bölüm vı gider politikası ve uygulamaları

Gider Politikası ve Uygulamaları
2 0 0 9
BÖLÜM VI
GİDER POLİTİKASI VE UYGULAMALARI
155
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
156
Gider Politikası ve Uygulamaları
BÖLÜM VI
G�DER POL�T�KASI VE UYGULAMALARI
A. G�DER POL�T�KASI
1. Genel Çerçeve
2009-2011 döneminde izlenecek gider politikasnn hedef ve öncelikleri, Orta Vadeli
Program1 ve Orta Vadeli Mali Plan’da2 belirlenmi�tir. 2009-2011 döneminde, etkin bir kamu
mali
yönetimi
olu�turulmasna
katk
sa�lamak
üzere
kamu
gider
mevzuatnn
rasyonelle�tirilmesine yönelik çal�malar sürdürülecektir. Mali disiplin anlay�na uygun
olarak kaynak tahsisinde etkinli�i, kamu harcamalarnn kalitesinin artrlmasn ve bu suretle
halkmzn ya�am standardnn yükseltilmesini sa�layacak çal�malarn uygulanmasna devam
edilecektir.
Bu çerçevede, 2009-2011 döneminde;
��Maliye politikasnn sürdürülebilirli�i makro ve mikro çerçevede daha da
güçlendirilecek, uygulama orta vadeli mali hedefler kapsamnda açklanan faiz d� fazla,
gelir, harcama ve borç hedeflerine ula�lmasn sa�layacak bir yakla�mla sürdürülecek, mali
sonuç do�uracak düzenlemeler ksa, orta ve uzun dönem etkileri dikkate alnarak yaplacaktr.
��Maliye politikasnn yürütülmesinde esas alnacak mali kurallara ili�kin yasal ve
kurumsal altyap olu�turulacaktr.
��Kamu idarelerinin, mali yönetim ve kontrol alannda yeni görev ve sorumluluklarn
gere�ince
yerine
getirebilmelerini
sa�lamak
amacyla,
yeterli
idari
kapasiteye
kavu�turulmalarna yönelik olarak yürütülen faaliyetler yo�unla�trlacak, mali yönetim ve
kontrol ile iç denetim faaliyetlerinin genel yönetim kapsamndaki kamu idarelerinde etkin bir
�ekilde uygulanmas için gerekli çal�malar sürdürülecektir.
��Etkin bir kamu mali yönetimi, giderlerin rasyonel bir �ekilde önceliklendirilmesini
ve kaynaklarn bu önceliklere göre tahsisini esas almaldr. Bu çerçevede 2009-2011
döneminde kamu gider mevzuatnn rasyonelle�tirilmesine yönelik çal�malar sürdürülecektir.
Ayrca bu dönemde, çok yll bütçeleme anlay�nn uygulanmasnda elde edilen tecrübeler de
1
2
25/6/2008 tarihli ve 2008/13834 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile kabul edilmi�tir.
1/7/2008 tarihli ve 2008/31 Karar no’lu Yüksek Planlama Kurulu Karar ile kabul edilmi�tir.
157
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
göz önüne alnarak kaynak tahsisinde etkinli�in artrlmas hususu, temel önceliklerden birisi
olmaya devam edecektir.
��Kamu idareleri bütçe imkanlarn dikkate alarak, belirlenen öncelikler çerçevesinde
kaynak tahsislerini gözden geçirecek ve yeni hizmet sunumlarna imkan verilebilmesi
amacyla önceli�ini yitirmi� faaliyetler ve projeleri tasfiye edeceklerdir.
��Kamu idarelerinin karar verme süreçlerini güçlendirmek, kamu kaynaklarnn
kullanmnda etkililik, verimlilik ve tasarrufu sa�lamak ve mali saydamlk ile hesap
verilebilirli�i artrmak amacyla uygulamaya konulan stratejik planlama ve performans esasl
bütçeleme güçlendirilecektir.
��Bütçeden kamu yatrmlarna ayrlacak kaynak artrlacaktr. Orta ve uzun vadede
ekonominin verimlili�ini ve üretken yapsn destekleyen alt yap yatrmlarna a�rlk
verilecek, Güneydo�u Anadolu Projesi Eylem Plannda yer alan projeler için gerekli kaynak
sa�lanacak ve di�er bölgesel kalknma projelerine destek verilecektir.
��E�itim, sa�lk ve sosyal nitelikli harcamalar ile bölgesel geli�mi�lik farklarnn
azaltlmasna yönelik harcamalara daha fazla önem verilerek, toplumun ya�am kalitesinin
yükseltilmesi, be�eri sermayenin niteliklerinin geli�tirilmesi ve gelir da�lmnn düzeltilmesi
yönünde politikalar uygulanmaya devam edilecektir.
��Kamu kesiminde ücret ve maa�lar hedeflenen enflasyon orannda artrlacak,
gerçekle�menin enflasyon hedefini a�mas durumunda fark telafi edilecektir.
��Merkezi yönetim bütçe kanunlarnda kamu kurum ve kurulu�larnda yeni personel
istihdamna yönelik snrlamalara devam edilecektir.
��5488 sayl Tarm Kanunu çerçevesinde, tarmsal desteklemeler, alan ve ürün
temelinde farklla�trlarak üretimde etkinli�in sa�lanmas amacna yönelik olarak artarak
devam edecektir.
��Genel sa�lk sigortas sa�lkta dönü�üm programyla birlikte uygulanacaktr. Genel
sa�lk sigortasnn uygulamada olaca� 2009-2011 döneminde; koruyucu sa�lk hizmetlerinin
yaygnla�trlmas, sa�lk hizmetlerine eri�imin kolayla�trlarak kalitesinin artrlmas ve
sa�lk giderlerinde verimlili�in sa�lanmas için etkin kontrol ve denetim mekanizmalarnn
tesis edilmesi yönünde çal�malar yaplacaktr.
��Sa�lk hizmetlerinin kalitesinden ödün verilmeksizin, ilaç ve tedavi harcamalarn
kontrol altnda tutmaya yönelik tedbirler alnmaya devam edilecektir.
158
Gider Politikası ve Uygulamaları
��2009-2011 döneminde, 5746 sayl Ara�trma ve Geli�tirme Faaliyetlerinin
Desteklenmesi Hakknda Kanun kapsamnda Ar-Ge harcamalarna önem verilecek ve
teknogiri�im sermayesi deste�i sa�lanacaktr.
��Yerel yönetimlerin harcamalarn finanse etmek amacyla yaplan tahsislerin objektif
esaslara dayal ve amaca yönelik kullanm sa�lanacak, performans ve verimlilik art�na
yönelik düzenlemelere ili�kin çal�malar yaplacaktr.
��Yerel yönetimlerin mali açdan güçlendirilmesi sonrasnda, yerel nitelikli baz kamu
hizmetlerinin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik �artna uygun olarak yerel yönetimler
tarafndan sunumu sa�lanacaktr.
��Yerel yönetimler, personel politikalarn açklanan norm kadro düzenlemelerine
uygun bir �ekilde yürüteceklerdir.
2. Kamu Yatrm Politikas
Kamu yatrmlarnn etkinli�i artrlacak, yatrmlar öncelikli sosyal ihtiyaçlar
giderecek ve üretken faaliyetleri destekleyecek nitelikteki altyapya yönlendirilecek, sektörel,
bölgesel ve AB’ye uyum yönündeki amaçlarn gerçekle�tirilmesinde etkili bir araç olarak
kullanlacaktr. Bu çerçevede;
��Kamu yatrmlarnn etkili, verimli ve zamannda gerçekle�tirilmesini, mevcut
sermaye stokunun daha etkin kullanlmasn hedefleyen çal�malara devam edilecektir.
��E�itim, sa�lk, teknolojik ara�trma, ula�trma, içme suyu ile bilgi ve ileti�im
teknolojilerinin geli�tirilmesine yönelik altyap yatrmlarna öncelik verilecektir. �stanbul
Bili�im Vadisi Projesi bu çerçevede özel önem ta�maktadr.
��Kamu yatrmlar, yenilenebilir enerji ve tarmsal altyapy güçlendirmeye odakl
ba�ta Güneydo�u Anadolu Projesi olmak üzere, Do�u Anadolu Projesi, Konya Ovas Projesi
ve di�er tüm bölgelerdeki bölgesel ekonomik kalknma ve sosyal geli�me ile bölgeleraras
geli�mi�lik farklarnn azaltlmasnda etkili bir araç olarak kullanlacaktr.
��AB’ye üyelik yönünde ortaya konulan politika ve önceliklerin hayata geçirilmesi
için sürdürülen çal�malarn gerektirdi�i yatrmlar hzlandrlacaktr.
��Kamu altyap yatrmlarnda özel sektör katlmn artrc modeller uygulamaya
geçirilecektir.
��Kamu yatrm teklif ve kararlar, sorun ve çözüm odakllk analizlerini içeren sektör
çal�malarna ve nitelikli yaplabilirlik etüd ve analizlerine dayandrlacaktr.
159
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
3. Tarm Politikalar
Tarm sektöründe, gda güvencesinin ve güvenli�inin sa�lanmas ile do�al kaynaklarn
sürdürülebilir kullanm gözetilerek, örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir yapnn olu�turulmas
temel amaçtr. Bu çerçevede; 2006-2010 Tarm Stratejisi Belgesi ve 2006 ylnda yürürlü�e
giren Tarm Kanunu kapsamnda, tarmsal desteklerin yeniden yaplandrlma süreci devam
edecek, tarmsal destekler alan ve ürün temelinde farklla�trlarak üretimde etkinli�in
sa�lanmas hedefine yönelik olarak yeniden düzenlenecektir. Tarmsal destekleme
politikalar, ekonomik ve sosyal etkinlik ile bölgeler aras geli�mi�lik farkllklarnn
giderilmesini sa�layacak programlarla uygulanacak ve üretimde verimlili�i artrmaya yönelik
yeni unsurlarla zenginle�tirilecektir.
2009-2011 döneminde izlenecek tarm politikalar kapsamnda, tarmsal ürün
ihracatnda rekabet gücünün artrlmas amacyla ihracat desteklerinde katma de�eri yüksek,
markal ve nihai tüketiciye yönelik ürünlere a�rlk verilecek, üreticilerin rekabet gücünü
do�rudan artrc yönde verimlili�i ve pazarlama imkanlarn geli�tirmek üzere örgütlenmeleri
sa�lanacaktr.
Sulama sektöründe sulama yatrmlar yaygnla�trlrken, GAP sulamalarna ivme
kazandrlacak, ayrca baraj bitirilen projelerin sulamalarnda yapm ve i�letme-bakm özel
sektör yatrmna açlacak, toprak ve su kaynaklarnn etkin kullanlmasna yönelik yöntem ve
araçlara öncelik verilecektir.
Bitkisel üretimde verimlili�i artrma amacna yönelik uygulamalar yaygnla�trlacak,
bitki hastalk ve zararllaryla etkin ve entegre mücadele yöntemleri esas alnacak ve iklim
de�i�ikli�inin tarm sektörüne muhtemel etkilerinin azaltlmasna yönelik tedbirler alnacaktr.
Ayrca gda güvencesinin sa�lanmas amacyla, tarm ve gda ürün fiyatlarn olumsuz
etkileyen biyoyakt hammaddesi talebi de göz önünde bulundurularak, sektörde arz-talep
dengesizliklerini önlemeye yönelik düzenlemeler yaplacaktr.
Ormanlar, toplum sa�l� ve ihtiyaçlar dikkate alnarak sürdürülebilir yönetim anlay�
dahilinde korunarak de�erlendirilecek, a�açlandrma, rehabilitasyon ve kent ormancl�
geli�tirilecek, ekosistem a�rlkl e�itim ve tantm faaliyetleri yo�unla�trlacaktr.
160
Gider Politikası ve Uygulamaları
B. KAMU HARCAMA S�STEM�N�N ETK�NL���N�N ARTIRILMASINA VE
�DAR� KAPAS�TEN�N GEL��T�R�LMES�NE YÖNEL�K ÇALI�MALAR
1. Bütçe Sisteminin Geli�tirilmesi Amacyla Yaplan Çal�malar
Bütçenin etkin bir yapya kavu�turulmas amacyla 2004 ylnda konsolide bütçe
kapsamndaki idarelerde uygulanmaya ba�lanan analitik bütçe snflandrmas, kapsam ve
uygulama geni�lemesi çal�malar sonucunda 2006 ylndan itibaren merkezi yönetim, sosyal
güvenlik kurumlar ve mahalli idarelerde de uygulamaya konulmu� ve böylece tüm kamu
idareleri açsndan analitik bütçe snflandrmasna geçi� süreci tamamlanm�tr.
Bu uygulamayla beraber, bugüne kadar farkl hukuki statüleri nedeniyle farkl bütçe
uygulamalar olan bu idarelerin bütçelerinin konsolide edilmesi ve bu bütçeler hakknda
kar�la�trlabilir veriler elde edilmesi mümkün hale gelmi�, kamu mali yönetiminde
saydamlk ve hesap verebilirlik ilkeleri güçlendirilmi�, politikalar ile bütçeler arasnda
ba�lant kurulmas ve karar alclarn stratejik karar verme yeteneklerinin geli�tirilmesi
sa�lanm�tr.
Analitik bütçe snflandrmasna geçilmesiyle aylk merkezi yönetim bütçe uygulama
sonuçlar her ayn ikinci haftas içinde Maliye Bakanl� internet sitesinde açklanmakta ve
ayrca bütçe gerçekle�meleri ile ilgili de�erlendirme ve açklamalarn yer ald� “Aylk Bütçe
Gerçekle�meleri Raporu” yaynlanmaktadr.
5018 sayl Kanunun 41 inci maddesinde, merkezi yönetim kapsamndaki idareler ile
sosyal güvenlik kurumlarnn bir mali yldaki faaliyet sonuçlarnn, Maliye Bakanl�
tarafndan hazrlanacak genel faaliyet raporunda gösterilece�i, bu raporda mahalli idarelerin
mali yaplarna ili�kin genel de�erlendirmelere de yer verilece�i, söz konusu raporun Maliye
Bakanl�nca hazrlanp bir örne�inin Say�tay’a gönderilece�i hükme ba�lanm�tr. Söz
konusu hüküm gere�ince, Maliye Bakanl� tarafndan “2007 Yl Genel Faaliyet Raporu”
hazrlanarak 2008 yl Haziran aynda yaynlanm�tr.
5018 sayl Kanunun 30 uncu maddesinde, genel yönetim kapsamndaki idarelerin, ilk
alt aylk bütçe uygulama sonuçlar, ikinci alt aya ili�kin beklentiler ve hedefler ile
faaliyetlerini Temmuz ay içinde kamuoyuna açklayacaklar hükme ba�lanm�tr. Söz konusu
düzenlemenin amac, kamu hizmetlerinin yürütülmesinde ve bütçe uygulamalarnda
saydaml�n ve hesap verebilirli�in artrlmas ile kamuoyunun kamu idareleri üzerindeki
genel denetim ve gözetim fonksiyonunun gere�i �ekilde gerçekle�tirilmesidir. Bu çerçevede,
161
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
genel yönetim kapsamnda yer alan kamu idareleri “2008 Yl Kurumsal Mali Durum ve
Beklentiler Rapor”larn kamuoyuna duyurmu�lardr.
5018 sayl Kanunun 30 uncu maddesinde yer alan “Maliye Bakanl� ise merkezi
yönetim bütçe kanununun ilk alt aylk uygulama sonuçlar, finansman durumu, ikinci alt aya
ili�kin beklentiler ve hedefler ile faaliyetleri kapsayan mali durumu Temmuz ay içinde
kamuoyuna açklar.” hükmü gere�ince, Maliye Bakanl� tarafndan “2008 Yl Merkezi
Yönetim Bütçe Gerçekle�meleri ve Beklentiler Raporu” hazrlanarak 2008 yl Temmuz
aynda yaynlanm�tr. Böylece, kamuoyuna bütçe performans ve kamu mali yönetimi
alannda yürütülen çal�malar konusunda sa�lkl veri ve bilgiler sunulurken ayn zamanda,
kamuoyunun merkezi yönetim bütçe performans konusunda genel gözetim ve denetim
fonksiyonunun etkin bir �ekilde gerçekle�tirilmesi sa�lanm�tr.
2. Stratejik Planlama ve Performans Esasl Bütçeleme Çal�malar
Kamu idarelerinin karar verme süreçlerini güçlendirmek, mali saydamlk ve hesap
verebilirli�i artrmak amacyla 2003/14 ve 2004/37 sayl Yüksek Planlama Kurulu kararlar
uyarnca seçilen sekiz kamu idaresinin yedisinde performans esasl bütçelemeye ili�kin
çal�malar tamamlanm�tr.
Kamu idarelerinin stratejik planlamaya hangi tarihlerde geçecekleri “Kamu
�darelerinde Stratejik Planlamaya �li�kin Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik3”in ekinde yer
alan stratejik planlamaya geçi� takviminde belirlenmi�tir. Bu geçi� takvimine göre Eylül 2008
itibaryla stratejik plan hazrlamas gereken merkezi yönetim kapsamndaki 104 kamu
idaresinden 94’ü stratejik plan, A�ustos 15 itibaryla 60 kamu idaresi performans program
hazrlam� olup, kamu idarelerince bütçe hazrlama sürecinde performans program
hazrlklarna devam edilmektedir. 2009 ylnda stratejik planlarn tamamlamas gereken 40
kamu idaresi ise 2010 ylnda ilk performans programlarn hazrlayacaklardr. Bu kapsamda,
sürecin gerektirdi�i hazrlk ve tasarm a�amasna dönük çal�malar yürütülmektedir.
Söz konusu yönetmelik kapsamnda yer alan mahalli idarelere ili�kin olarak; il özel
idareleri, büyük�ehir belediyeleri ile nüfusu 50 binin üzerindeki belediyeler ilgili Kanunlar
gere�i, 2009 ylnda yaplacak mahallî idareler genel seçimlerinden itibaren alt ay içinde yeni
stratejik planlarn hazrlayacaklardr.
3
162
26/5/2006 tarihli Resmi Gazetede yaymlanm�tr.
Gider Politikası ve Uygulamaları
Ayrca, 2008 ylna ait Genel Yatrm ve Finansman Programnn Kabulüne Dair
2007/12702 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla, kamu iktisadi te�ebbüsleri (K�T) ve ba�l
ortaklklarnn da stratejik plan hazrlamalar hükme ba�lanm�tr.
Di�er taraftan Kamu �darelerince Hazrlanacak Stratejik Planlamaya �li�kin
Yönetmeli�in “Plann De�erlendirilmesi” ba�lkl 13 üncü maddesine göre, mahalli idareler
d�ndaki kamu idarelerinin stratejik planlar Devlet Planlama Te�kilat Müste�arl�
tarafndan de�erlendirilmektedir. Buna göre anlan Müste�arlk 2008 ylnda stratejik planlar;
�� Kalknma plan, orta vadeli program ve faaliyet alan ile ilgili di�er ulusal, bölgesel
ve sektörel plan ve programlara uygunluk,
��Yönetmelikte, Klavuzda ve stratejik planlamaya ili�kin di�er rehberlerde belirtilen
usul ve esaslara uygunluk,
�� Stratejik planda yer alan misyon, vizyon, amaç ve hedeflerin birbirleri ile
ba�lantlar ve kavramsal tutarllk,
�� Di�er idarelerin stratejik planlar ile uyum ve tutarllk
hususlar açsndan inceleyerek de�erlendirme raporlar aracl�yla kamu idarelerine
geri bildirimde bulunmu�tur. Ekim 2008 itibaryla, geri bildirimde bulunulan kamu
idarelerinden 53’ü stratejik planlarn nihai hale getirerek Devlet Planlama Te�kilat
Müste�arl�na göndermi�tir.
Stratejik planlar ile bütçeler arasnda ba� kuran temel doküman performans
programlardr. Kamu idareleri tarafndan hazrlanacak performans programlarna ili�kin 5018
sayl Kanunda yer alan düzenlemeler uyarnca esas ve usulleri belirlemek üzere Maliye
Bakanl� tarafndan hazrlanan “Kamu �darelerince Hazrlanacak Performans Programlar
Hakknda Yönetmelik” 5/7/2008 tarihli ve 26927 sayl Resmi Gazetede yaymlanm�tr.
Kamu idarelerinin bu alandaki hazrlklarna rehberlik etmek üzere söz konusu Yönetmeli�e
dayanlarak hazrlanan “Performans Program Hazrlama Rehberi” de yaymlanm�tr.
Ayrca kamu idareleri tarafndan hazrlanan performans programlarnda yer alan
performans hedefleri, performans göstergeleri ve faaliyet/proje maliyet tablolar ile bütçe
ba�lantsna ili�kin verilerin merkezi bir düzeyde toplanmas ve raporlanmas amacyla
Maliye Bakanl� Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü�ü tarafndan olu�turulmu� e-bütçe
sistemi içerisinde “E-PERFORMANS BÜTÇE” modülü olu�turularak kamu idarelerinin
kullanmna sunulmu�tur.
163
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
Yürütülen çal�malar srasnda ilgili kamu idarelerine bilgilendirme, yönlendirme ve
dan�manlk hizmetleri verilmekte ve kamu idarelerinin performans programlarnn uygulama
süreci izlenmektedir.
2009 ylnda geçi� takviminin son grubunda yer alan 40 kamu idaresine performans
hazrlanmasna
programlarnn
yönelik
e�itim
verilmesi,
performans
ölçümü
ve
de�erlendirmesi ile ilgili bir rehber çal�masnn yaplmas ve kamu idarelerine performans
esasl bütçeleme uygulamalar konusunda rehberlik hizmeti verilmeye devam edilmesi
planlanmaktadr.
Di�er taraftan 17/3/2006 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yürürlü�e giren “Kamu
�darelerince Hazrlanacak Faaliyet Raporlarna �li�kin Yönetmelik” uyarnca 2007 ylndan bu
yana kamu idareleri tarafndan faaliyet raporlar hazrlanmaktadr. Faaliyet raporlar
2009-2011 döneminde Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü�ünce de�erlendirilecek ve
faaliyet raporlarnn hazrlanmas ile de�erlendirilmesi sürecine ili�kin olarak e�itim ve
dan�manlk hizmeti verilmeye devam edilecektir.
2009-2011 döneminde performans esasl bütçelemeye geçi� sürecinde yer alan kamu
idarelerinin stratejik planlarnda ve performans programlarnda yer alan amaç ve hedeflerine
ne
derece
ula�tklarnn
tespitine,
performanslarnn
ölçümüne
ve
sapmalarn
de�erlendirilmesine yönelik olarak hazrlanan faaliyet raporlarna ili�kin çal�malarda
koordinasyon sa�lanacak, uygulamalar de�erlendirilerek iyi uygulama örnekleri çe�itli
araçlarla kamu idarelerinin bilgisine sunulacaktr.
3. Mali Yönetim ve Kontrol Sistemi ile �lgili Çal�malar
Mali yönetim ve kontrol sistemine ili�kin olarak 5018 sayl Kanunla öngörülen ikincil
düzey mevzuat tamamlanm� olup, 2008 ylnda idari kapasitenin geli�tirilmesine yönelik
çal�malara hz verilmi�tir.
Maliye Bakanl� Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü�üne ait www.bumko.gov.tr
uzantl web sayfasnda bilgilendirme ve ileti�im sa�lamay hedefleyen birçok bölümle
birlikte 3 ayda bir periyodik olarak yaynlanmas öngörülen “�ç Kontrol Bülteni”nin ilk says
yaynlam�tr.
Strateji geli�tirme birimlerinin idari kapasitelerini güçlendirmek üzere 2008 yl Kasm
aynda yaplacak mali hizmetler uzman yardmcl� özel yar�ma snav sonucunda yakla�k
546 mali hizmet uzman yardmcs kamu idarelerine yerle�tirilecektir. Bu suretle idarelerin
164
Gider Politikası ve Uygulamaları
mali hizmetler birimlerindeki uzman personel ihtiyacnn giderilmesine katk sa�lanmas
hedeflenmektedir.
"Türkiye’de Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Sisteminin Güçlendirilmesi" adl
e�le�tirme projesi faaliyetlerine 2009 yl ba�nda ba�lanmas öngörülmü�tür. �ngiltere
Hazinesi ve Ulusal Denetim Ofisi ile yürütülecek projenin Türkiye tarafn Mali Yönetim ve
Kontrol Merkezi Uyumla�trma Birimi olarak Maliye Bakanl� Bütçe ve Mali Kontrol Genel
Müdürlü�ü yürütecektir. Ba�bakanlk ve Maliye Bakanl� Strateji Geli�tirme Ba�kanlklar
ile Hazine Müste�arl� ve Devlet Planlama Te�kilat Müste�arl� Strateji Geli�tirme Daire
Ba�kanlklar projenin pilot kurulu�lar olacaktr.
Bu proje kapsamnda;
�� Mali yönetim ve kontrol sistemi için yol haritas niteli�inde bir belge düzenlenmesi
ve yaynlanmas,
�� Yeni mali yönetim ve kontrol sistemi ile ilgili olarak e�itimler, stajlar ve e�le�tirme
orta� olan ülkeye çal�ma ziyaretleri ile Maliye Bakanl� Mali Yönetim ve Kontrol Merkezi
Uyumla�trma Biriminin ve pilot kurulu�lardaki Strateji Geli�tirme Birimlerinin kapasitesinin
arttrlmas,
�� Üçüncül düzey mevzuatlarn hazrlanmas ve gözden geçirilmesi öngörülmektedir.
2009-2011 döneminde anlan E�le�tirme Projesinin etkin bir �ekilde yürütülmesi,
sistemin izleme ve de�erlendirme çal�malarnn yaplmas, mali yönetim ve kontrol sistemine
ili�kin rehberler hazrlanmas, uluslararas standartlar ve Avrupa Birli�i uygulamalaryla tam
uyumun sa�lanmasna yönelik çal�malar yaplmas planlanmaktadr.
4. �ç Denetim Sistemi ile �lgili Çal�malar
�ç denetim sisteminin kurulmasna yönelik olarak merkezi uyumla�trma fonksiyonunu
yerine getirmek üzere �ç Denetim Koordinasyon Kurulu kurulmu�, 5018 sayl Kanunla
öngörülen ikincil mevzuat tamamlanm�, iç denetim sisteminin uygulanmasna yönelik olarak
üçüncül düzey düzenlemelerin önemli bir ksm tamamlanm� ve uygulamaya konulmu�
bulunmaktadr.
2004-2007 yllar arasnda yaplan düzenlemelere ilave olarak 2008 ylnda “Kamu �ç
Denetim Rehberi ile Kamu �ç Denetçilerinin Mesleki Kdemlerinin Belirlenmesine �li�kin
Esas ve Usuller” çkarlm�tr. Ayrca, “Kamu �ç Denetçileri �çin Bilgi Teknolojileri Denetim
Rehberi” ve “Kamu �ç Denetiminde Kalite Güvence ve Geli�tirme Rehberi”nin
165
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
hazrlanmasna yönelik çal�malar devam etmekte olup, önümüzde yllarda tamamlanmas
planlanmaktadr.
Ayrca, 2009-2011 döneminde iç denetim alannda uluslararas standartlar ve Avrupa
Birli�i
uygulamalaryla
tam
uyumun
sa�lanmasna
yönelik
çal�malar
yaplmas
planlanmaktadr.
Öte yandan, iç denetçi kadrosu bulunmayan kurumlarla, yeni kurulan kurumlara iç
denetçi kadrosunun ihdasna yönelik çal�malar ile iç denetçilikte 1/1/2008 tarihinden itibaren
geçi� döneminin sona ermesiyle beraber snavla alnacak yeni iç denetçilere ili�kin çal�malar
da devam etmektedir.
5. Kamu �ç Mali Kontrol Sistemi Alannda E�itim ve Yönlendirme Çal�malar
2004-2007 yaplan e�itim ve yönlendirme çal�malarna 2008 ylnda da yo�un bir
�ekilde devam edilmi�tir.
Geçi� döneminde atanm� bulunan iç denetçilerin birincil ve ikincil düzey e�itimlerine
2007 yl sonunda ba�lanm� ve 10/6/2008 tarihinde tamamlanm� olup, toplam 786 iç denetçi
sertifika almaya hak kazanm�tr.
Kamu idarelerinin mali hizmetler birimine mali hizmetler uzman olarak atanm� olan
467 mali hizmetler uzman için e�itim program hazrlanm� ve uygulamaya konulmu�tur.
5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarnca hazrlanan ve uygulamaya
konulan programn dört ayr grup halinde verilmesi planlanm� olup, 18/8/2008-29/8/2008
tarihleri arasnda birinci grubun e�itimleri tamamlanm�tr. Di�er gruplarn e�itimleri ise 2008
yl Ekim ve Kasm aylarnda yaplacaktr.
5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Stratejik Planlama ve
Performans Esasl Bütçeleme” ba�lkl 9 uncu maddesinin 4 üncü fkras gere�ince
performans esasl bütçelemeye ili�kin olarak Maliye Bakanl�’na verilen yetki kapsamnda;
merkezi yönetim kapsamndaki kamu idarelerinden 2008 yl içerisinde performans program
hazrlamakla yükümlü bulunan 105 kamu idaresine performans program e�itimi verilmesi
planlanm� ve bu e�itim 20/5/2008-7/6/2008 tarihleri arasnda be� grup ve iki�er gün olarak
gerçekle�tirilmi� olup, bu e�itime kamu idarelerinden toplam 325 personelin katlm
sa�lanm�tr.
Di�er taraftan, 2008 ylnda kamu iç mali kontrol sistemine ili�kin olarak
Bakanl�mzca hazrlanan ve uygulanan e�itim programlarnn yan sra kamu idarelerince
166
Gider Politikası ve Uygulamaları
düzenlenen çok sayda e�itim programna kamu iç mali kontrol sistemi konusunda e�itim
vermek suretiyle katlm sa�lanm�tr.
Ayrca, 2006-2007 yllarnda ikincil ve üçüncül düzey düzenlemeler kitapçk �eklinde
bastrlarak kamu idarelerine da�tlm�tr. 2008 ylnda ise “Kamu �ç Kontrol Standartlar” ve
“Kamu �ç Denetim Rehberi” de kitapçk olarak kamu idarelerinin istifadesine sunulmu�tur.
Maliye Bakanl� Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü�üne ait www.bumko.gov.tr
uzantl web sayfas 2007 yl sonunda yenilenmi� ve bu sayfada yer verilen mali yönetim ve
kontrol, iç denetim ve performans esasl bütçeleme alt sayfalar tüm kullanclarn daha fazla
bilgi edinmesini sa�layacak �ekilde tasarlanarak hizmete sunulmu�tur.
Kamu iç mali kontrolü alanndaki uyumla�trma çal�malarna 2009-2011 döneminde
de çok yönlü olarak devam edilecek olup, bu do�rultuda anlan dönemde üçüncül düzey
düzenlemeler, e�itim, ve yönlendirme ve izleme çal�malarnn yo�un ve yaygn bir �ekilde
sürdürülmesi planlanmaktadr.
6. Devlet Muhasebesi ile �lgili Çal�malar
5018 sayl Kanunun 33, 35, 49, 50, 61, 62, 71 ve geçici 3 üncü maddeleri ile 178
sayl Maliye Bakanl�nn Te�kilat ve Görevleri Hakknda Kanun Hükmünde Kararnamenin
11 inci maddesi hükümlerine dayanlarak Muhasebat Genel Müdürlü�ünce hazrlanan;
��Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeli�i,
��Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeli�i,
��Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeli�i,
��Kamu Zararlarnn Tahsiline �li�kin Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik,
��Kamu �darelerinin Kesin Hesaplarnn Düzenlenmesine �li�kin Usul ve Esaslar
Hakknda Yönetmelik,
��Muhasebe Yetkililerinin E�itimi, Sertifika Verilmesi ile Çal�ma Usul ve Esaslar
Hakknda Yönetmelik,
��Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve
Çal�ma Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik,
��Ön Ödeme Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik,
��Ta�nr Mal Yönetmeli�i
yaymlanarak yürürlü�e girmi�tir.
167
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
5018 sayl Kanunun 49 uncu maddesi gere�ince, Devlet Muhasebesi Standartlar
Kurulu kurulmu� ve çal�malarna ba�lam�tr. Ayrca uluslararas muhasebe standartlarnn
Türk kamu mali yönetimine uyarlanmas ve kabulüne ili�kin Muhasebat Genel Müdürlü�ü
bünyesinde Çal�ma Komisyonu olu�turularak çal�malarna ba�lam�tr.
Mali Tablolarn sunulmasna ili�kin 1 numaral Devlet Muhasebesi Standard
22/2/2008 tarihli ve 26795 sayl Resmi Gazetede, Nakit Ak� Tablolarna ili�kin 2 numaral
Devlet Muhasebesi Standard 5/4/2008 tarihli ve 26838 sayl Resmi Gazetede, Muhasebe
Politikalar, Muhasebe Tahminlerindeki De�i�iklikler ve Hatalara ili�kin 3 numaral Devlet
Muhasebesi Standard ise 1/7/2008 tarihli ve 26923 sayl Resmi Gazetede yaymlanm�tr.
Genel Bütçe Muhasebe Yönetmeli�i ve Detayl Hesap Planna göre muhasebe modülü
güncellenerek hesap dönü�ümleri ile kapatlan ve yeni kurulan muhasebe birimlerinin devir
i�lemlerinin say2000i sisteminden kontrol edilmesi i�lemlerine ba�lanm�tr.
Döner sermayeli i�letmelerden aylk hesap bilgileri; illerde muhasebe müdürlü�ü,
ilçelerde ise malmüdürlüklerinden say2000i sistemi vastasyla elektronik ortamda
alnmaktadr.
Genel yönetim kapsamndaki kamu kurumlarnn mali tablolarnn internet ortamnda
Maliye Bakanl�na aktarlmas uygulamasna ba�lanm�tr. Bu sayede elektronik ortamda
verilerin kontrolü yaplmakta ve konsolide edilerek internet aracl� ile yaymlanmas
kolayla�maktadr.
5018 sayl Kanunun 42 nci maddesi gere�i, kesin hesap kanun tasars muhasebe
kaytlar esas alnarak hazrlanacaktr. Bu amaçla muhasebe yönetmeliklerinde gerekli
hesaplar açlm� ve bu hesaplar say2000i sistemine entegre edilmi�tir. Bu kaytlara
dayanlarak kesin hesap cetvellerinin hazrlanmasna yönelik uygulama ba�ar ile devam
etmektedir.
Özel bütçeli idareler ile say2000i sistemini kullanma talebinde bulunan Düzenleyici
ve Denetleyici Kurumlarn say2000i kapsamna alnmas amacyla gerekli altyap ve yazlm
tamamlanarak sistemde ayr bir modül olu�turulmu�tur. Bu do�rultuda ilgili kurulu�
personeline e�itim verilerek muhasebe verilerinin say2000i sistemine devirlerine ili�kin
i�lemler tamamlanm�tr. Özel bütçeli idarelerin Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeli�i ve
say2000i sistemini ilk defa uygulamalar nedeniyle bu idarelere yo�un bir �ekilde mevzuat,
sistem ve uygulama deste�i verilmi�tir.
168
Gider Politikası ve Uygulamaları
Ziraat Bankas ile yaplan i�birli�i çerçevesinde elektronik gönderme emri uygulamas
Türkiye çapnda yaygnla�trlm�tr.
2006 yl Maa� ve Reçete Kontrol Sistemlerinin uygulamaya geçirildi�i bir yl
olmu�tur. 2006/4 sayl Ba�bakanlk Genelgesine istinaden maa� ödemeleri Muhasebat Genel
Müdürlü�üne ba�l muhasebe birimleri tarafndan yaplan memurlarn maa� hesaplama ve
ödeme i�lemleri say2000i sisteminden yaplmaya ba�lanm�tr.
Genel bütçe kapsamndaki idareler ile özel bütçeli idarelerin bir ksmnda, çal�an
personelin ilaçlarnn eczaneden verilme a�amasnda hak sahibi olup olmad� ve reçete
muhteviyatnn ilgili mevzuata uygun olup olmad� elektronik ortamda kontrol edilmektedir.
Ayrca ilaç giderlerinin eczaclara ödenmesi a�amasnda faturalarn ve ekindeki reçetelerin
adet ve toplamlar elektronik ortamda kontrol edilmektedir.
Genel bütçe kapsamndaki idarelerin kendilerine tahsis edilen ödenek tutar ile snrl
olarak harcama yapmalarn sa�lamak ve kullanmlarn verilen ödenekler çerçevesinde olup
olmad�n kontrol etmek üzere say2000i sistemi uygulama yazlmnda de�i�iklik yaplm�tr.
�darelerin harcamalarnda ödenek kontrolünün otomatik yaplmasna yönelik bu program
de�i�ikli�i 1/8/2006 tarihi itibaryla uygulamaya konulmu�tur. Böylelikle kamu kurumlarnn
ödenek planlamasn etkin, etkili ve verimli bir �ekilde yapmalar ve ödeneklerin ihtiyacn
bulundu�u yer ve zamanda harcamaya dönü�mesine imkan tannm�tr.
Tahakkuk dairelerinin düzenledikleri ödeme emri belgeleri ile kurum çal�anlarnn
maa�larnn hesaplanmasna esas güncellemelerin internet üzerinden say2000i sistemine
aktarlmas i�lemleri tamamlanm� olup projenin geli�tirilmesi çal�malar sürdürülmektedir.
Gümrük Müste�arl� B�LGE sisteminde tahakkuk ettirilen her türlü gelir tahsilâtnn
say2000i sistemi üzerinden elektronik para kartlaryla veya kamu kurumlarnn gümrük
i�lemleri
için
hesaba
aktarma
suretiyle
gerçekle�tirilmesi
projesi
tüm
Gümrük
Saymanlklarna yaygnla�trlm�tr.
Muhasebe
birimlerinin
T.C.
Ziraat
Bankas
nezdindeki
hesaplar
üzerine
düzenleyecekleri gönderme emirlerinin elektronik ortamda aktarlmas uygulamas projesi
sonuçlandrlm�tr. Bu uygulamann Merkez Bankas hesaplar üzerinden yaplmas
konusundaki çal�malar ise sürdürülmektedir. Elektronik gönderme emri uygulamas ile
muhasebe birimlerinin kâ�t ortamnda düzenledikleri gönderme emirleri elektronik ortamda
da ilgili bankaya aktarlmakta ve ödeme sürecinin güvenli�i arttrlrken i�lemlerin hzlanmas
sa�lanmaktadr.
169
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
Maliye Bakanl� Muhasebat Genel Müdürlü�ü tarafndan Tek Hazine Hesab
Sisteminin kaldrlmas yönünde çal�malar yaplm� ve pilot uygulamaya geçilmi�tir.
Çankaya Malmüdürlü�ü ile ba�latlan pilot uygulama, daha sonra tüm muhasebe birimlerine
yaygnla�trlm� olup ba�ar ile uygulanmaktadr. Uygulama ile muhasebe birimleri ödeme
gerektiren muhasebe kaytlarn yaptklarnda, otomatik olarak Hazine �ç Ödemeler
Saymanl�ndan nakit talebi gerçekle�mektedir. Bu saymanlk da, talepte bulunan muhasebe
birimine imkânlar çerçevesinde nakdi göndermektedir.
Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeli�ine göre muhasebe yetkililerinin Say�taya
vermek zorunda olduklar yönetim dönemi hesab cetvellerinin elektronik ortamda aktarlmas
çal�mas yaplm� ve uygulama safhasna geçilmi�tir.
Ta�nr Mal Yönetmeli�ine göre kayt altna alnan ta�nrlarn say2000i sistemi
üzerinden muhasebele�tirilmesi projesinin pilot uygulamas Muhasebat Genel Müdürlü�ü
tarafndan sürdürülmektedir.
2009-2011 döneminde kamu kaynaklarnn toplanmasnda, kamu yararna ve amacna
uygun harcanmasnda etkinli�i, verimlili�i ve �effafl� sa�lamak amacyla hzl, etkili ve
verimli bir rapor takip ve de�erlendirme süreci olu�turma, hesap verme sorumlulu�u ve
saydaml�n en önemli arac olan kesin hesabn i�levselli�i ve aranlrl�n arttrma ile
muhasebe standartlar konusunda ara�trma, inceleme ve uluslararas muhasebe standartlarnn
ülkemize adapte edilerek uygulamaya ba�lama faaliyetleri sürdürülecektir. 2010 yl sonuna
kadar genel yönetime ili�kin olarak, uluslararas standartlara uygun mali raporlar üretmek
suretiyle �effafl�a ve kamu hesaplarnn güvenilirli�ine katkda bulunma faaliyetleri
sürdürülecektir.
Kamu kaynaklarnn amaçlarna uygun, etkili, ekonomik ve verimli kullanlmas için
risk esasl harcama denetimine 2006 ylnda ba�lanlm� olup bu tür denetimlere 2009-2011
döneminde de devam edilecektir.
Hizmetten yararlananlara hzl ve kaliteli hizmet sunacak �ekilde kurumsal geli�imi
sa�lamak amacyla i�leri elektronik ortamda gerçekle�tirir hale getirme ve genel yönetim
kapsamndaki kurulu�larn muhasebe altyapsn güçlendirme faaliyetleri sürdürülecektir.
Kamu idarelerinin mali yönetim ve kontrol sistemlerini uyumla�trmaya yönelik
düzenlemeler ile döner sermayeli i�letmelerin bütçe ve muhasebe düzenlemelerini yapma
faaliyetleri artarak sürdürülecektir.
170
Gider Politikası ve Uygulamaları
Kamu maliyesi alannda AB müktesebatna uyumu sa�lamak ve uluslararas mali
kurulu�lar ile olan ili�kilerde etkili olmak amacyla muhasebe düzenlemelerini AB
müktesebat ile uyumla�trma ve genel yönetime ili�kin ESA 95 ve GFSM 2001 kriterlerine
uygun tablolar üretmeye yönelik çal�malar sürdürülecektir.
Say2000i yazlmlarn yenilemek suretiyle Tahakkuk Daireleri Otomasyon projesi
hayata geçirilecektir. Genel yönetim kapsamndaki kurumlarn mali tablolarnn elde edilmesi
ve konsolidasyonu süreçleri iyile�tirilecektir.
2008 ylna ili�kin olarak Döviz Kurlarndaki De�i�imin Etkileri ile ilgili 4 numaral
standart, Borçlanma Maliyetleri ile ilgili 5 numaral standart ve Konsolide ve Ba�msz Mali
Tablolar ile ilgili olan 6 numaral standardn taslak metin çal�malar yaplmaktadr. Di�er
taraftan muhasebe standartlar konusunda ara�trma ve incelemeler devam etmekte ve IFAC
(International Federation of Accountants) tarafndan yaymlanan (IPSAS) uluslararas kamu
muhasebe standartlar incelenerek tercüme edilmektedir. Yllar itibaryla hangi alanlarda
muhasebe standardna ili�kin çal�malar yaplaca� hususu ise uluslararas kurulu�lar ile
birlikte koordineli olarak belirlenmi�tir.
Buna göre 2009 ylnda;
��7 Numaral DMS- ��tiraklerdeki Yatrmlar,
��8 Numaral DMS- Ortak Giri�imlerdeki Paylar,
��9 Numaral DMS- Döviz ��lemlerinden Elde Edilen Gelirler,
��10 Numaral DMS- Hiperenflasyonlu Dönemlerde Mali Raporlama,
2010 ylnda;
��11 Numaral DMS- �n�aat Sözle�meleri
��12 Numaral DMS- Envanterler(Stoklar)
��13 Numaral DMS- Finansal Kiralama
��14 Numaral DMS- Raporlama Tarihinden Sonra Gerçekle�en Olaylar
��15 Numaral DMS- Mali Enstrümanlar; Açklama ve Sunum (hisse senedi, swap,
takas, opsiyon vb.)
2011 ylnda;
��16 Numaral DMS- Yatrm Varlklar, Tesis, Makine ve Cihazlar,
171
2009 Yılı Bütçe Gerekçesi
��17 Numaral DMS- Tesis, Makine ve Cihazlar,
��18 Numaral DMS- Bölümsel Raporlama,
��19 Numaral DMS – Kar�lklar, �arta Ba�l Yükümlülükler ve Varlklar,
��20 Numaral DMS- �lgili Bölüm/ �li�kili Taraf Açklamalar,
��21
Numaral
DMS-
Nakit
Üretmeyen
(Nakde
Azalma/de�er dü�üklü�ü
standartlarnn yürürlü�e girmesi çal�malar yaplacaktr.
172
dönü�meyen)
Varlklarda