yetişkin dehb`nin toplumdaki yaygınlığı etişkin dehb`nin toplumdaki

YETİŞKİN DEHB’NİN TOPLUMDAKİ YAYGINLIĞI Dr. Hasan Herken Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniği Fakültesi Psikiyatri Kliniği
Açıklama 2008 Açıklama 2008­2010 Araştırmacı: Lundbeck (Sertindol Çalışması Türkiye Koordinatörü 2008 Türkiye Koordinatörü 2008­2009)
Danışman: Konuşmacı: Tedavi edilmeyen DEHB ile ilişkili sosyal riskler (İş, Aile, vs)
Tedavi edilmeyen DEHB ile ilişkili sosyal riskler (İş, Aile, vs) DEHB Yaygınlığı Okul yaşı çocukları %3 ­5 Okul yaşı çocukları %3­ 5 Erişkin dönemde %1­ Erişkin dönemde %1 ­6 6 (Jensen ve ark. 2001, Wender 2001) Ülkemizde; ilkokul çocuklarında kentsel kesimde DEHB sıklığı %5 (Motavallı, 1994), Trabzon’da %2.81 (Yıldırım 1998) Erkek/kız oranı 3­ Erkek/kız oranı 3 ­5/1 5/1 (Zimmerman 2003) (Zimmerman 2003)
Komorbid en az bir bozukluk bulunması oran %66­80
Komorbid en az bir bozukluk bulunması oran %66 DEHB Eştanı DEHB psikiyatrik eştanı çok sık, Eştanılar; tedaviye daha dirençli DEHB’de %87’sinde bir ve %67’sinde birden fazla eştanı (Jensen ve ark. 1997, Kessler 2006) Pamukkale Üniversitesi Psikiyatri AD Çalışmada;
%43.7‛si bir tanı, %41.2‛si iki tanı, %2.5‛i üç tanı tanı
(En az bir eştanı alanlar % 87. 5). Yücel ve ark. 2010 (3­ 4 eş tanının varlığı ÖNEMLİ) 4 eş tanının varlığı ÖNEMLİ)
Eştanılar l l l l l Duygudurum bozuklukları (% 9­ ­23) Anksiyete Bozukluğu (%6­19) Alkol kötüye kullanımı (%9­14) Madde kötüye kullanım (%7­26) ) Kişilik bozukluğu (%18­28) (Biederman ve ark. 1993, Weiss ve ark. 2004, Secnik ve ark. 2005) Biederman ve ark. 1993, Weiss ve ark. 2004, Secnik ve ark. 2005)
DEHB’de Komorbidite oranları
Antisocial Disorder (10%)
Major Depressive Disorder (35%)
Bipolar Disorder (15%)
Anxiety Disorders (40%)
Substance Abuse Disorders (50%) (50%)
Shekim WO et al. Compr Psychiatry. 1990;31:416 Shekim WO et al. Compr Psychiatry. 1990;31:416­425. Biederman J et al. Am J Psychiatry . 1993;150:1792­1798.
Biederman J et al.
Diğer bozuklukardaki DEHB oranları
Disorder
ADHD Rate
Major Depression 1
20%
Bipolar Disorder 2
15%
Generalized Anxiety Disorders 3
20%
Substance Abuse
Abuse 4
25% 25%
Tedaviye dirençli hastaları tekrar değerlendirin Tedaviye dirençli hastaları tekrar değerlendirin
1. Alpert et al. Psychiatry Res. 1996. 2. Nierenberg et al. APA Presentation. 2002. 3. Fones et al., J Affective Dis; 2000 4. Wilens. Psych Clin N Am; 2003. Eşlik eden boz. Yetişkin DEHBlerde yüzde Duygudurum bozuklukları %45 Anksiyete bozuklukları %59 Madde Kullanım %35 Impulse kontrol boz. %69 Her hangi bir psikiyatrik boz. %88 ABD ulusal komorbite araştrmasnda; 3199 erişkin DEHB
ABD ulusal komorbite araştrmasnda; 3199 erişkin DEHB (Kessler 2006, Am J Psychiatry) Eksen­ I eştanı dağılımı Eksen I Tanılar DEHB Birey sayısı sayısı (%) Kontrol Birey sayısı (%) p değeri *Major depresyon 37 (%46. 3 3) 13 (%16. 3) 0.000** *Yaygın anksiyete bzk 37 (%46. 3 3) 7 (%8. 8) 0.000** *Panik Bzk 4 (%5. 0) 1 (%1. 3) 0.173 *OKB 1 (%1. 3) 2 (%2. 5) 0.560 *Distimik bzk 8 (%10. 0) ) 0 (%0. 0) 0.016** *Somatoform bzk 9 (%11. 3) ) 1 (%1. 3) 0.009** *Yeme bzk 1 (%1. 3) 2 (%2. 5) 0.560 *Uyum bzk 8 (%10. 0) ) 10 (%12. 5) 0.617 *Bipolar bzk 1 (%1. 3) 0 (%0. 0) 0.316 *Sosyal fobi 1 (%1. 3) 1 (%1. 3) 1.000
Duygudurum Bozuklukları l DEHB tanısı olan çocuk ve ergenlerde duygudurum bozukluğu sıklığı yaşla birlikte artış göstermektedir (Erman ve ark. 1999) Depresyon; l Aile, genetik ve uzun süreli izlem çalışmalarında DEHB ve depresif bozukluğun ortak ailesel risk taşıdığı sonucuna varılmış. (Faraone ve ark. 1997) l Takip çalışmalarında depresyonun DEHB’nin bir sonucu olduğu öne sürülmektedir. olduğu öne sürülmektedir.
Distimi l Distimik bzk da DEHB ile birlikte sık görülmektedir (%67 Distimik bzk da DEHB ile birlikte sık görülmektedir (%67­%81) (Biederman ve ark. 2004, Kessler 2006) l l l l Çocukluk çağından itibaren var olan olan; başarısızlık ve sosyal ilişki güçlükleri güçlükleri benlik değerinde azalmaya genel mutsuzluk haline neden olarak bireyleri depresyon ve distimiye yatkınlaştırabildiği söylenmekte ve sık intihar girişiminde
bulundukları belirtilmektedir. (Cantwell 1996, Weiss ve ark. 1985) Bipolar bozukluk l Bipolar ve DEHB hastalarında; aşırı konuşma dikkatsizlik yerinde duramama dürtüsellik bu iki hastalık arasındaki örtüşen belirtilerdir. bu iki hastalık arasındaki örtüşen belirtilerdir.
(Sachs ve ark. 2000, Geller ve ark. 1998). l DEHB’li çocukların % 11­16’sının aynı zamanda mani tanısı 16’sının aynı zamanda mani tanısı aldıkları saptanmıştır. (Weiss 2002, Biederman ve ark. 1996) l Bipolar bozukluğu olan çocuk ve ergenlerde u olan çocuk ve ergenlerde %57 gibi yüksek oranlarda DEHB eştanısı bildirilmiştir. eştanısı bildirilmiştir.
(Kent 2003, J Affect Disord ) l Erişkin bipolar hastalarda DEHB e kin bipolar hastalarda DEHB eştanısı %9–35 gibi yüksek oranlarda bildirilmesine karşın şın, çocukluk ve ergenlik dönemine göre daha düşük bulunmaktad ük bulunmaktadır (Sachs 2000, Am J psychiatry, Nierenberg 2005, Biol Psychiatry) l Ülkemizde Tamam ve arkadaşları tarafından yapılan iki farklı Ülkemizde Tamam ve arkada çalışmada, erişkin bipolar hastalarda DEHB kin bipolar hastalarda DEHB eştanıları %16.3 ile %15.7 olarak bulunmuştur. olarak bulunmuştur. (Tamam 2006 Psychiatry Clin Neurosci, , 2008 Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci) l Duvar ve ark. Pamukkale Üniversitesinde yaptıkları çalışmada ise %21.7 buldular dular. *** (Duvar ve ark. 2009 Klinik Psikofarmakoloji Bulteni) (Duvar ve ark. 2009 Klinik Psikofarmakoloji Bulteni)
Anksiyete Bozuklukları l %15­59 arasında değişen oranlar 59 arasında değişen oranlar Anksiyete bozukluklarındaki huzursuzluk, dikkati toplayamama DEHB ile karışabilir ve yanlış tanı riski var. l l OKB’nin (%7­13) Panik bozukluk (Kessler 2006, Shekim ve ark. 1990, Goldstein 2002) Shekim ve ark. 1990, Goldstein 2002)
DEHB ve Anksiyete Bozuklukları l DEHB hastalarında anksiyete DEHB hastalarında bozukluğu (Mancini, Van Ameringen, Oakman & Figueiredo, 1999) ve panik bozukluk (lomas & Gartside,1999
lomas & Gartside,1999 ) prevalansı yüksek l Fark bulamayan çalışmalarda mevcut l (Roy­Byrne, 1997, Murphy ve Barkley, 1996). (Barkley 1998) Byrne, 1997, Murphy ve Barkley, 1996). (Barkley 1998)
DEHB ve Anksiyete Bozuklukları l l Anksiyete eş tanısının varlığı, stimülanlara olan cevabı azalttığı için, tedavi seçiminde anksiyete bozukluğu açısından hastanın değerlendirilmesi önemlidir (Dupaul 1998). Obsesif kompulsif bozukluk ile yüksek eş tanı oranı (Shekim 1990) l DEHB ve tik bozukluğu tanısı olanlarda, tik bozukluğu olmayanlara göre OKB anlamlı olarak bozukluğu olmayanlara göre OKB anlamlı olarak
daha yüksek (Spencer, 1997) Madde ve Alkol Kullanımı DEHB tanısı; alkol ve madde kullanım riskini arttırdığı, erken yaşta alkol ve maddeyle tanışmaya neden olduğu ve dipsomani tarzında içme davranışının daha çok olduğu öne sürülüyor. DEHB olan ergenlerin yaşam boyu psikoaktif madde kullanma riski %52 oranında olduğu bildirilmiştir. l (Wood ve ark 1983 Biederman ve ark 1995) l Erişkinlerde %36­38 alkol bağımlılığı ya da kötüye 38 alkol bağımlılığı ya da kötüye kullanımı, %11 kokain, %5 çoklu ilaç bağımlılığı kullanımı, %11 kokain, %5 çoklu ilaç bağımlılığı
bildirilmiştir. (Schubiner ve ark. 2000, Shekim ve ark. 1990) DEHB ve Madde Kullanımı DEHB ve Madde Kullanımı­II l Madde tercihleri: Alkol ve karışık madde kullananlara göre, kokain kullananlarda DEHB daha sık görülmektedir (Coure ve ark, 1999). l DEHB, hem madde kullanımına erken başlama için bir risk hem de daha uzun süre kullanım ve tedaviye direnç açısından da bir kullanım ve tedaviye direnç açısından da bir
prediktör (Biederman, 1998) Alkolle daha erken tanışıyorlar 1.0 ADHD Control Probability 0.8 *
*p<.05 vs control 0.6 0.4 0.2 0.0 0 10 20 30 Age of Onset Wilens TE, et al. J Nerv Ment Dis. 1997;185(8):475­482. 1997;185(8):475 40 50 60 Total ADHD N=845, total Control N=1085 Yaşam boyu madde kullanım oranları yüksek 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% ADHD Control ( from Wilens et al., Psych Clin N Am: 2004) ( from Wilens et al., Psych Clin N Am: 2004)
DEHB ve sigara kullanımı l DEHB tanısı alanlarda sigara bağımlılığı genel populasyondan yüksek l Sigara içen DEHB’li erişkinler, içmeyenlere göre daha fazla DEHB semptomuna sahipler ve daha fazla psikiyatrik eş tanı alıyorlar ve daha fazla psikiyatrik eş tanı alıyorlar
(Pomerleau, Downey, 1995). Nikotin bağımlılığı daha fazla 100 90 80 *p=0.039 73 70 60 45 50 % 40 30 20 10 0 *p=0.039 vs. ADHD Control
(Wilens et al., APA 2004) Ağır içicilerde DEHB daha yüksek 100 ADHD 90 Control
80 70 56 60 50 % 40 27 30 20 18 18 10 0 Moderate Use (1­10x/yr) Heavy Use (>11x/yr) DEHB’liler daha çok marihuana kullanıyor. 100 90 80 70 69 60 p=0.04 50
50 % 40 30 20 10 0 ADHD Controls
(Wilens et al., APA 2004) Kişilik Bozuklukları l l DEHB’de B kümesi kişilik bozukluğu sık DEHB ve B kümesi kişilik bozukluğunda davranış ve duygusal alanda kontrolsüzlük, sosyal ve kişiler arası ilişkilerde bozulma bulunmaktadır. (Miller 2007, J Abnorm Psychol, Torgersen 2006, Nord J Psychiatry) (Miller 2007, J Abnorm Psychol, Torgersen 2006, Nord J Psychiatry)
Eksen-II
II eştanı dağılımı(SCID-II‛ye
dağılımı(SCID
göre)
Kişilik Bozuklukları (KB)
*Antisosyal KB
*Sınır KB
*Narsistik KB
*Histrionik KB
*Obsesif KB
*Kaçıngan KB
*Kendini yeren KB
DEHB
Birey sayısı (%
%)
Kontrol
Birey sayısı(%)
9 (%11,3)
1 (%1. 3)
15 (%18. 8)
1 (%1. 3)
3 (%3. 8)
2 (%2. 5)
3 (%3. 8)
1 (%1. 3)
5 (%6. 3)
3 (%3. 8)
1 (%1. 3)
5 (%6. 3)
5 (%6. 3)
2 (%2. 5)
p değeri
0. 009**
0. 000**
0.650
0.311
0.468
0.096
0.246
Sınır Kişilik Bozukluğu l Dürtüsellik duygudurumda oynaklık l madde­alkol kullanımı alkol kullanımı l intihar ve kendine zarar verici davranışların bulunması bakımından benzerdir. bulunması bakımından benzerdir.
l Sınır Kişilik Bozukluğu l Farklı olarak borderline kişilik bozukluğu; l yaptıklarından dolayı pişmanlık yaşamaz l davranışlarından kendini sorumlu hissetmez l empati yapmakta güçlük çeker l duygulanımları sığdır.
duygulanımları sığdır. Sınırda Kişilik Bozukluğu­ Sınırda Kişilik Bozukluğu DEHB Sınırda Kişilik B DEHB *Kişilerarası ilişkilerde tutarsızlık *Kimlik karmaşası *Dürtüsellik *Afektif instabilite *Sürekli boşlukta hissetme ve sıkıntı *Öfke patlamaları *İlişkilerde süreklilik olmaması * İşleri yarım bırakma *Dürtüsellik *Afektif instabilite *Çabuk sıkılma *Çabuk sinirlenme
Sınır Kişilik Bozukluğu l DEHB’li çocukların; fiziksel ve/veya seksüel travmaya maruz kalmaları, ihmal edilmeleri borderline kişilik bozukluğunun gelişmesinde
gelişmesinde etkili l (Fossati 2002, Compr Psychiatry, Zanarini 1989 1989, Compr Psychiatry)
Antisosyal KB ile DEHB farkı Antisosyal KB DEHB *Benmerkezci (Vicdan azabı duymaz) *davranışlarından dolayı suçluluk duymalarıdır. (Vicdan azabı duyar) *Dış tepkilerden etkilenmez. *Dış tepkilerden etkilenir. *Adli öykü kabarık ve içerik ağır *Adli olayların içeriği farklı *Değerlendiriciye sempatik gelmez, *Değerlendiriciye sempatik gelir. *Korku­kızgınlık hissi uyandırır. *Yardım etme duygusu uyandırır.
Sonuç olarak; l DEHB erişkin yaş grubunda da da oldukça sık bulunmakta ve eşlik eden psikiyatrik bozukluklar nedeniyle alışık olduğumuz tanılar öncelenmekte DEHB genellikle gözden kaçabilmektedir. l Özellikle dipsomani tarzı alkol madde bağımlılığı, depresif bozukluk, anksiyete bozukluğu ve sınır kişilik bozukluğu düşünülen bireylerde DEHB tanısı dikkatle araştırılmalıdır. Bu hastalarda uygun tedavi ile hem bireylerin işlevselliği artacak hem de tedavi maliyetleri azalacaktır.
azalacaktır l Sabrınıza teşekkür ederim. Sabrınıza teşekkür ederim.