D polymorphism, the polymerase
chain reaction based on allele-specific amplification was used for the detection of PAI-1 4G/5G polymorphism.
Results: As a result, there were no significant statistical differences for ACE I/D and PAI-1 4G/5G polymorphism among patient and control groups (p> 0.05).
Conclusion: These findings revealed that there is no relationship between these polymorphisms and the development of
venous thromboembolism, but large-scale studies are need to be done.
Key Words: Venous thromboembolism, gene polymorphism.
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95 • doi: 10.5578/tt.5185
gelişiminde, birden çok genetik faktörün rol aldığı düşünülmektedir (7). Günümüzde VTE’nin etyolojik değerlendirmesinde; FVL mutasyonu, protrombin
G20210A mutasyonu, MTHFR C677T (metilen tetrahidrofolat redüktaz) mutasyonu, MTHFR A1298C mutasyonu, MTHFR enzim eksikliği, açlık serum homosistein düzeyi, lupus antikoagülan (LA), antikardiyolipin antikorları (ACA), antitrombin (AT) eksikliği, protein S (PS) eksikliği ve protein C (PC) eksikliğine bakılmaktadır (8, 9).
GİRİŞ
Venöz tromboembolizm (VTE), kalıtsal ve edinsel predispozan faktörlerin yanı sıra ileri yaşa, uzun süreli immobilizasyona, cerrahi girişimlere, malignitelere, antifosfolipid sendromuna, oral kontraseptif kullanımına ve
hormon replasman tedavisine bağlı olarak oldukça
yaygın görülen multifaktöriyel bir hastalık olup, venlerde oluşan trombüslerle, bunlardan kopan parçaların,
pulmoner arter ve dallarında yarattığı tıkanıklık ve kan
akımındaki kesintileri ifade etmektedir (1-3). Gelişmiş
ülkelerde ortalama görülme oranı 1/1000 olarak bildirilmekle birlikte ileri yaşlarda görülme oranı 1/100’e
kadar yükselir (4).
Renin anjiyotensin sistemi (RAS), farklı mekanizmalar
aracılığıyla hemostazı etkiler. ACE, bradikinini degrade
eden anjiyotensin I’i, anjiyotensin II’ye dönüştürerek,
fibrinoliz, trombosit agregasyonu ve kanama pıhtılaşma aktivasyonu gibi pek çok biyolojik aktivasyonun
düzenlenmesinde rol oynar (1). Plazminojen aktivatör
inhibitör-1 (PAI-1), plazmadaki plazminojen aktivatörlerinin primer inhibitörüdür. PAI-1’in yüksek seviyeleri,
tromboza yatkınlığı artıran hipofibrinolitik durum oluşturabilir (10). Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE)
insersiyon/delesyon (I/D) ve PAI-1 4 Guanozin/5 Guanozin (4G/5G) polimorfizmleri, trombotik risk oluşumundaki rolleri nedeniyle VTE’li olgularda araştırılan
genetik faktörler arasında yer almaktadır (1).
Gen polimorfizmleri, etnik ve coğrafi farklılıklar göstermekle birlikte, popülasyonlarda yaygın olarak görülür
(5). Polimorfizm çalışmalarında kullanılan hasta ve
kontrol grupları, farklı allel frekanslarının ve farklı hastalık risklerinin ortaya çıkmasına sebep olması nedeniyle önemlidir. Bu yüzden, oluşan polimorfizmlerin
hastalık üzerindeki etkileri de çalışma gruplarına bağlı
olarak değişebilir (6).
Polimorfizmlere bağlı VTE gelişme riski, genetik zemin ve gen-çevre etkileşimiyle bağlantılı olabilir. VTE
89
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
Venöz tromboembolili hastalarda anjiyotensin dönüştürücü enzim I/D ve
plazminojen aktivatör inhibitör-1 4G/5G gen polimorfizmlerinin araştırılması
Bu çalışmamızda, koagülasyon mekanizması üzerindeki etkilerinden dolayı, ACE I/D ve PAI-1 4G/5G polimorfizmlerinin Türk popülasyonunda VTE gelişimiyle
ilişkisini ortaya koymayı amaçladık.
allelini belirlemek için internal kontrol primerleri; Forward: 5’-TGC AGC CAG CCA CGT GAT TGT CTA G3’, Reverse: 5’-AAG CTT TTA CCA TGG TAA CCC
CTG GT-3’ ve 5G alleline spesifik 5’-GTC TGG ACA
CGT GGG GG-3’ primeri kullanıldı (12).
MATERYAL ve METOD
ACE geni I/D ve PAI-1 geni 4G/5G polimorfizmine ait
PCR ürünleri %2’lik agaroz jel elektroforeziyle görüntülendi (Resim 1,2).
Bu çalışma, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Etik Kurulu tarafından 20 Ekim 2011 tarihinde (No: 181) onaylanmıştır. Çalışmaya, Tıbbi Genetik Bilim Dalına VTE
ön tanısıyla müracaat eden 80 hasta ile 79 kontrol grubu dahil edildi.
İstatistiksel Analizler
Hasta ve kontrol gruplarının ACE I/D ve PAI-1 4G/5G
polimorfizmlerinin karşılaştırılmasında Hardy Weinberg
testi kullanıldı. Tanımlayıcı istatistikler kesikli veriler
için sayı (%), sürekli veriler için ortalama ± standart
sapma olarak gösterildi. Sürekli değişkenlerin normal
dağılıma uyumları tek örnek Kolmogorov Smirnov testiyle değerlendirildi ve buna uygun test seçimi yapıldı.
Grupların yaş karşılaştırmalarında Mann-Whitney U
testi, gruplar arasında polimorfizm sıklıklarının karşılaştırmasında ki-kare testleri kullanıldı. İstatistiksel kararlarda p≤ 0.05 düzeyi anlamlı farklılığın göstergesi
olarak kabul edildi.
Genotiplendirme
Hasta ve kontrol gruplarından alınan EDTA’lı periferik
kan örneklerinden, Nucleospin DNA izolasyon kiti (MN,
Almanya) kullanılarak üretici firmanın talimatlarına göre DNA izolasyonu yapılmıştır. ACE geni I/D polimorfizm analizi Rigat ve arkadaşlarının tanımlamış olduğu
yönteme göre yapılmış olup, ACE I/D Forward: 5’-CTG
GAG ACC ACT CCC ATC CTT TCT-3’ ve ACE I/D Reverse: 5’- GAT GTG GCC ATC ACA TTC GTC AGA T3’ primerleri kullanıldı (11). PAI-1 geni 4G/5G polimorfizmi Muetze ve arkadaşlarının tanımlamış olduğu “allel
spesifik amplifikasyon” polimeraz zincir reaksiyonu
(PCR) yöntemiyle yapılmış olup, primer dizisi aşağıda
yer almaktadır. 4G allelini belirlemek için internal kontrol primerleri; Forward: 5’-TGC AGC CAG CCA CGT
GAT TGT CTA G-3’, Reverse: 5’-AAG CTT TTA CCA
TGG TAA CCC CTG GT-3’ ve 4G alleline spesifik 5’GTC TGG ACA CGT GGG GA-3’ primeri kullanıldı. 5G
1
2
3
BULGULAR
ACE I/D ve PAI-1 4G/5G polimorfizm analizinde 80
VTE hastası ve 79 kontrol grubuna ait kan örneğinden
izole edilen DNA’lar kullanıldı. Hasta grubunun yaş ortalaması 35.90 ± 15.98 yıl, kontrol grubunun yaş ortalaması 36.35 ± 7.47 yıl idi. Hasta grubunda 58 (%72.5)
4
5
6
490 bç
MARKER
500 bç
400 bç
300 bç
190 bç
200 bç
100 bç
Resim 1. ACE geni PCR ürünlerinin %2‘lik agaroz jeldeki görüntüsü. Son kuyucuk 100 bç DNA ladder (Marker); 1 no’lu kuyucuk I/I genotipine, 2 ve 6 no’lu kuyucuklar D/D genotipine (190 bç), 3, 4 ve 5 no’lu kuyucuklar ise I/D genotipine (190 bç, 490
bç) sahip olguları göstermektedir.
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
90
Kaya H, Karkucak M, Salifoğlu H, Torun D, Kozan S, Tunca Y.
MARKER
4G/4G GENOTİPİ
4G/5G GENOTİPİ
5G/5G GENOTİPİ
MARKER
300 bç
270 bç
200 bç
140 bç
100 bç
Resim 2. 4G/4G, 4G/5G ve 5G/5G genotipli olguların PCR ürünlerinin %2’lik agaroz jelde görünümü (MARKER; 100 bç DNA
ladder).
erkek, 22 (%27.5) kadın hasta vardı. Kontrol grubu ise
54 (%68.4) erkek, 25 (%31.6) kadın bireyden oluşmaktaydı.
kontrol grubunda 27 (%34.2) kişide mevcuttu. ACE I/D
polimorfizmi açısından hasta ve kontrol grubunun karşılaştırılması sonucunda aradaki fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmamıştır (p> 0.05) (Tablo 1).
Hasta ve kontrol grubu, I/D polimorfizmleri allel frekansları açısından incelendiğinde, hasta grubunda, I alleli 74 (%46.3), D alleli 86 (%53.7) olarak saptandı.
Kontrol grubunda ise I alleli 62 (%39.2), D alleli 96
(%60.8) olarak saptandı. Hasta ve kontrol grubu arasında ACE I/D allel frekansları açısından istatistiksel
anlamlı fark saptanmadı (p= 0.207)(Şekil 1). Hasta ve
kontrol grubunun ACE I/D gen polimorfizmi açısından
değerlendirilmesi sonucunda; hastaların 15 (%18.8)’i
ACE I/I genotipine sahipken bu sayı kontrol grubunda
10 (%12.7) kişi idi. ACE I/D genotipine hasta grubunda 44 (%55) kişi sahipken, kontrol grubunda 42
(%53.2) kişi sahipti. Hasta grubunda ACE D/D genotipine sahip 21 (%26.3) kişi bulunurken, bu genotip
Hasta ve kontrol grubu, 4G/5G polimorfizmleri allel frekansları açısından incelendiğinde, hasta grubunda 4G
alleli 79 (%49.4), 5G aleli 81 (%50.6) olarak saptandı.
Kontrol grubunda ise 4G alleli 64 (%40.5), 5G alleli 94
(%59.5) olarak saptandı. Hasta ve kontrol grubu arasında 4G ve 5G allel frekansları açısından istatistiksel
anlamlı fark saptanmadı (p= 0.121) (Şekil 2). Hasta ve
kontrol grubunun PAI-1 polimorfizmi açısından karşılaştırılması sonucunda, hasta grubunda 4G/4G genotipine sahip 18 (%22.5) kişi bulunurken, kontrol grubunda bu genotipe sahip 14 (%17.7) kişi vardı. 4G/5G genotipi hasta grubunda 43 (%53.8) kişide varken, kontrol grubunda 36 (%45.6) kişide bulunmaktaydı. 5G/5G
120
96
100
Allel sıklığı
86
80
74
Hasta grubu
62
60
Kontrol grubu
40
20
0
I
D
ACE I/D gen polimorfizmi
Şekil 1. Hasta ve kontrol gruplarında ACE geni I/D polimorfizminin allel sıklıklarının dağılımı.
91
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
Venöz tromboembolili hastalarda anjiyotensin dönüştürücü enzim I/D ve
plazminojen aktivatör inhibitör-1 4G/5G gen polimorfizmlerinin araştırılması
Tablo 1. ACE geni I/D polimorfizmi açısından hasta ve kontrol grubunun değerlendirilmesi.
ACE geni I/D
polimorfizmi
Hasta grubu
(n= 80)
Kontrol grubu
(n= 79)
p
I/I genotipi
15 (%18.8)
10 (%12.7)
0.409*
I/D genotipi
44 (%55.0)
42 (%53.2)
D/D genotipi
21 (%26.3)
27 (%34.2)
* Ki-kare test.
100
94
90
Allel sıklığı
80
81
79
70
64
60
Hasta grubu
50
Kontrol grubu
40
30
20
10
0
4G
5G
PAI-1 4G/5G gen polimorfizmi
Şekil 2. Hasta ve kontrol gruplarında PAI-1 geni 4G/5G polimorfizminin allel sıklıklarının dağılımı.
genotipi ise hasta grubunda 19 (%23.8) kişide, kontrol
grubunda ise 29 (%36.7) kişide mevcuttu. PAI-1 polimorfizmi açısından, hasta ve kontrol grubu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p>
0.05) (Tablo 2).
maktadır. Bu çalışmamızda, koagülasyon mekanizması üzerindeki etkilerinden dolayı, Türk popülasyonunda
ACE I/D ve PAI-1 4G/5G polimorfizmlerinin VTE gelişimindeki etkilerini ortaya koymayı amaçladık.
PAI-1, hem doku plazminojen aktivatörünü hem de
ürokinaz plazminojen aktivatörünü inaktive eden, plazmada bulunan bir inhibitördür. PAI-1’in serum seviyeleri genetik faktörlerle ilişkili olup, yüksek serum seviyeleri, trombotik yatkınlığı artırarak hipofibrinolitik durum
oluşumuna katkıda bulunur. PAI-1 geni yedinci kromozomda lokalize olup, promotor bölgesinde yer alan
4G/5G polimorfizmi ile VTE arasındaki ilişkiyi araştıran
çok sayıda çalışma mevcuttur (10,13-17). Bu çalışmaların bazılarında PAI-1 geni 4G/5G polimorfizmi VTE ile
TARTIŞMA
Polimorfizmlere bağlı VTE gelişme riski, genetik zemin
ve gen-çevre etkileşimiyle bağlantılı olabilir. VTE gelişiminde, birden çok genetik faktörün rol aldığı düşünülmektedir (7). ACE ve PAI-1, sırasıyla trombosit agregasyonu ve fibrinolizde fonksiyon gören önemli proteinlerdendir. Bu nedenle ACE ve PAI-1 polimorfizmleri,
trombotik risk oluşumundaki rolleri nedeniyle VTE’li olgularda araştırılan genetik belirteçler arasında yer al-
Tablo 2. PAI-1 geni 4G/5G polimorfizmi açısından hasta ve kontrol grubunun değerlendirilmesi.
PAI-1 geni 4G/5G
polimorfizmi
Hasta grubu
(n= 80)
Kontrol grubu
(n= 79)
p
4G/4G genotipi
18 (%22.5)
14 (%17.7)
0.202*
4G/5G genotipi
43 (%53.8)
36 (%45.6)
5G/5G genotipi
19 (%23.8)
29 (%36.7)
* Ki-kare test.
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
92
Kaya H, Karkucak M, Salifoğlu H, Torun D, Kozan S, Tunca Y.
ilişkili olarak saptanmışken, bir kısmında ise bu ilişki
gösterilememiştir (13).
tromboz gelişimiyle PAI-1 4G/5G polimorfizmi arasında
istatistiksel olarak bir ilişki saptamamışlardır (23).
Tsantes ve arkadaşlarına göre, PAI-1 4G/5G polimorfizmi, tromboza ailesel yatkınlığı olan hastalarda trombotik risk için önemli bir rol oynamaktadır (18). Bu çalışmaya göre, 4G/5G polimorfizmi diğer predispozan genetik risk faktörleriyle birlikte olduğunda klinik belirtiler
daha belirgin hale gelmektedir ve PAI-1 4G/5G polimorfizmi, inme veya miyokard infarktüsüne göre VTE
gelişme riskini daha fazla artırmaktadır.
Bizim, 80 VTE hastası ve 79 kontrol grubu üzerinde
yaptığımız PAI-1 gen polimorfizm çalışması sonucunda, hasta grubunda, 4G allel sıklığının daha fazla çıkmasına rağmen, istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki
gözlenmedi. Çalışma sonuçlarımız, diğer literatür çalışmalarıyla birlikte değerlendirildiğinde, PAI-1 4G/5G polimorfizminin diğer toplumlardan farklı olarak VTE gelişiminde bir rolü olmadığını düşündürmektedir. Bu sonuç, gen polimorfizmlerinin hastalık etyopatogenezinde
gen-çevre etkileşimlerine bağlı olarak farklı etkiler
oluşturabildiği savımızı destekler niteliktedir.
Tsantes ve arkadaşlarının yaptıkları bir diğer meta-analiz çalışmasında, 2644 VTE hastası ve 3739 kontrol olgusu değerlendirilmiş olup, 4G alleli, yüksek PAI-1 seviyesiyle bağlantılı bulunmuş ve 4G allel varlığının,
özellikle diğer genetik risk faktörleri olmayan kişilerde
venöz tromboz riskini artırdığı gösterilmiştir (13).
ACE, RAS’ta yer alan bir enzimdir. ACE, anjiyotensin
I’i, vazokonstrüktör bir madde olan, trombosit agregasyonunu ve aktivasyonunu artırarak fibrinolizi inhibe
eden anjiyotensin II’ye dönüştürür. Bu enzim aynı zamanda potansiyel vazodilatör bir madde olan ve inflamasyon oluşmasına aracılık eden bradikinini degrade
eder (24). ACE polimorfizmi ilk kez Rigat ve arkadaşları tarafından tanımlanmış olup, D/D, I/D ve I/I olmak
üzere üç farklı genotipi vardır (3,11). ACE polimorfizminin VTE ile ilişkisi hakkında literatürde çeşitli çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmaların bazılarında PAI-1 geni 4G/5G polimorfizmi ile benzer şekilde VTE ve ACE
I/D polimorfizmi arasında ilişki saptanmışken, bir kısmında bu ilişki gösterilememiştir.
DVT’li hastalarda, PAI-1 seviyesi ve PAI-1 4G/5G polimorfizminin ilişkisini gösteren farklı popülasyonlarda
yapılmış çalışmalar bulunmaktadır. Hindistan ve beyaz
popülasyonlarda, DVT olguları ve PAI-1 4G/5G polimorfizmleri arasındaki ilişkinin incelendiği iki farklı çalışmada, hasta gruplarında 4G allel sıklığı, kontrol
gruplarına göre daha yüksek bulunmuştur (19,20).
Segui ve arkadaşlarının 190 DVT hastası ve 152 sağlıklı kontrol grubunda yaptıkları PAI-1 4G/5G polimorfizm
çalışması sonucunda, hasta ve kontrol grupları arasında 4G ve 5G allel dağılımı açısından anlamlı bir fark
gözlenmezken, 4G allel varlığının; diğer trombofilik defektleri olan hastalarda tromboz riskini önemli ölçüde
artırdığını saptamışlardır (16). Ridker ve arkadaşlarının, 374 miyokard infarktüsü, 121 VTE hastası ve
14.916 kontrol olgusundan oluşan çalışmasında yukarıda bahsedilen çalışmalardan farklı olarak PAI-1
4G/5G genotipi ve VTE arasında anlamlı bir ilişki olmadığını saptamışlardır (14).
Hsieh ve arkadaşları 176 VTE hastası ve 321 kontrol
grubunda, ACE I/D polimorfizmini karşılaştırdıkları
çalışmada, ACE I/D polimorfizminin genotip dağılımında, VTE hastası ve kontrol grubu arasında istatistiksel olarak fark bulamamışlardır. Yine aynı çalışmada, D allel varlığının VTE gelişimine karşı koruyucu
olabileceğini öngörmüşlerdir (25). Hsiao ve arkadaşları ACE I/D polimorfizmi ile VTE arasındaki ilişkiyi
belirlemek amacıyla, 7000 birey üzerinde yapılmış 14
çalışmayı kapsayan bir meta-analiz çalışması gerçekleştirmişlerdir. Bu çalışmaların beşinde, ACE D/D genotipi ile VTE gelişimi arasında ilişki saptanırken üç
çalışmada D/D genotipinin VTE’ye karşı koruyucu olduğunu tespit etmişlerdir. Diğer altı çalışmada ise istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar saptayamamışlardır (7). Çalışma grupları arasındaki bu farklılıkların,
etnik heterojenite, çalışma düzeni farklılıkları, çalışmaya dahil olan hastaların geniş spektrumlu özellikleri, gen-gen ve gen-çevre etkileşimlerinden kaynaklanabileceğini ifade ederek, ACE I/D polimorfizmi ile
VTE riski arasında pozitif bir ilişki olmadığı tespitinde
bulunmuşlardır.
Türkiye’de de VTE’li hastalarda PAI-1 gen polimorfizmini araştıran çalışmalar mevcuttur. Küpeli ve arkadaşlarının 80 VTE (derin ven trombozu ve pulmoner emboli) hastası ile 104 kontrol grubunda yaptıkları çalışmada, PAI-1 genotipi açısından bir farklılık bulamamışlardır (21). Oğuzülgen ve arkadaşlarının, 143 pulmoner
tromboemboli hastası ve 181 kontrol üzerinde yaptıkları çalışmada da PAI-1 geni yönünden bir ilişki gözlenmemiştir (10).
Akar ve arkadaşları 136 DVT ve 133 kontrol grubu üzerinde yaptıkları PAI-1 4G/5G polimorfizm çalışması sonunda, PAI-1 4G/5G polimorfizminin trombotik risk
üzerinde bir etkisi olmadığını saptamışlardır (22). Gürgey ve arkadaşları 50 Behçet hastası üzerinde yaptıkları PAI-1 4G/5G polimorfizm çalışması sonucunda,
Lu ve arkadaşlarının 72 pulmoner emboli hastası ve
eşit sayıda kontrolden oluşan Çin popülasyonunda
93
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
Venöz tromboembolili hastalarda anjiyotensin dönüştürücü enzim I/D ve
plazminojen aktivatör inhibitör-1 4G/5G gen polimorfizmlerinin araştırılması
ACE I/D polimorfizmini araştırdıkları çalışmada, D/D
genotip taşıyan bireyler için pulmoner tromboemboli
riskini artırdığını saptamışlardır. Aynı çalışmada, Asyalı bireyler arasında II genotipinin diğer etnik gruplara
göre yüksek prevalansa sahip olduğunu göstermişlerdir (26). Fatini ve arkadaşları 336 VTE hastası ve 378
sağlıklı kontrol grubundan oluşan İtalyan popülasyonunda yaptıkları çalışmada, ACE D/D gen polimorfizmi
ile VTE arasında anlamlı bir ilişki saptamışlardır (1).
Philipp ve arkadaşları 85 kalça artroplastili VTE hastası ile 43 kontrol olgusunda yaptıkları araştırmada,
trombotik olayların ACE D/D genotipli olgularda ACE
I/I genotipine göre 10 kat, ACE I/D genotipine sahip olgularda ise ACE I/I genotipli olgulara göre beş kat daha fazla olduğunu bildirmişlerdir. Sonuç olarak, ACE
polimorfizminin kalçaya yönelik artroplasti yapılan olgularda tromboz yönünden bir risk olabileceği bildirilmiştir (27). Köppel ve arkadaşları VTE tanılı 330 hasta
ile 354 kontrol üzerinde yaptıkları çalışmada, ACE I/D
polimorfizminin derin ven trombozu için önemli bir risk
faktörü olmadığını tespit etmişlerdir (28).
ÇIKAR ÇATIŞMASI
Bildirilmemiştir.
KAYNAKLAR
1.
Fatini C, Gensini F, Sticchi E, Battaglini B, Prisco D, Fedi S, et
al. ACE DD genotype: an independent predisposition factor to
venous thromboembolism. Eur J Clin Invest 2003; 33: 642-7.
2.
Anderson FA Jr, Wheeler HB, Goldberg RJ, Hosmer DW, Patwardhan NA, Jovanovic B, et al. A population-based perspective of the hospital incidence and case-fatality rates of deep vein thrombosis and pulmonary embolism. Arch Intern Med
1991; 151: 933-8.
3.
Munhoz TP, Scheibe RM, Schmitt VM. Angiotensin converting
enzyme (ACE) DD genotype: relationship with venous thrombosis. Rev Bras Hematol Hemoter 2005; 27: 87-90.
4.
Forster AJ, Wells PS. The rationale and evidence for the treatment of lower-extremity deep venous thrombosis with thrombolytic agents. Curr Opin Hematol 2002; 9: 437-42.
5.
Deligezer U, Akisik E. Gene polymorphism analysis using
LightCycler fluorescence PCR technique: determine the distri-
Ay ve arkadaşları 100 VTE hastası ve 125 kontrol grubunda yaptıkları ACE I/D polimorfizm çalışması sonucunda, serum ACE düzeyleri ile ACE I/D polimorfizmi
arasında anlamlı bir ilişki saptayamamışlardır (29).
“Pulmoner emboli olgularında ACE polimorfizmi” başlıklı uzmanlık tez çalışmasında, 73 pulmoner emboli
hastası ve 73 sağlıklı kontrol, ACE gen polimorfizmi ile
pulmoner emboli arasındaki ilişki yönünden araştırılmış
ve ACE I/D gen polimorfizmi ile pulmoner emboli arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (30). Berdeli ve
arkadaşları 1063 sağlıklı birey üzerinde ACE I/D polimorfizm sıklığını araştırdıkları çalışma ile ACE I/I genotip sıklığını %16.1, I/D genotip sıklığını %47.7 ve D/D
genotip sıklığını %36.2 olarak bulmuşlardır. ACE I/D
gen polimorfizm sıklığının benzer olduğunu saptamışlardır (31). Çalışmamızda yer alan kontrol grubu hastalarında Berdeli ve arkadaşlarının çalışmasıyla benzer
şekilde, ACE I/I genotip sıklığı %12.7, ACE I/D genotip
sıklığı %53.2, ACE D/D genotip sıklığı ise %34.2 olarak
tespit edilmiştir. İki çalışma arasındaki sapmalar, olgu
sayılarının farklı olmasından kaynaklanıyor olabilir. Bununla birlikte benzer sonuçların elde edilmiş olması
sağlıklı popülasyonda ACE I/D polimorfizminin sıklığı
hakkında bilgi verici niteliktedir.
bution of MTHFR C677T gene polymorphism in patients with
myeloid leukemia in children and adults. Turkish Journal of
Oncology 2004; 19: 134-9.
6.
sity, Institute of Health Sciences; 2007.
7.
Hsiao FC, Hsu LA. Meta-analysis of association between insertion/deletion polymorphism of the angiotensin I-converting
enzyme gene and venous thromboembolism. Clin Appl
Thromb Hemost 2011; 17: 51.
8.
Sisli E. Evaluation of patients with venous thromboembolism
in clinical quality, risk factors and genetic mutations (thesis).
İzmir: Dokuz Eylul University Faculty of Medicine; 2010.
9.
Caprini JA, Goldshteyn S, Glase CJ, Hathaway K. Thrombophilia testing in patients with venous thrombosis. Eur J Vasc
Endovasc Surg 2005; 30: 550-5.
10.
Oguzulgen IK, Yilmaz E, Demirtas S, Erkekol FO, Ekim N, Demir N, et al. The role of plasminogen activator inhibitor-1 polymorphism, factor-V-Leiden, and prothrombin-20210 mutations
in pulmonary thromboembolism. Clin Appl Thromb Hemost
2009; 15: 73-7.
11.
Rigat B, Hubert C, Corvol P, Soubrier F. PCR detection of the
insertion/deletion polymorphism of the human angiotensin
converting enzyme gene (DCP1) (dipeptidyl carboxypeptidase 1). Nucleic Acids Res 1992; 20: 1433.
12.
Çalışma sonuçlarımız ACE I/D ve PAI-1 4G/5G polimorfizmleri ile VTE gelişimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığını gösterse de daha yüksek sayıda hasta ve kontrol grubu ile bu çalışmanın genişletilerek yapılması, toplumumuzda görülen VTE olgularıyla
ilgili polimorfizmlerin ilişkisinin ortaya konulmasında
daha sağlıklı verilerin elde edilmesini sağlayacaktır.
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95
Karaca E. Investigation of Interleukin 10 Gene Polymorphisms
in Patients with Coronary Artery (thesis). Izmir: Ege Univer-
Muetze S, Eggermann T, Leeners B, Birke C, Kuse S, Ortlepp
JR, et al. The 4G/5G polymorphism in the plasminogen activator inhibitor-1 gene is not associated with HELLP syndrome.
J Thromb Thrombolysis 2009; 27: 141-5.
13.
Tsantes AE, Nikolopoulos GK, Bagos PG, Rapti E, Mantzios G,
Kapsimali V, et al. Association between the plasminogen activator inhibitor-1 4G/5G polymorphism and venous thrombosis. A meta-analysis. Thromb Haemost 2007; 97: 907-13.
94
Kaya H, Karkucak M, Salifoğlu H, Torun D, Kozan S, Tunca Y.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
23.
Gurgey A, Balta G, Boyvat A. Factor V Leiden mutation and
PAI-1 gene 4G/5G genotype in thrombotic patients with Behcet’s disease. Blood Coagul Fibrinolysis 2003; 14: 121-4.
24.
Stegnar M, Uhrin P, Peternel P, Mavri A, Salobir-Pajnic B, Stare J, et al. The 4G/5G sequence polymorphism in the promoter of plasminogen activator inhibitor-1 (PAI-1) gene: relationship to plasma PAI-1 level in venous thromboembolism.
Thromb Haemost 1998; 79: 975-9.
Hsiao FC, Hsu LA. Meta-analysis of association between insertion/deletion polymorphism of the angiotensin I-converting
enzyme gene and venous thromboembolism. Clin Appl
Thromb Hemost 2011; 17: 51-7.
25.
Seguí R, Estellés A, Mira Y, España F, Villa P, Falcó C, et al. PAI1 promoter 4G/5G genotype as an additional risk factor for venous thrombosis in subjects with genetic thrombophilic defects. Br J Haematol 2000; 111: 122-8.
Hsieh CA, Ko YL, Hsu TS, Chang CJ, Teng MS, Wu S, et al. Angiotensin-I converting enzyme gene polymorphisms and the
risk of venous thromboembolism in an ethnically Chinese population living in Taiwan. Acta Cardiol Sin 2011; 27: 41-7.
26.
Sartori MT, Danesin C, Saggiorato G, Tormene D, Simioni P,
Spiezia L, et al. The PAI-1 gene 4G/5G polymorphism and deep vein thrombosis in patients with inherited thrombophilia.
Clin Appl Thromb Hemost 2003; 9: 299-307.
Lu Y, Hui R, Zhao Y. Insertion/deletion polymorphsim of the
angiotensin I converting enzyme gene and pulmonary thromboembolism in Chinese population. Zhonghua Jie He He Hu
Xi Za Zhi 2001; 24: 265-8.
27.
Tsantes AE, Nikolopoulos GK, Bagos PG, Bonovas S, Kopterides P, Vaiopoulos G. The effect of the plasminogen activator inhibitor-1 4G/5G polymorphism on the thrombotic risk.
Thromb Res 2008; 122: 736-42.
Philipp CS, Dilley A, Saidi P, Evatt B, Austin H, Zawadsky J,
et al. Deletion polymorphism in the angiotensin-converting
enzyme gene as a thrombophilic risk factor after hip arthroplasty. Thromb Haemost 1998; 80: 869-73.
28.
Köppel H, Renner W, Gugl A, Cichocki L, Gasser R, Wascher
TC, et al. The angiotensin-converting-enzyme insertion/deletion polymorphism is not related to venous thrombosis. Thromb
Haemost 2004; 91: 76-9.
29.
Ay C, Bencur P, Vormittag R, Sailer T, Jungbauer C, Vukovich
T. The angiotensin-converting enzyme insertion/deletion polymorphism and serum levels of angiotensin-converting enzyme
in venous thromboembolism. Thromb Haemost 2007; 98: 77782.
30.
Yesilkaya S. Angiotensin-Converting Enzyme Gene Polymorphism in Patients with Pulmonary Thromboembolism (thesis).
Bursa: Uludag University Faculty of Medicine; 2009.
31.
Berdeli A, Cam FS. Prevalence of the angiotensin I converting
enzyme gene insertion/deletion polymorphism in a healthy
Turkish population. Biochem Genet 2009; 47: 412-20
Ridker PM, Hennekens CH, Lindpaintner K, Stampfer MJ, Miletich JP. Arterial and venous thrombosis is not associated
with the 4G/5G polymorphism in the promoter of the plasminogen activator inhibitor gene in a large cohort of US men. Circulation 1997; 95: 59-62.
Akhter MS, Biswas A, Ranjan R, Meena A, Yadav BK, Sharma
A, et al. Plasminogen activator inhibitor-1 (PAI-1) gene 4G/5G
promoter polymorphism is seen in higher frequency in the Indian patients with deep vein thrombosis. Clin Appl Thromb
Hemost 2010; 16: 184-8.
Mansfield MW, Stickland MH, Grant PJ. Environmental and
genetic factors in relation to elevated circulating levels of plasminogen activator inhibitor-1 in Caucasians patients, with
non insulin dependent diabetes mellitus. Thromb Haemost
1995; 74: 842-7.
21.
Kupeli E, Verdi H, Simsek A, Atac FB, Eyuboglu FO. Genetic
mutations in Turkish population with pulmonary embolism
and deep venous thrombosis. Clin Appl Thromb Hemost 2011;
17: E87-94.
22.
Akar N, Yilmaz E, Akar E, Avcu F, Yalçin A, Cin S. Effect of
plasminogen activator inhibitor-1 4G/5G polymorphism in
Turkish deep vein thrombotic patients with and without
FV1691 G-A. Thromb Res 2000; 97: 227-30.
95
Tuberk Toraks 2013; 61(2): 88-95