ışid ve bir baskı aracı olarak su ışid ve bir baskı aracı

SU JEOPOLİTİĞİ
IŞİD VE BİR BASKI
ARACI OLARAK SU
P
ek çok farklı isimle (İslam
Devleti, DAEŞ, İslam Devleti Örgütü, vs.) tanınan IŞİD,
Irak ve Suriye sınırları boyunca
uzanan topraklarda kendi kendine
ilan ettiği halifeliğini daimi olarak
sürdürebilmek için iki yönlü bir
strateji belirlemiştir. Bu strateji,
siyasi ve askeri amaçları gerçekleştirmek için sudan yararlanmayı
içermektedir. Stratejinin ilk kısmı,
suyun bir silah olarak kullanılmasını öngörmektedir. Bu, çok miktarda suyun yıkıcı bir güç oluşturmak maksadıyla serbest bırakılması
tehdidi ya da sudan mahrum bırakma tehdidi anlamına gelebilir.
Stratejinin ikinci kısmı, destek tabanını genişletmek ve eylemlerini
meşrulaştırmak maksadıyla suyun
ve elektriğin tedarikinin sosyal yardım yöntemi olarak kullanılmasını
kapsamaktadır. IŞİD’in stratejisine
bütün olarak bakıldığında, suyun
bu stratejinin en önemli kısımlarından biri olduğu açıktır. Dolayısıyla IŞİD’le mücadele stratejisi
geliştirirken bu gerçek göz ardı
edilemez. IŞİD’in su kaynaklarını kontrolünü zayıflatmak, büyük
toprak arazileri üzerindeki hâkimiyetini önemli ölçüde azaltacaktır.
Bir Silah olarak Su
Savaşta konvansiyonel silahlar düşünüldüğünde, ‘su’ akla gelen ilk
silah değildir. IŞİD, suyu ve su altyapısını kullanarak insanları boyun
eğmeye ve muhalif güçleri devre
70
Savaşta konvansiyonel silahlar düşünüldüğünde, ‘su’ akla
gelen ilk silah değildir. IŞİD, suyu ve su altyapısını kullanarak insanları boyun eğmeye ve muhalif güçleri devre dışı
kalmaya mecbur bırakarak bu gerçeği tamamıyla değiştirmektedir. IŞİD, özellikle kurak bölgelerde, su kaynaklarını
kontrol edenin hem şehirleri hem de kırsalı kontrol edebileceğini idrak etmiştir.
Mattie LANZ
dışı kalmaya mecbur bırakarak bu
gerçeği tamamıyla değiştirmektedir. IŞİD, özellikle kurak bölgelerde, su kaynaklarını kontrol edenin
hem şehirleri hem de kırsalı kontrol edebileceğini idrak etmiştir. Ayrıca Irak’ın altyapısının büyük bir
kısmı 2003 ABD işgalinden sonra
yeniden inşa edilmemiştir ve böylelikle büyük zarar verebilecek bir
hedef haline gelmiştir.
IŞİD, Fırat nehri boyunca ilerleyip Irak’tan sonra Suriye’deki
saldırılarına başladı. IŞİD’in, bu
ilerlemedeki en önemli askeri manevrası ise Felluce yakınlarındaki
Nuaymiye Barajı’nı ele geçirip barajın taşkın kapaklarını kapatmak
suretiyle çok miktarda suyun akış
yönünü değiştirmek ve nehrin yukarı kısmında büyük su baskınlarına neden olmaktır. Bu durum,
silahlı kuvvetlerin konuşlanmış
oldukları yerlerden çıkmalarına ve
yaklaşık 60,000 sivilin ise evlerini
terk etmelerine neden olmuştur.
IŞİD, suyun yönünü değiştirerek
Şii nüfusu, nehrin aşağısındaki su
kaynağından yoksun bırakmıştır.
IŞİD’in, Felluce Barajı’nı kullanması, emsal teşkil etmek suretiyle
Irak hükümeti ve koalisyon güçlerini, IŞİD benzeri taktiklere Irak’ın
hemen her yerinde kullanmaya devam edebilir korkusuyla barajların
ve su kaynaklarının güvenliğini
sağlamaya sevk etti.
IŞİD militanları Musul Barajı’nı yoğun bir biçimde hedef
almıştır, ancak IŞİD, barajı koalisyon güçlerinin hava saldırıları
onları bulundukları yerleri terke
zorlayana kadar, çok kısa bir süre
için kontrol altında tutabilmişlerdir. Bu barajı kontrol etmek, IŞİD
için büyük bir zafer olacaktı; barajı
imha etmekse, benzer biçimde, ağır
kayıplara sebep olma potansiyeli
taşımaktaydı. Dolayısıyla baraja
yönelik tehditleri elinde bulundurmak müzakerelerde IŞİD’e önemli
bir avantaj sağlayabilecekti.
IŞİD, Anbar saldırıları süresince, Diyala, Anbar, Selahaddin ve
Ocak-Şubat Cilt: 7 Sayı: 66
Ninova’da 56’dan fazla köprü yıkılmıştır. Bunların bir kısmını doğrudan hedef almıştır, diğer kısmı ise
çatışmaların sonucu olarak tahrip
olmuştur. Özellikle Musul’a giden
güzergâhta yer alan pek çok köprü,
Irak ordusunun nehirleri geçerek
IŞİD saflarına yaklaşmasını önlemek için imha edilmiştir.
Bunların yanı sıra, IŞİD, su
altyapılarını tahrip etmek ve su
kaynaklarını zehirlemek gibi yöntemlere de başvurmuştur. Şengal
eyaletinde Yezidilere yönelik saldırılarında IŞİD, halka su dağıtan
boruları sökmüş, elektrik kablolarını kesmiştir. Balat kentinin
kuzeyinde ve Tikrit’in güneyinde
IŞİD’in su kaynaklarını ham petrol
ile zehirleyerek içilmez hale getirdiği rapor edilmiştir. Ayrıca IŞİD’in,
taleplerini karşılamayan kentlere su
teminini engellediği bilinmektedir.
Bunun örneği yakın zamanda, Aralık 2014’te El-Roz nehrinin Diyala
eyaletindeki Bildoz kentine ulaşması engellendiğinde yaşanmıştır.
IŞİD’ın Sosyal Yardım Anlayışı
IŞİD; hazine, ulaşım, güvenlik,
tutuklular ve savaş gibi işlerden
sorumlu bakanlardan oluşan kabinesi ile kendi kendine ilan ettiği
halifelikte sosyal yardım için ayrıntılı bir plan uygulamaya başlamıştır. IŞİD, sözde “İslam Devleti”nin
vatandaşlarının su kaynakları dâhil
olmak üzere hak ettikleri kaynak ve
hizmetleri almalarından sorumludur. Bu, kendi mali kaynaklarını
kullanarak köylerde kuyu kazmayı,
mevcut su altyapısının bakımını ve
gerektiği yerlerde bu tip altyapıları
yeniden inşa etmeyi kapsamaktadır.
IŞİD, Suriye’de Deyrizor ve
Rakka’nın yukarısında bulunan
Teşrin ve Tabka Barajlarını kontrol
Ocak-Şubat Cilt: 7 Sayı: 66
etmektedir. Başlangıçta söz konusu
barajları, daha önce günde sadece birkaç saat elektrik ve su temininden faydalanabilen Rakkalılara
elektrik ve su sağlamak için kullanıyordu. Daha sonra Rakka’yı başkenti ilan ettiğinde, IŞİD, kentteki
mevcut su ve elektrik miktarını artırmak için tüm barajları tam güç
çalıştırmaya başladı. O zamandan
itibarense, IŞİD’ın kaynak temin
kabiliyeti ciddi bir biçimde düşmüştür.
Aslında IŞİD’in bulunduğu
yerlerde insanların ihtiyaçlarını
karşılaması, ona belli bir oranda
destek ve hatta meşruiyet sağlamıştı. Fakat şu an IŞİD’in sosyal projeleri iflas etmekte ve bu da örgütün
desteğini yitirmesine neden olmaktadır. Musul ve Rakka’da ciddi su
sıkıntısı baş göstermiştir. Rakka’da
su altyapısı, Irak hükümeti ve koalisyon güçlerinin IŞİD’e yönelik
hava saldırıları sonucu çok büyük
zarar görmüştür. Musul’da vatandaşlar, temiz su bulma garantisi
olmasa da kendi kuyularını kendileri kazmak zorunda kalmışlardır.
Hastanelere su kaynaklı zehirlenme vakası ile başvuran hastaların
sayısı artmakta ve buna şimdilik bir
çözüm bulunamamaktadır.
IŞİD, Suriye ve Irak’taki su altyapısını silah olarak kullanmaya
devam ederken bölgeyi de bilerek
tehlikeye sürüklemeye devam etmektedir. Daha önce belirtildiği
gibi IŞİD’in suyu silah olarak kullanma stratejisi göz ardı edilemez.
Suriye ve Irak’ta insani krizler devam etmektedir ve önemli altyapıların tahribatı, adeta cephaneliklerindeki bir el bombasından farksızmışçasına, bu krizi sadece daha da
kötüleştirecektir.
IŞİD’in amacı, meşruiyet tesis
etmek ve topraklarını genişletmeye
devam ederken zapt ettiği toprakları elinde tutabilmektir. Tesis ettiği
meşruiyetin devamlılığını sağlayabilmek için IŞİD’in vaat ettiği
devlet hizmetlerini sunabilmesi
gerekmektedir. Eğer IŞİD, elindeki topraklarda yaşayan insanlara
su sağlayamazsa, bu IŞİD’in devletleşme çabalarının sonunu getirir. IŞİD’in şimdiye kadar elinde
tuttuğu topraklarda suyu etkin bir
biçimde kullanma siyaseti etkili sonuç vermişken sözde “İslam Devleti”ndeki mevcut durum sürdürülebilir değildir ve bu durum iyileşmezse, IŞİD’in sonunu getirebilir.
IŞİD’in yayını Dabık’ın ikinci
sayısında, IŞİD, okuyucularına bir
seçenek sunar: “İslam Devleti ya da
sel”. Bu tehdit, dev bir selden gerçek bir inanan olduğu için kurtarılan Nuh’un hikâyesine referansla
hikâyede Nuh’un uyarılarını duymazdan gelen inanmayanların nasıl
yok olup gittiğini ortaya koymaktadır. Dergide yer verilen görüntüler ise IŞİD’in yapay sellerinde
kendini bulmanın nasıl olacağını
göstermeyi amaçlamaktadır. Loretta Napoleoni, yeni kitabında,
IŞİD’i “İslamcı Anka Kuşu” (Islamist Phoenix) olarak adlandırmaktadır. IŞİD’in Irak’ın ve Suriye’nin
küllerinden yeryüzünde en çok
korkulan terör örgütü değilse bile
terör örgütlerinden biri olarak doğmasına referansla Napoleoni’nin,
IŞİD’i selefinin küllerinden her defasında yeniden doğmayı başaran
bir kuşa benzetmesi çok yerinde
görünüyor. IŞİD’in bölge için suyun önemini idrak etmiş olması,
örgüte bölgede rekabet eden bir aktör olarak var olması için gerekli
askeri gücü sağlamıştır.
Lisansüstü Öğrencisi, ODTÜ
71